SlideShare a Scribd company logo
1 of 36
Download to read offline
;dfh;]jf tyf dfgj clwsf/df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_
Children and Women in Social Services & Human Rights (CWISH)
lq/Tg dfu{, a'4gu/–!), sf7df8f}+, g]kfn
kf]i6 aS; g+= @!$##, kmf]g M ±(&&–!–$&*$%$%, $&*!#*^,
kmofS; M ±(&&–!–$&*!#*^, Od]n: info@cwish.org.np,
j]a: www.cwish.org.np
;Nnfxsf/		 M	 zfGtL clwsf/L, ljdnf 1jfnL, ;/f]h s]=;L
;Dkfbs		 M	 /d]zs'df/ kf}8]n
n]vg			M	 sdn rfkfufOF{
;+of]hg 		 M	 dlxdf k|wfg
				g'tg zdf{
k|ltlnlk clwsf/©	M	 ;dfh;]jf tyf dfgj clwsf/df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_
k|sfzg ldlt		 M	 ;g @)!%
n]cfp6÷l8hfO{g 	 M	 /d]z e08f/L, led k|;fb Gof}kfg] …lbk]zÚ
k|sfzg ;xof]u		 M	 Every Child, UK
ISBN			:	978-99337-9080-1-6
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf
-tflnd lgb]{lzsf_
ljifo–;"rL
k]h g+=
e"ldsf
v08 ! 1
lgb]{lzsfsf] kl/ro 1
v08 @ 5
;];g ! M :jfut tyf kl/ro 5
;];g @ M ck]Iff ;+sng / p2]Zo k|:t't 5
;];g # M gLlt lgod lgdf{0f 6
;];g $ M ljBfnodf afnclwsf/ / afnd}qL ljBfno 6
;];g % M afnd}qL ljBfno 8
;];g ^ M afnd}qL ljBfnosf] k|efjsf/Ltf 10
;];g & M ;dfj]zLs/0f 14
;];g * M ljBfnodf ;xeflutf 18
;];g ( M :jf:Yo, ;'/Iff / arfp 22
;];g !) M lzIf0f l;sfO{ k|lqmofdf afnaflnsfsf] ;xeflutf 25
;];g !! M ljBfnodf afnSna / afnSnadf k|hftflGqs cEof; 27
e"ldsf
ljBfno z}lIfs hgzlQm pTkfbg ug]{ ynf] xf] . /fHosf nflu ;Ifd hfu?s hgzlQm tof/ ug]{ k|d'v
cfwf/x¿dWo]sf] Pp6f cfwf/ k|efjsf/L lzIf0f l;sfO xf] . k|efjsf/L lzIf0f l;sfOsf nflu afnd}qL
ljBfno Pp6f dxTjk"0f{ ;t{ xf] . ljBfnonfO{ afnd}qL ljBfnosf] ¿kdf ljsf; ug{sf nflu cfjZos
;|f]t ;fwgsf] cltl/Qm lzIfs, cleefjsx¿sf] e"ldsfsf;fy} :jo+ afnaflnsfsf] klg pNn]Vo e"ldsf
x'g] ub{5 . o; ;Gb{edf afnaflnsfsf] s] s:tf e"ldsf x'G5g . To;nfO{ afnaflnsfnfO{ s;/L e"ldsf
lgefPsf v08df ljBfnonfO{ afnd}qL ljBfnosf] ¿kdf ljsf; ug{ ;lsG5 < olb ljBfnosf] lzIf0f
l;sfO k|lqmofnfO{ k|efjsf/L agfpgsf nflu afnaflnsfn] ;sf/fTds e"ldsf v]n]gg eg] ljBfnonfO{
afnd}qL agfpg] of]hgf k"/f x'g ;Sb}g . ljBfnonfO{ afnd}qL agfpgsf nflu ;/sf/af6 u'0f:t/Lo
lzIffsf nflu afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f¿k klg tof/ ul/;s]sf] 5 . o;sf] Jojxfl/s sfof{Gjgsf
nflu o;af/]df afnaflnsfx¿nfO{ klg ;xhLs/0f ug'{ kg]{ plQs} cfjZostf 5 . oxL cfjZostfnfO{
k"/f ug]{ p2]Zon] l;lj;n] of] lgb]{lzsf tof/ u/]sf] xf] .
o; lgb]{lzsf leq g]kfn ;/sf/åf/f tof/ ePsf] u'0f:t/Lo lzIffsf nflu afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f¿kdf
pNn]lvt ;"rsx¿nfO{ ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't ul/Psf] 5 . o; lgb]{lzsfdf tL ljifoj:t'x¿nfO{
lqmofsnfkd'vL agfPsf] 5 . lqmofsnfkd'vL ePsf sf/0f o;n] ljifoj:t'x¿sf] 1fg, wf/0ff / ;Lk
ljsf; ug{ ;xefuLx¿nfO{ ;lqmo agfpg] 5 . o;df pNn]lvt ljifoj:t'x¿ / To;sf lqmofsnfkx¿nfO{
:ki6 a'emfO / ;Lk ljsf; ug{ nlIft ;d"xsf ;xhstf{x¿nfO{ cEo:t ug]{ cj;/ / jftfj/0f cfjZos
x'G5 . k|z:t cEof; / jftfj/0fn] dfq ck]lIft ;Gb]z tyf Jojxf/x¿ nlIft ;d"xdf k|ltljlDat x'g
;S5g . of] lgb]{lzsf g]kfn ;/sf/sf] gLlt cg'¿k ljBfnonfO{ u'0f:t/Lo / afnd}qL agfpg] sfo{df
ljBfyL{sf] e"ldsfnfO{ ;fy{s agfpg] cleofgdf ;xof]u l;4 x'G5 eGg] ljZjf; ul/Psf] 5 .
cGTodf lgb]{lzsf n]vg sfo{ u/L ;xof]u ug{'x'g] sdn rfkfufO{+, ;Dkfbg sfo{df ;xof]u ug]{ /d]zs'df/
kf}8]n tyf lgb]{lzsfsf] ;fh;Hhf tof/ kfg'{ x'g] /d]z e08f/L / led k|;fb Gof}kfg] …lbk]zÚnfO{ xflb{s
wGojfb 1fkg ub{5' .
cWoIf
ljdnf 1jfnL
 
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 1
v08 !
lgb]{lzsfsf] kl/ro
of] lgb]{lzsf ljBfnodf cWoog/t afnaflnsf, afnSnadf ;lqmo /x]sf afnaflnsfx?nfO{ ;xhLs/0f ug{
tof/ kfl/Psf] lgb]{lzsf xf] . o; lgb]{lzsf leq g]kfn ;/sf/4f/f tof/ ePsf] u'0f:t/Lo lzIffsf nflu afnd}qL
ljBfno /fli6«o k|f?kdf pNn]lvt ;"rsx?nfO{ ljifoj:t'sf] ?kdf k|:t't ul/Psf] 5 . o; lgb]{lzsfdf tL
ljifoj:t'x?nfO{ lqmofsnfkd'vL agfPsf] 5 . lqmofsnfkd'vL ePsf sf/0f o;n] ljifoj:t'x?sf] 1fg, wf/0ff
/ ;Lk ljsf; ug{ ;xefuLx?nfO{ ;lqmo agfpg] 5 . o;df pNn]lvt ljifoj:t'x? / To;sf lqmofsnfkx?nfO{
:ki6 a'emfO / ;Lk ljsf; ug{ nlIft ;d"xsf ;xhstf{x?nfO{ cEo:t ug]{ cj;/ / jftfj/0f cfjZos x'G5 .
k|z:t cEof; / jftfj/0fn] dfq ck]lIft ;Gb]z tyf Jojxf/x? nlIft ;d"xdf k|ltljlDat x'g ;S5g . of]
lgb]{lzsf g]kfn ;/sf/sf] gLlt cg'?k ljBfnonfO{ u'0f:t/Lo / afnd}qL agfpg] sfo{df ljBfyL{sf] e"ldsfnfO{
;fy{s agfpg] cleofgdf ;xof]u l;4 x'G5 eGg] ljZjf; ul/Psf] 5 .
lgb]{lzsfsf] k|of]u
o; lgb]{lzsfn] ;xhstf{ jf k|lzIfsnfO{ lgb]{lzt u/]sf] 5 eg] o;sf] nlIft ;d"x ljBfnodf cWoog/t
afnaflnsfx? x'g . o; lgb]{lzsfdf pNn]v ul/Psf ljifoj:t' / To;leqsf lqmofsnfkx? u'0f:t/Lo lzIffsf
nflu afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f?kdf pNn]lvt ;"rsx?sf] cfwf/df tof/ kfl/Psf] xf] . ljBfnonfO{ afnd}qL
agfpg ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsfnfO{ To;n] l;nl;n]jf/ 9+un] ljifoj:t'sf] k|:t't u/]sf] 5 . o;
lgb]{lzsf k|of]u ubf{ ljifoj:t' / k|:t'tLs/0f ;xefuLsf] :t/, Ifdtf, ?lr, cfjZostf / kl/l:ytL cg's"n
x'g'kb{5 . o; lgb]{lzsfdf ePsf ljifoj:t'x? tflnd jf cgf}krfl/s 5nkmnaf6 klg ug{ ;lsG5 . tflndnfO{
k|efjsf/L agfpg @) hgf b]lv @% hgf;Ddsf] ;d"x k|efjsf/L x'G5 . k|lzIfsn] h'g;'s} ljlwsf] k|of]u u/]tf
klg lqmofsnfkx?nfO{ l;nl;n]jf/ 9+uaf6 k|of]u ug'{ kb{5 .
lgb]{lzsfsf] 9fFrf jf ;+/rgf
o; lgb]{lzsfdf ljBfnonfO{ afnd}qL ljBfno agfpg ckl/xfo{ ;ft cf]6f k|d'v ljifoj:t'x? ;dfj]z ul/Psf
5g . o;sf] k|To]s ljifoj:t' ;xhLs/0f ubf{ nfUg] ;do, k|of]u x'g] ljlwx?, lqmofsnfk / ;Gbe{ ;fdu|Lx?
pNn]v ul/Psf] 5 . of] lgb]{lzsf k|of]u ubf{ ;xhstf{n] lbOPsf lqmofsnfk / ljifoj:t'sf] p2]ZonfO{ ljz]if
Wofg lbg' kb{5 .
;xhstf{n] Wofg lbg'kg]{ s'/fx?
of] lgb]{lzsfsf] k|of]ustf{ eg]s} ;xhstf{ xf] . o; lgb]{lzsfn] ;xhstf{ eGgfn] tflnd ;~rfng ug]{ JolQm
jf k|lzIfs, tflnd cfof]hgf ug]{ ;+:yf jf ;d"xnfO{ a'emfpF5 . ;xhstf{n] of] lgb]{lzsfdf cfwfl/t /xL tflnd
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf2
;~rfng ug'{ k"j{ dfly pNn]v ul/Psf ljlw / ltgsf] pkof]lutfx?sf] af/]df uxg cWoog u/L o;sf ;xL
k|of]u ug{ ;Sg'kb{5 .
s_ tflnd Joj:yfkg
tflndsf] ;kmntfsf] tflndsf] Joj:yfkgdf lge{/ /xG5 . tflndsf] Joj:yfkg eGg] ljlQs} tflnd ;~rfng
x'g] :yfg, ;xefuLx?, a;fOsf] Joj:yf, tflnd ;fdu|L, vfhf jf vfgf cflbsf] k|aGwnfO{ a'emg' kb{5 . tflnd
;~rfng x'g' k"j{ oL ;a} s'/fsf] Joj:yfkg ug'{kb{5 . o:tf s'/fx?df ;xefuLx?n] cefj jf c;xh dx;';
u/]sf] cj:yfdf tflndsf] ljifoj:t'df Wofg s]Gb|Lt ug{ ;Sb}gg . To;}n] tflnd k"j{ g} tflnddf Jojl:yt
ug'{kg]{ s'/fsf] ;"lr tof/ u/L sfd ug'{ pQd x'G5 . tflnd Joj:yfkgsf nflu lgDg s'/fx?sf] ;"lr agfpg
;lsG5 M
à	 tflnddf ;xefuL x'g]x?sf] ;+Vof -;Dej eP;Dd gfdfjnL / ;Dks{ gDa/_
à	 tflnddf df k|of]u x'g] kof{Kt ;fdu|Lx? tof/ eP gePsf]
à	 tflnd sIfdf ;xefuLx?sf] a;fO{ -tflnd sIf w]/} 7"nf] jf w]/} ;fgf] ePdf tflnd k|efjsf/L x'b}g_
à	 oftfoftsf] ;fwgsf] k|of]u ug'{kg]{ ePdf To;sf] Joj:yf
à	 tflnd ;dodf lrof gf:tfsf] tof/L
à	 >Job[iosf] Joj:yf
à	 pks/0fx? -k|f]h]S6/, ;]tf] kf6L, dfs{/ cflb_ sf] Joj:yf
à	 k|fylds pkrf/ ;fdu|L
à	 clen]lvs/0f -k|ltj]bg n]Vg] JolQm, k|ltj]bg a'emfpg] ldlt_sf] tof/L, kmf]6f]skL, ;xefuLnfO{ cWoog
;fdu|L pknAw u/fpg] Joj:yf
v_ ;xhstf{sf] b}lgs tof/L
ljifoj:t'sf] p2]Zo k"/f ug{ ;xh agfpg ;xhstf{sf] b}lgs tof/L dxTjk"0f{ x'G5 . To;}n] ;xhstf{n]
tflndsf] qmddf b}lgs tof/LnfO{ ljz]if dxTjsf ;fy sfo{ ;Dkfbg ug'{ kb{5 .
b}lgs tof/L ubf{ cl3Nnf] lbgsf] ljifoj:t', k|lzIf0f ljlw, ;xefuLx?sf] ;xeflutf / l;sfO{ pknlAwnfO{
cfwf/ agfpg ;s]df cem k|efjsf/L ;q ;~rfng ug{ ;lsG5 . ;xhstf{n] ljifoj:t', To;sf ;DaGwdf
lgb]{lzsfdf lbOPsf lqmofsnfk, k|of]u x'g] ljlw cflbsf] af/]df :ki6 x'g' kb{5 . k|To]s ljifoj:t' / To;df
k|of]u x'g] ljlwsf] nflu cfjZos kg]{ ;fdu|Lx?sf] Joj:yf eP gePsf] lgSof}{n ug'{ kb{5 .
u_ ;do Joj:yfkg
tflnd ;~rfngsf] qmddf ;dosf] ;xL Joj:yfkg x'g g;s]sf] cj:yfdf tflndsf] Joj:yfkg jf tflnd
;~rfngdf gsf/fTds k|efj kb{5 . 5f]6f] ;dodf /dfOnf] tl/sfn] w]/} eGbf w]/} l;sfO{ pknlAw xfl;n ug'{
tflndsf] nIo /x]sf] x'G5 . o;sf nflu ljifoj:t'df pNn]lvt ;dodf ;q k"/f ug{ pko'Qm tl/sf, ;fdu|L,
k|:t'tLs/0fs]f 5gf}6 ug'{kg]{ x'G5 . cjwf/0ffTds s'/f / bf]xf]l/Psf lqmofsnfkx? tyf k|lqmofx?nfO{ ;s];Dd
5f]6f] jf sd ;dodf ug'{kg]{ x'G5 . o; lgb]{lzsfsf lqmofsnfkx?df 5'6ofOPsf] ;do ;fdfGo c8sn dfq
xf] . jf:tljs ;do t ;xefuLx?sf] :t/, Ifdtf / ljifoj:t'x?sf] k|s[ltsf cfwf/df w]/} jf yf]/} nfUg ;S5 .
;xosf] Joj:yfkg ug]{ s'/fdf ;xhstf{x?n] dflysf s'/fx?nfO{ cfwf/ agfP/ lgwf{l/t ;doeGbf a9L jf sd
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 3
nufpg ;Sg'x'G5 . tflndsf] ;donfO{ ;xL Joj:yfkg ug{ lgDg pkfox? ckgfpg ;lsG5 M
à	 tf]lsPsf] ;dodf ;'? ug]{
à	 5nkmnsf] ljifoj:t'nfO{ cGoq hfg glbg]
à	 j0f{g ug{sf nflu w]/} ;do vr{ gug]{
à	 lqmofsnfksf] k|lqmof / of]hgfsf sfdx? tflnd sIfdf k|j]z ug'{ k"j{ g} ;Dkfbg ug]{ .
à	 tf]lsPsf] ;dodf sIff ;dfKt ug]{ .
3_ tflndsf] ;'?jft
à	 ;a} ;xefuLx? pkl:yt ePsf] lgSof}{n ug]{ .
à	 ;a}nfO{ :jfut ug]{ / tflndsf] p2]Zosf] af/]df ;xefuLnfO{ :ki6 kfg]{ .
à	 ;xefuLnfO{ cfk"mn] s'g} klg 7"nf] ;d:of Aof]xf]g'{ gkg]{ t/ cfPsf ;d:ofnfO{ ;fd'lxs k|of;af6 ;dfwfg
ug]{ k|of; ul/g] s'/f atfpg] .
à	 tflndsf] ;DalGwt ljifoj:t'sf] af/]df ;xefuLnfO{ :ki6 kfg]{ / tflnd cjlwe/ l;Sg] l;sfpg] qmd x'g]
s'/f atfpg] .
à	 ljifoj:t'df k|j]z ubf{ ljifoj:t';Fu ;DalGwt v]n, syf jf cGo dgf]/~hgfTds lqmofsnfk u/fpg] .
à	 ;do ;dodf dgf]/~hgfTds lqmofsnfk u/fpg] .
ª_ tflndsf] :yug jf cGTo
lbge/Lsf] 5nkmndf ePsf c:ki6 ;jfnx? jf ljifoj:t' ePdf k'gM:d/0f ug]{ df}sf lbg] .
kl5Nnf] lbgdf cem al9 ;xeflutf, l;sfOsf nflu pT;flxt ug]{ .
;xefuLx?df lbge/Lsf lqmofsnfkx?n] clN5kgf agfPsf] 5 eg] s]xL pTk|]/0ff hufpg] .
;a}sf] ;lqmo ;xeflutfsf] nflu wGojfb lbg] .
r_ o; lgb]{lzsfdf lbOPsf ljifoj:t'x? afnaflnsfsf nflu clN5 nfUg] x'g ;S5 . o:tf] kl/l:ytL cfPdf
tlnd k|efjsf/L gx'g klg ;S5 . To;}n] ;xhstf{n] k|To]s ;do ljrf/ k'/ofP/ ;xhLs/0fsf] k|lqmofnfO{
cl3 a9fpg' kb{5 . ;xhstf{n] k|To]s ljifoj:t'sf] lqmofsnfk k"/f ul/;s]kl5 csf]{ ljifoj:t'df k|j]z ubf{
To;sf] ;DaGw hf]8g ;xefuLx?;Fu 5nkmn ug]{ ug'{kb{5 . ;xefuLx?nfO{ lqmofsnfkx? aLrsf] ;DaGw yfxf
ePg eg] ljifo abNg] lalQs} c;lhnf] dx;'; x'g ;S5 . slxn] sfxLF eg] Pp6f ljifoj:t' k"/f ul/;s]kl5
s]xL dgf]/~hgfTds lqmofsnfk klg u/fpg ;lsG5 .
5_ ;xhstf{sf nflu s]xL h'lQmx?
à	 tflndnfO{ /f]rs / ;xefuLd"ns agfpg'sf ;fy} ;xefuLx¿nfO{ ljifodf 5nkmn ug]{ jftfj/0fsf] ;[hgf
ug{ / ;xefuLx¿sf] Wofg s]lGb|t ug{ tflndsf] ;];g z'? ug'{ k"j{ ;a} hgf ;xefuLx¿sf] ;dfg ;xeflutf
/xg] u/L s'g} /dfOnf] lqmofsnfk u/fpg' /fd|f] x'G5 . -h:t}M uLt, sljtf, v]n cflb_
à	 ;xefuLx¿nfO{ tflndsf] p2]Zo / 5nkmndf cfpg] ljifoj:t'x¿sf] af/]df :ki6 hfgsf/L lbg' kb{5 .
à	 ljifoj:t'x¿sf] k|:t'tL / 5nkmnkZrft ;f] af/] ;xefuLx¿sf] a'emfOsf] :t/ s:tf] /Xof], pgLx¿sf] nflu
pkof]uL eof] ePg jf ;f] ljifoaf/] ;xefuLx¿sf] wf/0ff kQf nufpg] . o;sf] nflu k|Zgf]Q/ jf cGo s'g}
ljlwsf] k|of]u ug{ ;lsG5 .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf4
à	 o; tflndsf] cl3Nnf] ;];g ;Fu kl5Nnf] ;];g hf]l8P/ hfG5g eGg] s'/fdf ;xhstf{ ;r]t x'g' k5{ .
To;}n] kl5Nnf] ;];g z'? ug'{ k"j{ cl3Nnf] ;];g / o; o; ;];gsf] ljifoj:t' aLrsf] ;DaGw atfpg'
k5{ .
à	 ;fy} o; ;];gsf] cGt ug]{ ;dodf o; ;];gdf s] s] ljifj:t'df 5nkmn ul/of] egL ;+If]kLs/0f ug'{sf
;fy} To; k5fl8sf] ;];gdf s'g ljifodf 5nkmn ul/G5 ;f] sf] hfgsf/L u/fpg' k5{ . ;xhstf{n] Wofg
lbg'kg]{ d'Vo s'/f eg]sf] g} Ps ljifo / csf]{ ljifoaLrsf] ;fldKotf / cf}lrTotf bzf{pg' xf] .
à	 k|To]s ljifoj:t' / ;xhstf{sf] nflu eg]/ n]lvPsf] cGt/;DaGw :ki6;Fu hf]8b} hfg'k5{ . h;af6
;xefuLnfO{ oL k|To]s ljifj:t' cnu x'g / logLx¿aLr ;DaGw 5}g eGg] efg gk/f]; .
à	 tflnd xndf hfg'eGbf klxn] o; lgb]{lzsfdf pNn]v ePsf lqmofsnfk / ljlwaf/] k"j{ cEof; / tof/L
ug'{k5{ .
à	 lgb]{lzsfdf pNn]v ePsf ljlwx¿sf] k|of]u ubf{ cfkm" klxn] k|i6 x'g'k5{ .
à	 tflnd xndf hfg' k"j{ cfk"mnfO{ cfjZos kg]{ ;fdu|Lx¿ tof/ kfg'{k5{ / cfk"mn] tof/ kf/]sf] ;fdu|Lx¿ 5'6]
g5'6]sf] af/] hfFr ug'{k5{ .
à	 ;xefuLnfO{ k|Zg ;f]lw;s]kl5 pQ/ ;f]Rgsf nflu s]xL ;do lbg'k5{ . t'?Gt csf]{ k|Zg ;f]Wg] jf cfk}mn]
pQ/ lbg] ug'{ x'b}g .
à	 ;d"x sfo{ lbFbf ;d"x 5nkmn eO/x]sf] ;dodf aLr aLrdf uP/ 5nkmn s;/L cufl8 al9/x]sf] 5
lgoldt cg'udg ug'{kb{5 .
à	 k|To]s ;xefuLnfO{ ;dfg ?kdf ;lqmo ;xefuL x'g] ljlwsf] 5gf}6 ug{ ;xhstf{ :jtGq 5 . To;}n] To;tf
ljlwx¿sf] k|of]u ug'{k5{ . h:t} M sd af]Ng] ;xefuL .
à	 lgwf{l/t ;do d} ;];g z'? ug'{k5{ / lgwf{l/t ;dod} ;];gsf] cGt ug'{k5{  .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 5
;];g ! M :jfut tyf kl/ro
p2]ZoM
à	 ;xefuL afnaflnsfx? Pscsf{lar kl/lrt u/fpg' .
à	 ;xefuLx?nfO{ cled'lvs/0f sfo{qmdsf] af/]df hfgsf/L u/fpg' .
ljlw M v]n
;do M $% ldg]6
lqmofsnfkM
à	 ;xefuLnfO{ Ps Ps cf]6f ;]tf] k]k/ afF8g] .
à	 ;a}nfO{ cfkmgf] glhssf] ;fyLn] gb]Vg] u/L cfkmgf] kf;kf]6{ ;fOhsf] lrq sf]g{ nufpg] .
à	 ;a} ;xefuLn] lrq tof/ ul/;s]kl5 ;xhstf{n] ;a} lrqx? ;+sng ug]{ .
à	 ;xefunfO{ xfdL ;fyx?sf] af/]df s] s] s'/fx? yfxf kfpg] eGg] k|Zg ug]{ / ;xefuLn] eg]sf s'/fx?
Go"hlk|G6df l6Kg] . h:t} M gfd, pd]/, 7]ufgf, afnSna, ?rL .
à	 To;kl5 cl3 ;xefuLn] lgdf{0f u/]sf] lrqx? k'gM ;xefuLnfO{ afF8g] . o;/L afF8bf cfkmgf] lrq k/]df
To;nfO{ /fv]/ csf]{ lng nufpg] .
à	 ;a}sf] xftdf Ps Ps cf]6f lrq k/]kl5 ;f] lrqsf] cfwf/df ;fyL kQf nufpg nufpg] .
à	 ;a}n] cfkmgf] cfkmgf] ;fyL kQf nfu] kl5 Go"hlk|G6df n]lvPsf] s'/fx? yfxf kfpg] u/L ;fyL;Fu kl/ro u/]/
l6kf]6 ug{ nufpg] .
à	 ;a}n] ;fyL;Fu kl/ro ug]{ sfd ;lsPkl5 cfkmgf] ;fyLsf] kl/ro lbg nufpg] .
;];g @ M ck]Iff ;+sng / p2]Zo k|:t't
p2]Zo
à	;xefuL afnaflnsfx?n] sfo{qmdsf] p2]Zo af/] hfgsf/L k|fKt
ug]{5g .
ljlw M ;d"x 5nkmn, k|:t'tLs/0f
;do M #) ldg]6
lqmofsnfkM
à	 ;xefuLnfO{ rf/ ;d"xdf ljefhg ug]{ .
à	 k|To]s ;d"xnfO{ Ps Ps cf]6f Go"hlk|G6 / k|To]s ;xefuLnfO{ Ps Ps
cf]6f ;fOg k]g afF8g] .
v08 @
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf6
à	 ;d"xnfO{ lbOPsf] Go"hlk|G6sf] aLrdf 7"nf] uf]nf] /]vf agfpg nufpg] / 5]pdf wsf{ sf]g{ nufpg] . -5]pdf
lbOPsf] lrq h:tf] agfpg nufpg]_
à	 o;/L lrq sf]bf{ ;d"xdf ePsf ;xefuL ;+Vof cg';f/ sf]7fsf] ;+Vof a9fpg ;lsg] s'/fdf ;xhstf{
;hu /xg] .
à	 To;kl5 ;xefuLnfO{ 5]psf sf]7fx?df cfk"mn] /fv]sf] ck]Iff ! jf @ jfSodf n]Vg nufpg] .
à	 ;a}n] n]lv;s]kl5 ;a}sf] ck]Iffx?sf] PsLs[t ?k aLrsf] uf]nf] 3]/fdf n]Vg nufpg] .
à	 ;a}n] ;d"x sfo{ ;ls;s]kl5 larsf] uf]nf]df ePsf] s'/f k|:t'tL ug{ nufpg] .
à	 ;d"xsf] k|:t'tLs/0f ;lsPkl5 ;xhstf{n] sfo{qmdsf] p2]Zosf] af/]df :ki6 kfg]{ .
à	 o;/L p2]Zo atfpbf ;xefuLn] /fv]sf ck]Iffx?dWo] 5nkmndf gcfpg] ljifoj:t' ePdf To;af/]df klg
:ki6 kfg]{ .
;];g # M gLlt lgod lgdf{0f
p2]ZoM
à	 ;xefuL afnaflnsfx?n] sfo{qmd cjlwsf] nflu cfrf/;+lxtf lgdf{0f u/L nfu" ug]{5g .
ljlw M k|Zgf]Q/, l6kf]6
;do M !% ldg]6
lqmofsnfkM
à	 ;xhstf{n] b'O{ cf]6f Go"hlk|G6 leQfdf 6fF:g] / Pp6fdf æsfo{qmd cjlwdf ug]{Æ / csf]{df æsfo{qmd
cjlwdf gug]{Æ egL n]Vg] .
à	 To;kl5 ;xefuLx?dfem sfo{qmd cjlwdf s] ug]{ < s] gug]{ < egL 5nkmn rnfpg] / ;xefuLn] eg]sf
s'/fx? ;f]xL cg';f/ leQfdf 6fFl;Psf] Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] .
à	 ;a} ;xefuLn] cfkmgf] ljrf/ JoQm u/] gu/]sf] ;'lglZrt ug]{ . ;a}n] cfkmgf] ljrf/ /flv;s]kl5 tof/
ePsf] cfrf/;+lxtf ;a}n] ;'Gg] u/L ;xhstf{n] k9g] / o;nfO{ kfngf ug{ cg'/f]w ug]{ .
;];g $ M ljBfnodf afnclwsf/ / afnd}qL ljBfno
p2]ZoM
à	 ;xefuLx?n] afnclwsf/sf] kl/efiff atfpg ;Sg]5g .
à	 ;xefuLx?n] afnd}qL ljBfnodf x'g'kg]{ s'/fx?sf] cfwf/e"t ;"lr tof/ ug{ ;Sg]5g .
ljlw M dlit:s dGyg, k|:t'tLs/0f
;do M ^) ldg]6
cfjZos ;fdu|L M dfs{/, Go"hlk|G6, k]k/ 6]k
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 7
lqmofsnfkM
à	 ;a} ;xefuLnfO{ cfkmgf] sfkL vf]Ng nufO{ b'O{ cf]6f sf]nd agfpg nufpg] . Pp6f sf]nddf afnclwsf/sf]
af/]df ;f]Rg nufO sfkLdf l6kf]6 ug{ nufpg] . csf]{ sf]nddf xfd|f] ljBfnonfO{ /fd|f] ljBfno agfpg s]
s] s'/fx? rflxG5 < eGg] s'/f l6kf]6 ug{ nufpg] . o;/L ;f]Rgsf nflu lgDg k|Zgx? ug]{ M
	 !=	 xfdL afnaflnsfx?nfO{ geO{ gx'g] s'/fx? s] s] x'g <
	 @=	 xfdLn] xfn k|fKt ul//x]sf clwsf/x? s] s] 5g / k|fKt ug{ afFsL /x]sf s] s] 5g <
	 #=	 ljBfnodf xfdLn] kfpg} kg]{ clwsf/x? s] s] xf]nfg <
	 $=	 xfd|f] ljBfnonfO{ /fd|f] ljBfno agfpg, xfdL afnaflnsfsf] nflu ;'xfpFbf] ljBfno agfpgsf nflu
		 s] s] s'/fx? rflxG5 <
à	 ;a} ;xefuLn] cfk"mn] k|fKt ug'{kg]{ clwsf/x?sf] af/]df l6kf]6 ul/;s]sf] lgSof}{n ePkl5 kfn} kfnf]
gbf]xf]l/g] ul/ eGg nufpg] . ;xhstf{n] ;xefuLn] eg]sf s'/fx? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] .
à	 ;a} ;xefuLn] cfkmgf] ljrf/ /flv;s]kl5 ;xefuLn] eg]sf ;a} s'/fx? xfd|f cfjZostf ePsf] / oL
cfjZostf g} xfd|f] clwsf/ ePsf] s'/f hfgsf/L u/fpg] .
kf7o;fdu|L
afnaflnsfsf] nflu geO{ gx'g] cfwf/e"t cfjZostf g} afnclwsf/ xf] . cyf{t afnaflnsfsf] x]/rfx,
;+/If0f, ljsf; / ;':jf:Yosf] /Iff ug{ Joj:yf ul/Psf] dfgjclwsf/sf] ljz]if Joj:yf g} afnclwsf/ xf] .
afnclwsf/df cfwfl/t b[li6sf]0fdf afnaflnsfx? clwsf/ k|fKtstf{ x'g . afnaflnsfx? /fHoaf6 cfwf/e"t
afFRg kfpg], ljsf; ug{ kfpg], ;+/If0f kfpg] / ;xefuL x'g kfpg] clwsf/x? k|fKt ug{] xsbf/ x'g . afnaflnsf
:j:Yf hGdg kfpg', hGd]kl5 kf]if0fo'Qm vfg]s'/f / pko'Qm sk8f nufO{ x's{g kfpg', :jf:Yosf] /fd|f] x]/larf/
x'g', ;+/If0f / x]/ljrf/ kfpg', cfkmgf] Ifdtf, 1fg, ;Lksf] ljsf; ug{ kfpg', cfTdljZjf;sf ;fy ;fdflhs
lqmofsnfkdf ;xefuL x'g kfpg' afnclwsf/ xf] . afnaflnsfsf] ;jf]{Qd lxt g} afnaflnsfx?sf] cfwf/e"t
;/f]sf/ xf] . afnclwsf/ dxf;lGwcg';f/sf clwsf/x?sf] ;Ddfg ub}{ ;a} afnaflnsfn] lagf s'g} e]befj
clwsf/sf] pkef]u ug]{ sfo{sf] sfof{Gjog ug{ ljBfno, lzIfs, cleefjs, :yfgLo lgsfo jf cGo
;/f]sf/jfnfx? ;b}j tTk/ /xg' kb{5 . ;fy} cleefjsx?n] cfkmgf afnaflnsfnfO{ afFRg cfjZos dfkb08
k"/f ug{ ;xof]u ug'{kb{5 .
afnaflnsfn] tn pNn]v eP adf]lhdsf s'/fx? hGdhft ?kd} sfg'gL ?kdf k|fKt u/]sf] x'G5 .
à	 ljBfno uP/ c;n lzIff cfh{g ug{ kfpg',
à	 p;n] k9g] ljBfnodf d}qLk"0f{ jftfj/0f x'g',
à	 cfk"mnfO{ c:j:y dx;'; ePsf] s'g} klg ;dodf slDtdf klg k|fylds pkrf/ k|fKt ug'{,
à	 v]n, dgf]/~hg / cf/fd ug]{ cj;/ k|fKt ug'{
à	 s'g} klg k|sf/sf] b'3{6gf jf k|sf]ksf] ;dodf ;+/If0f kfpg',
à	 s'g} klg lx+;f, e]befj, x]nf, b'Jo{jxf/af6 ;'/lIft x'g kfpg',
à	 cfkmgf] ljrf/ / efjgf lgw{Ss;Fu JoQm ug{ kfpg',
à	 ljleGg ;+3;+:yf tyf ;fdflhs lqmofsnfkdf ;xefuL x'g kfpg' .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf8
;];g % M afnd}qL ljBfno
p2]ZoM
à	 ;xefuLn] afnd}qL ljBfnosf] cjwf/0ff k|:t't ug{ ;Sg]5g .
à	 ;xefuLx?n] afnd}qL ljBfnosf] cfjZostfsf] klxrfg u/L afnd}qL ljBfno x'gsf nflu cfjZos kg]{
cfwf/e"t s'/fx?sf] af/]df atfpg]5g .
ljlwM
à	 lrq 5nkmn
à	k|:t'tLs/0f
à	 ;d"x 5nkmn
;do M %) ldg]6
cfjZos ;fdu|LM
à	 afnd}qL ljBfnosf] lrq
à	 Go"hlk|G6, k]k/6]k, dfs{/
lqmofsnfkM
à	 ;xefuLnfO{ afnd}qL ljBfnosf] aflx/L cfj/0f ePsf] lrq b]vfpg] / ;f] lrqdf ePsf /fd|f s'/fx? s] s]
5g egL k|Zg u/L l6kf]6 ug{ nufpg] .
à	 ;xefuLn] lbPsf pQ/x? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] .
à	 xfd|f] ljBfnodf ePsf /fd|f kIfx? s] s] 5g < / xfd|f] ljBfnonfO{ cem /fd|f] agfpg s] s] s'/fx? x'g'
kb{5 < egL k|Zg ug]{ / ;f] klg l6kf]6 ug{ nufpg] .
à	 ;a} ;xefuLn] l6kf]6 u/L;s] kl5 ;xefuLn] eg]sf s'/fx? ;xhstf{n] l6Kb} hfg] .
à	 ;xefuLn] l6kf]6 u/fPsf ljBfnosf /fd|f kIfx?sf] pbfx/0fnfO{ hf]8b} ;xhstf{n] afnd}qL ljBfnosf]
cjwf/0ff k|:t't ug]{ .
à	 ;xefuLnfO{ ;xefuLnfO{ ;d"xdf ljefhg ug]{ / xfd|f] ljBfnonfO{ afnd}qL ljBfno agfpg s] s] s'/fx?sf]
cfjZostf kb{5 < eGg] k|Zgdf 5nkmn u/L l6kf]6 ug{ nufpg] .
à	 ;a} ;d"xn] ;d"x sfo{ ;ls;s]kl5 ;f]xL a'Fbfx?nfO{ cfwf/ agfP/ lzIfs jf ljBfno k|zf;gn] ug'{ kg]{
/ ljBfyL{n] ug'{kg]{ e"ldsf 5'6ofpg nufO{ k|:t't ug{ nufpg] .
à	 ;xefuLsf] k|:t'tL kl5 ;xhstf{n] afnd}qL ljBfnosf] cfjZostf / To;sf] c;/sf] af/]df cfkmgf]
k|:t'tLs/0f ug]{ .
kf7o;fdu|LM
afnd}qL ljBfno s] xf] <
afnaflnsf cg's'nsf] l;sfO jftfj/0f ePsf], pgLx? leqsf] cGt/lglxt Ifdtfsf] ljsf; ug]{ u/]sf] /
:jod afnaflnsfn] cfkmgf] l;Sg ;Sg] Ifdtf / rfxgf cg';f/ /dfOnf];Fu l;Sg ;Sg] jftfj/0f ePsf]
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 9
ljBfno g} afnd}qL ljBfno xf] .
afnd}qL ljBfnodf afnclwsf/sf] ;Ddfg x'G5 . afnaflnsfsf] s'/f ;'lgG5 / ;f] cg';f/sf] lqmofsnfk
;~rfng ul/G5 . o:tf ljBfnodf afnaflnsfx?n] zf/Ll/s, dfgl;s Pjd ;+j]ufTds ?kn] ;'/lIft tyf
:j:y ePsf] cg'ej ug{ ;S5g . o:tf] ljBfnodf afnaflnsfx?sf] ?lr, Ifdtf / :t/sf] sb/ ul/G5 /
;f]xLcg';f/ pgLx?sf] l;sfOsf nflu cfjZos jftfj/0f Pjd kf7oqmdsf] Joj:yf ul/G5 .
afnalfnsfx?nfO{ pgLx?sf] hft, lnË, wd{, efiff, cfly{s:t/, zf/Ll/s Pjd dfgl;s b'j{ntfsf cfwf/df
ljgf e]befj egf{ ug'{ / ljBfno leq jf aflx/ /x]sf afnaflnsfx?nfO{ e]befj /lxt Jojxf/ ug'{ afnd}qL
ljBfnosf] u'0f xf] . afnd}qL ljBfnodf k9fOn]vfOsf] cltl/Qm afnaflnsfx?sf] :jf:Yo Pjd ;'/Iffdf ljz]if
Wofg lbOG5 . ljBfnosf] gLlt lgdf{0f, of]hgf th{‘df, sfof{Gjog / d'Nof+sgdf afnaflnsf, cleefjs /
;d'bfonfO{ k|ToIf ;xefuL u/fOG5 . o:tf ljBfnodf s'g} klg k|sf/sf ef}lts, zf/Ll/s Pjd dfgl;s b08
;hfo alh{t x'G5 / afnaflnsfx?nfO{ b'Jo{jxf/ / gf]S;fgLaf6 arfpg] sfd lg/Gt/ ?kdf eO/x]sf] x'G5 .
afnd}qL ljBfno lsg<
xfd|f] b]zsf clwsf+z ljBfnox? cem} klg k/Dk/fut z}nLaf6 ;~rflnt 5g . k7gkf7gsf] ;du| kl/j]z
ce}m klg 3f]sfpg] tk{m al9 s]lGb|t 5 . g]kfn ;/sf/n] s]Gb|Lo :t/af6 pknAw u/fPsf kf7o;fdu|Lsf] k|of]u
afx]s cGo ;Gbe{ ;fdu|Lsf] k|of]u x'g] u/]sf] 5}g . h;n] ubf{ afnaflnsfsf] l;sfO cg'ej / Ifdtfsf
cfwf/df x'b}g / afnaflnsfsf] l;sfO k|lqmof sdhf]/ x'g] al9 vt/f 5 . ljBfno afnaflnsfsf] d}qLk"0f{
ePdf pgLx?n] cfkmgf] ult, Ifdtf, cg'ejsf cfwf/df l;sfO k|lqmofnfO{ /dfOnf] jftfj/0fdf n}hfg ;S5g
h'g lbuf] / k|efjsf/L /xg ;S5 .
afnd}qL ljBfnosf Go"gtd cfwf/x?
à	 ;a} lzIf0f l;sfO{ k|lqmof afnd}qLk"0f{ / l;sfO{sf glthfx? u'0f:t/Lo x'g'kb{5 .
à	 k|efjsf/L l;sfO{sf nflu lzIfs / ljBfyL{df kof{Kt pTk|]/0ff x'g'kb{5 .
à	 z}lIfs ;fdu|Lsf] kof{Kttf x'g' kb{5 .
à	 lzIfsx?n] leGg leGg ljlwsf] k|of]u u/L cWofkg u/fPsf] .
à	 afnaflnsfx?sf] ult cg';f/sf] l;sfO jftfj/0f / afnaflnsfx?sf] JolQmut sl7gfOnfO{ dWogh/ ub}{
lzIf0f l;sfO ePsf] .
à	 ;a} k|sf/sf ckfËtf ePsf aflnsfsfn] ;dfg x}l;otdf cWoog ug]{ cj;/ k|fKt u/]sf] .
à	 ef}uf]lns, ;fdflhs, cfly{s cflb ;a} lsl;dn] lk5l8Psf ju{x?sf] ljBfno of]hgf lgdf{0f b]lv cGo
ultljlwdf ;xeflutf ePsf] .
à	 ;a} afnaflnsfsf] nflu e]befj /lxt l;sfO{sf] jftfj/0f Ifdtfsf cfwf/df lzIf0fl;sfO{ jftfj/0f
ePsf] .
à	 ljljwtfk"0f{ ljz]iftf ePsf afnaflnsfx?sf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttf ePsf] .
à	 jt{dfg lgod sfg'gn] Joj:yf u/] cg';f/sf 5fq÷5fqfj[lQ k|fKt ug]{ jftfj/0f ePsf] .
à	 ljBfnodf afnSnasf] u7g ePsf] / ;dfg ?kdf afnaflnsfx?n] afnSnadf ;xefuL eO{ /rgfTds
Pjd ;[hgfTds ;xeflutf hgfpg] cj;/ k|fKt u/]sf] cj:yf .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf10
à	 sDtLdf jif{sf] Psk6s :jf:YosdL{x?af6 ljBfyL{x?sf] :jf:Yo kl/If0f ug]{ Joj:yf ePsf] .
à	 ljBfnodf k|fylds pkrf/ ug]{ Joj:yf ePsf] .
à	 w'dkfg, dBkfg, nfu"kbfy{ lgif]wsf] nflu cfrf/;+lxtf lgdf{0f eO{ nfu" ePsf] .
à	 ljBfno j/Lkl/ ljBfyL{sf] :jf:Yodf xfgL k'/ofpg] vfg]s'/f ljlqm ljt/0fdf /f]s nufPsf] / ljBfyL{n]
kf]lifnf] vfg]s'/f NofP gNofPsf] s'/f hfFr ug]{ u/]sf] .
à	 kmf]xf]/ kmfNg] lglZrt 7fpFdf jf kmf]xf]/ kmfNg] efF8f]sf] Joj:yf ePsf] .
à	 ljBfnodf ef}lts, zf/Ll/s b08 ;hfo lgif]w ul/Psf] . -ljBfnodf zf/Ll/s b08 ;hfo lbg gkfOg] /
afnaflnsfsf] k[i7e"ld / Ifdtfsf] cfwf/df s;}nfO{ dfgl;s si6, b'Jo{jxf/ 3[0ff ug{ gkfOg] gLlt lgod agfO
nfu" u/]sf] / ;f]sf] cg'udg tyf d'NofÍg u/]sf] . ljBfno leq / ;d'bfodf ;d]t afnaflnsfdfly x'g] zf/Ll/s
;hfo, x]kfO, of}g b'Jo{jxf/sf] cGTosf nflu ljBfnodf :ki6 of]hgf lgdf{0f u/L sfof{Gjog ug]{ u/]sf] ._
à	 ljBfnodf kf7oqmd, kf7ok':ts, ;Gbe{;fdu|L /flvPsf] k':tsfno ePsf] . ljifout lx;fan] ;fGble{s
k':tsx?sf] clen]lvs/0f / ljt/0f k|0ffnL ;lxtsf] k':tsfno ePsf] .
à	 au}Frf lgdf{0f u/L To;sf] ;b'kof]u ul/Psf] .
à	 lzIfsx? lgoldt ljBfno / sIffsf]7fdf cfpg] u/]sf] .
à	 lzIfsx?n] k"/f ;do cWofkg u/fpg] u/]sf] .
;];g ^ M afnd}qL ljBfnosf] k|efjsf/Ltf
p2]ZoM
à	 ;xefuLx?n] ljBfnonfO{ afnd}qL agfpg lgjf{x ug'{kg]{ e"ldsfsf] af/]df yfxf kfpg]5g .
ljlwM
à	k|Zgf]Q/
à	JofVof
à	k|:t'tLs/0f
;do M () ldg]6
cfjZos ;fdu|LM
à	 k|efjsf/Ltf ;DaGwL a'Fbf n]lvPsf] k]k/ / afnaflnsfsf] lhDd]jf/L n]lvPsf] 5'66f 5'66} k]k/
à	 Go"hlk|G6, k]k/6]k, dfs{/
à	lqmofsnfk
à	 ;xefuLx?nfO{ afnd}qL ljBfnodf s] s] x'g' k5{ < eGg] k|Zg cl3Nnf] ;qsf] ;Demgf :j?k ;f]Wg] .
à	 afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f?k cGtu{t k|efjsf/Ltfsf] nflu Joj:yf ul/Psf s'/fx?sf] af/]df ;xefuLnfO{
:ki6 kfg]{ .
à	 k]k/df n]lvPsf] k|efjsf/Ltfsf] a'Fbfx? kfn};Fu k9]/ ;'gfpg] / To;sf] pknAwL xfl;n ug{ ljBfyL{x?n] s]
ug'{k5{ < eGg] k|Zg ug]{ .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 11
à	 ;xefuLn] eg]sf s'/fx? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] .
à	 ;a} a'Fbfx?df 5nkmn ;lsPkl5 cGTodf ;xhstf{n] afnd}qL ljBfno lgdf{0fsf] nflu ljBfyL{n] lgjf{x
ug{ ;Sg] e"ldsfsf] af/]df :ki6 kfg]{ .
kf7o;fdu|LM
ælzIffsf] ;Gbe{df k|efjsfl/tfnfO{ ;du| z}lIfs k|lqmofn] afnaflnsfsf] l;sfOdf s] s:tf] k|efj kf/of] eGg]
s'/f a'emg'kg]{Æ egL u'0f:t/Lo lzIffsf nflu afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f?kn] :ki6 ?kdf tf]lslbPsf] 5 .
ljBfnonfO{ afnd}qL agfpg] ;jfndf s]xL cGt/f{li6«o cEof; tyf dfGotfx? klg 5g . h:t} M
à	 lzIf0f l;sfO k|lqmof hlxNo} klg afnaflnsfsf] nflu ;'xfpFbf] / d}qLk"0f{ x'g'kb{5 eg] To;sf] glthfx?
u'0f:t/Lo / Jojxfl/s x'g'kb{5 .
à	 ljBfno;Fu k|ToIf jf ck|ToIf ;/f]sf/ /fVg] lzIfs, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, cleefjs lzIfs ;+3,
afn;+/If0f ;ldlt, ljBfno k|zf;g, cleefjsx?df ljBfnok|ltsf] pQ/bfloTj el/Psf] g}ltstf x'g'kb{5
eg] ljBfnodf cWofkg u/fpg] lzIfsx?;Fu pRr:t/Lo Ifdtf, bIftf / g}ltstf x'g'kb{5 .
à	 ljBfno l;Sg] l;sfpg] :yfg ePsf] x'gfn] l;Sg] / l;sfpg] b'j} kIfdf kof{Kt pTk|]/0ff x'g'kb{5 .
à	 ljBfnodf z}lIfs ;fdu|L / v]n ;fdu|Lsf] kof{Kt Joj:yf x'g' kb{5 .
à	 ;dod} kf7oqmd tyf kf7o;fdu|Lsf] kof{Kt dfqfdf pknAwtf x'g'kb{5 .
efOalxgLx?, ;/;tL{ x]bf{ dfly pNn]v eP adf]lhdsf cj:yfdf clwstd dfqfdf jois jf lzIfsx?sf]
e"ldsf b]lvG5 . t/, ljBfnodf afnd}qLk"0f{ jftfj/0fsf] ;'lglZrttf / To;sf] k|efjsfl/tfnfO{ x]g]{ xf] eg]
afnaflnsfsf] e"ldsf cToGt dxTjk"0f{ 5 . afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f?kdf pNn]v ePsf] k|efjsfl/tfsf]
Go"gtd dfkb08 k"/f ug{ xfdL afnaflnsfn] lgDg cg';f/sf] e"ldsf lgjf{x ug'{ kb{5 .
x'g} kg]{ M	
lzIf0f l;sfO k|lqmof hlxNo} klg afnaflnsfsf] nflu ;'xfpFbf] / d}qLk"0f{ x'g'kb{5 eg] To;sf] glthfx?
u'0f:t/Lo / Jojxfl/s x'g'kb{5 .
afnaflnsfn] ug{;Sg] M
ljBfno afnd}qL x'g'kb{5 . o;sf] cy{ ljBfnodf lgdf{0f ul/g] ef}lts ;fdu|L nufot ljBfnodf x'g] k|To]s
ultljlw afnaflnsfsf] nflu ;'xfpFbf] x'g'sf ;fy} afnaflnsfsf] ?lr / cfjZostf cg'?k x'g'kb{5 . t/,
oL ;a} s'/fx? joisn] dfq lbP/ x'Fb}g . xfdL afnaflnsfsf] klg plQs} bfloTj 5 . o;sf nflu xfdL
afnaflnsfx?n] lgDg adf]lhdsf lhDd]jf/Lx? k"/f ug'{kb{5 M
à	 ljBfno lzIffdf x'g] l;sfO{ k|lqmofdf ;a} afnaflnsfx? ;dfg ?kdf ;xefuL x'g'kb{5 .
à	 cfk"mn] hfg]sf s'/fx? ;fyLx?nfO{ l;sfpg] ug'{ kb{5 .
à	 xfdLn] kf7ok':ts afx]ssf cGo z}lIfs ;fdu|Lx?sf] cWoog ug'{kb{5 .
à	 ljleGg cltl/Qm lqmofsnfkdf ;xefuL x'g' kb{5 . t/, o;/L cltl/Qm lqmofsnfkdf efu lnO/xFbf k9fOdf
gsf/fTds c;/ gk/f]; eGg] s'/fnfO{ ljz]if Wofg lbg'kb{5 .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf12
à	 ljBfnodf l;s]sf s'/fx? 3/df bf]xf]/ofP/ cWoog ug'{kb{5 . ;fy} l;s]sf s'/fx? Jojxf/df nfu" ug]{
k|of; ub}{ hfg' kb{5 .
à	 lzIfsn] lzIf0f lqmofsnfkdf k|of]u u/]sf ;fdu|Lx?sf] x]/ljrf/ / ;'/Iff ug{ ;xof]u ug'{sf ;fy} lzIf0f
;fdu|Lx? lgdf{0f tyf ;+sng ug]{ sfddf lzIfsnfO{ ;xof]u ug'{kb{5 .
à	 ;a}sf 5'66f5'66} Ifdtf / bIftf x'G5g eGg] s'/fnfO{ Wofgdf /fvL z}lIfs ultljlwdf sdhf]/ ePsf
;fyLx?nfO{ x]nf, b'Jo{jxf/ jf cGo s'g} klg k|sf/sf e]befj gu/L l;sfO{ k|lqmofdf ;xof]u ug'{kb{5 .
à	 zf/Ll/s ?kdf jf dfgl;s ?kdf ckfËtf ePsf ;fyLx? ePdf pgLx?nfO{ ljz]if ;xof]u ug'{kb{5 .
à	 ljljw sf/0fn] kl/jf/af6 6f9f /xL >ddf ;+nUg ePsf ljBfyL{ ;fyLx?nfO{ ;dfg Jojxf/ u/L z}lIfs
ultljlwdf ;xof]u ug'{kb{5 .
à	 c;n, Jojxfl/s / u'0f:t/Lo lzIff kfpg' xfd|f] clwsf/ xf] . t/, /fd|f];Fu dg lbP/ k9g', sfkL lstfasf]
htg ug'{ / Wofg lbP/ k9g' xfd|f] st{Jo xf] eGg] s'/fnfO{ Wofg lbg'kb{5 .
à	 gofF s'/f l;Sg, hfGg, x]g{ kfpg' xfd|f] clwsf/ eP h:t} cfk"mn] ghfg]sf s'/fx? l;Sg' / hfg]sf /fd|fs'/f
c?nfO{ l;sfpg] ug'{kb{5 .
x'g} kg]{ M
ljBfno;Fu k|ToIf jf ck|ToIf ;/f]sf/ /fVg] lzIfs, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, cleefjs lzIfs ;+3,
afn;+/If0f ;ldlt, ljBfno k|zf;g, cleefjsx?df ljBfnok|ltsf] pQ/bfloTj el/Psf] g}ltstf x'g'kb{5 eg]
ljBfnodf cWofkg u/fpg] lzIfsx?;Fu pRr:t/Lo Ifdtf, bIftf / g}ltstf x'g'kb{5 .
afnaflnsfn] ug{;Sg] M
ljBfnosf ;/f]sf/jfnfx?n] g} ljBfnosf] ?k abNg ;S5g eg] ljBfnosf ;/f]sf/jfnfx?df xfdL
afnaflnsf klg k5f}{ . To;}n] ljBfnosf] Joj:yfksLo If]qdf klg xfdLn] cfkmgf] e"ldsf lgjf{x ug'{kb{5 .
à	 ljBfnodf aGg] jf lgdf{0f ug{ nfluPsf ;+/rgfx?df cfkmgf cleefjsx?nfO{ ;xefuL x'g k|f]T;flxt ug]{ .
à	 ljBfnodf x'g] e]nf, uf]i7L, 5nkmn, cGtlqm{of h:tf sfo{qmdx?df ;xefuL x'g] / cfkmgf ljrf/ /fVg] .
à	 ljBfno xfd|f] kl/jf/ xf] / kl/jf/df /fd|f] sfd, /fd|f Jojxf/ x'g'kb{5 . xfdLnfO{ s'g} a]nf s;}sf] Jojxf/
jf sfd g/fd|f] nfu]df :ki6;Fu lzIfs jf cleefjsx?nfO{ g8/fO{ eGg] ug'{kb{5 .
à	 xfdLn] s;}nfO{ klg hflt, lnË, ju{ jf cGo s'g} klg cfwf/df s;}nfO{ klg e]befj jf b'Jo{jxf/ ug'{
x'Fb}g .
à	 olb xfdL b'Jo{jxf/ jf of}g b'Jo{jxf/af6 ;'/lIft ePsf] dx;'; ug{ rfxfG5f}F eg] xfdLn] klg c? s;}nfO{
x]nf, b'Jo{jxf/ jf of}g b'Jo{jxf/ ug'{x'b}g . ;fy} To:tf Jojxf/sf] lj/f]w ;d]t ug'{kb{5 .
x'g} kg]{ M
ljBfno l;Sg] l;sfpg] :yfg ePsf] x'gfn] l;Sg] / l;sfpg] b'j} kIfdf kof{Kt pTk|]/0ff x'g'kb{5 .
afnaflnsfn] ug{;Sg] M
l;Sg] l;sfpg] qmd eg]sf] lg/Gt/ k|lqmof xf] . jf:tjdf xfdLnfO{ ljBfnodf lzIfsx?n] l;sfpg] ug'{ x'G5 .
oxfF a'emg' kg]{ s'/f s] klg 5 eg], xfdL lzIfsx?af6 hlt l;ls/x]sf x'G5f}F Tof] eGbf al9 lzIfsx?n] xfdLaf6
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 13
l;ls/x]sf x'G5g . To;}n] xfdL lzIfsx?nfO{ l;sfpgsf nflu cem al9 pTk|]l/t ug{ ;S5f}F . o;sf nflu
lgDg lqmofsnfkx? ug{ ;lsG5 M
à	 ljBfyL{nfO{ k|Zg ug]{ 5'6 x'G5 . lzIfsx? ljBfyL{n] ga'e]msf s'/fx? ;f]w] eg] v'zL x'G5g . To;}n] xfdLn]
cfk"mn] ga'e]msf / ghfg]sf s'/fx? lzIfsnfO{ ;f]Wg] ug'{kb{5 .
à	 k9fO{df ;xof]u x'g] ljleGg /rgfTds lqmofsnfkx? ;~rfng ug'{kb{5 . h:t}M leQ] klqsf k|sfzg,
jfbljjfb, jSt[Tjsnf, 5nkmn cflb . o:tf ultljlwn] lzIfsx?nfO{ l;sfpg] s'/fdf k|]/0ff ldNb5 eg]
xfdLnfO{ l;Sg] s'/fdf pT;'stf yKb5 .
à	 l;Sg] l;sfpg] qmd rln/xFbf cgfjZos xf]xNnf ug]{, em}emu8f ug]{, k|Zgsf nflu k|Zg ug]{, Wofg glbg]
h:tf lqmofsnfk ug'{ x'Fb}g . o:tf lqmofsnfkn] lzIfsnfO{ l;sfpg dg x'b}g . ;fy} ;do klg v]/ hfG5 .
à	 lzIfsx?n] lgdf{0f ug]{ z}lIfs ;fdu|L lgdf{0f sfo{df ;xof]u ug]{, ljBfnodf ePsf z}lIfs ;fdu|Lx?sf]
;'/Iff ug]{ ug'{kb{5 .
x'g} kg]{ M
ljBfnodf z}lIfs ;fdu|L / v]n ;fdu|Lsf] kof{Kt Joj:yf x'g' kb{5 .
afnaflnsfn] ug{;Sg] M	
xfdL afnaflnsfsf] zf/Ll/s tyf dfgl;s ljsf;sf] nflu geO{ gx'g] dxTjk"0f{ s'/f v]n tyf dgf]/~hg xf] .
t/, v]n tyf dgf]/~hg cfjZostf eGbf al9 ePdf 3fts klg x'g ;S5 . To;}n] lgDg s'/fx?df ljz]if Wofg
lbg'kb{5 M
à	 k9fO{sf] ;dodf v]n v]Ng' x'b}g .
à	 v]n lglZrt / plrt ;dodf dfq v]Ng' kb{5 .
à	 zf/Ll/s ?kdf, dfgl;s ?kdf, ;fdflhs ?kdf, cfly{s ?kdf xflg k'/ofpg] vfnsf v]nx? v]Ng' x'b}g .
à	 v]n v]Ng' /fd|f] xf] . t/, v]Ng kfPF eGb}df nfdf] ;do v]Ng], hf]lvdk"0f{ v]nx? v]Ng] sfd /fd|f] xf]Og .
à	 v]n v]Ng kfpg' xfd|f] clwsf/ xf] . t/ Wofg lbg'kg]{ s'/f s] klg 5 eg] xfdLn] ;f] clwsf/sf] pkof]u
ul//xFbf c?sf] clwsf/sf] xgg ug'{ x'b}g .
à	 v]n v]Nbf e}memu8f ug'{x'b}g / ;a}nfO{ cj;/ k|bfg ug'{kb{5 .
à	 v]n v]ln;s]kl5 v]ns'bsf ;fdu|Lx?sf] htg ;fy Joj:yfkg ug'{kb{5 .
x'g} kg]{ M
;dod} kf7oqmd tyf kf7o;fdu|Lsf] kof{Kt dfqfdf pknAw x'g'kg]{ .
afnaflnsfn] ug{;Sg] M	
kf7ok':ts xfd|f] k|d'v ldq xf] . o;sf] clwstd k|of]u / ;'/Iff xfd|f] lhDd]jf/L xf] .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf14
;];g & M ;dfj]zLs/0f
p2]Zo M
à	 ;xefuLx?n] ljBfnodf ljBfyL{x?4f/f x'g] ;dfj]zLs/0fsf] Jojxfl/s k|lqmof atfpg ;Sg]5g .
à	 ljBfnodf ;dfj]zLs/0fsf] cEof;nfO{ :yflkt ug{ ckgfpg ;lsg] pkfosf] af/]df atfpb} cfkmgf]
lhDd]jf/Lsf] af/]df hfgsf/L k|fKt ug]{5g .
ljlw M
à	k|Zgf]Q/
à	 ;d'x 5nkmn
à	k|:t'tLs/0f
;do M %) ldg]6
cfjZos ;fdu|L M
Go"hlk|G6, dfs{/, k]k/ 6]k
lqmofsnfk M
à	 ;xefuLnfO{ ætkfO{Fsf] ljBfnodf ljleGg ultljlwx?-k|ltof]lutf, lg0f{o k|lqmof, cltl/Qm lqmofsnfk, ;ef
uf]i7Ldf efu lng, jf cGo ultljlwx?_df sf] s;/L ;xefuL x'g] u5{g < eGg] k|Zg ug]{ .
à	 z}lIfs lqmofsnfkdf s;/L ;xefuL x'g] ul/G5 < -z}lIfs ;fdu|L lgdf{0f, ljleGg z}lIfs k|ltof]lutfx? cflb_
à	 To:tf] ;xefuL x'g] k|lqmof s] s:tf] 5 < eGg] k|Zg ug]{ .
à	 xfdL cfk"m z}lIfs lqmofsnfk jf cGo lqmofsnfkdf ;xefuL x'g / cGo ;fyLx?nfO{ ;xefuL u/fpg s]
ug]{ u5f}{F < eGg] k|Zgdf 5nkmn u/fpg] .
à	 ;xefuLn] eg]sf s'/fx? l6kf]6 ub}{ hfg] .
à	 ;xefuLnfO{ k'gM ;dfj]zL eg]sf] s] xf] < eGg] k|Zg ug]{ <
à	 ;xefuLn] eg]sf s'/fx?nfO{ ;d]6b} g]kfn ;/sf/sf] afnd}qL ljBfno /fli6«o lgtLdf kl/eflift ul/Psf]
;dfj]zLs/0fsf] kl/efiffnfO{ :ki6 kfg]{ .
à	 ;xefuLnfO{ rf/ ;d"xdf ljefhg ug]{ / xfd|f] ljBfnodf ckfËutf ePsf, ;fdflhs ?kdf kl5 kfl/Psf,
z}lIfs ?kdf sdhf]/ ePsf / ljljw sf/0fn] ljBfnodf egf{ x'g g;s]sf afnaflnsfx?nfO{ ljBfnodf
jf ljBfnodf x'g] cGo ultljlwdf ;dfg ;xeflutf hgfpg] p2]Zon] ;dfj]zL u/fpg xfdLn] s] ug'{k5{ <
eGg] ljifodf 5nkmn u/L l6kf]6 ug{ nufpg] .
à	 ;a} ;d"xn] 5nkmn ul/ l6kf]6 u/] kZrft k|Zt't ug{ nufpg] .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 15
à	 cGTodf ;xhstf{n] /fli6«o lgtLdf pNn]v ePsf] ;dfj]zLs/0fsf] Joj:yf / afnaflnsfn] lgjf{x ug{
;Sg] e"ldsfsf] af/]df :ki6 kfg]{ .
kf7o ;fdu|L M
;dfj]zLs/0fsf] d'4f ljleGg ;dfrf/, ;ef, ;Dd]ng, 5nkmn h:tf sfo{qmdx?df ;'lg/x]sf x'G5f}F . cr]n
x/]s If]qdf, ljifodf ;dfj]zLs/0fsf] ljifodf 5nkmn x'g] u/]sf] 5 . slxn] sflxF ;dfj]zLs/0fnfO{ km/s
z}nLdf k|:t't ug]{ u/]sf] klg kfOG5 . hflto, n}lËs, lk5l8Psf, ljs6 If]qsf dfG5]nfO{ ;xefuL u/fpg'nfO{
;dfj]zLs/0f ePsf] cj:yfsf] ?kdf kl/eflift ul/Psf] klg kfOG5 . t/, oxfF ;dfj]zLs/0fnfO{ cy{k"0f{
;xeflutfsf] ?kdf JofVof ul/Psf] 5 .
;dfj]zLs/0fn] ljleGg cj;/af6 al~rt ePsf afnaflnsfsf] cj:yfnfO{ ;Daf]wg ub{5 / afnaflnsfdf
ePsf] ljljw leGgtfnfO{ :jLsf/ ub{5 . jf:tjdf cj;/af6 al~rt ePsf afnaflnsfsfx?sf] ;d"xnfO{
;Daf]wg ug]{ k|lqmof jf /0fgLlt g} ;dfj]zLs/0f xf] . ;dfj]zL lzIffn] c?nfO{ a'emg], cfb/ ug]{, z}lIfs
cfjZostfdf k|ltlqmof lbg], ;a} afnaflnsfsf] cg'ej, rfxgf / d"NodfGotfnfO{ ;dfj]z ug]{ eGg] a'emg'
kb{5 . ;dfj]zLs/0fn] ;a} afnaflnsfsf] nflu lje]b/lxt jftfj/0fdf lzIff lng kfpg'kg]{ clwsf/ ;'lglZrt
ub{5 .
;dfj]zLs/0fn] ljBfnodf ;d'bfosf] :jfldTjnfO{ dxTj lbb}F afnaflnsfsf cfjZostf cg'?k pko'Qm
jftfj/0f / ;xof]u kfPdf ;a}n] l;Sg ;S5g eGg] dfGotf ;d]t /fVb5 . o; cGtu{t lgDg s'/fx?sf]
;'lglZrttf x'g' kb{5 M
à	 ckfËtf ePsf, hflt jf wd{sf] cfwf/df kl5 k/]sf, >dsf] sf/0fn] ljBfno lzIffaf6 al~rt ePsf /
cfly{s jf cGo sf/0fn] sdhf]/ ePsf afnaflnsfsf] ljBfno egf{sf] ;'lglZrttf .
à	 ef}uf]lns, ;fdflhs, cfly{s cflb ;a} lsl;dn] lk5l8Psf ju{x?sf] ljBfno of]hgf lgdf{0f b]lv cGo
ultljlwdf ;xeflutf .
à	 ;a} afnaflnsfnfO{ e]befj /lxt l;sfO{sf] jftfj/0f, Ifdtfsf] cfwf/df lzIf0f l;sfO jftfj/0f,
afnaflnsfsf] ult cg';f/sf] l;sfO jftfj/0f / afnaflnsfsf] JolQmut sl7gfO kQf nufO{ JolQmut
leGgtfsf cfwf/df pkrf/fTds pkfo ;lxtsf] lzIf0f l;sfO{sf] ;'lglZrttf ePsf] .
à	 ljljwtfk"0f{ ljz]iftf ePsf afnaflnsfsf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttf ePsf] .
;dfj]zLs/0fsf nflu Psn k|of; lg/y{s x'g hfG5 . ljBfnodf z}lIfs u'0f:t/sf] a[l4, afnaflnsfsf]
;fdflhsLs/0fsf] cEof; tyf pgLx?sf] Ifdtfsf] klxrfg / ;f] cg';f/sf] cj;/sf nflu ;femf cEof; x'g'
h?/L 5 . o;sf nflu afnaflnsf :jodsf] cu|;/tf / ;xeflutf lagf kl/0ffd k|foM ;"Go x'g ;S5 . t;y{
afnaflnsfn] ;/f]sf/jfnfx?sf] k|of;df xft]dfnf] ug'{ h?/L 5 .
x'g} kg]{ M
ckfËtf ePsf, hflt jf wd{sf] cfwf/df kl5 k/]sf, >dsf] sf/0fn] ljBfno lzIffaf6 al~rt ePsf / cfly{s
jf cGo sf/0fn] sdhf]/ ePsf afnaflnsfsf] lzIffsf] ;'lglZrttf .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf16
afnaflnsfn] ug{ ;Sg] M
s'g}klg hflt, wd{, ju{, lnËsf afnaflnsfx?sf] ljBfno egf{ eO{ u'0f:t/Lo lzIff kfpg] clwsf/ 5 .
ljBfnodf lzIfs jf ljBfno k|zf;g eGbf al9 ljBfnosf ljBfyL{x? Pscsf{aLr al9 glhs x'G5g .
To;}n] ljBfnodf ljBfnon] u/]sf] ;dfj]zLs/0fsf] cEof;nfO{ k|efjsf/L agfpg] ;jfndf afnaflnsfsf]
k|d'v e"ldsf x'g;S5 .
à	 cfkmgf] 3/ j/Lk/L ljBfno guPsf ;fyLx? / ltgsf cleefjsx?nfO{ ljBfno egf{ v'Nnf ePsf] ;"rgf
lbg'kb{5 .
à	 ljBfno / lzIffsf] cfjZstfsf] af/]df atfP/ ljBfno guPsf ;fyLx?nfO{ ljBfno egf{ x'g k|f]T;flxt
ug'{ kb{5 .
à	 zf/Ll/s jf cGo ckfËtf ePsf sf/0f ljBfno lzIffaf6 6f9f /x]sf jf ljBfno egf{ ePtf klg l;sfO
cEof;df sl7gfO ePsf ;fyLx?nfO{ l;sfO k|lqmofdf ;xof]u ug'{kb{5 .
à	 ljljw sf/0fn] k9fO{ sdhf]/ ePsf jf ljifout l;sfOdf sl7gfO{ ePsf ;fyLx?nfO{ l;Sgsf nflu
;xof]u ug'{kb{5 .
x'g} kg]{ M
ef}uf]lns, ;fdflhs, cfly{s cflb ;a} lsl;dn] lk5l8Psf ju{x?sf] ljBfno of]hgf lgdf{0f b]lv cGo
ultljlwdf ;xeflutf .
afnaflnsfn] ug{ ;Sg] M
ljBfno cf}krfl/s lzIff lng] 7fpF dfq xf]Og . oxfF ljleGg hLjgpkof]uL ;Lkx? klg l;Sg ;lsG5 . hLjgdf
cfOkg]{ ljleGg ;d:ofx? ;dfwfg ug]{ pkfox?, b}lgs hLjgdf ug'{kg]{ sfd, ;fdflhs lqmofsnfkdf ;xefuL
x'Fbf ug'{kg]{ sfd cflb ljBfnodf l;Sg ;lsG5 .
à	 ljBfnodf x'g] ;a} lg0f{o, of]hgf / sfof{Gjog ljBfyL{sf nflu x'g] u5{ . t;y{ To:tf lg0f{o x'g] / of]hgf
aGg] k|lqmofdf / ;f] sf] sfof{Gjog ug]{ k|lqmofdf cfkmgf] ;xeflutf hgfpg' kb{5 .
à	 ljBfnodf x'g] of]hgf lgdf{0f k|lqmofdf cfkmgf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttfsf] nflu lzIfsx?;Fu 5nkmn
ug'{kb{5 .
à	 ljBfnodf ag]sf jf aGg] ;+/rgfx?df cfkmgf] ;xeflutf hgfpg' kb{5 .
x'g} kg]{ M
;a} afnaflnsfnfO{ e]befj /lxt l;sfO{sf] jftfj/0f, Ifdtfsf] cfwf/df lzIf0f l;sfO jftfj/0f, afnaflnsfsf]
ult cg';f/sf] l;sfO jftfj/0f / afnaflnsfsf] JolQmut sl7gfO kQf nufO{ JolQmut leGgtfsf cfwf/df
pkrf/fTds pkfo ;lxtsf] lzIf0f l;sfO{sf] ;'lglZrttf ePsf] .
afnaflnsfn] ug{ ;Sg] M
e]befj /lxt jftfj/0fdf l;sfO cEof;df ;xefuL x'g kfpg' xfd|f] clwsf/ xf] . xfdLn] cfkmgf] l;sfO z}nLsf
cfwf/df l;Sg kfpg' kb{5 . k|To]s JolQmsf] km/s km/s l;Sg] z}nL x'G5 . tL ;a} z}nLx? ;a}nfO{ yfxf gx'g
klg ;S5 . To;}n] ;f]sf] af/]df hfgsf/L lbg' xfd|f] st{Jo xf] . o;sf cltl/Qm xfdL ;a} hgf Pp6} ultdf l;Sg
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 17
;S5f}F eGg] klg 5}g . xfdL ljBfYfL{ dWo] sf]xL rfF8} l;Sg ;S5f}F eg] sf]xL l9nf] l;S5f}F xf] . sf]xL Pp6f z}nL
l;Sg ;S5 eg] sf]xL km/s z}nL ckgfpg ;S5 . xfdL ;a}n] tL ;a}sf] ;Ddfg ug'{kb{5 / ;do lbg' kb{5 .
à	 l56f] l;Sg ;Sg] ;fyLn] l9nf] l;Sg] ;fyLnfO{ l;sfO k|lqmofdf ;xof]u ug{‘ kb{5 / ;do k|bfg ug'{kb{5 .
à	 km/s z}nLn] l;Sg] ;fyLnfO{ ;Ddfg ug'{ kb{5 / l56f] l;Sg ;lsg] z}nL jf tl/sf l;sfpg' kb{5 .
à	 km/s z}nLn] l;Sg] ;fyLx?n] k|Zgx? w]/} ug{ ;S5g . tL k|Zg / k|Zg ug]{ ;fyLsf] ;Ddfg ug'{ kb{5 .
lzIfsnfO{ hlt w]/} k|Zg u/of] cGo ;fyLnfO{ klg To;n] kmfObf k'/ofpF5 .
à	 l;Sgsfnflu ufx|f] x'g'sf] sf/0f lzIfs jf ;fyLx?nfO{ atfpg' kb{5 -h:t} M cfwf/lznf (Base) gx'g'_,
h;n] ubf{ pgLx?nfO{ cfk"mnfO{ l;sfpg] z}nL jf k|lqmof kQf nufpg ;lhnf] agf]; .
x'g} kg]{ M
ljljwtfk"0f{ ljz]iftf ePsf afnaflnsfsf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttf ePsf] .
afnaflnsfn] ug{ ;Sg] M
;d'bfodf km/s km/s Ifdtf ePsf JolQmx? x'G5g . ljBfno xfd|f] ;d'bfo xf] . To;}n] ljBfnodf klg km/s
km/s Ifdtf ePsf ;fyLx? cWoog u5{g . -h:t} M cfFvfdf ;d:of eO{ cfFvf gb]Vg] ;fyLx?sf] ;'Gg] /
;Demg ;Sg] Ifdtf al9 x'G5 . t/ pgLx? cIf/ b]Vg ;Sb}gg . xfdLn] cWoog ug]{ kf7ok':tssf nflu cfFvf
b]Vg} kg]{ afWofTds kl/l:ytL klg 5 ._ To:tf ;fyLx?sf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttfsf nflu xfdL zf/Ll/s ?kdf
b'a{n gePsf ;fyLx?sf] dxTjk"0f{ e"ldsf x'g ;S5 .
à	 cfFvfdf ;d:of eO{ b]Vg g;Sg] ;fyLx?sf] z}lIfs ljsf;df ;xof]u k'/ofpg xfdLn] ;xof]u ug'{kb{5 .
o;sf nflu kf7ok':tsdf ePsf s'/fx? pgLx?n] ;'Gg] u/L k9]/ / a'emgsfnflu ;xof]u ug{ ;lsG5 .
à	 v'66fdf ;d:of ePsf ;fyLx?;Fu pgLx?n] v]Ng ;Sg] vfnsf v]nx? -h:t}M n'8f], r];, af3rfn,
sf]7]kb, zAbhfn cflb_ v]Ng ;lsG5 .
à	 ljleGg sf/0fn] >ddf ;+nUg ePsf ;fyLx?sf] k9fO sdhf]/ x'g ;S5 . t/ pgLx?;Fu hLjgpkof]uL
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf18
;Lkx? k|z:t x'g;S5g . xfdLn] oL ;Lkx?sf] cfbfgk|bfg ug{ ;S5f}F .
;];g * M ljBfnodf ;xeflutf
p2]Zo M
à	 ;xefuLx?n] ljBfnodf kl/jf/, ;d'bfo / :jod ljBfyL{sf] cy{k"0f{ ;deflutfsf] cfjZostf klxrfg ug{
;Sg]5g .
à	 ;xefuLx?n] ljBfnodf kl/jf/, ;d'bfo / ljBfyL{sf] ;xeflutf a9fpg] tl/sfsf] af/]df 5nkmn u/L
lgisif{ lgsfNg ;Sg]5g .
ljlw M
à	 dlitis dGyg
à	5nkmn
à	k|:t'tLs/0f
à	n3'k|jrg
;do M ^) ldg]6
cfjZos ;fdu|L M
à	Go"hlk|G6
à	dfs{/
à	 k]k/ 6]k
lqmofsnfk M
à	 ;xefuLnfO{ ;xeflutf eg]sf] s] xf] < eGg] k|Zg ug]{ .
à	 To;kl5 k'gM ljBfnodf ;xeflutf eg]sf] s] xf] < eGg] k|Zg ug]{ <
à	 ljBfnodf s;sf] s;sf] ;xeflutf x'g ;S5 < eGg] k|Zg ug]{ <
à	 dflysf ;a} k|Zgsf pQ/x? ;xhstf{n] Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] .
à	 ljBfnodf kl/jf/sf], ;d"bfosf] ljBfyL{sf] ;xeflutf lsg cfjZos 5 < eGg] k|Zgdf ;fd'lxs 5nkmn
u/fpg] .
à	 ;xefuLn] eg]sf s'/fx? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] .
à	 ;xefuLsf] k|:t'tL kl5 ;xhstf{n] ljBfnonfO{ afnd}qL ljBfnosf] ?kdf ljsf; ug{ kl/jf/, ;d'bfo /
ljBfyL{sf] e"ldsfsf] af/]df hfgsf/L u/fpg] .
à	 ;xhstf{n] kl/jf/ / ;d'bfo n]lvPsf] 5'66f 5'66} Go"hlk|G6 leQfdf 6fF:g] / ljBfnodf kl/jf/ / ;d'bfosf]
e"ldsf a9fpg afnaflnsfn] s] ug{ ;S5g < eGg] k|Zg ug{] .
à	 ;xefuLn] eg]sf s'/fx? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] .
à	 of] qmd ;lsP kl5 ;xhstf{n] ;xefuLn] eg]sf s'/fx?nfO{ hf]8b} kl/jf/ / ;d'bfonfO{ ljBfnfodf
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 19
;xeflutf u/fpg ;lsg] pkfosf] k|:t'tLs/0f ug]{ .
kf7o;fdu|LM
afnaflnsf, kl/jf/ / ;d'bfo lagf ljBfno aGg c;Dej 5 . ljBfnonfO{ ljBfnosf] ?k lbg] sfd klg
oL tLg kIfsf] /xG5 . ljBfno ;~rfngsf] d'Vo lhDd]jf/L ljBfno k|zf;g, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt,
cleefjs lzIfs ;+3, k|wfgfWofksdf x'G5 . t/klg ljBfnosf] gLlt lgdf{0f, of]hgf th'{df / sfo{qmd
;~rfngdf afnaflnsf, kl/jf/ / ;d'bfosf] ;lqmo Pjd lg/Gt/ ;xeflutf rflxG5 .
ljBfnodf x'g] ljljw sfo{x?df afnaflnsfx?sf] ;xeflutf x'g'kb{5 . o;f] ePdf Pstk{m sfo{qmd ;dkmntfk"j{s
;DkGg x'G5 eg] csf]{tk{m afnaflnsfx?sf] cfTdljZjf; / sfd ug]{ Ifdtfdf a[l4 x'G5 .
afnaflnsfn] ljBfnodf kl/jf/sf] / cfkmgf] ;d'bfosf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttf ug]{ ;jfndf klg xft]dfnf]
ug{ ;Sg'kb{5 . ljBfnodf afnaflnsf, kl/jf/ / ;d'bfosf] ;'lglZrttfsf] nflu lgDg s'/fx?sf] ;'lglZrttf
x'g' kb{5 M
à	 ljBfnodf afnSna u7g ePsf] / ;f] Snan] ;~rfng ug]{ sfo{qmdx?sf] lgoldt cg'udg tyf ;ldIff
ePsf] .
à	 ljBfno ;'wf/ of]hgf lgdf{0fdf afnaflnsfx?4f/f k|]lift ;'emfjx?sf] k"0f{ sfof{Gjog ePsf] .
à	afnaflnsf;Fu ;DalGwt cfGtl/s lgod agfpFbf afnaflnsfx?sf] ;xeflutf ePsf] / lgodsf]
sfof{Gjogdf n]vfhf]vf ePsf] .
à	 ljBfno Joj:yfkg4f/f afnSnasf ;b:ox?nfO{ Ifdtf clej[l4 u/fPsf] .
à	 ;a}h;f] lg0f{ox?df afnaflnsfsf] ;xeflutf ePsf] / pgLx?sf] ;'emfjnfO{ k|fyldstf lbPsf] .
à	 ljBfnodf cleefjs e]nf x'g] u/]sf], cleefjs lzIfs ;+3 ePsf] / ;fdflhs n]vf kl/If0f ePsf] .
ljBfyL{ ljBfnosf k|d'v ;/f]sf/jfnfx? x'g . ljBfnodf joisn] ug{ g;Sg] sfdx? ljBfyL{n] u/]/
b]vfPsf k|z:t} pbfx/0fx? ;'Gg kfOG5 . afnaflnsfx? clwsf/ wf/s x'gfsf] ;fy} lhDd]jf/ JolQm klg x'g .
afnaflnsfn] cfkmgf] st{Jo lhDd]jf/Lsf ;fy lgjf{x gu/]sf] cj:yfdf ljBfnonfO{ afnd}qL / lzIffnfO{
u'0f:t/Lo agfpg c;Dej k|fo 5 . ljBfnonfO{ afnd}qL agfpg afnaflnsfsf] e"ldsf dxTjk"0f{ 5 .
x'g} kg]{ M
ljBfnodf afnSna u7g ePsf] / ;f] Snan] ;~rfng ug]{ sfo{qmdx?sf] lgoldt cg'udg tyf ;ldIff
ePsf] .
afnaflnsfn] ug{;Sg] M	
afnSnasf] cjwf/0ff / cEof;n] afnaflnsfdf 5'66} klxrfg agfpg] jftfj/0f ;[hgf ul/lbPsf] 5 .
afnSna ;xeflutfsf] cEof; ug]{ dxTjk"0f{ ynf] klg xf] . oxfF afnaflnsfn] ljleGg hLjgpkof]uL ;Lkx?
l;Sg ;S5g . ;xdtL cEof;, 5nkmnsf] cEof;, lg0f{o ug]{ ;Lk, g]t[Tj ug]{ ;Lk cflb s'/fx? l;Sgsfnflu
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf20
afnSna pko'Qm :yfg xf] . o;sf nflu afnaflnsfn] lgDg sfdx? ug'{ kb{5 M
x'g} kg]{ M
ljBfno ;'wf/ of]hgf lgdf{0fdf afnaflnsfx?4f/f k|]lift ;'emfjx?sf] k"0f{ sfof{Gjog ePsf] .
afnaflnsfn] ug{;Sg] M
à	 afnSnadf ;xefuL x'g] / afnSnasf a}7sx?df ;lqmo ;xeflutf hgfpg] .
à	 afnSnasf] dfWodaf6 ljleGg /rgfTds sfo{qmdx?sf] cfof]hgf ug]{ / ;a} ;fyLx?nfO{ ;dfg ;xefuL
x'g] cj;/ h'6fpg] .
à	 afnSnan] cfof]hgf u/]sf sfo{qmdx?sf] cg'udg tyf d'NofÍgsf nflu ljBfno k|zf;g, ljBfno
Joj:yfkg ;ldltnfO{ sfo{qmdsf] cg'udg ug{ cfdlGqt ug]{ .
à	 kflIfs ?kdf jf dfl;s ?kdf afnSnasf] a}7s a:g] / cGo ljBfyL{ ;fyLx?sf] ;xdtLdf ljBfno /
z}lIfs :t/sf] ;'wf/sf nflu ;'emfjx? lbg] .
	
x'g} kg]{ M
afnaflnsf;Fu ;DalGwt cfGtl/s lgod agfpFbf afnaflnsfx?sf] ;xeflutf ePsf] / lgodsf] sfof{Gjogdf
n]vfhf]vf ePsf] .
afnaflnsfn] ug{;Sg] M	
jf:tjdf c?n] agfOlbPsf] lgod kfngf ug{ w]/} ufx|f] x'G5 . To;}n] xf]nf cfkmgf nflu cfkm} ;+ljwfg n]Vg]
sfd klg ;~rfng eO/x]sf] 5 . ;F:sf/ /fd|f] x'G5, c;n x'G5 . o;n] xfdLnfO{ ;'dfu{df 8f]/ofpF5, / lgodn]
;F:sf/ l;sfpF5 . o:tf] lgod h'g xfdL cfk}mn] lgdf0f{ u/]sf] xf];, h'g xfdL ;a}sf]nflu lxtsf/L xf];, h;n]
xfdL ;a}nfO{ ;dfgtf, ;dfj]zL, ;xdtL / ;xsfo{sf] cEof; l;sfcf]; . To;tf] lgod xfdLnfO{ rflxG5 .
To:tf] lgod Tolta]nf ;Dej x'G5, hlta]nf xfdL cfk}mF lgodsf] lgdf{0f ug]{ k|lqmofdf ;xefuL x'G5f}F .
à	 sIffut ?kdf jf afnSnasf] dfWodaf6 ;a}sf] 5nkmn / ;xdtLdf cfk'mn] kfngf ug]{ lgodsf] lgdf{0f
ug]{ .
à	 lgodsf] lgdf{0f ul/;s]kl5 pQm lgoddf yk36 ug'{kg]{ s'/fx?sf] ;'emfj lng lzIfsx?nfO{ b]vfpg] .
lzIfsn] lbPsf] ;'emfj 5nkmnsf nflu k'gM a}7sdf nfg] .
à	 lzIfsn] lbPsf] ;'emfj nfu" ug{ g;Sg] cj:yfsf] ePdf sf/0f ;lxt lzIfsnfO{ a'emfpg] .
à	 lgodsf] lgdf{0f sfo{ k"/f eO{ ;s]kl5 ;a} ljBfyL{nfO{ ;'gfpg] / ;xdtL lng] .
à	 lgdf{0f ePsf] lgodnfO{ ;a}n] b]Vg] / a'emg] u/L 7"nf] cIf/df Go"hlk|G6 jf cGo s'g} 7"nf] lrhdf n]Vg] /
;a}n] b]Vg] u/L 6fF:g] .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 21
à	 ;a} ljBfyL{n] cfk}mn] agfPsf] lgodsf] kfngf ug]{ .
à	 afnSna, ljBfno k|zf;g, ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ cfk"mn] lgdf{0f u/]sf] lgodx?sf] sfof{Gjog /
k|efjsf/L eP gePsf] cjnf]sg / d'Nof+sg ug{ eGg] .
x'g} kg]{ M
;a}h;f] lg0f{ox?df afnaflnsfsf] ;xeflutf ePsf] / pgLx?sf] ;'emfjnfO{ k|fyldstf lbPsf] .
afnaflnsfn] ug{;Sg] M	
à	 ljBfnon] ug]{ lg0f{o k|lqmofdf ;xefuL x'g] . 5nkmnsf ljifoj:t'x? a'emg] k|of; ug]{ / cfkmgf] ljrf/
/fVg] .
à	 ljBfno k|zf;g, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, cleefjs lzIfs ;+3fnfO{ /rgfTds Pjd ;[hgfTds
k[i7kf]if0f lbg] .
à	 ljBfnonfO{ lbg] ;'emfjsf nflu afnSna jf ljBfyL{x?sf] tk{maf6 ul/g] ;'emfj ;+sngdf ;a} txsf
ljBfyL{sf] ;xeflutf eP gePsf] lgSof]{n ug'{ kb{5 .
x'g} kg]{ M
ljBfnodf cleefjs e]nf x'g] u/]sf], cleefjs lzIfs ;+3 ePsf] / ;fdflhs n]vf kl/If0f ePsf] .
afnaflnsfn] ug{;Sg] M	
ljBfnon] dfGg] u/]sf] 7"nf] ;d:of cleefjsx? ljBfnodf gcfpg' xf] . jf:tjdf cleefjs ljBfno;Dd
guPsf] cj:yfdf ljBfnon] cfkmgf] of]hgf lgdf{0f ug{ ;Sb}g . o:tf] x'Fbf lg0f{o k|lqmofdf cj/f]w x'g;S5 .
ljBfnosf] kf/blz{tfdf klg z+sf ug]{ k|z:t} :yfgx? /xg;S5 . ljBfnon] klg cfkmgf] cfo Aoo, k|fKt
pknAwLx?sf af/]df hfgsf/L u/fpg kfpFb}g . olb ljBfnodf lgoldt ?kdf cleefjs e]nf x'g] u/]sf] 5 /
To:tf e]nfx?df cleefjsx?sf] pkl:ytL ePsf] cj:yfdf ljBfnosf, ljBfyL{sf / :jod cleefjssf w]/}
;d:ofx? ;dfwfg x'g ;Sg] cj:yf /xG5 .
xfdL ljBfyL{x?n] klg cleefjs e]nf, cleefjs lzIfs ;+3sf] u7g / ;fdflhs n]vf kl/If0f h:tf
ljBfnosf sfo{qmdx?df ;xof]u ug{ ;S5f}F .
à	 cleefjs e]nfsf] af/]df cleefjsnfO{ hfgsf/L u/fpg] / ;f] sfo{qmddf clgjfo{ pkl:ytLsf] nflu
cg'/f]w ug]{ .
;fdflhs n]vf kl/If0f eGg] ljlQs} xfdL cfDbfgL / vr{sf] dfq s'/f a'em5f}F . jf:tjdf ;fdflhs n]vf
kl/If0f cfDbfgL / vr{df dfq l;ldt x'Fb}g . o;n] ljBfnon] lgdf{0f u/]sf] aflif{s of]hgf / ;f]sf] sfof{Gjog
kIf, z}lIfs k|ultsf] nIo / pknAwL cflb ;a} s'/fx? kg]{ u5{g . afnaflnsfx?n] ;fdflhs n]vf kl/If0f
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf22
sfo{qmddf ;xefuL hgfpg] / aflif{s of]hgf cg';f/ ePsf jf x'g g;s]sf k|ultsf] af/]df k|Zg ug{ / ;f] af/]df
a'emg'k5{ .
;];g ( M :jf:Yo, ;'/Iff / arfp
p2]Zo M
à	 ;xefuLx?n] ljBfnodf :j:Yo / ;'/Iffsf nflu ckgfpg' kg]{ s'/fx?sf] klxrfg ug]{5g .
à	 ;xefuLx?n] :jf:Yo / ;'/Iffsf nflu cfk"mn] lgjf{x ug'{kg]{ e"ldsfsf] af/]df atfpg]5g .
ljlw M
à	 dlit:s dGyg
à	 ;d:of j[If
à	 ;d"x sfo{
à	k|:t'tLs/0f
;do M !@) ldg]6
cfjZos ;fdu|L M
lqmofsnfk M
à	 ;xhstf{n] ;d:of j[If lgdf{0fsf nflu ?vsf] :j?k agfpgsf nflu ;fdu|Lx? -h/fsf] cfsf/df sfl6Psf]
v}/f] /+usf] k]k/, 8fF7 / xfFufsf] cfsf/df sfl6Psf] kx]Fnf] jf cGo s'g} /+usf] k]k/ / kmnsf] cfsf/df
sfl6Psf] /ftf] k]k/_ tof/ kfg]{ .
à	 ;xefuLnfO{ tLg ;d"xdf ljefhg ug]{ .
à	 ;xefuLsf] Pp6f ;d"xnfO{ xfd|f] ljBfnodf :jf:Yo / ;'/Iff lj?4 x'g] u/]sf g/fd|f cEof;x? s] s] 5g
< eGg] k|Zg ;xefuLnfO{ ug]{ . ;f] k|Zgsf] pQ/ h/f cfsf/sf] k]k/df 7"nf] cIf/n] n]Vg nufpg] .
à	 csf]{ ;d"xnfO{ xfdLn] s] s:tf] ;d:ofx? -:jf:Yo jf ;'/Iffsf] ;jfndf_ ef]Ug' k/]sf] 5 < eGg] k|Zg ug]{ .
;f] s'/f 8fF7 cfsf/sf] k]k/df n]Vg nufpg] .
à	 csf]{ ;d"xnfO{ xfdLn] ljBfnodf ef]Ug' k/]sf] ;d:ofn] s] s:tf] kl/0ffd cfPsf] 5 < eg]/ k|Zg ug]{ / kmn
cfsf/sf] k]k/df n]Vg nufpg] .
à	 ;a} ;d"xn] ;d"x sfo{ ;s]kl5 ;xhstf{n] kfn} kfnf] To;sf] k|:t'tL ug{ nufpg] / ;xefuLn] n]v]sf]
k]k/nfO{ leQfdf 6fF:b} hfg] . o;/L 6fF;L ;Sbf cGTodf ?vsf] agfj6 aGg] s'/fdf ;xhstf{n] x]Ssf /fVg'
k5{ .
à	 ;d:of j[If tof/ eP kl5 ;xhstf{n] ;d:of, To;sf] sf/0f / kl/0ffdsf] af/]df AofVof ug]{ .
à	 ;xefuLsf] klxn] ag]sf] ;d"xnfO{ k'gM tL ;d:of cfpg glbg xfdLn] s] ug'{ k5{ < eGg] k|Zgdf 5nkmn,
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 23
l6kf]6 / k|:t'tL ug{ nufpg] .
à	 ;xhstf{n] cGTodf :jf:Yo, ;'/Iff / arfpsf nflu ag]sf] gLlt / afnaflnsfn] ug{ ;Sg] e"ldsfsf]
af/]df k|:t'tL ug]{ .
kf7o;fdu|LM
zf/Ll/s Pjd dfgl;s ?kdf :j:y ge}sg xfdL afnaflnsfsf] plrt ljsf; ;Dej x'b}g . xfd|f] :jf:Yon]
xfd|f] l;sfO / ljBfnodf x'g] cGo lqmofsnfkx?df k|efjsf/L e"ldsf v]n]sf] x'G5 . ljBfnodf xfd|f nflu
pko'Qm ;'/Iffsf pkfox? cjnDag ug'{ klg cfjZos 5 . ljBfnosf] jftfj/0f, sIffsf]7fx? :j:ys/ /
;'/lIft x'g', z'4 vfg]kfgLsf] Joj:yf x'g', ;kmf zf}rfno / 9nsf] Joj:yf x'g', JolQmut ;/;kmfOsf] aGbf]a:t
x'g' h?/L 5 . xfdLnfO{ ;Defljt b'3{6gfaf6 arfpg ljBfnon] ljz]if Wofg k'/ofpg' kg]{ x'G5 .
oL ;a} s'/fx? ljBfnon] u/]/ dfq ;Dej x'b}g . xfdL ;a} afnaflnsfn] cfkmgf] cfkmgf] :yfgaf6 cfk"mn]
;Sg] sfd ug{ / xfdLn] ug'{ gx'g] hf]lvdk"0f{ sfd gug{ klg ;Sg'k5{ . gLltut ?kdf afnd}qL ljBfno /fli6«o
k|f?kn] lgDg Go"gtd dfkb08x? tof/ u/]sf] 5 M
x'g} kg]{ M
à	 jif{sf] b'O{ k6s ljBfnosf ;a} afnaflnsfsf] :jf:Yo k/LIf0f u/]sf] / x]/s afnaflnsfsf] JolQmut
:jf:Yo ljj/0f b'?:t /fv]sf] .
à	 k|fylds pkrf/ afs; pknAw ePsf], k|fylds pkrf/ s;/L ul/G5 eGg] ljifodf ;a} lzIfs Pjd 7"nf
afnaflnsfx?nfO{ tflnd lbPsf], jif{sf] Psk6s cfFvf, d'v / sfgsf] k/LIf0f ug]{ u/]sf] / l;sfOdf
ljz]if ;d:of ePsf afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s / ;+j]ufTds cj:yf k/LIf0f ug]{ u/]sf] .
à	 lgoldt ?kdf h'sfsf] cf}ifwL ljt/0f ePsf]
à	 ljBfnodf k|To]s jif{ vf]k sfo{qmd ;~rfng u/]sf] / afnaflnsfn] vf]k lnPsf] glnPsf] /]s8{ /fv]sf] /
:jf:Yo;Fu ;DalGwt kmf]xf]/ kmfNg] afs;sf] Joj:yf ePsf] .
à	 w'd|kfg dBkdg, nfu"kbfy{ lgif]wsf] nflu tof/ ul/Psf] cfrf/;+lxtfsf] kfngf eP gePsf] d"Nof+sg
ePsf] .
à	 ljBfno lbglbg} ;kmf ug]{ sfddf afnaflnsf nufot ;a]nfO{ lgoldt ?kdf ;+nUg u/fPsf] .
à	 afnaflnsfsf] JolQmut ;/;kmfO{sf] lgoldt hfFr u/L JolQmut ;/;kmfO cjnDag ug{ l;sfPsf] /
cfjZostf cg';f/ cleefjsnfO{ klg ;Dks{ u/]sf] .
à	 ljBfnodf zf/Ll/s b08 ;hfo lbg gkfOg] / afnaflnsfsf] k[i7e"ld / Ifdtfsf] cfwf/df s;}nfO{ dfgl;s
si6, b'Jo{jxf/, 3[0ff ug{ gkfOg] gLlt lgod agfO nfu" u/]sf] / ;f]sf] cg'udg tyf d'Nof+sg u/]sf] .
à	 ljBfno leq / ;d'bfodf ;d]t x'g] zf/Ll/s ;fho, x]kfO, of}g zf]if0f Pjd b'Jo{jxf/sf] cGTosf nflu
ljBfnodf :ki6 of]hgf tyf sfo{qmdx? ePsf] .
afnaflnsfn] ug{;Sg] M
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf24
à	 :jf:Yodf c;/ kg]{ vfnsf s'g} klg k|sf/sf vfg]s'/f gvfg] . ;8]un]sf, af;L, kmf]xf]/ vfg]s'/fn] xfd|f]
:jf:YonfO{ c;/ kf5{ eGg] s'/f a'emg] .
à	 bfndf]7, la:s'6, rfprfp, lrK;, rfpldg, rsn]6, rLhan h:tf klxNo} ag]/ kfs]6df /fvL vfg tof/
ul/Psf vfg]s'/fx? junk food -hÍ k'm8_ x'g . o:tf vfg]s'/fn] xfd|f] :jf:Yodf gsf/fTds c;/
kfg]{ x'gfn] oL vfg]s'/f gvfg] . a? lbpF;f] vfhf vfgsf nflu 3/af6 e'6]sf] ds}, ;ft', af/Ldf kmn]sf
kmnk'mnx? cflbsf] k|of]u ug{ ;lsG5 .
à	 JolQmut ;/;kmfO{df ljz]if Wofg lbg' k5{ . x/]s lbg g'xfpg], gª sf6g], n'uf w'g], xft w'g] h:tf
lqmofsnfk b}lgs ug'{ kb{5 .
à	 ljBfnodf ePsf] k|fylds pkrf/ afs;sf] k|of]u ug]{ . k|of]u ug{ ghfg]df lzIfs jf ljBfnos} 7"nf lbbL
bfh'x?;Fu ;xof]u lng] .
à	 ljBfnodf ePsf] k|fylds pkrf/ afs;sf] ;'/Iff / ;+/If0f ug'{ xfd|f] bfloTj xf] . afs;sf] ;fdu|L ;lsPsf]
jf ToxfF ePsf ;fdu|Lsf] ldlt ;dfKt ePsf] k]mnf k/]df ;DalGwt lzIfsnfO{ hfgsf/L u/fpg] .
à	 s'g} ;fyLx?nfO{ rf]6k6s nfu]df k|fylds pkrf/ afs;sf] k|of]u ug{ ;Nnfx lbg] / ;xof]u ug]{ .
à	 ljBfno jf ;d'bfon] cfof]hgf u/]sf] vf]k sfo{qmdx?df ;xefuL x'g] / c?nfO{ klg ;xefuL x'g k|f]T;flxt
ug]{ .
à	 ljBfnodf w'dkfg, dBkfg lgif]w ;DaGwL cfrf/;+lxtfsf] lgdf{0f ug{ lzIfsx?nfO{ ;xof]u ug]{ / ;f]
cfrf/;+lxtfsf] kfngf ug]{ .
à	 r'/f]6, v}gL, u'6vf h:tf xfgLsf/s j:t'x?sf] k|of]u gug]{ .
à	 ljBfnosf] ;/;kmfO{ sfo{df ;xefuL x'g] .
à	 ljBfnonfO{ b'u{lGwt kfg]{ sfuhsf 6'qmf, vfg]s'/fsf vf]nx? h:tf j:t' htftt} gkmfNg] . To:tf j:t'x?
ljBfnon] /fv]sf] 8:6aLgdf kmfNg] . s'g} sf/0fjz ljBfnon] 8:6aLgsf] Joj:yf ug{ g;s]sf] cj:yfdf
xfdL cfk}mn] klg To;sf] Joj:yf ug{ ;S5f}F .
à	 xfdL lzIfsx?n] s'g} klg k|sf/sf] b08 Pjd ;hfo glbpg eGg] rfxG5f}F eg] xfdLn] klg xfd|f ;fyLx?nfO{
x]nf, b'Jo{jxf/, 3[0ff, e]befj h:tf g/fd|f Jojxf/ ug'{ x'b}g . o:tf lqmofsnfk dfgl;s ?kdf, zf/Ll/s
?kdf / ;fdflhs ?kdf xflgsf/s x'G5g .
à	 s;}nfO{ klg s'g} klg k|sf/sf b'Jo{jxf/, of}g hGo b'Jo{jxf/ gug]{ / To:tf Jojxf/sf] lj/f]w ug]{ .
à	 ;fgf, sdhf]/, zf/Ll/s jf dfgl;s ?kdf czQm ePsf ;fyLx?nfO{ x]Kg], lh:sfpg] h:tf lqmofsnfk gug]{
/ To:tf lqmofsnfksf] lj/f]w ug]{ .
à	 ljBfnodf ag]sf] zf/Ll/s b08 ;hfo, of}g b'Jo{jxf/, 3[0ff, x]kfO, pk]Iff, ckx]ngf ;DaGwL cfrf/;+lxtfsf]
kfngf ug]{ / ;f]sf] d'Nof+sg ug]{ . o;/L ag]sf cfrf/;+lxtf ck'/f] jf cGo kfngf ug'{kg]{ s'/fx? yk ug'{kg]{
l:ytL cfPdf ljBfyL{ ;fyLx? / lzIfsx?;Fu ;/;Nnfx u/L yk ug{ kxn ug]{ .
à	 ljBfnodf ePsf ;+/rgfx?sf] ;'/Iff ug]{ . emofn, u|Ln, kvf{n h:tf hf]lvdk"0f{ :yfgx?df r9g] jf v]n
v]Ng] sfd gug]{ .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 25
;];g !) M lzIf0f l;sfO{ k|lqmofdf afnaflnsfsf] ;xeflutf
p2]Zo M
à	 ;xefuLx?n] lzIf0f l;sfO{ k|lqmofdf cfkmgf] ;xeflutfsf] dxTj / cfjZostfsf] af/]df yfxf kfpg]5g .
à	 lzIf0f l;sfO{ k|lqmofdf cfkmgf] ;xeflutf x'g] k|lqmofsf] af/]df 5nkmn ug]{5g .
ljlw M
à	v]n
à	 dlit:s dGyg
à	 n3' k|jrg
;do M
à	 !@) ldg]6
cfjZos ;fdu|L M
à	 Go"hlk|G6, dfs{/, k]k/ 6]k, ;Gbe{ ;fdu|L
lqmofsnfk M
à	 ;xefuLnfO{ uf]nf] 3]/f agfP/ /fVg] / cfk"m;Fu ePsf] Ps Ps cf]6f ;fdfg gbf]xf]l/g] u/L Pp6f emf]nf jf
sf6'{gdf xfNg nufpg] .
à	 ;a} ;fdfg ;+sng ul/;s]kl5 tL ;fdfgx?nfO{ ;xefuLsf] aLrdf kf]Vg] .
à	 k|To]s ;fdfgn] s] sfd u5{ egL k|Zg ug]{ .
à	 ca ;a}nfO{ kfn} kfnf] tL ;fdfg cfk"mn] ug]{ eGbf km/s sfd u/]/ b]vfpg nufpg] . h:t} sfkLnfO{ P]gsf]
?kdf, sndnfO{ ufhnsf] ?kdf k|of]u ug{ ;lsG5 .
à	 of] v]n v]Nbf Pp6f ;xefuLn] u/]sf] cEof; csf]{n] ug'{ gx'g] . s'g} Pp6f j:t'nfO{ Pp6f ;fdfg
agfO;s]sf] /x]5 eg] ;f]xL ?kdf csf]{n] k|of]u ug{ gkfpg] . h:t}M sfkLnfO{ P]gfs} ?kdf / sndnfO{
ufhns} ?kdf k|of]u ug{ kfOb}g . t/, sfkLnfO{ yfn / snd n77Lsf] ?kdf k|of]u ug{ eg] kfOG5 .
à	 Ps k6sdf Pshgfn] Pp6f eGbf a9L ;fdfgsf] k|of]u ug'{ kb{5 . s'g} ;xefuLn] cfkmgf] ultljlw
b]vfO/xFbf p;n] d}n] of] jf Tof] ug{ vf]h]sf] eGg kfpFb}g .
à	 o;/L lqmofsnfk ul//xFbf gofF ;fyLnfO{ s] ug]{ < eGg] v'Nb'nL d]6fpg klxn]sf] ;xefuLn] l;sfpg kfpg]
s'/fsf] 5'6 lbg] . t/, ;a} ;xefuLn] s'g} g s'g} lqmofsnfk ug]{ k5{ eGg] lgod agfpg] .
à	 ;a} ;xefuLn] cfkmgf] cfkmgf] lqmofsnfk ul/;s] kl5 ;a}nfO{ ;fdfg lkmtf{ ug]{ / cfkmgf] :yfgdf a:g
nufpg] / v]nsf] ;ldIff ug]{ .
à	 v]nsf] ;ldIff ug{ lgDg k|Zgx? ug{ ;lsG5 <
!= v]n s:tf] nfUof] <
@= of] v]n klxn] v]n]sf] lyof] ls lyPg <
#= klxn] gv]n]sf] x'Fbf gb]vL, ghfgL of] v]n v]Ng ;lsGYof] <
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf26
$= of] v]nsf] nflu ;fdu|Lx? s;n] Nofof] <
%= s] v]n v]nfpg] lzIfsn] ;a} ;fdu|L NofP/ v]n v]nfpg ;Dej 5 <
^= Pp6f jf b'O{ cf]6f dfq ;fdu|Ln] of] v]n v]Ng ;Dej 5 <
à	 dflysf k|Zgx? ;f]lw ;s] kl5 v]nnfO{ l;sfO{ k|lqmofdf hf]8b} hfg] . h;/L v]n v]Ngsf] nflu v]n
v]nfpg] Ps hgf ;xhstf{sf] k|of;, p;n] NofPsf] ;fdu|Ln]dfq c;Dej lyof], l;sfO{ k|lqmof klg To:t}
xf] . Psn k|of;n], yf]/} ;fdu|L -lstfa / sfkL dfq_n] l;sfO{ k|lqmof klg c;Dej x'g] s'/f atfpg] .
à	 To;kl5 gLltdf ePsf s'/f / afnaflnsfn] ug{;Sg] e"ldsfsf] af/]df ;xhstf{n] cfkmgf] k|:t'tLs/0f ug]{ .
kf7o;fdu|LM
;/;tL{ x]bf{ o;df lzIfssf] e"ldsf b]lvG5 . t/, xfdL afnaflnsf klg o;df a/fa/ lx:;]bf/ 5f}F . ljBfyL{nfO{
l;sfpg] jf l;Sg] jftfj/0fsf] Joj:yfkg ug]{ k|lqmoffnO{ lzIf0f l;sfO{ k|lqmof elgG5 . t/, xfdL afnaflnsfn]
l;sfpg ;Sg] jftfj/0fsf] lgdf{0f ug{ g;s]sf] cj:yf lzIfsx?n] l;sfpg ;Sb}gg .
afnaflnsfsf] cGt/lgxLt Ifdtfsf] k|:k'm6g ug{ u/fpg sIffsf]7fdf dfq lzIf0f l;sfO{ k|lqmofnfO{ ;Lldt /fVg
x'b}g . ;d'bfo, jftfj/0faf6 klg w]/} s'/fx? l;sfpg ;Sg] ePsf] x'Fbf afnaflnsfnfO{ uLt, gfr, vf]hk"0f{
sfo{, syf, v]n h:tf dgf]/~hgfTds lqmofsnfkdf klg ;+nUg u/fpg' k5{ eGg] dfGotf /x]sf] 5 . xfdL
afnaflnsfn] klg To:tf lqmofsnfkx?df lgw{Ss;Fu efu lng / ;xefuL x'g tof/ /xg' kb{5 .
x'g} kg]{ M
à	 z}lIfs ;qsf] ;'?d} ;a} ljifosf] kf7ok':ts nufot :yfgLo tj/df ag]sf cGo kf7o;fdu|Lx? ;a}
ljBfyL{n] kfPsf] .
à	 d"No gkg]{ / sd d"No kg]{ lzIfs tyf ljBfyL{ lgld{t jf ;+slnt ;fdu|Lx? x/]s sIffdf Joj:yf tyf
k|of]u ePsf] .
à	 sIffsf]7fdf kf7oqmd;Fu ;DaGwLt ;fdu|Lx? k|bz{g u/]sf] .
à	 lzIf0f l;sfO{df ;d'bfosf] /]vb]v / ;xof]u x'g] u/]sf] .
à	 ljBfyL{sf] rf}tkmL{ ljsf;sf] nflu xKtfsf] Psk6s cltl/Qm lqmofsnfk x'g] u/]sf] .
afnaflnsfn] ug{ ;Sg] M
à	 lgoldt ljBfno hfg], ljBfnoaf6 gefUg] / lstfa, sfkL, snd, emf]nf, ljBfno kf]zfssf] ;'/Iff ug]{ .
à	 z}lIfs ;fdu|L lgdf{0f, k|of]u tyf ;+/If0fdf lzIfsx?nfO{ ;xof]u ug]{ .
à	 ljBfnosf] k9fO{, lzIfsx?sf] Jojxf/, ljBfnosf] Joj:yfkgsf] ;xof]u, k[i7kf]if0fsf nflu ;s];Dd kflIfs
?kdf jf dfl;s ?kdf ljBfnosf] e|d0f ug{ / lzIfsx?;Fu cGtlqm{of ug{ cleefjsx?nfO{ eGg] .
à	 ljBfnon] cfof]hgf u/]sf] cltl/Qm lqmofsnfkx?df ;xefuL x'g] / c?nfO{ klg cj;/ k|bfg ug]{ .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 27
;];g !! M ljBfnodf afnSna / afnSnadf k|hftflGqs cEof;
p2]Zo M
à	 ;xefuLx?n] ljBfnodf afnSnasf] cfjZostfsf] af/]df yfxf kfpg]5g .
à	 ;xefuLx?n] afnSnadf s;/L k|hftflGqs cEof; ug{ ;lsG5 eGg] ljifodf 5nkmn ug]{5g .
à	 ;xefuLn] afnSnan] ljBfnodf lzIf0f l;sfO{ k|lqmofdf v]Ng] e"ldsfsf] af/]df hfgsf/L k|fKt ug]{5g .
ljlw M
à	 dlit:s dGyg
à	 ;d"x 5nkmn
à	k|:t'tLs/0f
à	 n3' k|jrg
;do M
à	 !@) ldg]6
cfjZos ;fdu|L M
à	 Go"hlk|G6, dfs{/, k]k/ 6]k
lqmofsnfk M
à	 ;xefuLnfO{ afnSna s] xf] < / ljBfnodf afnSna lsg < eGg] k|Zg] ug]{ .
à	 ;xefuLn] eg]sf] s'/fx? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] .
à	 ;a} ;xefuLsf] k|:t'tL kl5 ;xhstf{n] afnSna / afnSnasf] cfjZostfsf] af/]df hfgsf/L u/fpg] .
à	 ;xefuLnfO{ rf/ ;d"xdf ljefhg ug]{ / k|To]s ;d"xnfO{ tn lbOPsf Ps Pscf]6f a'Fbfdf 5nkmn u/L tL
kl/0ffd Nofpgsf nflu afnSnan] s] s] ug{ ;S5 < eGg] ljifodf l6kf]6 u/L k|:t'tL ug{ nufpg] .
!=	 ljBfnodf u7g ePsf] afnSnadf ;a} afnaflnsfx? ;dfg ?kdf ;xefuL x'g kfpg' k5{ / ;f]xL cg';f/
g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug{ kfpg' kb{5 .
@=	 afnSnasf ;b:ox?n] g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug]{ cj;/ ;dfg ?kdf kfpg' k5{ / of] k|lqmofdf jois jf
;+/Ifssf] x:tIf]k x'g' x'b}g .
#=	afnSnan] ug]{ lg0f{o k|lqmofdf k|hftflGqs cEof; ePsf] x'g'kb{5 . o:tf] k|lqmofdf ;a}sf] ;dfg
;xeflutfsf] ;'lglZrttf x'g' kb{5 . lg0f{o k|lqmof k'/f ePkl5 ;'emfjsf nflu jois jf ;+/Ifs;Fu 5nkmn
ePsf] x'g'kb{5 .
$=	 afnSnan] ug]{ sfo{qmd jf afnSna ;xefuL x'g'kg]{ sfo{qmddf ;a} ;b:osf] ;dfg cj;/sf] ;'lglZrttf
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf28
x'g' kb{5 .
à	 ;xefuLsf] k|:t'tL kl5 ;xhstf{n] lgDg ljifodf s]lGb|t /xL cfkmgf] k|:t'tLs/0f ug]{ .
!=	 afnSnadf ;dfg ;xeflutf lsg / s;/L <
@=	 afnSnadf k|hftflGqs cEof; s] xf] < lsg < / s;/L x'G5 <
#=	 afnSnadf ePsf] s:tf] cj:yfsf] cEof;nfO{ k|hftflGqs cEof; dfGg] <
kf7o;fdu|L M
ljBfno xfdL afnaflnsfsf] nflu lzIff xfl;n ug{sf] nflu ;xefuL x'g] :yfg xf] . oxfF xfdL ljleGg
lzIffj4{s s'/fx? l;S5f}F . eg], afnSna ljleGg cltl/Qm lqmofsnfk ug]{ Pjd hLjgpkof]uL ;Lk / Ifdtf
ljsf; ug]{ ynf] xf] . afnSnan] xfdL afnaflnsfx?nfO{ g]t[Tj ug]{, lg0f{o ug]{ nufot k|hftflGqs cEof;
ug]{ ;Lk k|bfg ub{5 .
afnSna s] xf] <
afnaflnsfx?sf] ;xeflutf ug{ kfpg] tyf JolQmTj ljsf; ug]{ clwsf/sf] Jojxfl/s sfof{Gjog ug{sf nflu
afnaflnsfx?nfO{ ;+ul7t u/L agfOPsf] ;d"x afnSna xf] .
ljBfnodf afnSna lsg <
ljBfnodf xfdL afnaflnsfx?n] w]/} s'/fx? l;ls/x]sf x'G5f}F . afnd}qL ljBfnodf kf7ok':tsdf ePsf
ljifoj:t'x?nfO{ /dfOnf] / dgf]/~hgfTds z}nLn] ;a}n] a'emg] u/L lzIfsx?n] xfdLnfO{ l;sfpg' x'G5 . t/,
Toltn] dfq xfd|f] bL3{ hLjgnfO{ ;'lglZrt ug{ kof{Kt x'b}g . To;}n] afnSnasf] cjwf/0ffnfO{ ljBfnodf klg
k|of]u ug]{ ul/Psf] 5 / afnSnasf] dfWodaf6 afnaflnsfx?n] w]/} /rgfTds Pjd ;[hgfTds lqmofsnfk
ug]{ cfkmgf] Ifdtfsf] ljsf; ug]{ u/]sf] kfOG5 . lgDg p2]Zosf nflu ljBfnodf afnSnasf] cfjZostf 5 M
à	 af]Ng], n]Vg] ;Lksf] ljsf; ug{
à	 g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug{
à	 hftLo, n}lËs e]befj x6fpg
à	 d]nldnfksf] efjgfsf] ljsf; ug{
à	 afnaflnsfk|lt ul/g] cdfgjLj Jojxf/sf] /rgfTds z}nLdf lj/f]w ug{
à	 Ps cfkf;df ;xof]usf] efjgf j[l4 ug{
à	 /rgfTds Pjd l;h{gfTds Ifdtfsf] ljsf; ug{
x'g} kg]{ M
à	 ljBfnodf u7g ePsf] afnSnadf ;a} afnaflnsfx? ;dfg ?kdf ;xefuL x'g kfpg' k5{ / ;f]xL cg';f/
g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug{ kfpg' kb{5 .
à	 afnSnasf ;b:ox?n] g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug]{ j;/ ;dfg ?kdf kfpg' k5{ / of] k|lqmofdf jois jf
;+/Ifssf] x:tIf]k x'g' x'b}g .
à	 afnSnan] ug]{ lg0f{o k|lqmofdf k|hftflGqs cEof; ePsf] x'g'kb{5 . o:tf] k|lqmofdf ;a}sf] ;dfg
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 29
;xeflutfsf] ;'lglZrttf x'g' kb{5 . lg0f{o k|lqmof k'/f ePkl5 ;'emfjsf nflu jois jf ;+/Ifs;Fu 5nkmn
ePsf] x'g'kb{5 .
à	 afnSnan] ug]{ sfo{qmd jf afnSna ;xefuL x'g'kg]{ sfo{qmddf ;a} ;b:osf] ;dfg cj;/sf] ;'lglZrttf
x'g' kb{5 .
efOalxgLx?, ljBfnodf :yfkgf ePsf] afnSna ;~rfngsf qmddf slxn sflxF g]t[Tj k|bfg ug]{ cEof;df /
lg0f{osf] klqmofdf joisn] ug]{ x:tIf]k afx]s cGo ;a} k|lqmofdf afnaflnsfx? lhDd]jf/ x'g] u5{g . To;}n]
afnSnanfO{ k|hftflGqs, ;dtfd"ns agfpg] s'/fdf afnaflnsf g} k|d'v ;/f]sf/jfnf x'g . afnSnasf]
dfWodaf6 xfdL s:tf] aGg] < / xfd|f] afnSnanfO{ s:tf] agfpg] < eGg] s'/fsf] lgb]{lzt ug]{ lhDd]jf/ JolQm
g} xfdL afnaflnsf xf}F .
afnSnadf x'g} kg]{ M
ljBfnodf u7g ePsf] afnSnadf ;a} afnaflnsfx? ;dfg ?kdf ;xefuL x'g kfpg' k5{ / ;f]xL cg';f/
g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug]{ cj;/ kfpg' kb{5 .
afnSnan] ug'{kg]{ M
à	 afnSna u7g ug'{k"j{ afnSnasf] af/]df hfgsf/L u/fpg] k|lqmofdf ;xefuL x'g] / pQm k|lqmofdf ;xof]u ug]{ .
à	 afnSnasf] k'gu{7g ug'{k"j{ afnSnadf ;xefuL x'g cGo ;fyLx?nfO{ k|f]T;fxg ug]{ .
à	 afnSnasf] g]t[Tj ug]{ sfo{df OR5f hfx]/ ug]{ / ;f] cg';f/sf] Ifdtfsf] ljsf; ub}{ hfg] .
à	 afnSna eg]sf] ;a} ;b:ox?sf] Ifdtf ljsf; ug]{ ynf] ePsf] x'Fbf afnSnasf] k'gu{7g ubf{ g]t[Tj
x:tfGt/0f ug'{ kb{5 .
à	 s'g} klg ;b:on] cWoIf, ;lrj h:tf dxTjk"0f{ kbx? cf]u6]/ a:g' x'b}g . Ps sfo{sfn k"/f u/] kl5 ;f]
kb cGo ;b:ox?nfO{ x:tfGt/0f ub}{ hfg' kb{5 .
à	 cfk"m !* jif{ k'u]kl5 afnSnaaf6 lg:sg tof/ x'g' kb{5 .
à	 ljBfnosf] xsdf ljBfnodf ePsf] clGtd sIff kf; u/] kZrft ;f] afnSnasf] ;b:otf :jtM /2 x'g]
s'/fdf lglZrt x'g' kb{5 / cfk'mn] ;Dxfn]sf] kb x:tfGt/0f ug'{ kb{5 .
x'g} kg]{ M
à	 afnSnan] ug]{ lg0f{o k|lqmofdf k|hftflGqs cEof; ePsf] x'g'kb{5 . o:tf] k|lqmofdf ;a}sf] ;dfg
;xeflutfsf] ;'lglZrttf x'g' kb{5 . lg0f{o k|lqmof k'/f ePkl5 ;'emfjsf nflu jois jf ;+/Ifs;Fu 5nkmn
ePsf] x'g'kb{5 .
afnSnan] ug'{kg]{ M
à	 afnSna k|hftflGqs cEof; ug]{ :yfg ePsf] x'gfn] afnSnan] ug]{ ;a} lg0fo{x? ;fd'lxs 5nkmnsf]
cfwf/df ug'{kb{5 .
à	 afnSnan] 5nkmn ug]{ ljifoj:t'sf] af/]df ;a} ;b:ox?nfO{ hfgsf/L u/fpg' kb{5 .
à	 ;a}sf] ljrf/nfO{ ;Ddfg ug'{kb{5 / lg0f{o k|lqmofdf :yfg lbg' kb{5 .
afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf30
à	 lg0f{o k|lqmof k"/f ePkl5 jois jf ;+/Ifs ;Fu ;f] lg0f{osf] af/]df ;'emfj lng' kb{5 / pQm ;'emfj a}7sdf
k|:t't ug'{kb{5 .
x'g} kg]{ M
à	 afnSnan] ug]{ sfo{qmd jf afnSna ;xefuL x'g'kg]{ sfo{qmddf ;a} ;b:osf] ;dfg cj;/sf] ;'lglZrttf
x'g' kb{5 .
afnSnan] ug'{kg]{ M
à	 afnSnan] g]t[Tj ug]{ ;Lk k|bfg ug]{ x'Fbf afnSnan] ug]{ sfo{qmdsf] g]t[Tjsf] lhDdf ;dfg ?kdf
;b:ox?nfO{ k|bfg ug'{ kb{5 .
à	 afnSna ;xefuL x'g' kg]{ sfo{qmd, ;ef, tflnd, uf]li7 h:tf sfo{qmdx?df cWoIf / ;lrjn] dfq
;xefuL hgfpg] u/]sf] unt cEof; ljBdfg 5 . afnSnasf ;a} ;b:ox? ;dfg x}l;ot /fVg] x'gfn]
o:tf sfo{qmdx?df ;xefuL x'g] cj;/ ;a}n] kfpg' k5{ . To;}n] o;sf nflu kfn} kfnf] ;xefuL x'g] lgod
agfpg ;lsG5 .
o;sf cltl/Qm afnSnan] cfkmgf ;b:ox?sf nflu ;a}sf] ;xeflutfdf cfrf/;+lxtf lgdf0f{ ul/ nfu" ug'{
kb{5 . afnSnan] lgdf{0f u/]sf] cfrf/;+lxtfdf lgDg a'Fbfx?nfO{ clgjfo{ ug{ ;lsG5 M
à	 afnSnasf s'g} klg ;b:on] s;}nfO{ klg s'g} klg k|sf/sf e]befj, x]nf tyf b'Jo{jxf/ gug]{ .
à	 ljBfnosf] ljsf; / ljBfnonfO{ afnd}qL agfpg] k|lqmofdf ;b}j tTk/ /xg] / lzIfsx?;Fu xft]dfnf] ub}{
hfg] .
à	 afnaflnsf;Fu k|ToIf ;/f]sf/ /fVg] ljifoj:t'nfO{ /rgfTds z}nLdf k|:t't ug]{ .
à	 s'g} klg ;b:on] ;'tL{hGo kbfy{x? -r'/f]6, v}gL, u'6vf h:tf_ ;]jg gug]{ .
à	 of}g hGo lqmofsnfksf] s'g} klg cj:yfdf lj/f]w ug]{ / kLl8tsf] kIfdf jsfnt ug]{ .
à	 s'g} klg cj:yfdf ljBfnosf] k9fO{nfO{ lg/Gt/tf lbg] / sdhf]/ ;fyLnfO{ l;Sgsf nflu ;xof]u ug]{ .
Role of children for child friendly school

More Related Content

What's hot

aaha sanchar weekly 9, rukum
aaha sanchar weekly 9, rukumaaha sanchar weekly 9, rukum
aaha sanchar weekly 9, rukummegraj khadka
 
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali Ndrc Nepal
 
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by  lee article written by bhim upadhyayaSingapore created by  lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by lee article written by bhim upadhyayaBhim Upadhyaya
 
Curriculum 11 12 (group-1)
Curriculum 11 12 (group-1)Curriculum 11 12 (group-1)
Curriculum 11 12 (group-1)sharadnp
 
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)WOREC Nepal
 
Nc manifesto complete (small bytes)
Nc manifesto complete (small bytes)Nc manifesto complete (small bytes)
Nc manifesto complete (small bytes)Dammar Singh Saud
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...DPNet
 
Pairabi quarterly newsletter
Pairabi quarterly newsletterPairabi quarterly newsletter
Pairabi quarterly newsletterRamesh Bhandari
 
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)DPNet
 
Kdrri case study report nepali 2009 low res
Kdrri case study report nepali 2009 low resKdrri case study report nepali 2009 low res
Kdrri case study report nepali 2009 low resDIPECHO Nepal
 
aaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukumaaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukummegraj khadka
 
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]ManoharDhami
 
Nepal faecal sludge management and regulatory framework 2074
Nepal faecal sludge management and regulatory framework 2074Nepal faecal sludge management and regulatory framework 2074
Nepal faecal sludge management and regulatory framework 2074Bhim Upadhyaya
 
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestionNepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestionDr. Gyanendra Prasad Paudel
 

What's hot (20)

aaha sanchar weekly 9, rukum
aaha sanchar weekly 9, rukumaaha sanchar weekly 9, rukum
aaha sanchar weekly 9, rukum
 
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
Child Centered DRR and School safety booklet Nepali
 
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by  lee article written by bhim upadhyayaSingapore created by  lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
 
Curriculum 11 12 (group-1)
Curriculum 11 12 (group-1)Curriculum 11 12 (group-1)
Curriculum 11 12 (group-1)
 
Hamro Aangan 2070
Hamro Aangan 2070Hamro Aangan 2070
Hamro Aangan 2070
 
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
 
3 aaha sanchar
3 aaha sanchar 3 aaha sanchar
3 aaha sanchar
 
Karuwa ashoj 1
Karuwa  ashoj 1Karuwa  ashoj 1
Karuwa ashoj 1
 
Nc manifesto complete (small bytes)
Nc manifesto complete (small bytes)Nc manifesto complete (small bytes)
Nc manifesto complete (small bytes)
 
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
Communication and Dissemination Strategy on Comprehensive School Safety in Ne...
 
Pairabi quarterly newsletter
Pairabi quarterly newsletterPairabi quarterly newsletter
Pairabi quarterly newsletter
 
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
 
Kdrri case study report nepali 2009 low res
Kdrri case study report nepali 2009 low resKdrri case study report nepali 2009 low res
Kdrri case study report nepali 2009 low res
 
7 aaha sanchar
7 aaha sanchar 7 aaha sanchar
7 aaha sanchar
 
2nd issu sidhartha
2nd  issu sidhartha 2nd  issu sidhartha
2nd issu sidhartha
 
Aahab sanchar 1 1
Aahab sanchar 1 1Aahab sanchar 1 1
Aahab sanchar 1 1
 
aaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukumaaha sanchar weekly 10, rukum
aaha sanchar weekly 10, rukum
 
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]
 
Nepal faecal sludge management and regulatory framework 2074
Nepal faecal sludge management and regulatory framework 2074Nepal faecal sludge management and regulatory framework 2074
Nepal faecal sludge management and regulatory framework 2074
 
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestionNepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
 

Viewers also liked

การสืบพันธุ์ในคน
การสืบพันธุ์ในคน การสืบพันธุ์ในคน
การสืบพันธุ์ในคน Isaree Kowin
 
プラダの靴とチャームあなたの人格
プラダの靴とチャームあなたの人格プラダの靴とチャームあなたの人格
プラダの靴とチャームあなたの人格xinde026
 
NotaryEssentialsCompletedGodsgraceOfficial
NotaryEssentialsCompletedGodsgraceOfficialNotaryEssentialsCompletedGodsgraceOfficial
NotaryEssentialsCompletedGodsgraceOfficialSridhar Rangaswamy
 
raphael krivine - Extrait livre blanc 112 regards sur twitter le marche des...
raphael krivine - Extrait livre blanc 112 regards sur twitter   le marche des...raphael krivine - Extrait livre blanc 112 regards sur twitter   le marche des...
raphael krivine - Extrait livre blanc 112 regards sur twitter le marche des...Alban Jarry
 
PQ 2016 - Engage - Interactive Lead Capture
PQ 2016 - Engage - Interactive Lead CapturePQ 2016 - Engage - Interactive Lead Capture
PQ 2016 - Engage - Interactive Lead CaptureJordan Thomas
 
Land Confiscations and Collective Action in Myanmar’s Dawei Special Economic ...
Land Confiscations and Collective Action in Myanmar’s Dawei Special Economic ...Land Confiscations and Collective Action in Myanmar’s Dawei Special Economic ...
Land Confiscations and Collective Action in Myanmar’s Dawei Special Economic ...MYO AUNG Myanmar
 
Descubre tu Vocación: Ingeniería en Sistemas | Panorama laboral | ¿Cuánto gan...
Descubre tu Vocación: Ingeniería en Sistemas | Panorama laboral | ¿Cuánto gan...Descubre tu Vocación: Ingeniería en Sistemas | Panorama laboral | ¿Cuánto gan...
Descubre tu Vocación: Ingeniería en Sistemas | Panorama laboral | ¿Cuánto gan...Introspecta Taller Orientación Vocacional
 
Caracteriticas dela medida
Caracteriticas dela medidaCaracteriticas dela medida
Caracteriticas dela medidaTonyrodasu
 

Viewers also liked (15)

การสืบพันธุ์ในคน
การสืบพันธุ์ในคน การสืบพันธุ์ในคน
การสืบพันธุ์ในคน
 
9M FY2016 Analyst Briefing as at 31 December 2015
9M FY2016 Analyst Briefing as at 31 December 20159M FY2016 Analyst Briefing as at 31 December 2015
9M FY2016 Analyst Briefing as at 31 December 2015
 
Concrete pavement design
Concrete pavement designConcrete pavement design
Concrete pavement design
 
Child rights in School
Child rights in SchoolChild rights in School
Child rights in School
 
プラダの靴とチャームあなたの人格
プラダの靴とチャームあなたの人格プラダの靴とチャームあなたの人格
プラダの靴とチャームあなたの人格
 
AMA Certificate
AMA CertificateAMA Certificate
AMA Certificate
 
NotaryEssentialsCompletedGodsgraceOfficial
NotaryEssentialsCompletedGodsgraceOfficialNotaryEssentialsCompletedGodsgraceOfficial
NotaryEssentialsCompletedGodsgraceOfficial
 
raphael krivine - Extrait livre blanc 112 regards sur twitter le marche des...
raphael krivine - Extrait livre blanc 112 regards sur twitter   le marche des...raphael krivine - Extrait livre blanc 112 regards sur twitter   le marche des...
raphael krivine - Extrait livre blanc 112 regards sur twitter le marche des...
 
PQ 2016 - Engage - Interactive Lead Capture
PQ 2016 - Engage - Interactive Lead CapturePQ 2016 - Engage - Interactive Lead Capture
PQ 2016 - Engage - Interactive Lead Capture
 
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
 
Child Rights in Nepal
Child Rights in NepalChild Rights in Nepal
Child Rights in Nepal
 
Nota reclamo Off
Nota reclamo OffNota reclamo Off
Nota reclamo Off
 
Land Confiscations and Collective Action in Myanmar’s Dawei Special Economic ...
Land Confiscations and Collective Action in Myanmar’s Dawei Special Economic ...Land Confiscations and Collective Action in Myanmar’s Dawei Special Economic ...
Land Confiscations and Collective Action in Myanmar’s Dawei Special Economic ...
 
Descubre tu Vocación: Ingeniería en Sistemas | Panorama laboral | ¿Cuánto gan...
Descubre tu Vocación: Ingeniería en Sistemas | Panorama laboral | ¿Cuánto gan...Descubre tu Vocación: Ingeniería en Sistemas | Panorama laboral | ¿Cuánto gan...
Descubre tu Vocación: Ingeniería en Sistemas | Panorama laboral | ¿Cuánto gan...
 
Caracteriticas dela medida
Caracteriticas dela medidaCaracteriticas dela medida
Caracteriticas dela medida
 

Similar to Role of children for child friendly school

Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...DPNet
 
3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3DPNet
 
Cheli sandesh 2
Cheli sandesh 2Cheli sandesh 2
Cheli sandesh 2KI Nepal
 
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Ndrc Nepal
 
Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013DPNet
 
Dp net constitution april 2k7
Dp net constitution april 2k7Dp net constitution april 2k7
Dp net constitution april 2k7DPNet
 
Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004edmnepal
 
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...Ndrc Nepal
 
District health education guideline
District health education guidelineDistrict health education guideline
District health education guidelineUmesh Maharjan
 
Cheli Sandesh 1
Cheli Sandesh 1Cheli Sandesh 1
Cheli Sandesh 1KI Nepal
 
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backup
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backupAan dipecho 5 dmc management flip chart backup
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backupDIPECHO Nepal
 
aaha sanchar weekly 10 , rukum
aaha sanchar weekly 10 , rukumaaha sanchar weekly 10 , rukum
aaha sanchar weekly 10 , rukummegraj khadka
 
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backup
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backupAan dipecho 5 dmc management flip chart backup
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backupedmnepal
 
Fifth Issue Cheli Sandesh
Fifth Issue Cheli SandeshFifth Issue Cheli Sandesh
Fifth Issue Cheli SandeshKI Nepal
 
Case study dipecho v upca
Case study dipecho v upcaCase study dipecho v upca
Case study dipecho v upcaDIPECHO Nepal
 

Similar to Role of children for child friendly school (20)

Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
Crc supplementary training manual on annual sip updating and references for d...
 
3. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 33. sd for disaster dks 3
3. sd for disaster dks 3
 
बालअघिकार सचेतना पुस्तिका
बालअघिकार सचेतना पुस्तिकाबालअघिकार सचेतना पुस्तिका
बालअघिकार सचेतना पुस्तिका
 
Cheli sandesh 2
Cheli sandesh 2Cheli sandesh 2
Cheli sandesh 2
 
Bulletisn 23rd sept .
Bulletisn 23rd  sept .Bulletisn 23rd  sept .
Bulletisn 23rd sept .
 
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
Role of School families for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali) 2019
 
Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013Sphere book 2011 nepali 2013
Sphere book 2011 nepali 2013
 
Dp net constitution april 2k7
Dp net constitution april 2k7Dp net constitution april 2k7
Dp net constitution april 2k7
 
Eco
EcoEco
Eco
 
Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004Aan edmcbdp training mannual 2004
Aan edmcbdp training mannual 2004
 
4 aaha sanchar
4 aaha sanchar 4 aaha sanchar
4 aaha sanchar
 
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...Communication and Dissemination Strategy for  Comprehensive School Safety in ...
Communication and Dissemination Strategy for Comprehensive School Safety in ...
 
बाल संरक्षण हाते पुस्तिका
बाल संरक्षण हाते पुस्तिकाबाल संरक्षण हाते पुस्तिका
बाल संरक्षण हाते पुस्तिका
 
District health education guideline
District health education guidelineDistrict health education guideline
District health education guideline
 
Cheli Sandesh 1
Cheli Sandesh 1Cheli Sandesh 1
Cheli Sandesh 1
 
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backup
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backupAan dipecho 5 dmc management flip chart backup
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backup
 
aaha sanchar weekly 10 , rukum
aaha sanchar weekly 10 , rukumaaha sanchar weekly 10 , rukum
aaha sanchar weekly 10 , rukum
 
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backup
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backupAan dipecho 5 dmc management flip chart backup
Aan dipecho 5 dmc management flip chart backup
 
Fifth Issue Cheli Sandesh
Fifth Issue Cheli SandeshFifth Issue Cheli Sandesh
Fifth Issue Cheli Sandesh
 
Case study dipecho v upca
Case study dipecho v upcaCase study dipecho v upca
Case study dipecho v upca
 

More from Children & Women in Social Service and Human Rights

घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण
घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरणघरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण
घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरणChildren & Women in Social Service and Human Rights
 
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थान
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थानबालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थान
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थानChildren & Women in Social Service and Human Rights
 
बालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिका
बालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिकाबालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिका
बालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिकाChildren & Women in Social Service and Human Rights
 
मनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्र
मनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्रमनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्र
मनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्रChildren & Women in Social Service and Human Rights
 

More from Children & Women in Social Service and Human Rights (20)

Parenting education for better care of children (Manual)
Parenting education for better care of children (Manual)Parenting education for better care of children (Manual)
Parenting education for better care of children (Manual)
 
Child Rights in School
Child Rights in SchoolChild Rights in School
Child Rights in School
 
Reintegrating Nepalese child domestic workers with their families
Reintegrating Nepalese child domestic workers with their familiesReintegrating Nepalese child domestic workers with their families
Reintegrating Nepalese child domestic workers with their families
 
बालश्रम शोषणको विरोध गरौं
बालश्रम शोषणको विरोध गरौंबालश्रम शोषणको विरोध गरौं
बालश्रम शोषणको विरोध गरौं
 
बाल श्रमको प्रयोग नगरौं
बाल श्रमको प्रयोग नगरौंबाल श्रमको प्रयोग नगरौं
बाल श्रमको प्रयोग नगरौं
 
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbookChild domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
 
घरेलु बालश्रम बाल परिचालन
घरेलु बालश्रम बाल परिचालनघरेलु बालश्रम बाल परिचालन
घरेलु बालश्रम बाल परिचालन
 
घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण
घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरणघरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण
घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण
 
प्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षण
प्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षणप्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षण
प्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षण
 
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationReturning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
 
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थान
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थानबालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थान
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थान
 
The Invisible Workers
The Invisible WorkersThe Invisible Workers
The Invisible Workers
 
Report on Child Labor in Chitwan
Report on Child Labor in ChitwanReport on Child Labor in Chitwan
Report on Child Labor in Chitwan
 
बाल अधिकार पुस्तिका
बाल अधिकार पुस्तिकाबाल अधिकार पुस्तिका
बाल अधिकार पुस्तिका
 
Child Protection Policy and Procedure
Child Protection Policy and ProcedureChild Protection Policy and Procedure
Child Protection Policy and Procedure
 
बालसंरक्षणका लागि बालसहभागिता
बालसंरक्षणका लागि बालसहभागिताबालसंरक्षणका लागि बालसहभागिता
बालसंरक्षणका लागि बालसहभागिता
 
बालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिका
बालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिकाबालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिका
बालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिका
 
मनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्र
मनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्रमनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्र
मनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्र
 
The Bamboo Project : Nepal Report
The Bamboo Project : Nepal ReportThe Bamboo Project : Nepal Report
The Bamboo Project : Nepal Report
 
Separation denial of rights
Separation denial of rightsSeparation denial of rights
Separation denial of rights
 

Recently uploaded

Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptx
Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptxSeal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptx
Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptxnegromaestrong
 
Z Score,T Score, Percential Rank and Box Plot Graph
Z Score,T Score, Percential Rank and Box Plot GraphZ Score,T Score, Percential Rank and Box Plot Graph
Z Score,T Score, Percential Rank and Box Plot GraphThiyagu K
 
microwave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionmicrowave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionMaksud Ahmed
 
Key note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdf
Key note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdfKey note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdf
Key note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdfAdmir Softic
 
Python Notes for mca i year students osmania university.docx
Python Notes for mca i year students osmania university.docxPython Notes for mca i year students osmania university.docx
Python Notes for mca i year students osmania university.docxRamakrishna Reddy Bijjam
 
ICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptx
ICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptxICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptx
ICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptxAreebaZafar22
 
Holdier Curriculum Vitae (April 2024).pdf
Holdier Curriculum Vitae (April 2024).pdfHoldier Curriculum Vitae (April 2024).pdf
Holdier Curriculum Vitae (April 2024).pdfagholdier
 
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdf
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdfWeb & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdf
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdfJayanti Pande
 
Making and Justifying Mathematical Decisions.pdf
Making and Justifying Mathematical Decisions.pdfMaking and Justifying Mathematical Decisions.pdf
Making and Justifying Mathematical Decisions.pdfChris Hunter
 
Measures of Dispersion and Variability: Range, QD, AD and SD
Measures of Dispersion and Variability: Range, QD, AD and SDMeasures of Dispersion and Variability: Range, QD, AD and SD
Measures of Dispersion and Variability: Range, QD, AD and SDThiyagu K
 
Sociology 101 Demonstration of Learning Exhibit
Sociology 101 Demonstration of Learning ExhibitSociology 101 Demonstration of Learning Exhibit
Sociology 101 Demonstration of Learning Exhibitjbellavia9
 
Food Chain and Food Web (Ecosystem) EVS, B. Pharmacy 1st Year, Sem-II
Food Chain and Food Web (Ecosystem) EVS, B. Pharmacy 1st Year, Sem-IIFood Chain and Food Web (Ecosystem) EVS, B. Pharmacy 1st Year, Sem-II
Food Chain and Food Web (Ecosystem) EVS, B. Pharmacy 1st Year, Sem-IIShubhangi Sonawane
 
Mixin Classes in Odoo 17 How to Extend Models Using Mixin Classes
Mixin Classes in Odoo 17  How to Extend Models Using Mixin ClassesMixin Classes in Odoo 17  How to Extend Models Using Mixin Classes
Mixin Classes in Odoo 17 How to Extend Models Using Mixin ClassesCeline George
 
PROCESS RECORDING FORMAT.docx
PROCESS      RECORDING        FORMAT.docxPROCESS      RECORDING        FORMAT.docx
PROCESS RECORDING FORMAT.docxPoojaSen20
 
The basics of sentences session 2pptx copy.pptx
The basics of sentences session 2pptx copy.pptxThe basics of sentences session 2pptx copy.pptx
The basics of sentences session 2pptx copy.pptxheathfieldcps1
 
Role Of Transgenic Animal In Target Validation-1.pptx
Role Of Transgenic Animal In Target Validation-1.pptxRole Of Transgenic Animal In Target Validation-1.pptx
Role Of Transgenic Animal In Target Validation-1.pptxNikitaBankoti2
 
Energy Resources. ( B. Pharmacy, 1st Year, Sem-II) Natural Resources
Energy Resources. ( B. Pharmacy, 1st Year, Sem-II) Natural ResourcesEnergy Resources. ( B. Pharmacy, 1st Year, Sem-II) Natural Resources
Energy Resources. ( B. Pharmacy, 1st Year, Sem-II) Natural ResourcesShubhangi Sonawane
 
Basic Civil Engineering first year Notes- Chapter 4 Building.pptx
Basic Civil Engineering first year Notes- Chapter 4 Building.pptxBasic Civil Engineering first year Notes- Chapter 4 Building.pptx
Basic Civil Engineering first year Notes- Chapter 4 Building.pptxDenish Jangid
 

Recently uploaded (20)

Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptx
Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptxSeal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptx
Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptx
 
Z Score,T Score, Percential Rank and Box Plot Graph
Z Score,T Score, Percential Rank and Box Plot GraphZ Score,T Score, Percential Rank and Box Plot Graph
Z Score,T Score, Percential Rank and Box Plot Graph
 
microwave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introductionmicrowave assisted reaction. General introduction
microwave assisted reaction. General introduction
 
Key note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdf
Key note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdfKey note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdf
Key note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdf
 
Python Notes for mca i year students osmania university.docx
Python Notes for mca i year students osmania university.docxPython Notes for mca i year students osmania university.docx
Python Notes for mca i year students osmania university.docx
 
ICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptx
ICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptxICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptx
ICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptx
 
Holdier Curriculum Vitae (April 2024).pdf
Holdier Curriculum Vitae (April 2024).pdfHoldier Curriculum Vitae (April 2024).pdf
Holdier Curriculum Vitae (April 2024).pdf
 
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdf
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdfWeb & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdf
Web & Social Media Analytics Previous Year Question Paper.pdf
 
Making and Justifying Mathematical Decisions.pdf
Making and Justifying Mathematical Decisions.pdfMaking and Justifying Mathematical Decisions.pdf
Making and Justifying Mathematical Decisions.pdf
 
Measures of Dispersion and Variability: Range, QD, AD and SD
Measures of Dispersion and Variability: Range, QD, AD and SDMeasures of Dispersion and Variability: Range, QD, AD and SD
Measures of Dispersion and Variability: Range, QD, AD and SD
 
Sociology 101 Demonstration of Learning Exhibit
Sociology 101 Demonstration of Learning ExhibitSociology 101 Demonstration of Learning Exhibit
Sociology 101 Demonstration of Learning Exhibit
 
Food Chain and Food Web (Ecosystem) EVS, B. Pharmacy 1st Year, Sem-II
Food Chain and Food Web (Ecosystem) EVS, B. Pharmacy 1st Year, Sem-IIFood Chain and Food Web (Ecosystem) EVS, B. Pharmacy 1st Year, Sem-II
Food Chain and Food Web (Ecosystem) EVS, B. Pharmacy 1st Year, Sem-II
 
Mixin Classes in Odoo 17 How to Extend Models Using Mixin Classes
Mixin Classes in Odoo 17  How to Extend Models Using Mixin ClassesMixin Classes in Odoo 17  How to Extend Models Using Mixin Classes
Mixin Classes in Odoo 17 How to Extend Models Using Mixin Classes
 
PROCESS RECORDING FORMAT.docx
PROCESS      RECORDING        FORMAT.docxPROCESS      RECORDING        FORMAT.docx
PROCESS RECORDING FORMAT.docx
 
Mehran University Newsletter Vol-X, Issue-I, 2024
Mehran University Newsletter Vol-X, Issue-I, 2024Mehran University Newsletter Vol-X, Issue-I, 2024
Mehran University Newsletter Vol-X, Issue-I, 2024
 
The basics of sentences session 2pptx copy.pptx
The basics of sentences session 2pptx copy.pptxThe basics of sentences session 2pptx copy.pptx
The basics of sentences session 2pptx copy.pptx
 
Role Of Transgenic Animal In Target Validation-1.pptx
Role Of Transgenic Animal In Target Validation-1.pptxRole Of Transgenic Animal In Target Validation-1.pptx
Role Of Transgenic Animal In Target Validation-1.pptx
 
Asian American Pacific Islander Month DDSD 2024.pptx
Asian American Pacific Islander Month DDSD 2024.pptxAsian American Pacific Islander Month DDSD 2024.pptx
Asian American Pacific Islander Month DDSD 2024.pptx
 
Energy Resources. ( B. Pharmacy, 1st Year, Sem-II) Natural Resources
Energy Resources. ( B. Pharmacy, 1st Year, Sem-II) Natural ResourcesEnergy Resources. ( B. Pharmacy, 1st Year, Sem-II) Natural Resources
Energy Resources. ( B. Pharmacy, 1st Year, Sem-II) Natural Resources
 
Basic Civil Engineering first year Notes- Chapter 4 Building.pptx
Basic Civil Engineering first year Notes- Chapter 4 Building.pptxBasic Civil Engineering first year Notes- Chapter 4 Building.pptx
Basic Civil Engineering first year Notes- Chapter 4 Building.pptx
 

Role of children for child friendly school

  • 1.
  • 2. ;dfh;]jf tyf dfgj clwsf/df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_ Children and Women in Social Services & Human Rights (CWISH) lq/Tg dfu{, a'4gu/–!), sf7df8f}+, g]kfn kf]i6 aS; g+= @!$##, kmf]g M ±(&&–!–$&*$%$%, $&*!#*^, kmofS; M ±(&&–!–$&*!#*^, Od]n: info@cwish.org.np, j]a: www.cwish.org.np
  • 3. ;Nnfxsf/ M zfGtL clwsf/L, ljdnf 1jfnL, ;/f]h s]=;L ;Dkfbs M /d]zs'df/ kf}8]n n]vg M sdn rfkfufOF{ ;+of]hg M dlxdf k|wfg g'tg zdf{ k|ltlnlk clwsf/© M ;dfh;]jf tyf dfgj clwsf/df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_ k|sfzg ldlt M ;g @)!% n]cfp6÷l8hfO{g M /d]z e08f/L, led k|;fb Gof}kfg] …lbk]zÚ k|sfzg ;xof]u M Every Child, UK ISBN : 978-99337-9080-1-6 afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf -tflnd lgb]{lzsf_
  • 4. ljifo–;"rL k]h g+= e"ldsf v08 ! 1 lgb]{lzsfsf] kl/ro 1 v08 @ 5 ;];g ! M :jfut tyf kl/ro 5 ;];g @ M ck]Iff ;+sng / p2]Zo k|:t't 5 ;];g # M gLlt lgod lgdf{0f 6 ;];g $ M ljBfnodf afnclwsf/ / afnd}qL ljBfno 6 ;];g % M afnd}qL ljBfno 8 ;];g ^ M afnd}qL ljBfnosf] k|efjsf/Ltf 10 ;];g & M ;dfj]zLs/0f 14 ;];g * M ljBfnodf ;xeflutf 18 ;];g ( M :jf:Yo, ;'/Iff / arfp 22 ;];g !) M lzIf0f l;sfO{ k|lqmofdf afnaflnsfsf] ;xeflutf 25 ;];g !! M ljBfnodf afnSna / afnSnadf k|hftflGqs cEof; 27
  • 5. e"ldsf ljBfno z}lIfs hgzlQm pTkfbg ug]{ ynf] xf] . /fHosf nflu ;Ifd hfu?s hgzlQm tof/ ug]{ k|d'v cfwf/x¿dWo]sf] Pp6f cfwf/ k|efjsf/L lzIf0f l;sfO xf] . k|efjsf/L lzIf0f l;sfOsf nflu afnd}qL ljBfno Pp6f dxTjk"0f{ ;t{ xf] . ljBfnonfO{ afnd}qL ljBfnosf] ¿kdf ljsf; ug{sf nflu cfjZos ;|f]t ;fwgsf] cltl/Qm lzIfs, cleefjsx¿sf] e"ldsfsf;fy} :jo+ afnaflnsfsf] klg pNn]Vo e"ldsf x'g] ub{5 . o; ;Gb{edf afnaflnsfsf] s] s:tf e"ldsf x'G5g . To;nfO{ afnaflnsfnfO{ s;/L e"ldsf lgefPsf v08df ljBfnonfO{ afnd}qL ljBfnosf] ¿kdf ljsf; ug{ ;lsG5 < olb ljBfnosf] lzIf0f l;sfO k|lqmofnfO{ k|efjsf/L agfpgsf nflu afnaflnsfn] ;sf/fTds e"ldsf v]n]gg eg] ljBfnonfO{ afnd}qL agfpg] of]hgf k"/f x'g ;Sb}g . ljBfnonfO{ afnd}qL agfpgsf nflu ;/sf/af6 u'0f:t/Lo lzIffsf nflu afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f¿k klg tof/ ul/;s]sf] 5 . o;sf] Jojxfl/s sfof{Gjgsf nflu o;af/]df afnaflnsfx¿nfO{ klg ;xhLs/0f ug'{ kg]{ plQs} cfjZostf 5 . oxL cfjZostfnfO{ k"/f ug]{ p2]Zon] l;lj;n] of] lgb]{lzsf tof/ u/]sf] xf] . o; lgb]{lzsf leq g]kfn ;/sf/åf/f tof/ ePsf] u'0f:t/Lo lzIffsf nflu afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f¿kdf pNn]lvt ;"rsx¿nfO{ ljifoj:t'sf] ¿kdf k|:t't ul/Psf] 5 . o; lgb]{lzsfdf tL ljifoj:t'x¿nfO{ lqmofsnfkd'vL agfPsf] 5 . lqmofsnfkd'vL ePsf sf/0f o;n] ljifoj:t'x¿sf] 1fg, wf/0ff / ;Lk ljsf; ug{ ;xefuLx¿nfO{ ;lqmo agfpg] 5 . o;df pNn]lvt ljifoj:t'x¿ / To;sf lqmofsnfkx¿nfO{ :ki6 a'emfO / ;Lk ljsf; ug{ nlIft ;d"xsf ;xhstf{x¿nfO{ cEo:t ug]{ cj;/ / jftfj/0f cfjZos x'G5 . k|z:t cEof; / jftfj/0fn] dfq ck]lIft ;Gb]z tyf Jojxf/x¿ nlIft ;d"xdf k|ltljlDat x'g ;S5g . of] lgb]{lzsf g]kfn ;/sf/sf] gLlt cg'¿k ljBfnonfO{ u'0f:t/Lo / afnd}qL agfpg] sfo{df ljBfyL{sf] e"ldsfnfO{ ;fy{s agfpg] cleofgdf ;xof]u l;4 x'G5 eGg] ljZjf; ul/Psf] 5 . cGTodf lgb]{lzsf n]vg sfo{ u/L ;xof]u ug{'x'g] sdn rfkfufO{+, ;Dkfbg sfo{df ;xof]u ug]{ /d]zs'df/ kf}8]n tyf lgb]{lzsfsf] ;fh;Hhf tof/ kfg'{ x'g] /d]z e08f/L / led k|;fb Gof}kfg] …lbk]zÚnfO{ xflb{s wGojfb 1fkg ub{5' . cWoIf ljdnf 1jfnL  
  • 6. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 1 v08 ! lgb]{lzsfsf] kl/ro of] lgb]{lzsf ljBfnodf cWoog/t afnaflnsf, afnSnadf ;lqmo /x]sf afnaflnsfx?nfO{ ;xhLs/0f ug{ tof/ kfl/Psf] lgb]{lzsf xf] . o; lgb]{lzsf leq g]kfn ;/sf/4f/f tof/ ePsf] u'0f:t/Lo lzIffsf nflu afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f?kdf pNn]lvt ;"rsx?nfO{ ljifoj:t'sf] ?kdf k|:t't ul/Psf] 5 . o; lgb]{lzsfdf tL ljifoj:t'x?nfO{ lqmofsnfkd'vL agfPsf] 5 . lqmofsnfkd'vL ePsf sf/0f o;n] ljifoj:t'x?sf] 1fg, wf/0ff / ;Lk ljsf; ug{ ;xefuLx?nfO{ ;lqmo agfpg] 5 . o;df pNn]lvt ljifoj:t'x? / To;sf lqmofsnfkx?nfO{ :ki6 a'emfO / ;Lk ljsf; ug{ nlIft ;d"xsf ;xhstf{x?nfO{ cEo:t ug]{ cj;/ / jftfj/0f cfjZos x'G5 . k|z:t cEof; / jftfj/0fn] dfq ck]lIft ;Gb]z tyf Jojxf/x? nlIft ;d"xdf k|ltljlDat x'g ;S5g . of] lgb]{lzsf g]kfn ;/sf/sf] gLlt cg'?k ljBfnonfO{ u'0f:t/Lo / afnd}qL agfpg] sfo{df ljBfyL{sf] e"ldsfnfO{ ;fy{s agfpg] cleofgdf ;xof]u l;4 x'G5 eGg] ljZjf; ul/Psf] 5 . lgb]{lzsfsf] k|of]u o; lgb]{lzsfn] ;xhstf{ jf k|lzIfsnfO{ lgb]{lzt u/]sf] 5 eg] o;sf] nlIft ;d"x ljBfnodf cWoog/t afnaflnsfx? x'g . o; lgb]{lzsfdf pNn]v ul/Psf ljifoj:t' / To;leqsf lqmofsnfkx? u'0f:t/Lo lzIffsf nflu afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f?kdf pNn]lvt ;"rsx?sf] cfwf/df tof/ kfl/Psf] xf] . ljBfnonfO{ afnd}qL agfpg ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsfnfO{ To;n] l;nl;n]jf/ 9+un] ljifoj:t'sf] k|:t't u/]sf] 5 . o; lgb]{lzsf k|of]u ubf{ ljifoj:t' / k|:t'tLs/0f ;xefuLsf] :t/, Ifdtf, ?lr, cfjZostf / kl/l:ytL cg's"n x'g'kb{5 . o; lgb]{lzsfdf ePsf ljifoj:t'x? tflnd jf cgf}krfl/s 5nkmnaf6 klg ug{ ;lsG5 . tflndnfO{ k|efjsf/L agfpg @) hgf b]lv @% hgf;Ddsf] ;d"x k|efjsf/L x'G5 . k|lzIfsn] h'g;'s} ljlwsf] k|of]u u/]tf klg lqmofsnfkx?nfO{ l;nl;n]jf/ 9+uaf6 k|of]u ug'{ kb{5 . lgb]{lzsfsf] 9fFrf jf ;+/rgf o; lgb]{lzsfdf ljBfnonfO{ afnd}qL ljBfno agfpg ckl/xfo{ ;ft cf]6f k|d'v ljifoj:t'x? ;dfj]z ul/Psf 5g . o;sf] k|To]s ljifoj:t' ;xhLs/0f ubf{ nfUg] ;do, k|of]u x'g] ljlwx?, lqmofsnfk / ;Gbe{ ;fdu|Lx? pNn]v ul/Psf] 5 . of] lgb]{lzsf k|of]u ubf{ ;xhstf{n] lbOPsf lqmofsnfk / ljifoj:t'sf] p2]ZonfO{ ljz]if Wofg lbg' kb{5 . ;xhstf{n] Wofg lbg'kg]{ s'/fx? of] lgb]{lzsfsf] k|of]ustf{ eg]s} ;xhstf{ xf] . o; lgb]{lzsfn] ;xhstf{ eGgfn] tflnd ;~rfng ug]{ JolQm jf k|lzIfs, tflnd cfof]hgf ug]{ ;+:yf jf ;d"xnfO{ a'emfpF5 . ;xhstf{n] of] lgb]{lzsfdf cfwfl/t /xL tflnd
  • 7. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf2 ;~rfng ug'{ k"j{ dfly pNn]v ul/Psf ljlw / ltgsf] pkof]lutfx?sf] af/]df uxg cWoog u/L o;sf ;xL k|of]u ug{ ;Sg'kb{5 . s_ tflnd Joj:yfkg tflndsf] ;kmntfsf] tflndsf] Joj:yfkgdf lge{/ /xG5 . tflndsf] Joj:yfkg eGg] ljlQs} tflnd ;~rfng x'g] :yfg, ;xefuLx?, a;fOsf] Joj:yf, tflnd ;fdu|L, vfhf jf vfgf cflbsf] k|aGwnfO{ a'emg' kb{5 . tflnd ;~rfng x'g' k"j{ oL ;a} s'/fsf] Joj:yfkg ug'{kb{5 . o:tf s'/fx?df ;xefuLx?n] cefj jf c;xh dx;'; u/]sf] cj:yfdf tflndsf] ljifoj:t'df Wofg s]Gb|Lt ug{ ;Sb}gg . To;}n] tflnd k"j{ g} tflnddf Jojl:yt ug'{kg]{ s'/fsf] ;"lr tof/ u/L sfd ug'{ pQd x'G5 . tflnd Joj:yfkgsf nflu lgDg s'/fx?sf] ;"lr agfpg ;lsG5 M à tflnddf ;xefuL x'g]x?sf] ;+Vof -;Dej eP;Dd gfdfjnL / ;Dks{ gDa/_ à tflnddf df k|of]u x'g] kof{Kt ;fdu|Lx? tof/ eP gePsf] à tflnd sIfdf ;xefuLx?sf] a;fO{ -tflnd sIf w]/} 7"nf] jf w]/} ;fgf] ePdf tflnd k|efjsf/L x'b}g_ à oftfoftsf] ;fwgsf] k|of]u ug'{kg]{ ePdf To;sf] Joj:yf à tflnd ;dodf lrof gf:tfsf] tof/L à >Job[iosf] Joj:yf à pks/0fx? -k|f]h]S6/, ;]tf] kf6L, dfs{/ cflb_ sf] Joj:yf à k|fylds pkrf/ ;fdu|L à clen]lvs/0f -k|ltj]bg n]Vg] JolQm, k|ltj]bg a'emfpg] ldlt_sf] tof/L, kmf]6f]skL, ;xefuLnfO{ cWoog ;fdu|L pknAw u/fpg] Joj:yf v_ ;xhstf{sf] b}lgs tof/L ljifoj:t'sf] p2]Zo k"/f ug{ ;xh agfpg ;xhstf{sf] b}lgs tof/L dxTjk"0f{ x'G5 . To;}n] ;xhstf{n] tflndsf] qmddf b}lgs tof/LnfO{ ljz]if dxTjsf ;fy sfo{ ;Dkfbg ug'{ kb{5 . b}lgs tof/L ubf{ cl3Nnf] lbgsf] ljifoj:t', k|lzIf0f ljlw, ;xefuLx?sf] ;xeflutf / l;sfO{ pknlAwnfO{ cfwf/ agfpg ;s]df cem k|efjsf/L ;q ;~rfng ug{ ;lsG5 . ;xhstf{n] ljifoj:t', To;sf ;DaGwdf lgb]{lzsfdf lbOPsf lqmofsnfk, k|of]u x'g] ljlw cflbsf] af/]df :ki6 x'g' kb{5 . k|To]s ljifoj:t' / To;df k|of]u x'g] ljlwsf] nflu cfjZos kg]{ ;fdu|Lx?sf] Joj:yf eP gePsf] lgSof}{n ug'{ kb{5 . u_ ;do Joj:yfkg tflnd ;~rfngsf] qmddf ;dosf] ;xL Joj:yfkg x'g g;s]sf] cj:yfdf tflndsf] Joj:yfkg jf tflnd ;~rfngdf gsf/fTds k|efj kb{5 . 5f]6f] ;dodf /dfOnf] tl/sfn] w]/} eGbf w]/} l;sfO{ pknlAw xfl;n ug'{ tflndsf] nIo /x]sf] x'G5 . o;sf nflu ljifoj:t'df pNn]lvt ;dodf ;q k"/f ug{ pko'Qm tl/sf, ;fdu|L, k|:t'tLs/0fs]f 5gf}6 ug'{kg]{ x'G5 . cjwf/0ffTds s'/f / bf]xf]l/Psf lqmofsnfkx? tyf k|lqmofx?nfO{ ;s];Dd 5f]6f] jf sd ;dodf ug'{kg]{ x'G5 . o; lgb]{lzsfsf lqmofsnfkx?df 5'6ofOPsf] ;do ;fdfGo c8sn dfq xf] . jf:tljs ;do t ;xefuLx?sf] :t/, Ifdtf / ljifoj:t'x?sf] k|s[ltsf cfwf/df w]/} jf yf]/} nfUg ;S5 . ;xosf] Joj:yfkg ug]{ s'/fdf ;xhstf{x?n] dflysf s'/fx?nfO{ cfwf/ agfP/ lgwf{l/t ;doeGbf a9L jf sd
  • 8. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 3 nufpg ;Sg'x'G5 . tflndsf] ;donfO{ ;xL Joj:yfkg ug{ lgDg pkfox? ckgfpg ;lsG5 M à tf]lsPsf] ;dodf ;'? ug]{ à 5nkmnsf] ljifoj:t'nfO{ cGoq hfg glbg] à j0f{g ug{sf nflu w]/} ;do vr{ gug]{ à lqmofsnfksf] k|lqmof / of]hgfsf sfdx? tflnd sIfdf k|j]z ug'{ k"j{ g} ;Dkfbg ug]{ . à tf]lsPsf] ;dodf sIff ;dfKt ug]{ . 3_ tflndsf] ;'?jft à ;a} ;xefuLx? pkl:yt ePsf] lgSof}{n ug]{ . à ;a}nfO{ :jfut ug]{ / tflndsf] p2]Zosf] af/]df ;xefuLnfO{ :ki6 kfg]{ . à ;xefuLnfO{ cfk"mn] s'g} klg 7"nf] ;d:of Aof]xf]g'{ gkg]{ t/ cfPsf ;d:ofnfO{ ;fd'lxs k|of;af6 ;dfwfg ug]{ k|of; ul/g] s'/f atfpg] . à tflndsf] ;DalGwt ljifoj:t'sf] af/]df ;xefuLnfO{ :ki6 kfg]{ / tflnd cjlwe/ l;Sg] l;sfpg] qmd x'g] s'/f atfpg] . à ljifoj:t'df k|j]z ubf{ ljifoj:t';Fu ;DalGwt v]n, syf jf cGo dgf]/~hgfTds lqmofsnfk u/fpg] . à ;do ;dodf dgf]/~hgfTds lqmofsnfk u/fpg] . ª_ tflndsf] :yug jf cGTo lbge/Lsf] 5nkmndf ePsf c:ki6 ;jfnx? jf ljifoj:t' ePdf k'gM:d/0f ug]{ df}sf lbg] . kl5Nnf] lbgdf cem al9 ;xeflutf, l;sfOsf nflu pT;flxt ug]{ . ;xefuLx?df lbge/Lsf lqmofsnfkx?n] clN5kgf agfPsf] 5 eg] s]xL pTk|]/0ff hufpg] . ;a}sf] ;lqmo ;xeflutfsf] nflu wGojfb lbg] . r_ o; lgb]{lzsfdf lbOPsf ljifoj:t'x? afnaflnsfsf nflu clN5 nfUg] x'g ;S5 . o:tf] kl/l:ytL cfPdf tlnd k|efjsf/L gx'g klg ;S5 . To;}n] ;xhstf{n] k|To]s ;do ljrf/ k'/ofP/ ;xhLs/0fsf] k|lqmofnfO{ cl3 a9fpg' kb{5 . ;xhstf{n] k|To]s ljifoj:t'sf] lqmofsnfk k"/f ul/;s]kl5 csf]{ ljifoj:t'df k|j]z ubf{ To;sf] ;DaGw hf]8g ;xefuLx?;Fu 5nkmn ug]{ ug'{kb{5 . ;xefuLx?nfO{ lqmofsnfkx? aLrsf] ;DaGw yfxf ePg eg] ljifo abNg] lalQs} c;lhnf] dx;'; x'g ;S5 . slxn] sfxLF eg] Pp6f ljifoj:t' k"/f ul/;s]kl5 s]xL dgf]/~hgfTds lqmofsnfk klg u/fpg ;lsG5 . 5_ ;xhstf{sf nflu s]xL h'lQmx? à tflndnfO{ /f]rs / ;xefuLd"ns agfpg'sf ;fy} ;xefuLx¿nfO{ ljifodf 5nkmn ug]{ jftfj/0fsf] ;[hgf ug{ / ;xefuLx¿sf] Wofg s]lGb|t ug{ tflndsf] ;];g z'? ug'{ k"j{ ;a} hgf ;xefuLx¿sf] ;dfg ;xeflutf /xg] u/L s'g} /dfOnf] lqmofsnfk u/fpg' /fd|f] x'G5 . -h:t}M uLt, sljtf, v]n cflb_ à ;xefuLx¿nfO{ tflndsf] p2]Zo / 5nkmndf cfpg] ljifoj:t'x¿sf] af/]df :ki6 hfgsf/L lbg' kb{5 . à ljifoj:t'x¿sf] k|:t'tL / 5nkmnkZrft ;f] af/] ;xefuLx¿sf] a'emfOsf] :t/ s:tf] /Xof], pgLx¿sf] nflu pkof]uL eof] ePg jf ;f] ljifoaf/] ;xefuLx¿sf] wf/0ff kQf nufpg] . o;sf] nflu k|Zgf]Q/ jf cGo s'g} ljlwsf] k|of]u ug{ ;lsG5 .
  • 9. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf4 à o; tflndsf] cl3Nnf] ;];g ;Fu kl5Nnf] ;];g hf]l8P/ hfG5g eGg] s'/fdf ;xhstf{ ;r]t x'g' k5{ . To;}n] kl5Nnf] ;];g z'? ug'{ k"j{ cl3Nnf] ;];g / o; o; ;];gsf] ljifoj:t' aLrsf] ;DaGw atfpg' k5{ . à ;fy} o; ;];gsf] cGt ug]{ ;dodf o; ;];gdf s] s] ljifj:t'df 5nkmn ul/of] egL ;+If]kLs/0f ug'{sf ;fy} To; k5fl8sf] ;];gdf s'g ljifodf 5nkmn ul/G5 ;f] sf] hfgsf/L u/fpg' k5{ . ;xhstf{n] Wofg lbg'kg]{ d'Vo s'/f eg]sf] g} Ps ljifo / csf]{ ljifoaLrsf] ;fldKotf / cf}lrTotf bzf{pg' xf] . à k|To]s ljifoj:t' / ;xhstf{sf] nflu eg]/ n]lvPsf] cGt/;DaGw :ki6;Fu hf]8b} hfg'k5{ . h;af6 ;xefuLnfO{ oL k|To]s ljifj:t' cnu x'g / logLx¿aLr ;DaGw 5}g eGg] efg gk/f]; . à tflnd xndf hfg'eGbf klxn] o; lgb]{lzsfdf pNn]v ePsf lqmofsnfk / ljlwaf/] k"j{ cEof; / tof/L ug'{k5{ . à lgb]{lzsfdf pNn]v ePsf ljlwx¿sf] k|of]u ubf{ cfkm" klxn] k|i6 x'g'k5{ . à tflnd xndf hfg' k"j{ cfk"mnfO{ cfjZos kg]{ ;fdu|Lx¿ tof/ kfg'{k5{ / cfk"mn] tof/ kf/]sf] ;fdu|Lx¿ 5'6] g5'6]sf] af/] hfFr ug'{k5{ . à ;xefuLnfO{ k|Zg ;f]lw;s]kl5 pQ/ ;f]Rgsf nflu s]xL ;do lbg'k5{ . t'?Gt csf]{ k|Zg ;f]Wg] jf cfk}mn] pQ/ lbg] ug'{ x'b}g . à ;d"x sfo{ lbFbf ;d"x 5nkmn eO/x]sf] ;dodf aLr aLrdf uP/ 5nkmn s;/L cufl8 al9/x]sf] 5 lgoldt cg'udg ug'{kb{5 . à k|To]s ;xefuLnfO{ ;dfg ?kdf ;lqmo ;xefuL x'g] ljlwsf] 5gf}6 ug{ ;xhstf{ :jtGq 5 . To;}n] To;tf ljlwx¿sf] k|of]u ug'{k5{ . h:t} M sd af]Ng] ;xefuL . à lgwf{l/t ;do d} ;];g z'? ug'{k5{ / lgwf{l/t ;dod} ;];gsf] cGt ug'{k5{  .
  • 10. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 5 ;];g ! M :jfut tyf kl/ro p2]ZoM à ;xefuL afnaflnsfx? Pscsf{lar kl/lrt u/fpg' . à ;xefuLx?nfO{ cled'lvs/0f sfo{qmdsf] af/]df hfgsf/L u/fpg' . ljlw M v]n ;do M $% ldg]6 lqmofsnfkM à ;xefuLnfO{ Ps Ps cf]6f ;]tf] k]k/ afF8g] . à ;a}nfO{ cfkmgf] glhssf] ;fyLn] gb]Vg] u/L cfkmgf] kf;kf]6{ ;fOhsf] lrq sf]g{ nufpg] . à ;a} ;xefuLn] lrq tof/ ul/;s]kl5 ;xhstf{n] ;a} lrqx? ;+sng ug]{ . à ;xefunfO{ xfdL ;fyx?sf] af/]df s] s] s'/fx? yfxf kfpg] eGg] k|Zg ug]{ / ;xefuLn] eg]sf s'/fx? Go"hlk|G6df l6Kg] . h:t} M gfd, pd]/, 7]ufgf, afnSna, ?rL . à To;kl5 cl3 ;xefuLn] lgdf{0f u/]sf] lrqx? k'gM ;xefuLnfO{ afF8g] . o;/L afF8bf cfkmgf] lrq k/]df To;nfO{ /fv]/ csf]{ lng nufpg] . à ;a}sf] xftdf Ps Ps cf]6f lrq k/]kl5 ;f] lrqsf] cfwf/df ;fyL kQf nufpg nufpg] . à ;a}n] cfkmgf] cfkmgf] ;fyL kQf nfu] kl5 Go"hlk|G6df n]lvPsf] s'/fx? yfxf kfpg] u/L ;fyL;Fu kl/ro u/]/ l6kf]6 ug{ nufpg] . à ;a}n] ;fyL;Fu kl/ro ug]{ sfd ;lsPkl5 cfkmgf] ;fyLsf] kl/ro lbg nufpg] . ;];g @ M ck]Iff ;+sng / p2]Zo k|:t't p2]Zo à ;xefuL afnaflnsfx?n] sfo{qmdsf] p2]Zo af/] hfgsf/L k|fKt ug]{5g . ljlw M ;d"x 5nkmn, k|:t'tLs/0f ;do M #) ldg]6 lqmofsnfkM à ;xefuLnfO{ rf/ ;d"xdf ljefhg ug]{ . à k|To]s ;d"xnfO{ Ps Ps cf]6f Go"hlk|G6 / k|To]s ;xefuLnfO{ Ps Ps cf]6f ;fOg k]g afF8g] . v08 @
  • 11. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf6 à ;d"xnfO{ lbOPsf] Go"hlk|G6sf] aLrdf 7"nf] uf]nf] /]vf agfpg nufpg] / 5]pdf wsf{ sf]g{ nufpg] . -5]pdf lbOPsf] lrq h:tf] agfpg nufpg]_ à o;/L lrq sf]bf{ ;d"xdf ePsf ;xefuL ;+Vof cg';f/ sf]7fsf] ;+Vof a9fpg ;lsg] s'/fdf ;xhstf{ ;hu /xg] . à To;kl5 ;xefuLnfO{ 5]psf sf]7fx?df cfk"mn] /fv]sf] ck]Iff ! jf @ jfSodf n]Vg nufpg] . à ;a}n] n]lv;s]kl5 ;a}sf] ck]Iffx?sf] PsLs[t ?k aLrsf] uf]nf] 3]/fdf n]Vg nufpg] . à ;a}n] ;d"x sfo{ ;ls;s]kl5 larsf] uf]nf]df ePsf] s'/f k|:t'tL ug{ nufpg] . à ;d"xsf] k|:t'tLs/0f ;lsPkl5 ;xhstf{n] sfo{qmdsf] p2]Zosf] af/]df :ki6 kfg]{ . à o;/L p2]Zo atfpbf ;xefuLn] /fv]sf ck]Iffx?dWo] 5nkmndf gcfpg] ljifoj:t' ePdf To;af/]df klg :ki6 kfg]{ . ;];g # M gLlt lgod lgdf{0f p2]ZoM à ;xefuL afnaflnsfx?n] sfo{qmd cjlwsf] nflu cfrf/;+lxtf lgdf{0f u/L nfu" ug]{5g . ljlw M k|Zgf]Q/, l6kf]6 ;do M !% ldg]6 lqmofsnfkM à ;xhstf{n] b'O{ cf]6f Go"hlk|G6 leQfdf 6fF:g] / Pp6fdf æsfo{qmd cjlwdf ug]{Æ / csf]{df æsfo{qmd cjlwdf gug]{Æ egL n]Vg] . à To;kl5 ;xefuLx?dfem sfo{qmd cjlwdf s] ug]{ < s] gug]{ < egL 5nkmn rnfpg] / ;xefuLn] eg]sf s'/fx? ;f]xL cg';f/ leQfdf 6fFl;Psf] Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] . à ;a} ;xefuLn] cfkmgf] ljrf/ JoQm u/] gu/]sf] ;'lglZrt ug]{ . ;a}n] cfkmgf] ljrf/ /flv;s]kl5 tof/ ePsf] cfrf/;+lxtf ;a}n] ;'Gg] u/L ;xhstf{n] k9g] / o;nfO{ kfngf ug{ cg'/f]w ug]{ . ;];g $ M ljBfnodf afnclwsf/ / afnd}qL ljBfno p2]ZoM à ;xefuLx?n] afnclwsf/sf] kl/efiff atfpg ;Sg]5g . à ;xefuLx?n] afnd}qL ljBfnodf x'g'kg]{ s'/fx?sf] cfwf/e"t ;"lr tof/ ug{ ;Sg]5g . ljlw M dlit:s dGyg, k|:t'tLs/0f ;do M ^) ldg]6 cfjZos ;fdu|L M dfs{/, Go"hlk|G6, k]k/ 6]k
  • 12. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 7 lqmofsnfkM à ;a} ;xefuLnfO{ cfkmgf] sfkL vf]Ng nufO{ b'O{ cf]6f sf]nd agfpg nufpg] . Pp6f sf]nddf afnclwsf/sf] af/]df ;f]Rg nufO sfkLdf l6kf]6 ug{ nufpg] . csf]{ sf]nddf xfd|f] ljBfnonfO{ /fd|f] ljBfno agfpg s] s] s'/fx? rflxG5 < eGg] s'/f l6kf]6 ug{ nufpg] . o;/L ;f]Rgsf nflu lgDg k|Zgx? ug]{ M != xfdL afnaflnsfx?nfO{ geO{ gx'g] s'/fx? s] s] x'g < @= xfdLn] xfn k|fKt ul//x]sf clwsf/x? s] s] 5g / k|fKt ug{ afFsL /x]sf s] s] 5g < #= ljBfnodf xfdLn] kfpg} kg]{ clwsf/x? s] s] xf]nfg < $= xfd|f] ljBfnonfO{ /fd|f] ljBfno agfpg, xfdL afnaflnsfsf] nflu ;'xfpFbf] ljBfno agfpgsf nflu s] s] s'/fx? rflxG5 < à ;a} ;xefuLn] cfk"mn] k|fKt ug'{kg]{ clwsf/x?sf] af/]df l6kf]6 ul/;s]sf] lgSof}{n ePkl5 kfn} kfnf] gbf]xf]l/g] ul/ eGg nufpg] . ;xhstf{n] ;xefuLn] eg]sf s'/fx? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] . à ;a} ;xefuLn] cfkmgf] ljrf/ /flv;s]kl5 ;xefuLn] eg]sf ;a} s'/fx? xfd|f cfjZostf ePsf] / oL cfjZostf g} xfd|f] clwsf/ ePsf] s'/f hfgsf/L u/fpg] . kf7o;fdu|L afnaflnsfsf] nflu geO{ gx'g] cfwf/e"t cfjZostf g} afnclwsf/ xf] . cyf{t afnaflnsfsf] x]/rfx, ;+/If0f, ljsf; / ;':jf:Yosf] /Iff ug{ Joj:yf ul/Psf] dfgjclwsf/sf] ljz]if Joj:yf g} afnclwsf/ xf] . afnclwsf/df cfwfl/t b[li6sf]0fdf afnaflnsfx? clwsf/ k|fKtstf{ x'g . afnaflnsfx? /fHoaf6 cfwf/e"t afFRg kfpg], ljsf; ug{ kfpg], ;+/If0f kfpg] / ;xefuL x'g kfpg] clwsf/x? k|fKt ug{] xsbf/ x'g . afnaflnsf :j:Yf hGdg kfpg', hGd]kl5 kf]if0fo'Qm vfg]s'/f / pko'Qm sk8f nufO{ x's{g kfpg', :jf:Yosf] /fd|f] x]/larf/ x'g', ;+/If0f / x]/ljrf/ kfpg', cfkmgf] Ifdtf, 1fg, ;Lksf] ljsf; ug{ kfpg', cfTdljZjf;sf ;fy ;fdflhs lqmofsnfkdf ;xefuL x'g kfpg' afnclwsf/ xf] . afnaflnsfsf] ;jf]{Qd lxt g} afnaflnsfx?sf] cfwf/e"t ;/f]sf/ xf] . afnclwsf/ dxf;lGwcg';f/sf clwsf/x?sf] ;Ddfg ub}{ ;a} afnaflnsfn] lagf s'g} e]befj clwsf/sf] pkef]u ug]{ sfo{sf] sfof{Gjog ug{ ljBfno, lzIfs, cleefjs, :yfgLo lgsfo jf cGo ;/f]sf/jfnfx? ;b}j tTk/ /xg' kb{5 . ;fy} cleefjsx?n] cfkmgf afnaflnsfnfO{ afFRg cfjZos dfkb08 k"/f ug{ ;xof]u ug'{kb{5 . afnaflnsfn] tn pNn]v eP adf]lhdsf s'/fx? hGdhft ?kd} sfg'gL ?kdf k|fKt u/]sf] x'G5 . à ljBfno uP/ c;n lzIff cfh{g ug{ kfpg', à p;n] k9g] ljBfnodf d}qLk"0f{ jftfj/0f x'g', à cfk"mnfO{ c:j:y dx;'; ePsf] s'g} klg ;dodf slDtdf klg k|fylds pkrf/ k|fKt ug'{, à v]n, dgf]/~hg / cf/fd ug]{ cj;/ k|fKt ug'{ à s'g} klg k|sf/sf] b'3{6gf jf k|sf]ksf] ;dodf ;+/If0f kfpg', à s'g} klg lx+;f, e]befj, x]nf, b'Jo{jxf/af6 ;'/lIft x'g kfpg', à cfkmgf] ljrf/ / efjgf lgw{Ss;Fu JoQm ug{ kfpg', à ljleGg ;+3;+:yf tyf ;fdflhs lqmofsnfkdf ;xefuL x'g kfpg' .
  • 13. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf8 ;];g % M afnd}qL ljBfno p2]ZoM à ;xefuLn] afnd}qL ljBfnosf] cjwf/0ff k|:t't ug{ ;Sg]5g . à ;xefuLx?n] afnd}qL ljBfnosf] cfjZostfsf] klxrfg u/L afnd}qL ljBfno x'gsf nflu cfjZos kg]{ cfwf/e"t s'/fx?sf] af/]df atfpg]5g . ljlwM à lrq 5nkmn à k|:t'tLs/0f à ;d"x 5nkmn ;do M %) ldg]6 cfjZos ;fdu|LM à afnd}qL ljBfnosf] lrq à Go"hlk|G6, k]k/6]k, dfs{/ lqmofsnfkM à ;xefuLnfO{ afnd}qL ljBfnosf] aflx/L cfj/0f ePsf] lrq b]vfpg] / ;f] lrqdf ePsf /fd|f s'/fx? s] s] 5g egL k|Zg u/L l6kf]6 ug{ nufpg] . à ;xefuLn] lbPsf pQ/x? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] . à xfd|f] ljBfnodf ePsf /fd|f kIfx? s] s] 5g < / xfd|f] ljBfnonfO{ cem /fd|f] agfpg s] s] s'/fx? x'g' kb{5 < egL k|Zg ug]{ / ;f] klg l6kf]6 ug{ nufpg] . à ;a} ;xefuLn] l6kf]6 u/L;s] kl5 ;xefuLn] eg]sf s'/fx? ;xhstf{n] l6Kb} hfg] . à ;xefuLn] l6kf]6 u/fPsf ljBfnosf /fd|f kIfx?sf] pbfx/0fnfO{ hf]8b} ;xhstf{n] afnd}qL ljBfnosf] cjwf/0ff k|:t't ug]{ . à ;xefuLnfO{ ;xefuLnfO{ ;d"xdf ljefhg ug]{ / xfd|f] ljBfnonfO{ afnd}qL ljBfno agfpg s] s] s'/fx?sf] cfjZostf kb{5 < eGg] k|Zgdf 5nkmn u/L l6kf]6 ug{ nufpg] . à ;a} ;d"xn] ;d"x sfo{ ;ls;s]kl5 ;f]xL a'Fbfx?nfO{ cfwf/ agfP/ lzIfs jf ljBfno k|zf;gn] ug'{ kg]{ / ljBfyL{n] ug'{kg]{ e"ldsf 5'6ofpg nufO{ k|:t't ug{ nufpg] . à ;xefuLsf] k|:t'tL kl5 ;xhstf{n] afnd}qL ljBfnosf] cfjZostf / To;sf] c;/sf] af/]df cfkmgf] k|:t'tLs/0f ug]{ . kf7o;fdu|LM afnd}qL ljBfno s] xf] < afnaflnsf cg's'nsf] l;sfO jftfj/0f ePsf], pgLx? leqsf] cGt/lglxt Ifdtfsf] ljsf; ug]{ u/]sf] / :jod afnaflnsfn] cfkmgf] l;Sg ;Sg] Ifdtf / rfxgf cg';f/ /dfOnf];Fu l;Sg ;Sg] jftfj/0f ePsf]
  • 14. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 9 ljBfno g} afnd}qL ljBfno xf] . afnd}qL ljBfnodf afnclwsf/sf] ;Ddfg x'G5 . afnaflnsfsf] s'/f ;'lgG5 / ;f] cg';f/sf] lqmofsnfk ;~rfng ul/G5 . o:tf ljBfnodf afnaflnsfx?n] zf/Ll/s, dfgl;s Pjd ;+j]ufTds ?kn] ;'/lIft tyf :j:y ePsf] cg'ej ug{ ;S5g . o:tf] ljBfnodf afnaflnsfx?sf] ?lr, Ifdtf / :t/sf] sb/ ul/G5 / ;f]xLcg';f/ pgLx?sf] l;sfOsf nflu cfjZos jftfj/0f Pjd kf7oqmdsf] Joj:yf ul/G5 . afnalfnsfx?nfO{ pgLx?sf] hft, lnË, wd{, efiff, cfly{s:t/, zf/Ll/s Pjd dfgl;s b'j{ntfsf cfwf/df ljgf e]befj egf{ ug'{ / ljBfno leq jf aflx/ /x]sf afnaflnsfx?nfO{ e]befj /lxt Jojxf/ ug'{ afnd}qL ljBfnosf] u'0f xf] . afnd}qL ljBfnodf k9fOn]vfOsf] cltl/Qm afnaflnsfx?sf] :jf:Yo Pjd ;'/Iffdf ljz]if Wofg lbOG5 . ljBfnosf] gLlt lgdf{0f, of]hgf th{‘df, sfof{Gjog / d'Nof+sgdf afnaflnsf, cleefjs / ;d'bfonfO{ k|ToIf ;xefuL u/fOG5 . o:tf ljBfnodf s'g} klg k|sf/sf ef}lts, zf/Ll/s Pjd dfgl;s b08 ;hfo alh{t x'G5 / afnaflnsfx?nfO{ b'Jo{jxf/ / gf]S;fgLaf6 arfpg] sfd lg/Gt/ ?kdf eO/x]sf] x'G5 . afnd}qL ljBfno lsg< xfd|f] b]zsf clwsf+z ljBfnox? cem} klg k/Dk/fut z}nLaf6 ;~rflnt 5g . k7gkf7gsf] ;du| kl/j]z ce}m klg 3f]sfpg] tk{m al9 s]lGb|t 5 . g]kfn ;/sf/n] s]Gb|Lo :t/af6 pknAw u/fPsf kf7o;fdu|Lsf] k|of]u afx]s cGo ;Gbe{ ;fdu|Lsf] k|of]u x'g] u/]sf] 5}g . h;n] ubf{ afnaflnsfsf] l;sfO cg'ej / Ifdtfsf cfwf/df x'b}g / afnaflnsfsf] l;sfO k|lqmof sdhf]/ x'g] al9 vt/f 5 . ljBfno afnaflnsfsf] d}qLk"0f{ ePdf pgLx?n] cfkmgf] ult, Ifdtf, cg'ejsf cfwf/df l;sfO k|lqmofnfO{ /dfOnf] jftfj/0fdf n}hfg ;S5g h'g lbuf] / k|efjsf/L /xg ;S5 . afnd}qL ljBfnosf Go"gtd cfwf/x? à ;a} lzIf0f l;sfO{ k|lqmof afnd}qLk"0f{ / l;sfO{sf glthfx? u'0f:t/Lo x'g'kb{5 . à k|efjsf/L l;sfO{sf nflu lzIfs / ljBfyL{df kof{Kt pTk|]/0ff x'g'kb{5 . à z}lIfs ;fdu|Lsf] kof{Kttf x'g' kb{5 . à lzIfsx?n] leGg leGg ljlwsf] k|of]u u/L cWofkg u/fPsf] . à afnaflnsfx?sf] ult cg';f/sf] l;sfO jftfj/0f / afnaflnsfx?sf] JolQmut sl7gfOnfO{ dWogh/ ub}{ lzIf0f l;sfO ePsf] . à ;a} k|sf/sf ckfËtf ePsf aflnsfsfn] ;dfg x}l;otdf cWoog ug]{ cj;/ k|fKt u/]sf] . à ef}uf]lns, ;fdflhs, cfly{s cflb ;a} lsl;dn] lk5l8Psf ju{x?sf] ljBfno of]hgf lgdf{0f b]lv cGo ultljlwdf ;xeflutf ePsf] . à ;a} afnaflnsfsf] nflu e]befj /lxt l;sfO{sf] jftfj/0f Ifdtfsf cfwf/df lzIf0fl;sfO{ jftfj/0f ePsf] . à ljljwtfk"0f{ ljz]iftf ePsf afnaflnsfx?sf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttf ePsf] . à jt{dfg lgod sfg'gn] Joj:yf u/] cg';f/sf 5fq÷5fqfj[lQ k|fKt ug]{ jftfj/0f ePsf] . à ljBfnodf afnSnasf] u7g ePsf] / ;dfg ?kdf afnaflnsfx?n] afnSnadf ;xefuL eO{ /rgfTds Pjd ;[hgfTds ;xeflutf hgfpg] cj;/ k|fKt u/]sf] cj:yf .
  • 15. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf10 à sDtLdf jif{sf] Psk6s :jf:YosdL{x?af6 ljBfyL{x?sf] :jf:Yo kl/If0f ug]{ Joj:yf ePsf] . à ljBfnodf k|fylds pkrf/ ug]{ Joj:yf ePsf] . à w'dkfg, dBkfg, nfu"kbfy{ lgif]wsf] nflu cfrf/;+lxtf lgdf{0f eO{ nfu" ePsf] . à ljBfno j/Lkl/ ljBfyL{sf] :jf:Yodf xfgL k'/ofpg] vfg]s'/f ljlqm ljt/0fdf /f]s nufPsf] / ljBfyL{n] kf]lifnf] vfg]s'/f NofP gNofPsf] s'/f hfFr ug]{ u/]sf] . à kmf]xf]/ kmfNg] lglZrt 7fpFdf jf kmf]xf]/ kmfNg] efF8f]sf] Joj:yf ePsf] . à ljBfnodf ef}lts, zf/Ll/s b08 ;hfo lgif]w ul/Psf] . -ljBfnodf zf/Ll/s b08 ;hfo lbg gkfOg] / afnaflnsfsf] k[i7e"ld / Ifdtfsf] cfwf/df s;}nfO{ dfgl;s si6, b'Jo{jxf/ 3[0ff ug{ gkfOg] gLlt lgod agfO nfu" u/]sf] / ;f]sf] cg'udg tyf d'NofÍg u/]sf] . ljBfno leq / ;d'bfodf ;d]t afnaflnsfdfly x'g] zf/Ll/s ;hfo, x]kfO, of}g b'Jo{jxf/sf] cGTosf nflu ljBfnodf :ki6 of]hgf lgdf{0f u/L sfof{Gjog ug]{ u/]sf] ._ à ljBfnodf kf7oqmd, kf7ok':ts, ;Gbe{;fdu|L /flvPsf] k':tsfno ePsf] . ljifout lx;fan] ;fGble{s k':tsx?sf] clen]lvs/0f / ljt/0f k|0ffnL ;lxtsf] k':tsfno ePsf] . à au}Frf lgdf{0f u/L To;sf] ;b'kof]u ul/Psf] . à lzIfsx? lgoldt ljBfno / sIffsf]7fdf cfpg] u/]sf] . à lzIfsx?n] k"/f ;do cWofkg u/fpg] u/]sf] . ;];g ^ M afnd}qL ljBfnosf] k|efjsf/Ltf p2]ZoM à ;xefuLx?n] ljBfnonfO{ afnd}qL agfpg lgjf{x ug'{kg]{ e"ldsfsf] af/]df yfxf kfpg]5g . ljlwM à k|Zgf]Q/ à JofVof à k|:t'tLs/0f ;do M () ldg]6 cfjZos ;fdu|LM à k|efjsf/Ltf ;DaGwL a'Fbf n]lvPsf] k]k/ / afnaflnsfsf] lhDd]jf/L n]lvPsf] 5'66f 5'66} k]k/ à Go"hlk|G6, k]k/6]k, dfs{/ à lqmofsnfk à ;xefuLx?nfO{ afnd}qL ljBfnodf s] s] x'g' k5{ < eGg] k|Zg cl3Nnf] ;qsf] ;Demgf :j?k ;f]Wg] . à afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f?k cGtu{t k|efjsf/Ltfsf] nflu Joj:yf ul/Psf s'/fx?sf] af/]df ;xefuLnfO{ :ki6 kfg]{ . à k]k/df n]lvPsf] k|efjsf/Ltfsf] a'Fbfx? kfn};Fu k9]/ ;'gfpg] / To;sf] pknAwL xfl;n ug{ ljBfyL{x?n] s] ug'{k5{ < eGg] k|Zg ug]{ .
  • 16. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 11 à ;xefuLn] eg]sf s'/fx? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] . à ;a} a'Fbfx?df 5nkmn ;lsPkl5 cGTodf ;xhstf{n] afnd}qL ljBfno lgdf{0fsf] nflu ljBfyL{n] lgjf{x ug{ ;Sg] e"ldsfsf] af/]df :ki6 kfg]{ . kf7o;fdu|LM ælzIffsf] ;Gbe{df k|efjsfl/tfnfO{ ;du| z}lIfs k|lqmofn] afnaflnsfsf] l;sfOdf s] s:tf] k|efj kf/of] eGg] s'/f a'emg'kg]{Æ egL u'0f:t/Lo lzIffsf nflu afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f?kn] :ki6 ?kdf tf]lslbPsf] 5 . ljBfnonfO{ afnd}qL agfpg] ;jfndf s]xL cGt/f{li6«o cEof; tyf dfGotfx? klg 5g . h:t} M à lzIf0f l;sfO k|lqmof hlxNo} klg afnaflnsfsf] nflu ;'xfpFbf] / d}qLk"0f{ x'g'kb{5 eg] To;sf] glthfx? u'0f:t/Lo / Jojxfl/s x'g'kb{5 . à ljBfno;Fu k|ToIf jf ck|ToIf ;/f]sf/ /fVg] lzIfs, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, cleefjs lzIfs ;+3, afn;+/If0f ;ldlt, ljBfno k|zf;g, cleefjsx?df ljBfnok|ltsf] pQ/bfloTj el/Psf] g}ltstf x'g'kb{5 eg] ljBfnodf cWofkg u/fpg] lzIfsx?;Fu pRr:t/Lo Ifdtf, bIftf / g}ltstf x'g'kb{5 . à ljBfno l;Sg] l;sfpg] :yfg ePsf] x'gfn] l;Sg] / l;sfpg] b'j} kIfdf kof{Kt pTk|]/0ff x'g'kb{5 . à ljBfnodf z}lIfs ;fdu|L / v]n ;fdu|Lsf] kof{Kt Joj:yf x'g' kb{5 . à ;dod} kf7oqmd tyf kf7o;fdu|Lsf] kof{Kt dfqfdf pknAwtf x'g'kb{5 . efOalxgLx?, ;/;tL{ x]bf{ dfly pNn]v eP adf]lhdsf cj:yfdf clwstd dfqfdf jois jf lzIfsx?sf] e"ldsf b]lvG5 . t/, ljBfnodf afnd}qLk"0f{ jftfj/0fsf] ;'lglZrttf / To;sf] k|efjsfl/tfnfO{ x]g]{ xf] eg] afnaflnsfsf] e"ldsf cToGt dxTjk"0f{ 5 . afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f?kdf pNn]v ePsf] k|efjsfl/tfsf] Go"gtd dfkb08 k"/f ug{ xfdL afnaflnsfn] lgDg cg';f/sf] e"ldsf lgjf{x ug'{ kb{5 . x'g} kg]{ M lzIf0f l;sfO k|lqmof hlxNo} klg afnaflnsfsf] nflu ;'xfpFbf] / d}qLk"0f{ x'g'kb{5 eg] To;sf] glthfx? u'0f:t/Lo / Jojxfl/s x'g'kb{5 . afnaflnsfn] ug{;Sg] M ljBfno afnd}qL x'g'kb{5 . o;sf] cy{ ljBfnodf lgdf{0f ul/g] ef}lts ;fdu|L nufot ljBfnodf x'g] k|To]s ultljlw afnaflnsfsf] nflu ;'xfpFbf] x'g'sf ;fy} afnaflnsfsf] ?lr / cfjZostf cg'?k x'g'kb{5 . t/, oL ;a} s'/fx? joisn] dfq lbP/ x'Fb}g . xfdL afnaflnsfsf] klg plQs} bfloTj 5 . o;sf nflu xfdL afnaflnsfx?n] lgDg adf]lhdsf lhDd]jf/Lx? k"/f ug'{kb{5 M à ljBfno lzIffdf x'g] l;sfO{ k|lqmofdf ;a} afnaflnsfx? ;dfg ?kdf ;xefuL x'g'kb{5 . à cfk"mn] hfg]sf s'/fx? ;fyLx?nfO{ l;sfpg] ug'{ kb{5 . à xfdLn] kf7ok':ts afx]ssf cGo z}lIfs ;fdu|Lx?sf] cWoog ug'{kb{5 . à ljleGg cltl/Qm lqmofsnfkdf ;xefuL x'g' kb{5 . t/, o;/L cltl/Qm lqmofsnfkdf efu lnO/xFbf k9fOdf gsf/fTds c;/ gk/f]; eGg] s'/fnfO{ ljz]if Wofg lbg'kb{5 .
  • 17. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf12 à ljBfnodf l;s]sf s'/fx? 3/df bf]xf]/ofP/ cWoog ug'{kb{5 . ;fy} l;s]sf s'/fx? Jojxf/df nfu" ug]{ k|of; ub}{ hfg' kb{5 . à lzIfsn] lzIf0f lqmofsnfkdf k|of]u u/]sf ;fdu|Lx?sf] x]/ljrf/ / ;'/Iff ug{ ;xof]u ug'{sf ;fy} lzIf0f ;fdu|Lx? lgdf{0f tyf ;+sng ug]{ sfddf lzIfsnfO{ ;xof]u ug'{kb{5 . à ;a}sf 5'66f5'66} Ifdtf / bIftf x'G5g eGg] s'/fnfO{ Wofgdf /fvL z}lIfs ultljlwdf sdhf]/ ePsf ;fyLx?nfO{ x]nf, b'Jo{jxf/ jf cGo s'g} klg k|sf/sf e]befj gu/L l;sfO{ k|lqmofdf ;xof]u ug'{kb{5 . à zf/Ll/s ?kdf jf dfgl;s ?kdf ckfËtf ePsf ;fyLx? ePdf pgLx?nfO{ ljz]if ;xof]u ug'{kb{5 . à ljljw sf/0fn] kl/jf/af6 6f9f /xL >ddf ;+nUg ePsf ljBfyL{ ;fyLx?nfO{ ;dfg Jojxf/ u/L z}lIfs ultljlwdf ;xof]u ug'{kb{5 . à c;n, Jojxfl/s / u'0f:t/Lo lzIff kfpg' xfd|f] clwsf/ xf] . t/, /fd|f];Fu dg lbP/ k9g', sfkL lstfasf] htg ug'{ / Wofg lbP/ k9g' xfd|f] st{Jo xf] eGg] s'/fnfO{ Wofg lbg'kb{5 . à gofF s'/f l;Sg, hfGg, x]g{ kfpg' xfd|f] clwsf/ eP h:t} cfk"mn] ghfg]sf s'/fx? l;Sg' / hfg]sf /fd|fs'/f c?nfO{ l;sfpg] ug'{kb{5 . x'g} kg]{ M ljBfno;Fu k|ToIf jf ck|ToIf ;/f]sf/ /fVg] lzIfs, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, cleefjs lzIfs ;+3, afn;+/If0f ;ldlt, ljBfno k|zf;g, cleefjsx?df ljBfnok|ltsf] pQ/bfloTj el/Psf] g}ltstf x'g'kb{5 eg] ljBfnodf cWofkg u/fpg] lzIfsx?;Fu pRr:t/Lo Ifdtf, bIftf / g}ltstf x'g'kb{5 . afnaflnsfn] ug{;Sg] M ljBfnosf ;/f]sf/jfnfx?n] g} ljBfnosf] ?k abNg ;S5g eg] ljBfnosf ;/f]sf/jfnfx?df xfdL afnaflnsf klg k5f}{ . To;}n] ljBfnosf] Joj:yfksLo If]qdf klg xfdLn] cfkmgf] e"ldsf lgjf{x ug'{kb{5 . à ljBfnodf aGg] jf lgdf{0f ug{ nfluPsf ;+/rgfx?df cfkmgf cleefjsx?nfO{ ;xefuL x'g k|f]T;flxt ug]{ . à ljBfnodf x'g] e]nf, uf]i7L, 5nkmn, cGtlqm{of h:tf sfo{qmdx?df ;xefuL x'g] / cfkmgf ljrf/ /fVg] . à ljBfno xfd|f] kl/jf/ xf] / kl/jf/df /fd|f] sfd, /fd|f Jojxf/ x'g'kb{5 . xfdLnfO{ s'g} a]nf s;}sf] Jojxf/ jf sfd g/fd|f] nfu]df :ki6;Fu lzIfs jf cleefjsx?nfO{ g8/fO{ eGg] ug'{kb{5 . à xfdLn] s;}nfO{ klg hflt, lnË, ju{ jf cGo s'g} klg cfwf/df s;}nfO{ klg e]befj jf b'Jo{jxf/ ug'{ x'Fb}g . à olb xfdL b'Jo{jxf/ jf of}g b'Jo{jxf/af6 ;'/lIft ePsf] dx;'; ug{ rfxfG5f}F eg] xfdLn] klg c? s;}nfO{ x]nf, b'Jo{jxf/ jf of}g b'Jo{jxf/ ug'{x'b}g . ;fy} To:tf Jojxf/sf] lj/f]w ;d]t ug'{kb{5 . x'g} kg]{ M ljBfno l;Sg] l;sfpg] :yfg ePsf] x'gfn] l;Sg] / l;sfpg] b'j} kIfdf kof{Kt pTk|]/0ff x'g'kb{5 . afnaflnsfn] ug{;Sg] M l;Sg] l;sfpg] qmd eg]sf] lg/Gt/ k|lqmof xf] . jf:tjdf xfdLnfO{ ljBfnodf lzIfsx?n] l;sfpg] ug'{ x'G5 . oxfF a'emg' kg]{ s'/f s] klg 5 eg], xfdL lzIfsx?af6 hlt l;ls/x]sf x'G5f}F Tof] eGbf al9 lzIfsx?n] xfdLaf6
  • 18. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 13 l;ls/x]sf x'G5g . To;}n] xfdL lzIfsx?nfO{ l;sfpgsf nflu cem al9 pTk|]l/t ug{ ;S5f}F . o;sf nflu lgDg lqmofsnfkx? ug{ ;lsG5 M à ljBfyL{nfO{ k|Zg ug]{ 5'6 x'G5 . lzIfsx? ljBfyL{n] ga'e]msf s'/fx? ;f]w] eg] v'zL x'G5g . To;}n] xfdLn] cfk"mn] ga'e]msf / ghfg]sf s'/fx? lzIfsnfO{ ;f]Wg] ug'{kb{5 . à k9fO{df ;xof]u x'g] ljleGg /rgfTds lqmofsnfkx? ;~rfng ug'{kb{5 . h:t}M leQ] klqsf k|sfzg, jfbljjfb, jSt[Tjsnf, 5nkmn cflb . o:tf ultljlwn] lzIfsx?nfO{ l;sfpg] s'/fdf k|]/0ff ldNb5 eg] xfdLnfO{ l;Sg] s'/fdf pT;'stf yKb5 . à l;Sg] l;sfpg] qmd rln/xFbf cgfjZos xf]xNnf ug]{, em}emu8f ug]{, k|Zgsf nflu k|Zg ug]{, Wofg glbg] h:tf lqmofsnfk ug'{ x'Fb}g . o:tf lqmofsnfkn] lzIfsnfO{ l;sfpg dg x'b}g . ;fy} ;do klg v]/ hfG5 . à lzIfsx?n] lgdf{0f ug]{ z}lIfs ;fdu|L lgdf{0f sfo{df ;xof]u ug]{, ljBfnodf ePsf z}lIfs ;fdu|Lx?sf] ;'/Iff ug]{ ug'{kb{5 . x'g} kg]{ M ljBfnodf z}lIfs ;fdu|L / v]n ;fdu|Lsf] kof{Kt Joj:yf x'g' kb{5 . afnaflnsfn] ug{;Sg] M xfdL afnaflnsfsf] zf/Ll/s tyf dfgl;s ljsf;sf] nflu geO{ gx'g] dxTjk"0f{ s'/f v]n tyf dgf]/~hg xf] . t/, v]n tyf dgf]/~hg cfjZostf eGbf al9 ePdf 3fts klg x'g ;S5 . To;}n] lgDg s'/fx?df ljz]if Wofg lbg'kb{5 M à k9fO{sf] ;dodf v]n v]Ng' x'b}g . à v]n lglZrt / plrt ;dodf dfq v]Ng' kb{5 . à zf/Ll/s ?kdf, dfgl;s ?kdf, ;fdflhs ?kdf, cfly{s ?kdf xflg k'/ofpg] vfnsf v]nx? v]Ng' x'b}g . à v]n v]Ng' /fd|f] xf] . t/, v]Ng kfPF eGb}df nfdf] ;do v]Ng], hf]lvdk"0f{ v]nx? v]Ng] sfd /fd|f] xf]Og . à v]n v]Ng kfpg' xfd|f] clwsf/ xf] . t/ Wofg lbg'kg]{ s'/f s] klg 5 eg] xfdLn] ;f] clwsf/sf] pkof]u ul//xFbf c?sf] clwsf/sf] xgg ug'{ x'b}g . à v]n v]Nbf e}memu8f ug'{x'b}g / ;a}nfO{ cj;/ k|bfg ug'{kb{5 . à v]n v]ln;s]kl5 v]ns'bsf ;fdu|Lx?sf] htg ;fy Joj:yfkg ug'{kb{5 . x'g} kg]{ M ;dod} kf7oqmd tyf kf7o;fdu|Lsf] kof{Kt dfqfdf pknAw x'g'kg]{ . afnaflnsfn] ug{;Sg] M kf7ok':ts xfd|f] k|d'v ldq xf] . o;sf] clwstd k|of]u / ;'/Iff xfd|f] lhDd]jf/L xf] .
  • 19. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf14 ;];g & M ;dfj]zLs/0f p2]Zo M à ;xefuLx?n] ljBfnodf ljBfyL{x?4f/f x'g] ;dfj]zLs/0fsf] Jojxfl/s k|lqmof atfpg ;Sg]5g . à ljBfnodf ;dfj]zLs/0fsf] cEof;nfO{ :yflkt ug{ ckgfpg ;lsg] pkfosf] af/]df atfpb} cfkmgf] lhDd]jf/Lsf] af/]df hfgsf/L k|fKt ug]{5g . ljlw M à k|Zgf]Q/ à ;d'x 5nkmn à k|:t'tLs/0f ;do M %) ldg]6 cfjZos ;fdu|L M Go"hlk|G6, dfs{/, k]k/ 6]k lqmofsnfk M à ;xefuLnfO{ ætkfO{Fsf] ljBfnodf ljleGg ultljlwx?-k|ltof]lutf, lg0f{o k|lqmof, cltl/Qm lqmofsnfk, ;ef uf]i7Ldf efu lng, jf cGo ultljlwx?_df sf] s;/L ;xefuL x'g] u5{g < eGg] k|Zg ug]{ . à z}lIfs lqmofsnfkdf s;/L ;xefuL x'g] ul/G5 < -z}lIfs ;fdu|L lgdf{0f, ljleGg z}lIfs k|ltof]lutfx? cflb_ à To:tf] ;xefuL x'g] k|lqmof s] s:tf] 5 < eGg] k|Zg ug]{ . à xfdL cfk"m z}lIfs lqmofsnfk jf cGo lqmofsnfkdf ;xefuL x'g / cGo ;fyLx?nfO{ ;xefuL u/fpg s] ug]{ u5f}{F < eGg] k|Zgdf 5nkmn u/fpg] . à ;xefuLn] eg]sf s'/fx? l6kf]6 ub}{ hfg] . à ;xefuLnfO{ k'gM ;dfj]zL eg]sf] s] xf] < eGg] k|Zg ug]{ < à ;xefuLn] eg]sf s'/fx?nfO{ ;d]6b} g]kfn ;/sf/sf] afnd}qL ljBfno /fli6«o lgtLdf kl/eflift ul/Psf] ;dfj]zLs/0fsf] kl/efiffnfO{ :ki6 kfg]{ . à ;xefuLnfO{ rf/ ;d"xdf ljefhg ug]{ / xfd|f] ljBfnodf ckfËutf ePsf, ;fdflhs ?kdf kl5 kfl/Psf, z}lIfs ?kdf sdhf]/ ePsf / ljljw sf/0fn] ljBfnodf egf{ x'g g;s]sf afnaflnsfx?nfO{ ljBfnodf jf ljBfnodf x'g] cGo ultljlwdf ;dfg ;xeflutf hgfpg] p2]Zon] ;dfj]zL u/fpg xfdLn] s] ug'{k5{ < eGg] ljifodf 5nkmn u/L l6kf]6 ug{ nufpg] . à ;a} ;d"xn] 5nkmn ul/ l6kf]6 u/] kZrft k|Zt't ug{ nufpg] .
  • 20. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 15 à cGTodf ;xhstf{n] /fli6«o lgtLdf pNn]v ePsf] ;dfj]zLs/0fsf] Joj:yf / afnaflnsfn] lgjf{x ug{ ;Sg] e"ldsfsf] af/]df :ki6 kfg]{ . kf7o ;fdu|L M ;dfj]zLs/0fsf] d'4f ljleGg ;dfrf/, ;ef, ;Dd]ng, 5nkmn h:tf sfo{qmdx?df ;'lg/x]sf x'G5f}F . cr]n x/]s If]qdf, ljifodf ;dfj]zLs/0fsf] ljifodf 5nkmn x'g] u/]sf] 5 . slxn] sflxF ;dfj]zLs/0fnfO{ km/s z}nLdf k|:t't ug]{ u/]sf] klg kfOG5 . hflto, n}lËs, lk5l8Psf, ljs6 If]qsf dfG5]nfO{ ;xefuL u/fpg'nfO{ ;dfj]zLs/0f ePsf] cj:yfsf] ?kdf kl/eflift ul/Psf] klg kfOG5 . t/, oxfF ;dfj]zLs/0fnfO{ cy{k"0f{ ;xeflutfsf] ?kdf JofVof ul/Psf] 5 . ;dfj]zLs/0fn] ljleGg cj;/af6 al~rt ePsf afnaflnsfsf] cj:yfnfO{ ;Daf]wg ub{5 / afnaflnsfdf ePsf] ljljw leGgtfnfO{ :jLsf/ ub{5 . jf:tjdf cj;/af6 al~rt ePsf afnaflnsfsfx?sf] ;d"xnfO{ ;Daf]wg ug]{ k|lqmof jf /0fgLlt g} ;dfj]zLs/0f xf] . ;dfj]zL lzIffn] c?nfO{ a'emg], cfb/ ug]{, z}lIfs cfjZostfdf k|ltlqmof lbg], ;a} afnaflnsfsf] cg'ej, rfxgf / d"NodfGotfnfO{ ;dfj]z ug]{ eGg] a'emg' kb{5 . ;dfj]zLs/0fn] ;a} afnaflnsfsf] nflu lje]b/lxt jftfj/0fdf lzIff lng kfpg'kg]{ clwsf/ ;'lglZrt ub{5 . ;dfj]zLs/0fn] ljBfnodf ;d'bfosf] :jfldTjnfO{ dxTj lbb}F afnaflnsfsf cfjZostf cg'?k pko'Qm jftfj/0f / ;xof]u kfPdf ;a}n] l;Sg ;S5g eGg] dfGotf ;d]t /fVb5 . o; cGtu{t lgDg s'/fx?sf] ;'lglZrttf x'g' kb{5 M à ckfËtf ePsf, hflt jf wd{sf] cfwf/df kl5 k/]sf, >dsf] sf/0fn] ljBfno lzIffaf6 al~rt ePsf / cfly{s jf cGo sf/0fn] sdhf]/ ePsf afnaflnsfsf] ljBfno egf{sf] ;'lglZrttf . à ef}uf]lns, ;fdflhs, cfly{s cflb ;a} lsl;dn] lk5l8Psf ju{x?sf] ljBfno of]hgf lgdf{0f b]lv cGo ultljlwdf ;xeflutf . à ;a} afnaflnsfnfO{ e]befj /lxt l;sfO{sf] jftfj/0f, Ifdtfsf] cfwf/df lzIf0f l;sfO jftfj/0f, afnaflnsfsf] ult cg';f/sf] l;sfO jftfj/0f / afnaflnsfsf] JolQmut sl7gfO kQf nufO{ JolQmut leGgtfsf cfwf/df pkrf/fTds pkfo ;lxtsf] lzIf0f l;sfO{sf] ;'lglZrttf ePsf] . à ljljwtfk"0f{ ljz]iftf ePsf afnaflnsfsf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttf ePsf] . ;dfj]zLs/0fsf nflu Psn k|of; lg/y{s x'g hfG5 . ljBfnodf z}lIfs u'0f:t/sf] a[l4, afnaflnsfsf] ;fdflhsLs/0fsf] cEof; tyf pgLx?sf] Ifdtfsf] klxrfg / ;f] cg';f/sf] cj;/sf nflu ;femf cEof; x'g' h?/L 5 . o;sf nflu afnaflnsf :jodsf] cu|;/tf / ;xeflutf lagf kl/0ffd k|foM ;"Go x'g ;S5 . t;y{ afnaflnsfn] ;/f]sf/jfnfx?sf] k|of;df xft]dfnf] ug'{ h?/L 5 . x'g} kg]{ M ckfËtf ePsf, hflt jf wd{sf] cfwf/df kl5 k/]sf, >dsf] sf/0fn] ljBfno lzIffaf6 al~rt ePsf / cfly{s jf cGo sf/0fn] sdhf]/ ePsf afnaflnsfsf] lzIffsf] ;'lglZrttf .
  • 21. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf16 afnaflnsfn] ug{ ;Sg] M s'g}klg hflt, wd{, ju{, lnËsf afnaflnsfx?sf] ljBfno egf{ eO{ u'0f:t/Lo lzIff kfpg] clwsf/ 5 . ljBfnodf lzIfs jf ljBfno k|zf;g eGbf al9 ljBfnosf ljBfyL{x? Pscsf{aLr al9 glhs x'G5g . To;}n] ljBfnodf ljBfnon] u/]sf] ;dfj]zLs/0fsf] cEof;nfO{ k|efjsf/L agfpg] ;jfndf afnaflnsfsf] k|d'v e"ldsf x'g;S5 . à cfkmgf] 3/ j/Lk/L ljBfno guPsf ;fyLx? / ltgsf cleefjsx?nfO{ ljBfno egf{ v'Nnf ePsf] ;"rgf lbg'kb{5 . à ljBfno / lzIffsf] cfjZstfsf] af/]df atfP/ ljBfno guPsf ;fyLx?nfO{ ljBfno egf{ x'g k|f]T;flxt ug'{ kb{5 . à zf/Ll/s jf cGo ckfËtf ePsf sf/0f ljBfno lzIffaf6 6f9f /x]sf jf ljBfno egf{ ePtf klg l;sfO cEof;df sl7gfO ePsf ;fyLx?nfO{ l;sfO k|lqmofdf ;xof]u ug'{kb{5 . à ljljw sf/0fn] k9fO{ sdhf]/ ePsf jf ljifout l;sfOdf sl7gfO{ ePsf ;fyLx?nfO{ l;Sgsf nflu ;xof]u ug'{kb{5 . x'g} kg]{ M ef}uf]lns, ;fdflhs, cfly{s cflb ;a} lsl;dn] lk5l8Psf ju{x?sf] ljBfno of]hgf lgdf{0f b]lv cGo ultljlwdf ;xeflutf . afnaflnsfn] ug{ ;Sg] M ljBfno cf}krfl/s lzIff lng] 7fpF dfq xf]Og . oxfF ljleGg hLjgpkof]uL ;Lkx? klg l;Sg ;lsG5 . hLjgdf cfOkg]{ ljleGg ;d:ofx? ;dfwfg ug]{ pkfox?, b}lgs hLjgdf ug'{kg]{ sfd, ;fdflhs lqmofsnfkdf ;xefuL x'Fbf ug'{kg]{ sfd cflb ljBfnodf l;Sg ;lsG5 . à ljBfnodf x'g] ;a} lg0f{o, of]hgf / sfof{Gjog ljBfyL{sf nflu x'g] u5{ . t;y{ To:tf lg0f{o x'g] / of]hgf aGg] k|lqmofdf / ;f] sf] sfof{Gjog ug]{ k|lqmofdf cfkmgf] ;xeflutf hgfpg' kb{5 . à ljBfnodf x'g] of]hgf lgdf{0f k|lqmofdf cfkmgf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttfsf] nflu lzIfsx?;Fu 5nkmn ug'{kb{5 . à ljBfnodf ag]sf jf aGg] ;+/rgfx?df cfkmgf] ;xeflutf hgfpg' kb{5 . x'g} kg]{ M ;a} afnaflnsfnfO{ e]befj /lxt l;sfO{sf] jftfj/0f, Ifdtfsf] cfwf/df lzIf0f l;sfO jftfj/0f, afnaflnsfsf] ult cg';f/sf] l;sfO jftfj/0f / afnaflnsfsf] JolQmut sl7gfO kQf nufO{ JolQmut leGgtfsf cfwf/df pkrf/fTds pkfo ;lxtsf] lzIf0f l;sfO{sf] ;'lglZrttf ePsf] . afnaflnsfn] ug{ ;Sg] M e]befj /lxt jftfj/0fdf l;sfO cEof;df ;xefuL x'g kfpg' xfd|f] clwsf/ xf] . xfdLn] cfkmgf] l;sfO z}nLsf cfwf/df l;Sg kfpg' kb{5 . k|To]s JolQmsf] km/s km/s l;Sg] z}nL x'G5 . tL ;a} z}nLx? ;a}nfO{ yfxf gx'g klg ;S5 . To;}n] ;f]sf] af/]df hfgsf/L lbg' xfd|f] st{Jo xf] . o;sf cltl/Qm xfdL ;a} hgf Pp6} ultdf l;Sg
  • 22. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 17 ;S5f}F eGg] klg 5}g . xfdL ljBfYfL{ dWo] sf]xL rfF8} l;Sg ;S5f}F eg] sf]xL l9nf] l;S5f}F xf] . sf]xL Pp6f z}nL l;Sg ;S5 eg] sf]xL km/s z}nL ckgfpg ;S5 . xfdL ;a}n] tL ;a}sf] ;Ddfg ug'{kb{5 / ;do lbg' kb{5 . à l56f] l;Sg ;Sg] ;fyLn] l9nf] l;Sg] ;fyLnfO{ l;sfO k|lqmofdf ;xof]u ug{‘ kb{5 / ;do k|bfg ug'{kb{5 . à km/s z}nLn] l;Sg] ;fyLnfO{ ;Ddfg ug'{ kb{5 / l56f] l;Sg ;lsg] z}nL jf tl/sf l;sfpg' kb{5 . à km/s z}nLn] l;Sg] ;fyLx?n] k|Zgx? w]/} ug{ ;S5g . tL k|Zg / k|Zg ug]{ ;fyLsf] ;Ddfg ug'{ kb{5 . lzIfsnfO{ hlt w]/} k|Zg u/of] cGo ;fyLnfO{ klg To;n] kmfObf k'/ofpF5 . à l;Sgsfnflu ufx|f] x'g'sf] sf/0f lzIfs jf ;fyLx?nfO{ atfpg' kb{5 -h:t} M cfwf/lznf (Base) gx'g'_, h;n] ubf{ pgLx?nfO{ cfk"mnfO{ l;sfpg] z}nL jf k|lqmof kQf nufpg ;lhnf] agf]; . x'g} kg]{ M ljljwtfk"0f{ ljz]iftf ePsf afnaflnsfsf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttf ePsf] . afnaflnsfn] ug{ ;Sg] M ;d'bfodf km/s km/s Ifdtf ePsf JolQmx? x'G5g . ljBfno xfd|f] ;d'bfo xf] . To;}n] ljBfnodf klg km/s km/s Ifdtf ePsf ;fyLx? cWoog u5{g . -h:t} M cfFvfdf ;d:of eO{ cfFvf gb]Vg] ;fyLx?sf] ;'Gg] / ;Demg ;Sg] Ifdtf al9 x'G5 . t/ pgLx? cIf/ b]Vg ;Sb}gg . xfdLn] cWoog ug]{ kf7ok':tssf nflu cfFvf b]Vg} kg]{ afWofTds kl/l:ytL klg 5 ._ To:tf ;fyLx?sf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttfsf nflu xfdL zf/Ll/s ?kdf b'a{n gePsf ;fyLx?sf] dxTjk"0f{ e"ldsf x'g ;S5 . à cfFvfdf ;d:of eO{ b]Vg g;Sg] ;fyLx?sf] z}lIfs ljsf;df ;xof]u k'/ofpg xfdLn] ;xof]u ug'{kb{5 . o;sf nflu kf7ok':tsdf ePsf s'/fx? pgLx?n] ;'Gg] u/L k9]/ / a'emgsfnflu ;xof]u ug{ ;lsG5 . à v'66fdf ;d:of ePsf ;fyLx?;Fu pgLx?n] v]Ng ;Sg] vfnsf v]nx? -h:t}M n'8f], r];, af3rfn, sf]7]kb, zAbhfn cflb_ v]Ng ;lsG5 . à ljleGg sf/0fn] >ddf ;+nUg ePsf ;fyLx?sf] k9fO sdhf]/ x'g ;S5 . t/ pgLx?;Fu hLjgpkof]uL
  • 23. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf18 ;Lkx? k|z:t x'g;S5g . xfdLn] oL ;Lkx?sf] cfbfgk|bfg ug{ ;S5f}F . ;];g * M ljBfnodf ;xeflutf p2]Zo M à ;xefuLx?n] ljBfnodf kl/jf/, ;d'bfo / :jod ljBfyL{sf] cy{k"0f{ ;deflutfsf] cfjZostf klxrfg ug{ ;Sg]5g . à ;xefuLx?n] ljBfnodf kl/jf/, ;d'bfo / ljBfyL{sf] ;xeflutf a9fpg] tl/sfsf] af/]df 5nkmn u/L lgisif{ lgsfNg ;Sg]5g . ljlw M à dlitis dGyg à 5nkmn à k|:t'tLs/0f à n3'k|jrg ;do M ^) ldg]6 cfjZos ;fdu|L M à Go"hlk|G6 à dfs{/ à k]k/ 6]k lqmofsnfk M à ;xefuLnfO{ ;xeflutf eg]sf] s] xf] < eGg] k|Zg ug]{ . à To;kl5 k'gM ljBfnodf ;xeflutf eg]sf] s] xf] < eGg] k|Zg ug]{ < à ljBfnodf s;sf] s;sf] ;xeflutf x'g ;S5 < eGg] k|Zg ug]{ < à dflysf ;a} k|Zgsf pQ/x? ;xhstf{n] Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] . à ljBfnodf kl/jf/sf], ;d"bfosf] ljBfyL{sf] ;xeflutf lsg cfjZos 5 < eGg] k|Zgdf ;fd'lxs 5nkmn u/fpg] . à ;xefuLn] eg]sf s'/fx? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] . à ;xefuLsf] k|:t'tL kl5 ;xhstf{n] ljBfnonfO{ afnd}qL ljBfnosf] ?kdf ljsf; ug{ kl/jf/, ;d'bfo / ljBfyL{sf] e"ldsfsf] af/]df hfgsf/L u/fpg] . à ;xhstf{n] kl/jf/ / ;d'bfo n]lvPsf] 5'66f 5'66} Go"hlk|G6 leQfdf 6fF:g] / ljBfnodf kl/jf/ / ;d'bfosf] e"ldsf a9fpg afnaflnsfn] s] ug{ ;S5g < eGg] k|Zg ug{] . à ;xefuLn] eg]sf s'/fx? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] . à of] qmd ;lsP kl5 ;xhstf{n] ;xefuLn] eg]sf s'/fx?nfO{ hf]8b} kl/jf/ / ;d'bfonfO{ ljBfnfodf
  • 24. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 19 ;xeflutf u/fpg ;lsg] pkfosf] k|:t'tLs/0f ug]{ . kf7o;fdu|LM afnaflnsf, kl/jf/ / ;d'bfo lagf ljBfno aGg c;Dej 5 . ljBfnonfO{ ljBfnosf] ?k lbg] sfd klg oL tLg kIfsf] /xG5 . ljBfno ;~rfngsf] d'Vo lhDd]jf/L ljBfno k|zf;g, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, cleefjs lzIfs ;+3, k|wfgfWofksdf x'G5 . t/klg ljBfnosf] gLlt lgdf{0f, of]hgf th'{df / sfo{qmd ;~rfngdf afnaflnsf, kl/jf/ / ;d'bfosf] ;lqmo Pjd lg/Gt/ ;xeflutf rflxG5 . ljBfnodf x'g] ljljw sfo{x?df afnaflnsfx?sf] ;xeflutf x'g'kb{5 . o;f] ePdf Pstk{m sfo{qmd ;dkmntfk"j{s ;DkGg x'G5 eg] csf]{tk{m afnaflnsfx?sf] cfTdljZjf; / sfd ug]{ Ifdtfdf a[l4 x'G5 . afnaflnsfn] ljBfnodf kl/jf/sf] / cfkmgf] ;d'bfosf] ;xeflutfsf] ;'lglZrttf ug]{ ;jfndf klg xft]dfnf] ug{ ;Sg'kb{5 . ljBfnodf afnaflnsf, kl/jf/ / ;d'bfosf] ;'lglZrttfsf] nflu lgDg s'/fx?sf] ;'lglZrttf x'g' kb{5 M à ljBfnodf afnSna u7g ePsf] / ;f] Snan] ;~rfng ug]{ sfo{qmdx?sf] lgoldt cg'udg tyf ;ldIff ePsf] . à ljBfno ;'wf/ of]hgf lgdf{0fdf afnaflnsfx?4f/f k|]lift ;'emfjx?sf] k"0f{ sfof{Gjog ePsf] . à afnaflnsf;Fu ;DalGwt cfGtl/s lgod agfpFbf afnaflnsfx?sf] ;xeflutf ePsf] / lgodsf] sfof{Gjogdf n]vfhf]vf ePsf] . à ljBfno Joj:yfkg4f/f afnSnasf ;b:ox?nfO{ Ifdtf clej[l4 u/fPsf] . à ;a}h;f] lg0f{ox?df afnaflnsfsf] ;xeflutf ePsf] / pgLx?sf] ;'emfjnfO{ k|fyldstf lbPsf] . à ljBfnodf cleefjs e]nf x'g] u/]sf], cleefjs lzIfs ;+3 ePsf] / ;fdflhs n]vf kl/If0f ePsf] . ljBfyL{ ljBfnosf k|d'v ;/f]sf/jfnfx? x'g . ljBfnodf joisn] ug{ g;Sg] sfdx? ljBfyL{n] u/]/ b]vfPsf k|z:t} pbfx/0fx? ;'Gg kfOG5 . afnaflnsfx? clwsf/ wf/s x'gfsf] ;fy} lhDd]jf/ JolQm klg x'g . afnaflnsfn] cfkmgf] st{Jo lhDd]jf/Lsf ;fy lgjf{x gu/]sf] cj:yfdf ljBfnonfO{ afnd}qL / lzIffnfO{ u'0f:t/Lo agfpg c;Dej k|fo 5 . ljBfnonfO{ afnd}qL agfpg afnaflnsfsf] e"ldsf dxTjk"0f{ 5 . x'g} kg]{ M ljBfnodf afnSna u7g ePsf] / ;f] Snan] ;~rfng ug]{ sfo{qmdx?sf] lgoldt cg'udg tyf ;ldIff ePsf] . afnaflnsfn] ug{;Sg] M afnSnasf] cjwf/0ff / cEof;n] afnaflnsfdf 5'66} klxrfg agfpg] jftfj/0f ;[hgf ul/lbPsf] 5 . afnSna ;xeflutfsf] cEof; ug]{ dxTjk"0f{ ynf] klg xf] . oxfF afnaflnsfn] ljleGg hLjgpkof]uL ;Lkx? l;Sg ;S5g . ;xdtL cEof;, 5nkmnsf] cEof;, lg0f{o ug]{ ;Lk, g]t[Tj ug]{ ;Lk cflb s'/fx? l;Sgsfnflu
  • 25. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf20 afnSna pko'Qm :yfg xf] . o;sf nflu afnaflnsfn] lgDg sfdx? ug'{ kb{5 M x'g} kg]{ M ljBfno ;'wf/ of]hgf lgdf{0fdf afnaflnsfx?4f/f k|]lift ;'emfjx?sf] k"0f{ sfof{Gjog ePsf] . afnaflnsfn] ug{;Sg] M à afnSnadf ;xefuL x'g] / afnSnasf a}7sx?df ;lqmo ;xeflutf hgfpg] . à afnSnasf] dfWodaf6 ljleGg /rgfTds sfo{qmdx?sf] cfof]hgf ug]{ / ;a} ;fyLx?nfO{ ;dfg ;xefuL x'g] cj;/ h'6fpg] . à afnSnan] cfof]hgf u/]sf sfo{qmdx?sf] cg'udg tyf d'NofÍgsf nflu ljBfno k|zf;g, ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ sfo{qmdsf] cg'udg ug{ cfdlGqt ug]{ . à kflIfs ?kdf jf dfl;s ?kdf afnSnasf] a}7s a:g] / cGo ljBfyL{ ;fyLx?sf] ;xdtLdf ljBfno / z}lIfs :t/sf] ;'wf/sf nflu ;'emfjx? lbg] . x'g} kg]{ M afnaflnsf;Fu ;DalGwt cfGtl/s lgod agfpFbf afnaflnsfx?sf] ;xeflutf ePsf] / lgodsf] sfof{Gjogdf n]vfhf]vf ePsf] . afnaflnsfn] ug{;Sg] M jf:tjdf c?n] agfOlbPsf] lgod kfngf ug{ w]/} ufx|f] x'G5 . To;}n] xf]nf cfkmgf nflu cfkm} ;+ljwfg n]Vg] sfd klg ;~rfng eO/x]sf] 5 . ;F:sf/ /fd|f] x'G5, c;n x'G5 . o;n] xfdLnfO{ ;'dfu{df 8f]/ofpF5, / lgodn] ;F:sf/ l;sfpF5 . o:tf] lgod h'g xfdL cfk}mn] lgdf0f{ u/]sf] xf];, h'g xfdL ;a}sf]nflu lxtsf/L xf];, h;n] xfdL ;a}nfO{ ;dfgtf, ;dfj]zL, ;xdtL / ;xsfo{sf] cEof; l;sfcf]; . To;tf] lgod xfdLnfO{ rflxG5 . To:tf] lgod Tolta]nf ;Dej x'G5, hlta]nf xfdL cfk}mF lgodsf] lgdf{0f ug]{ k|lqmofdf ;xefuL x'G5f}F . à sIffut ?kdf jf afnSnasf] dfWodaf6 ;a}sf] 5nkmn / ;xdtLdf cfk'mn] kfngf ug]{ lgodsf] lgdf{0f ug]{ . à lgodsf] lgdf{0f ul/;s]kl5 pQm lgoddf yk36 ug'{kg]{ s'/fx?sf] ;'emfj lng lzIfsx?nfO{ b]vfpg] . lzIfsn] lbPsf] ;'emfj 5nkmnsf nflu k'gM a}7sdf nfg] . à lzIfsn] lbPsf] ;'emfj nfu" ug{ g;Sg] cj:yfsf] ePdf sf/0f ;lxt lzIfsnfO{ a'emfpg] . à lgodsf] lgdf{0f sfo{ k"/f eO{ ;s]kl5 ;a} ljBfyL{nfO{ ;'gfpg] / ;xdtL lng] . à lgdf{0f ePsf] lgodnfO{ ;a}n] b]Vg] / a'emg] u/L 7"nf] cIf/df Go"hlk|G6 jf cGo s'g} 7"nf] lrhdf n]Vg] / ;a}n] b]Vg] u/L 6fF:g] .
  • 26. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 21 à ;a} ljBfyL{n] cfk}mn] agfPsf] lgodsf] kfngf ug]{ . à afnSna, ljBfno k|zf;g, ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ cfk"mn] lgdf{0f u/]sf] lgodx?sf] sfof{Gjog / k|efjsf/L eP gePsf] cjnf]sg / d'Nof+sg ug{ eGg] . x'g} kg]{ M ;a}h;f] lg0f{ox?df afnaflnsfsf] ;xeflutf ePsf] / pgLx?sf] ;'emfjnfO{ k|fyldstf lbPsf] . afnaflnsfn] ug{;Sg] M à ljBfnon] ug]{ lg0f{o k|lqmofdf ;xefuL x'g] . 5nkmnsf ljifoj:t'x? a'emg] k|of; ug]{ / cfkmgf] ljrf/ /fVg] . à ljBfno k|zf;g, ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, cleefjs lzIfs ;+3fnfO{ /rgfTds Pjd ;[hgfTds k[i7kf]if0f lbg] . à ljBfnonfO{ lbg] ;'emfjsf nflu afnSna jf ljBfyL{x?sf] tk{maf6 ul/g] ;'emfj ;+sngdf ;a} txsf ljBfyL{sf] ;xeflutf eP gePsf] lgSof]{n ug'{ kb{5 . x'g} kg]{ M ljBfnodf cleefjs e]nf x'g] u/]sf], cleefjs lzIfs ;+3 ePsf] / ;fdflhs n]vf kl/If0f ePsf] . afnaflnsfn] ug{;Sg] M ljBfnon] dfGg] u/]sf] 7"nf] ;d:of cleefjsx? ljBfnodf gcfpg' xf] . jf:tjdf cleefjs ljBfno;Dd guPsf] cj:yfdf ljBfnon] cfkmgf] of]hgf lgdf{0f ug{ ;Sb}g . o:tf] x'Fbf lg0f{o k|lqmofdf cj/f]w x'g;S5 . ljBfnosf] kf/blz{tfdf klg z+sf ug]{ k|z:t} :yfgx? /xg;S5 . ljBfnon] klg cfkmgf] cfo Aoo, k|fKt pknAwLx?sf af/]df hfgsf/L u/fpg kfpFb}g . olb ljBfnodf lgoldt ?kdf cleefjs e]nf x'g] u/]sf] 5 / To:tf e]nfx?df cleefjsx?sf] pkl:ytL ePsf] cj:yfdf ljBfnosf, ljBfyL{sf / :jod cleefjssf w]/} ;d:ofx? ;dfwfg x'g ;Sg] cj:yf /xG5 . xfdL ljBfyL{x?n] klg cleefjs e]nf, cleefjs lzIfs ;+3sf] u7g / ;fdflhs n]vf kl/If0f h:tf ljBfnosf sfo{qmdx?df ;xof]u ug{ ;S5f}F . à cleefjs e]nfsf] af/]df cleefjsnfO{ hfgsf/L u/fpg] / ;f] sfo{qmddf clgjfo{ pkl:ytLsf] nflu cg'/f]w ug]{ . ;fdflhs n]vf kl/If0f eGg] ljlQs} xfdL cfDbfgL / vr{sf] dfq s'/f a'em5f}F . jf:tjdf ;fdflhs n]vf kl/If0f cfDbfgL / vr{df dfq l;ldt x'Fb}g . o;n] ljBfnon] lgdf{0f u/]sf] aflif{s of]hgf / ;f]sf] sfof{Gjog kIf, z}lIfs k|ultsf] nIo / pknAwL cflb ;a} s'/fx? kg]{ u5{g . afnaflnsfx?n] ;fdflhs n]vf kl/If0f
  • 27. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf22 sfo{qmddf ;xefuL hgfpg] / aflif{s of]hgf cg';f/ ePsf jf x'g g;s]sf k|ultsf] af/]df k|Zg ug{ / ;f] af/]df a'emg'k5{ . ;];g ( M :jf:Yo, ;'/Iff / arfp p2]Zo M à ;xefuLx?n] ljBfnodf :j:Yo / ;'/Iffsf nflu ckgfpg' kg]{ s'/fx?sf] klxrfg ug]{5g . à ;xefuLx?n] :jf:Yo / ;'/Iffsf nflu cfk"mn] lgjf{x ug'{kg]{ e"ldsfsf] af/]df atfpg]5g . ljlw M à dlit:s dGyg à ;d:of j[If à ;d"x sfo{ à k|:t'tLs/0f ;do M !@) ldg]6 cfjZos ;fdu|L M lqmofsnfk M à ;xhstf{n] ;d:of j[If lgdf{0fsf nflu ?vsf] :j?k agfpgsf nflu ;fdu|Lx? -h/fsf] cfsf/df sfl6Psf] v}/f] /+usf] k]k/, 8fF7 / xfFufsf] cfsf/df sfl6Psf] kx]Fnf] jf cGo s'g} /+usf] k]k/ / kmnsf] cfsf/df sfl6Psf] /ftf] k]k/_ tof/ kfg]{ . à ;xefuLnfO{ tLg ;d"xdf ljefhg ug]{ . à ;xefuLsf] Pp6f ;d"xnfO{ xfd|f] ljBfnodf :jf:Yo / ;'/Iff lj?4 x'g] u/]sf g/fd|f cEof;x? s] s] 5g < eGg] k|Zg ;xefuLnfO{ ug]{ . ;f] k|Zgsf] pQ/ h/f cfsf/sf] k]k/df 7"nf] cIf/n] n]Vg nufpg] . à csf]{ ;d"xnfO{ xfdLn] s] s:tf] ;d:ofx? -:jf:Yo jf ;'/Iffsf] ;jfndf_ ef]Ug' k/]sf] 5 < eGg] k|Zg ug]{ . ;f] s'/f 8fF7 cfsf/sf] k]k/df n]Vg nufpg] . à csf]{ ;d"xnfO{ xfdLn] ljBfnodf ef]Ug' k/]sf] ;d:ofn] s] s:tf] kl/0ffd cfPsf] 5 < eg]/ k|Zg ug]{ / kmn cfsf/sf] k]k/df n]Vg nufpg] . à ;a} ;d"xn] ;d"x sfo{ ;s]kl5 ;xhstf{n] kfn} kfnf] To;sf] k|:t'tL ug{ nufpg] / ;xefuLn] n]v]sf] k]k/nfO{ leQfdf 6fF:b} hfg] . o;/L 6fF;L ;Sbf cGTodf ?vsf] agfj6 aGg] s'/fdf ;xhstf{n] x]Ssf /fVg' k5{ . à ;d:of j[If tof/ eP kl5 ;xhstf{n] ;d:of, To;sf] sf/0f / kl/0ffdsf] af/]df AofVof ug]{ . à ;xefuLsf] klxn] ag]sf] ;d"xnfO{ k'gM tL ;d:of cfpg glbg xfdLn] s] ug'{ k5{ < eGg] k|Zgdf 5nkmn,
  • 28. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 23 l6kf]6 / k|:t'tL ug{ nufpg] . à ;xhstf{n] cGTodf :jf:Yo, ;'/Iff / arfpsf nflu ag]sf] gLlt / afnaflnsfn] ug{ ;Sg] e"ldsfsf] af/]df k|:t'tL ug]{ . kf7o;fdu|LM zf/Ll/s Pjd dfgl;s ?kdf :j:y ge}sg xfdL afnaflnsfsf] plrt ljsf; ;Dej x'b}g . xfd|f] :jf:Yon] xfd|f] l;sfO / ljBfnodf x'g] cGo lqmofsnfkx?df k|efjsf/L e"ldsf v]n]sf] x'G5 . ljBfnodf xfd|f nflu pko'Qm ;'/Iffsf pkfox? cjnDag ug'{ klg cfjZos 5 . ljBfnosf] jftfj/0f, sIffsf]7fx? :j:ys/ / ;'/lIft x'g', z'4 vfg]kfgLsf] Joj:yf x'g', ;kmf zf}rfno / 9nsf] Joj:yf x'g', JolQmut ;/;kmfOsf] aGbf]a:t x'g' h?/L 5 . xfdLnfO{ ;Defljt b'3{6gfaf6 arfpg ljBfnon] ljz]if Wofg k'/ofpg' kg]{ x'G5 . oL ;a} s'/fx? ljBfnon] u/]/ dfq ;Dej x'b}g . xfdL ;a} afnaflnsfn] cfkmgf] cfkmgf] :yfgaf6 cfk"mn] ;Sg] sfd ug{ / xfdLn] ug'{ gx'g] hf]lvdk"0f{ sfd gug{ klg ;Sg'k5{ . gLltut ?kdf afnd}qL ljBfno /fli6«o k|f?kn] lgDg Go"gtd dfkb08x? tof/ u/]sf] 5 M x'g} kg]{ M à jif{sf] b'O{ k6s ljBfnosf ;a} afnaflnsfsf] :jf:Yo k/LIf0f u/]sf] / x]/s afnaflnsfsf] JolQmut :jf:Yo ljj/0f b'?:t /fv]sf] . à k|fylds pkrf/ afs; pknAw ePsf], k|fylds pkrf/ s;/L ul/G5 eGg] ljifodf ;a} lzIfs Pjd 7"nf afnaflnsfx?nfO{ tflnd lbPsf], jif{sf] Psk6s cfFvf, d'v / sfgsf] k/LIf0f ug]{ u/]sf] / l;sfOdf ljz]if ;d:of ePsf afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s / ;+j]ufTds cj:yf k/LIf0f ug]{ u/]sf] . à lgoldt ?kdf h'sfsf] cf}ifwL ljt/0f ePsf] à ljBfnodf k|To]s jif{ vf]k sfo{qmd ;~rfng u/]sf] / afnaflnsfn] vf]k lnPsf] glnPsf] /]s8{ /fv]sf] / :jf:Yo;Fu ;DalGwt kmf]xf]/ kmfNg] afs;sf] Joj:yf ePsf] . à w'd|kfg dBkdg, nfu"kbfy{ lgif]wsf] nflu tof/ ul/Psf] cfrf/;+lxtfsf] kfngf eP gePsf] d"Nof+sg ePsf] . à ljBfno lbglbg} ;kmf ug]{ sfddf afnaflnsf nufot ;a]nfO{ lgoldt ?kdf ;+nUg u/fPsf] . à afnaflnsfsf] JolQmut ;/;kmfO{sf] lgoldt hfFr u/L JolQmut ;/;kmfO cjnDag ug{ l;sfPsf] / cfjZostf cg';f/ cleefjsnfO{ klg ;Dks{ u/]sf] . à ljBfnodf zf/Ll/s b08 ;hfo lbg gkfOg] / afnaflnsfsf] k[i7e"ld / Ifdtfsf] cfwf/df s;}nfO{ dfgl;s si6, b'Jo{jxf/, 3[0ff ug{ gkfOg] gLlt lgod agfO nfu" u/]sf] / ;f]sf] cg'udg tyf d'Nof+sg u/]sf] . à ljBfno leq / ;d'bfodf ;d]t x'g] zf/Ll/s ;fho, x]kfO, of}g zf]if0f Pjd b'Jo{jxf/sf] cGTosf nflu ljBfnodf :ki6 of]hgf tyf sfo{qmdx? ePsf] . afnaflnsfn] ug{;Sg] M
  • 29. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf24 à :jf:Yodf c;/ kg]{ vfnsf s'g} klg k|sf/sf vfg]s'/f gvfg] . ;8]un]sf, af;L, kmf]xf]/ vfg]s'/fn] xfd|f] :jf:YonfO{ c;/ kf5{ eGg] s'/f a'emg] . à bfndf]7, la:s'6, rfprfp, lrK;, rfpldg, rsn]6, rLhan h:tf klxNo} ag]/ kfs]6df /fvL vfg tof/ ul/Psf vfg]s'/fx? junk food -hÍ k'm8_ x'g . o:tf vfg]s'/fn] xfd|f] :jf:Yodf gsf/fTds c;/ kfg]{ x'gfn] oL vfg]s'/f gvfg] . a? lbpF;f] vfhf vfgsf nflu 3/af6 e'6]sf] ds}, ;ft', af/Ldf kmn]sf kmnk'mnx? cflbsf] k|of]u ug{ ;lsG5 . à JolQmut ;/;kmfO{df ljz]if Wofg lbg' k5{ . x/]s lbg g'xfpg], gª sf6g], n'uf w'g], xft w'g] h:tf lqmofsnfk b}lgs ug'{ kb{5 . à ljBfnodf ePsf] k|fylds pkrf/ afs;sf] k|of]u ug]{ . k|of]u ug{ ghfg]df lzIfs jf ljBfnos} 7"nf lbbL bfh'x?;Fu ;xof]u lng] . à ljBfnodf ePsf] k|fylds pkrf/ afs;sf] ;'/Iff / ;+/If0f ug'{ xfd|f] bfloTj xf] . afs;sf] ;fdu|L ;lsPsf] jf ToxfF ePsf ;fdu|Lsf] ldlt ;dfKt ePsf] k]mnf k/]df ;DalGwt lzIfsnfO{ hfgsf/L u/fpg] . à s'g} ;fyLx?nfO{ rf]6k6s nfu]df k|fylds pkrf/ afs;sf] k|of]u ug{ ;Nnfx lbg] / ;xof]u ug]{ . à ljBfno jf ;d'bfon] cfof]hgf u/]sf] vf]k sfo{qmdx?df ;xefuL x'g] / c?nfO{ klg ;xefuL x'g k|f]T;flxt ug]{ . à ljBfnodf w'dkfg, dBkfg lgif]w ;DaGwL cfrf/;+lxtfsf] lgdf{0f ug{ lzIfsx?nfO{ ;xof]u ug]{ / ;f] cfrf/;+lxtfsf] kfngf ug]{ . à r'/f]6, v}gL, u'6vf h:tf xfgLsf/s j:t'x?sf] k|of]u gug]{ . à ljBfnosf] ;/;kmfO{ sfo{df ;xefuL x'g] . à ljBfnonfO{ b'u{lGwt kfg]{ sfuhsf 6'qmf, vfg]s'/fsf vf]nx? h:tf j:t' htftt} gkmfNg] . To:tf j:t'x? ljBfnon] /fv]sf] 8:6aLgdf kmfNg] . s'g} sf/0fjz ljBfnon] 8:6aLgsf] Joj:yf ug{ g;s]sf] cj:yfdf xfdL cfk}mn] klg To;sf] Joj:yf ug{ ;S5f}F . à xfdL lzIfsx?n] s'g} klg k|sf/sf] b08 Pjd ;hfo glbpg eGg] rfxG5f}F eg] xfdLn] klg xfd|f ;fyLx?nfO{ x]nf, b'Jo{jxf/, 3[0ff, e]befj h:tf g/fd|f Jojxf/ ug'{ x'b}g . o:tf lqmofsnfk dfgl;s ?kdf, zf/Ll/s ?kdf / ;fdflhs ?kdf xflgsf/s x'G5g . à s;}nfO{ klg s'g} klg k|sf/sf b'Jo{jxf/, of}g hGo b'Jo{jxf/ gug]{ / To:tf Jojxf/sf] lj/f]w ug]{ . à ;fgf, sdhf]/, zf/Ll/s jf dfgl;s ?kdf czQm ePsf ;fyLx?nfO{ x]Kg], lh:sfpg] h:tf lqmofsnfk gug]{ / To:tf lqmofsnfksf] lj/f]w ug]{ . à ljBfnodf ag]sf] zf/Ll/s b08 ;hfo, of}g b'Jo{jxf/, 3[0ff, x]kfO, pk]Iff, ckx]ngf ;DaGwL cfrf/;+lxtfsf] kfngf ug]{ / ;f]sf] d'Nof+sg ug]{ . o;/L ag]sf cfrf/;+lxtf ck'/f] jf cGo kfngf ug'{kg]{ s'/fx? yk ug'{kg]{ l:ytL cfPdf ljBfyL{ ;fyLx? / lzIfsx?;Fu ;/;Nnfx u/L yk ug{ kxn ug]{ . à ljBfnodf ePsf ;+/rgfx?sf] ;'/Iff ug]{ . emofn, u|Ln, kvf{n h:tf hf]lvdk"0f{ :yfgx?df r9g] jf v]n v]Ng] sfd gug]{ .
  • 30. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 25 ;];g !) M lzIf0f l;sfO{ k|lqmofdf afnaflnsfsf] ;xeflutf p2]Zo M à ;xefuLx?n] lzIf0f l;sfO{ k|lqmofdf cfkmgf] ;xeflutfsf] dxTj / cfjZostfsf] af/]df yfxf kfpg]5g . à lzIf0f l;sfO{ k|lqmofdf cfkmgf] ;xeflutf x'g] k|lqmofsf] af/]df 5nkmn ug]{5g . ljlw M à v]n à dlit:s dGyg à n3' k|jrg ;do M à !@) ldg]6 cfjZos ;fdu|L M à Go"hlk|G6, dfs{/, k]k/ 6]k, ;Gbe{ ;fdu|L lqmofsnfk M à ;xefuLnfO{ uf]nf] 3]/f agfP/ /fVg] / cfk"m;Fu ePsf] Ps Ps cf]6f ;fdfg gbf]xf]l/g] u/L Pp6f emf]nf jf sf6'{gdf xfNg nufpg] . à ;a} ;fdfg ;+sng ul/;s]kl5 tL ;fdfgx?nfO{ ;xefuLsf] aLrdf kf]Vg] . à k|To]s ;fdfgn] s] sfd u5{ egL k|Zg ug]{ . à ca ;a}nfO{ kfn} kfnf] tL ;fdfg cfk"mn] ug]{ eGbf km/s sfd u/]/ b]vfpg nufpg] . h:t} sfkLnfO{ P]gsf] ?kdf, sndnfO{ ufhnsf] ?kdf k|of]u ug{ ;lsG5 . à of] v]n v]Nbf Pp6f ;xefuLn] u/]sf] cEof; csf]{n] ug'{ gx'g] . s'g} Pp6f j:t'nfO{ Pp6f ;fdfg agfO;s]sf] /x]5 eg] ;f]xL ?kdf csf]{n] k|of]u ug{ gkfpg] . h:t}M sfkLnfO{ P]gfs} ?kdf / sndnfO{ ufhns} ?kdf k|of]u ug{ kfOb}g . t/, sfkLnfO{ yfn / snd n77Lsf] ?kdf k|of]u ug{ eg] kfOG5 . à Ps k6sdf Pshgfn] Pp6f eGbf a9L ;fdfgsf] k|of]u ug'{ kb{5 . s'g} ;xefuLn] cfkmgf] ultljlw b]vfO/xFbf p;n] d}n] of] jf Tof] ug{ vf]h]sf] eGg kfpFb}g . à o;/L lqmofsnfk ul//xFbf gofF ;fyLnfO{ s] ug]{ < eGg] v'Nb'nL d]6fpg klxn]sf] ;xefuLn] l;sfpg kfpg] s'/fsf] 5'6 lbg] . t/, ;a} ;xefuLn] s'g} g s'g} lqmofsnfk ug]{ k5{ eGg] lgod agfpg] . à ;a} ;xefuLn] cfkmgf] cfkmgf] lqmofsnfk ul/;s] kl5 ;a}nfO{ ;fdfg lkmtf{ ug]{ / cfkmgf] :yfgdf a:g nufpg] / v]nsf] ;ldIff ug]{ . à v]nsf] ;ldIff ug{ lgDg k|Zgx? ug{ ;lsG5 < != v]n s:tf] nfUof] < @= of] v]n klxn] v]n]sf] lyof] ls lyPg < #= klxn] gv]n]sf] x'Fbf gb]vL, ghfgL of] v]n v]Ng ;lsGYof] <
  • 31. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf26 $= of] v]nsf] nflu ;fdu|Lx? s;n] Nofof] < %= s] v]n v]nfpg] lzIfsn] ;a} ;fdu|L NofP/ v]n v]nfpg ;Dej 5 < ^= Pp6f jf b'O{ cf]6f dfq ;fdu|Ln] of] v]n v]Ng ;Dej 5 < à dflysf k|Zgx? ;f]lw ;s] kl5 v]nnfO{ l;sfO{ k|lqmofdf hf]8b} hfg] . h;/L v]n v]Ngsf] nflu v]n v]nfpg] Ps hgf ;xhstf{sf] k|of;, p;n] NofPsf] ;fdu|Ln]dfq c;Dej lyof], l;sfO{ k|lqmof klg To:t} xf] . Psn k|of;n], yf]/} ;fdu|L -lstfa / sfkL dfq_n] l;sfO{ k|lqmof klg c;Dej x'g] s'/f atfpg] . à To;kl5 gLltdf ePsf s'/f / afnaflnsfn] ug{;Sg] e"ldsfsf] af/]df ;xhstf{n] cfkmgf] k|:t'tLs/0f ug]{ . kf7o;fdu|LM ;/;tL{ x]bf{ o;df lzIfssf] e"ldsf b]lvG5 . t/, xfdL afnaflnsf klg o;df a/fa/ lx:;]bf/ 5f}F . ljBfyL{nfO{ l;sfpg] jf l;Sg] jftfj/0fsf] Joj:yfkg ug]{ k|lqmoffnO{ lzIf0f l;sfO{ k|lqmof elgG5 . t/, xfdL afnaflnsfn] l;sfpg ;Sg] jftfj/0fsf] lgdf{0f ug{ g;s]sf] cj:yf lzIfsx?n] l;sfpg ;Sb}gg . afnaflnsfsf] cGt/lgxLt Ifdtfsf] k|:k'm6g ug{ u/fpg sIffsf]7fdf dfq lzIf0f l;sfO{ k|lqmofnfO{ ;Lldt /fVg x'b}g . ;d'bfo, jftfj/0faf6 klg w]/} s'/fx? l;sfpg ;Sg] ePsf] x'Fbf afnaflnsfnfO{ uLt, gfr, vf]hk"0f{ sfo{, syf, v]n h:tf dgf]/~hgfTds lqmofsnfkdf klg ;+nUg u/fpg' k5{ eGg] dfGotf /x]sf] 5 . xfdL afnaflnsfn] klg To:tf lqmofsnfkx?df lgw{Ss;Fu efu lng / ;xefuL x'g tof/ /xg' kb{5 . x'g} kg]{ M à z}lIfs ;qsf] ;'?d} ;a} ljifosf] kf7ok':ts nufot :yfgLo tj/df ag]sf cGo kf7o;fdu|Lx? ;a} ljBfyL{n] kfPsf] . à d"No gkg]{ / sd d"No kg]{ lzIfs tyf ljBfyL{ lgld{t jf ;+slnt ;fdu|Lx? x/]s sIffdf Joj:yf tyf k|of]u ePsf] . à sIffsf]7fdf kf7oqmd;Fu ;DaGwLt ;fdu|Lx? k|bz{g u/]sf] . à lzIf0f l;sfO{df ;d'bfosf] /]vb]v / ;xof]u x'g] u/]sf] . à ljBfyL{sf] rf}tkmL{ ljsf;sf] nflu xKtfsf] Psk6s cltl/Qm lqmofsnfk x'g] u/]sf] . afnaflnsfn] ug{ ;Sg] M à lgoldt ljBfno hfg], ljBfnoaf6 gefUg] / lstfa, sfkL, snd, emf]nf, ljBfno kf]zfssf] ;'/Iff ug]{ . à z}lIfs ;fdu|L lgdf{0f, k|of]u tyf ;+/If0fdf lzIfsx?nfO{ ;xof]u ug]{ . à ljBfnosf] k9fO{, lzIfsx?sf] Jojxf/, ljBfnosf] Joj:yfkgsf] ;xof]u, k[i7kf]if0fsf nflu ;s];Dd kflIfs ?kdf jf dfl;s ?kdf ljBfnosf] e|d0f ug{ / lzIfsx?;Fu cGtlqm{of ug{ cleefjsx?nfO{ eGg] . à ljBfnon] cfof]hgf u/]sf] cltl/Qm lqmofsnfkx?df ;xefuL x'g] / c?nfO{ klg cj;/ k|bfg ug]{ .
  • 32. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 27 ;];g !! M ljBfnodf afnSna / afnSnadf k|hftflGqs cEof; p2]Zo M à ;xefuLx?n] ljBfnodf afnSnasf] cfjZostfsf] af/]df yfxf kfpg]5g . à ;xefuLx?n] afnSnadf s;/L k|hftflGqs cEof; ug{ ;lsG5 eGg] ljifodf 5nkmn ug]{5g . à ;xefuLn] afnSnan] ljBfnodf lzIf0f l;sfO{ k|lqmofdf v]Ng] e"ldsfsf] af/]df hfgsf/L k|fKt ug]{5g . ljlw M à dlit:s dGyg à ;d"x 5nkmn à k|:t'tLs/0f à n3' k|jrg ;do M à !@) ldg]6 cfjZos ;fdu|L M à Go"hlk|G6, dfs{/, k]k/ 6]k lqmofsnfk M à ;xefuLnfO{ afnSna s] xf] < / ljBfnodf afnSna lsg < eGg] k|Zg] ug]{ . à ;xefuLn] eg]sf] s'/fx? Go"hlk|G6df l6Kb} hfg] . à ;a} ;xefuLsf] k|:t'tL kl5 ;xhstf{n] afnSna / afnSnasf] cfjZostfsf] af/]df hfgsf/L u/fpg] . à ;xefuLnfO{ rf/ ;d"xdf ljefhg ug]{ / k|To]s ;d"xnfO{ tn lbOPsf Ps Pscf]6f a'Fbfdf 5nkmn u/L tL kl/0ffd Nofpgsf nflu afnSnan] s] s] ug{ ;S5 < eGg] ljifodf l6kf]6 u/L k|:t'tL ug{ nufpg] . != ljBfnodf u7g ePsf] afnSnadf ;a} afnaflnsfx? ;dfg ?kdf ;xefuL x'g kfpg' k5{ / ;f]xL cg';f/ g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug{ kfpg' kb{5 . @= afnSnasf ;b:ox?n] g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug]{ cj;/ ;dfg ?kdf kfpg' k5{ / of] k|lqmofdf jois jf ;+/Ifssf] x:tIf]k x'g' x'b}g . #= afnSnan] ug]{ lg0f{o k|lqmofdf k|hftflGqs cEof; ePsf] x'g'kb{5 . o:tf] k|lqmofdf ;a}sf] ;dfg ;xeflutfsf] ;'lglZrttf x'g' kb{5 . lg0f{o k|lqmof k'/f ePkl5 ;'emfjsf nflu jois jf ;+/Ifs;Fu 5nkmn ePsf] x'g'kb{5 . $= afnSnan] ug]{ sfo{qmd jf afnSna ;xefuL x'g'kg]{ sfo{qmddf ;a} ;b:osf] ;dfg cj;/sf] ;'lglZrttf
  • 33. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf28 x'g' kb{5 . à ;xefuLsf] k|:t'tL kl5 ;xhstf{n] lgDg ljifodf s]lGb|t /xL cfkmgf] k|:t'tLs/0f ug]{ . != afnSnadf ;dfg ;xeflutf lsg / s;/L < @= afnSnadf k|hftflGqs cEof; s] xf] < lsg < / s;/L x'G5 < #= afnSnadf ePsf] s:tf] cj:yfsf] cEof;nfO{ k|hftflGqs cEof; dfGg] < kf7o;fdu|L M ljBfno xfdL afnaflnsfsf] nflu lzIff xfl;n ug{sf] nflu ;xefuL x'g] :yfg xf] . oxfF xfdL ljleGg lzIffj4{s s'/fx? l;S5f}F . eg], afnSna ljleGg cltl/Qm lqmofsnfk ug]{ Pjd hLjgpkof]uL ;Lk / Ifdtf ljsf; ug]{ ynf] xf] . afnSnan] xfdL afnaflnsfx?nfO{ g]t[Tj ug]{, lg0f{o ug]{ nufot k|hftflGqs cEof; ug]{ ;Lk k|bfg ub{5 . afnSna s] xf] < afnaflnsfx?sf] ;xeflutf ug{ kfpg] tyf JolQmTj ljsf; ug]{ clwsf/sf] Jojxfl/s sfof{Gjog ug{sf nflu afnaflnsfx?nfO{ ;+ul7t u/L agfOPsf] ;d"x afnSna xf] . ljBfnodf afnSna lsg < ljBfnodf xfdL afnaflnsfx?n] w]/} s'/fx? l;ls/x]sf x'G5f}F . afnd}qL ljBfnodf kf7ok':tsdf ePsf ljifoj:t'x?nfO{ /dfOnf] / dgf]/~hgfTds z}nLn] ;a}n] a'emg] u/L lzIfsx?n] xfdLnfO{ l;sfpg' x'G5 . t/, Toltn] dfq xfd|f] bL3{ hLjgnfO{ ;'lglZrt ug{ kof{Kt x'b}g . To;}n] afnSnasf] cjwf/0ffnfO{ ljBfnodf klg k|of]u ug]{ ul/Psf] 5 / afnSnasf] dfWodaf6 afnaflnsfx?n] w]/} /rgfTds Pjd ;[hgfTds lqmofsnfk ug]{ cfkmgf] Ifdtfsf] ljsf; ug]{ u/]sf] kfOG5 . lgDg p2]Zosf nflu ljBfnodf afnSnasf] cfjZostf 5 M à af]Ng], n]Vg] ;Lksf] ljsf; ug{ à g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug{ à hftLo, n}lËs e]befj x6fpg à d]nldnfksf] efjgfsf] ljsf; ug{ à afnaflnsfk|lt ul/g] cdfgjLj Jojxf/sf] /rgfTds z}nLdf lj/f]w ug{ à Ps cfkf;df ;xof]usf] efjgf j[l4 ug{ à /rgfTds Pjd l;h{gfTds Ifdtfsf] ljsf; ug{ x'g} kg]{ M à ljBfnodf u7g ePsf] afnSnadf ;a} afnaflnsfx? ;dfg ?kdf ;xefuL x'g kfpg' k5{ / ;f]xL cg';f/ g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug{ kfpg' kb{5 . à afnSnasf ;b:ox?n] g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug]{ j;/ ;dfg ?kdf kfpg' k5{ / of] k|lqmofdf jois jf ;+/Ifssf] x:tIf]k x'g' x'b}g . à afnSnan] ug]{ lg0f{o k|lqmofdf k|hftflGqs cEof; ePsf] x'g'kb{5 . o:tf] k|lqmofdf ;a}sf] ;dfg
  • 34. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf 29 ;xeflutfsf] ;'lglZrttf x'g' kb{5 . lg0f{o k|lqmof k'/f ePkl5 ;'emfjsf nflu jois jf ;+/Ifs;Fu 5nkmn ePsf] x'g'kb{5 . à afnSnan] ug]{ sfo{qmd jf afnSna ;xefuL x'g'kg]{ sfo{qmddf ;a} ;b:osf] ;dfg cj;/sf] ;'lglZrttf x'g' kb{5 . efOalxgLx?, ljBfnodf :yfkgf ePsf] afnSna ;~rfngsf qmddf slxn sflxF g]t[Tj k|bfg ug]{ cEof;df / lg0f{osf] klqmofdf joisn] ug]{ x:tIf]k afx]s cGo ;a} k|lqmofdf afnaflnsfx? lhDd]jf/ x'g] u5{g . To;}n] afnSnanfO{ k|hftflGqs, ;dtfd"ns agfpg] s'/fdf afnaflnsf g} k|d'v ;/f]sf/jfnf x'g . afnSnasf] dfWodaf6 xfdL s:tf] aGg] < / xfd|f] afnSnanfO{ s:tf] agfpg] < eGg] s'/fsf] lgb]{lzt ug]{ lhDd]jf/ JolQm g} xfdL afnaflnsf xf}F . afnSnadf x'g} kg]{ M ljBfnodf u7g ePsf] afnSnadf ;a} afnaflnsfx? ;dfg ?kdf ;xefuL x'g kfpg' k5{ / ;f]xL cg';f/ g]t[Tj ;Lksf] ljsf; ug]{ cj;/ kfpg' kb{5 . afnSnan] ug'{kg]{ M à afnSna u7g ug'{k"j{ afnSnasf] af/]df hfgsf/L u/fpg] k|lqmofdf ;xefuL x'g] / pQm k|lqmofdf ;xof]u ug]{ . à afnSnasf] k'gu{7g ug'{k"j{ afnSnadf ;xefuL x'g cGo ;fyLx?nfO{ k|f]T;fxg ug]{ . à afnSnasf] g]t[Tj ug]{ sfo{df OR5f hfx]/ ug]{ / ;f] cg';f/sf] Ifdtfsf] ljsf; ub}{ hfg] . à afnSna eg]sf] ;a} ;b:ox?sf] Ifdtf ljsf; ug]{ ynf] ePsf] x'Fbf afnSnasf] k'gu{7g ubf{ g]t[Tj x:tfGt/0f ug'{ kb{5 . à s'g} klg ;b:on] cWoIf, ;lrj h:tf dxTjk"0f{ kbx? cf]u6]/ a:g' x'b}g . Ps sfo{sfn k"/f u/] kl5 ;f] kb cGo ;b:ox?nfO{ x:tfGt/0f ub}{ hfg' kb{5 . à cfk"m !* jif{ k'u]kl5 afnSnaaf6 lg:sg tof/ x'g' kb{5 . à ljBfnosf] xsdf ljBfnodf ePsf] clGtd sIff kf; u/] kZrft ;f] afnSnasf] ;b:otf :jtM /2 x'g] s'/fdf lglZrt x'g' kb{5 / cfk'mn] ;Dxfn]sf] kb x:tfGt/0f ug'{ kb{5 . x'g} kg]{ M à afnSnan] ug]{ lg0f{o k|lqmofdf k|hftflGqs cEof; ePsf] x'g'kb{5 . o:tf] k|lqmofdf ;a}sf] ;dfg ;xeflutfsf] ;'lglZrttf x'g' kb{5 . lg0f{o k|lqmof k'/f ePkl5 ;'emfjsf nflu jois jf ;+/Ifs;Fu 5nkmn ePsf] x'g'kb{5 . afnSnan] ug'{kg]{ M à afnSna k|hftflGqs cEof; ug]{ :yfg ePsf] x'gfn] afnSnan] ug]{ ;a} lg0fo{x? ;fd'lxs 5nkmnsf] cfwf/df ug'{kb{5 . à afnSnan] 5nkmn ug]{ ljifoj:t'sf] af/]df ;a} ;b:ox?nfO{ hfgsf/L u/fpg' kb{5 . à ;a}sf] ljrf/nfO{ ;Ddfg ug'{kb{5 / lg0f{o k|lqmofdf :yfg lbg' kb{5 .
  • 35. afnd}qL ljBfno / afnaflnsfsf] e"ldsf, tflnd lgb]{lzsf30 à lg0f{o k|lqmof k"/f ePkl5 jois jf ;+/Ifs ;Fu ;f] lg0f{osf] af/]df ;'emfj lng' kb{5 / pQm ;'emfj a}7sdf k|:t't ug'{kb{5 . x'g} kg]{ M à afnSnan] ug]{ sfo{qmd jf afnSna ;xefuL x'g'kg]{ sfo{qmddf ;a} ;b:osf] ;dfg cj;/sf] ;'lglZrttf x'g' kb{5 . afnSnan] ug'{kg]{ M à afnSnan] g]t[Tj ug]{ ;Lk k|bfg ug]{ x'Fbf afnSnan] ug]{ sfo{qmdsf] g]t[Tjsf] lhDdf ;dfg ?kdf ;b:ox?nfO{ k|bfg ug'{ kb{5 . à afnSna ;xefuL x'g' kg]{ sfo{qmd, ;ef, tflnd, uf]li7 h:tf sfo{qmdx?df cWoIf / ;lrjn] dfq ;xefuL hgfpg] u/]sf] unt cEof; ljBdfg 5 . afnSnasf ;a} ;b:ox? ;dfg x}l;ot /fVg] x'gfn] o:tf sfo{qmdx?df ;xefuL x'g] cj;/ ;a}n] kfpg' k5{ . To;}n] o;sf nflu kfn} kfnf] ;xefuL x'g] lgod agfpg ;lsG5 . o;sf cltl/Qm afnSnan] cfkmgf ;b:ox?sf nflu ;a}sf] ;xeflutfdf cfrf/;+lxtf lgdf0f{ ul/ nfu" ug'{ kb{5 . afnSnan] lgdf{0f u/]sf] cfrf/;+lxtfdf lgDg a'Fbfx?nfO{ clgjfo{ ug{ ;lsG5 M à afnSnasf s'g} klg ;b:on] s;}nfO{ klg s'g} klg k|sf/sf e]befj, x]nf tyf b'Jo{jxf/ gug]{ . à ljBfnosf] ljsf; / ljBfnonfO{ afnd}qL agfpg] k|lqmofdf ;b}j tTk/ /xg] / lzIfsx?;Fu xft]dfnf] ub}{ hfg] . à afnaflnsf;Fu k|ToIf ;/f]sf/ /fVg] ljifoj:t'nfO{ /rgfTds z}nLdf k|:t't ug]{ . à s'g} klg ;b:on] ;'tL{hGo kbfy{x? -r'/f]6, v}gL, u'6vf h:tf_ ;]jg gug]{ . à of}g hGo lqmofsnfksf] s'g} klg cj:yfdf lj/f]w ug]{ / kLl8tsf] kIfdf jsfnt ug]{ . à s'g} klg cj:yfdf ljBfnosf] k9fO{nfO{ lg/Gt/tf lbg] / sdhf]/ ;fyLnfO{ l;Sgsf nflu ;xof]u ug]{ .