1. ใบความรูที่ ๓
เรื่อง มัทนะพาธา
บทนําเรื่อง
มัทนะพาธา เปนพระราชนิพนธในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว รูปแบบเปน
บทละคนพูดคําฉันท ไดรับการยกยองจากวรรณคดีสโมสรเมื่อพุทธศักราช ๒๔๖๗ ใหเปนหนังสือ
แตงดี ดวยเหตุผลที่คณะกรรมการใหไว ดังนี้
“...เพราะทรงพระราชดําริใหใชคําฉันทเปนละครพูด อันเปนของแปลกในกระบวน
วรรณคดีและแตงไดโดยยาก ยังไมเคยมีกวีคนใดไดพยายามแตงมาแตกอน อีกประการหนึ่ง ในทาง
ภาษาซึ่งปรุงชื่อตัวละครและภูมิประเทศถูกตองตามยุคแหงภารตวรรษ อันจํานงใหเปนตัวเรื่อง
นับวารูปเรื่องปรุงดี จะแตงไดแตดวยพระปรีชาสามารถและสุตาญาณอันกวางขวาง
ตามคํายกยองของคณะกรรมการวรรณคดีสโมสร ลักษณะดีเดนประการแรกของมัทนะ
พาธา คือ การที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทรงริเริ่มนําฉันทมาแตงเปนบทละครพูด
ซึ่งทรงทําไดเชนนี้เพราะพระองคทรงเปนนักปราชญทางภาษาและวรรณคดี จึงทรงสามารถสรรคํา
ที่งายแกการเขาใจของผูอื่นมาแตงเปนฉันท ซึ่งเปนรอยกรองที่แตงยาก เนื่องจากบังคับใหคําครุ ลหุ
ตามฉันทลักษณทุกคํา ทั้งยังทรงสามารถผูกเปนบทเจรจาตามลักษณะของบทละครพูด ใหดําเนิน
เรื่องราวตามโครงเรื่องที่วางไวไดอยางดี จนผูอานสัมผัสไดทั้งรสคํา (Form) และรสความ
(Content)ที่ไพเราะและหมดจดงดงาม
ลักษณะดีเดนประการที่สองตามคํายกยอง คือ การที่ทรงตั้งชื่อตัวละครและสถานที่อันเปน
ฉากของเรื่องไดอยางถูกตองตามยุคแหงภารตวรรษ คือ ยุคแหงอาณาจักรพวกภารตะ ซึ่งสืบเชื้อสาย
มาจากพระภรต พระจักรพรรดิโบราณของอินเดียตามเรื่องมหาภารตะ ซึ่งเปนมหากาพยสําคัญเรื่อง
หนึ่ง แตงในประเทศอินเดียโบราณ เปนมหากาพยภาษาสันสกฤตเรื่องยาวที่สุดในโลก ที่ทรงแตงได
เชนนี้ก็เพราะพระองคทรงเชี่ยวชาญทางวรรณคดีภาษาสันสกฤตดวย
สําหรับชื่อนางเอกของเรื่องนี้มีพระราชปรารภในคํานําของเรื่องวา เดิมมีระราชดําริไววาจะ
ใหชื่อนางเอกตามชื่อของดอกไม แตเมื่อทรงทราบวาในภาษามคธเรียกดอกกุหลาบวา “กุพฺชก” ซึ่ง
ถาแผลงสระอะ เปน อา จะไดศัพทวา กุพฺชกา ซึ่งมีความหมายวา นางคอม จึงไมโปรด และไดทรง
หาคําศัพทตางๆ ที่พอจะใชเปนนามสตรี ก็ทรงเลือกเอา “มัทนา” จากศัพท “มทน” ซึ่งความหมาย
วาความลุมหลงหรือความรัก ในขณะที่ทรงคนหาชื่อนางเอก ทรงพบศัพท “มทนพาธา” ซึ่งเซอร
โมเนียร วิลเลียมส แปลไววา “ความเจ็บหรือความเดือดรอนแหงความรัก” (The pain or
disquietude of love) ก็โปรดวาเหมาะกับเนื้อเรื่อง จึงทรงตั้งชื่อเรื่องนี้วา “มัทนะพาธา หรือ
ตํานานแหงดอกกุหลาบ”

2. ที่วาชื่อเรื่อง มัทนะพาธา เหมาะกับเนื้อเรื่อง ก็เพราะตามเนื้อเรื่อง ตัวละครทุกตัวในเรื่องที่
มีความรักตอกัน ไมวาจะเปนความรักฉันคูรัก ฉันพอกับลูก หรือฉันเจากับขา ก็ลวนประสบความ
เดือดรอน ตรงกับพุทโธวาทวา “ที่ใดมีความรัก ที่นั่นมีความทุกข ของรักของบุคคลใดไมมี ทุกข
ของบุคคลนั้นไมมี”
เนื้อเรื่องมัทนะพาธา พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวมิไดทรงนํามาจากที่ใด
พระองคไดทรงกลาวไวในพระราชนิพนธคํานําวา แกนเรื่องหรือแนวคิดสําคัญของเรื่องมีติดอยูใน
พระทัยมานานแลว จนถึงปพุทธศักราช ๒๔๖๖ พระองคทรงวางโครงเรื่องขึ้นไดแลว ใหนางเอก
ของเรื่องถูกสาปเปนดอกกุหลาบ เพราะเปนดอกไมที่คนทั่วโลกนิยมวางามและหอมชื่นใจกวา
ดอกไมใดๆ ดังนั้นเรื่องนี้จึงแสดงแนวคิดสําคัญวาความรักเปนตนเหตุแหงความทุกข และแสดง
ตํานานแหงดอกกุหลาบตามจินตนาการของพระองคดวย
เนื้อเรื่องมัทนะพาธา แบงเปนสองภาค ภาคแรกเปนภาคสวรรค กลาวถึงเทพบุตรสุเทษณ
กริ้วเทพธิดามัทนาที่ปฏิเสธไมยอมรับรักของตน จึงสาปใหมัทนาเกิดเปนตนกุหลาบในโลกมนุษย
ตอเมื่อถึงวันเพ็ญขึ้น ๑๕ ค่ํา จึงกลับรางเปนหญิงสาวไดชั่วหนึ่งวันกับหนึ่งคืน จนกวานางจะเกิด
ความรักในชายใดจึงจะคงรูปเปนมนุษยไดตลอดไป และถานางไดรับความทุกขอันเนื่องจากความ
รักมาวิงวอนขอโท เทพบุตรสุเทษณจะยกโทษให
ภาคที่สองเปนภาคพื้นดิน กลาวถึงเทพธิดามัทนาจุติลงมาเกิดเปนตนกุหลาบออกดอก
สวยงามสงกลิ่นหอมขจรขจายในกลางหิมะวัน พระฤๅษีกาละทรรศินเล็งญาณทราบที่มาของตน
กุหลาบนี้จึงใหศิษยขุดมาปลูกไวในบริเวณอาศรม และรักนางดุจธิดา สวนนางมัทนาก็ปรนนิบัติรับ
ใชพระฤๅษีดุจเปนบิดาของตน จนวันหนึ่งทาวชัยเสน กษัตริยแหงเมืองหัสตินาปุระเสด็จประพาส
ปาและมาประทับพักแรมที่อาศรมพระฤๅษีในคืนวันเพ็ญ จึงไดพบนางมัทนา ทั้งคูรักกัน แตความ
รักของทาวชัยเสนและนางมัทนามีอุปสรรคสําคัญ คือ ทาวเสนชัยมีนางจัณฑีเปนพระมเหสีอยูแลว
ทาวเสนชัยไมไดรักนางจัณฑี แตอภิเษกสมรสดวยเหตุผลทางการเมือง เพื่อสัมพันธไมตรีระหวาง
ประเทศ นางจัณฑีหึงหวงถึงขนาดปนเรื่องเท็จใสรายนางมัทนาวาเปนชูกับศุภางค ทหารเอกคู
พระทัยของทาวชัยเสน ทาวชัยเสนหลงเชื่อ สั่งใหประหารชีวิตทั้งนางมัทนาและศุภางค แตผูรับ
คําสั่งปลอยใหนางมัทนากลับไปยังอาศรมพระฤๅษี และปลอยศุภางคเขาพลีชีพในสนามรบ นางมัท
นาไดทําพิธีบวงสรวงอัญเชิญเทพบุตรสุเทษณมาชวยขจัดความทุกขของนาง สุเทษณขอใหนางรับ
รักอีกครั้งหนึ่ง แตนางก็ยืนยันปฏิเสธ สุเทษณกริ้วโกรธจึงสาปนางใหเปนตนกุหลาบตลอดไป เมื่อ
ทาวชัยเสนทรงทราบความจริงและเสด็จมารับนางมัทนา จึงไดแตอัญเชิญตนกุหลาบมัทนากลับสู
นครหัสตินาปุระ จบเรื่องดวยคําขอพรของพระฤๅกาละทรรศินตอเทพยดาใหกุหลายอยูคูโลกไมสูญ
พันธ ใหความงามและกลิ่นหอมของดอกกุหลาบชวยระงับความทุกขและนําความสุขมาสูมนุษย
โลก อีกทั้งใหดอกไมนี้เปนสัญลักษณแหงความรักแทของหญิงชายทั่วทั้งโลกดวย

3. มัทนะพาธาตอนที่นํามาเปนบทเรียนเปนฉากที่ทาวชัยเสนฝากรักนางมัทนาในคืนวันเพ็ญที่
แรกมาพบกัน ณ ลานหนาอาศรมของพระฤๅษีกาละทรรศิน ฉากนี้มีความงามเทียบไดกับฉากหนา
มุข (Balcony Scene) ในเรื่องเมโอกับจูเลียต ของ วิลเลียม เชกสเปยร ซึ่งไดรับยกยองวาเปนยอด
แหงความงดงาม คือ งามดวยสถานที่ที่เปนสวนดอกไม งามดวยธรรมชาติในคืนวันเพ็ญจันทร
กระจางฟา งามดวยอารมณของตัวละครที่สดชื่นเบิกบานดวยความรักที่มีตอกัน และงามดวยวาจาที่
เจรจาฝากรักกันดวยถอยคําออนหวาน ไพเราะ มีความหมายดูดดื่มกินใจ สําหรับฉากในเรื่องมัทนะ
พาธาตอนที่เปนบทเรียน พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกลาเจาอยูหัวทรงกําหนดใหการเจรจาแสดง
ความรักตอกันนั้นลวงเลยมาถึงยามพระอาทิตยอุทัย ไดเห็นความงามของธรรมชาติยามรุงอรุณที่
แสงเงินแสงทองสองจับขอบฟา ผูทรงพระราชนิพนธทรงใชอีทิสังฉันท ๒๐ ซึ่งเลนคําครุลหุ
สลับกันในบทเจรจาปฏิญาณรักระหวางทาวชัยเสนกับนางมัทนา นับวาเปนการใชฉันทที่มีลีลา
สอดคลองกับอารมณของตัวละครที่ตื่นเตนเมื่อแรกประจักษวารักกัน และสอดคลองกับธรรมชาติ
ขณะนั้นที่ทุกสิ่งทุกอยางตื่นจากความหลับใหลขึ้นตอนรับแสงอรุณ

4. องกที่ ๓
ฉาก : ลานหนาอาศรมของพระกาละทรรศิน
คือฉากเดียวกันกับตอนที่ ๓ แหงองกที่ ๒ นั่นเอง แตหนังกวางที่ปูบนแทนศิลาใตตนไม
นั้นเก็บไปเสีย และสมมติวาเปนเวลากลางคืน มีแสงเดือนหงายแจมอยางในวันเพ็ญ
(ทาวชัยเสนออกทางหลืบซาย)
อินทรวิเชียร ๑๑
ชัยเสน โอโอกระไรเลย บมิเคย ณ กอนกลาง
พอเห็นก็ซาบซาน ฤดิรักบหักหาย
ยิ่งยลวะนิดา ละก็ยิ่งจะรอนคลาย
เพลิงรุมประชุมภาย ณ อุราบลาลด
พิศไทนบมีทราม วะธุงามสงาหมด
จนสุดจะหาพจน สรเสริญเสมอใจ
องควิศวะกรรมัน นะสิปนวะธูไซร
พอเสร็จก็เทพไท พิศะรูปสุรางคเพลิน
ยืนเพงและนั่งพิศ วรพักตรบหมางเมิน
งามใดบงามเกิน มะทะนา ณ โลกสาม
แลวิศวะกรรมัน ผิวะปนวะธูตาม
แบบอีกก็ไมงาม ดุจะโฉมอนงคนี้
เหตุนี้สินงคราญ ณ สถานพิภพตรี
จึ่งไมประสบที่ สิริรูปะเทียมทัน
งามเกินมนุษยจริง กละหญิงนิมิตฝน
จนแรกประสบนั้น ดนุจวนจะปลุกตัว
นึกวาสนิธนิทร นยนาก็แนวนัว
แตนึกก็ออกกลัว จะผวาและไมเห็น
ครั้นเมื่อสดับศัพ- ทะสําเนียงก็เยือกเย็น
ราวดื่มอุทกเพ็ญ รสะรื่นระรวยใจ
เสียงเจาสิเพราะกวา ดุริยางคะดีดใน
ฟากฟาสุราลัย สุรศัพทะเริงรมย
ยามเดินบเขินขัด กละนัจจะนาชม
กรายกรก็เรารม- ยะประหนึ่งระบําสวย
ยามนั่งก็นั่งเรียบ และระเบียบบเขินขวย

5. แขนออนฤเปรียบดวย ธนุกงกระชับไว
พิศโฉมและฟงเสียง ละก็เพียงจะขาดใจ
โอนอนจะหลับใหล ฤฉะนี้นะอกเอย
ขืนนอนก็รอนเรา ฤดิเฝาคะนึงเชย
หากขืนจะนอนเฉย อุระอาจจะพังภิน
จํามา ณ ที่นี้ เพราะวะใกลสุนาริน
โอเราบสมจิน ตะนะไดฤฉันใด
ชากอน ! ดนูเห็น ณ ประตูสิรําไร
ดังหนึ่งจะมีใคร จระจากพระอาศรม
อาขอถวายอัญ- ชลิองคสุโรดม
ขอใหดนูชม วธุเลิศเถอะสักที
(ทาวชัยเสนเลี่ยงเขาไปแฝงอยูหลังกอไมขางซาย มัทนาเดินออกมาจากอาศรมและมายืนพิง
เสาระเบียง มองดูดวงเดือน)
อินทรวงศ ๑๒
มัทนา โอวาอนาถใจ ละไฉนนะเปนฉะนี้
แตไรก็ไมมี มะนะนึกระเหระหน
ไมเคยจะเชื่อวา รตินั้นจะสัประดน
มาสู ณ ใจตน และจะตองระทมระทวย
เมื่อกอนสิชายรัก ก็มิพักจะเออจะอวย
อวดดีและอวดดวย บมิเคยจะลุมจะหลง
ทั้งเคยเยาะเยยหยัน นระผูพะวาพะวง
วาเขานะเขลาคง จะบพนระอิดระอา
เคยวาบุรุษกลาว วจะลวงยุพาและพา
ไปรวมสิเนหา บมิชาก็ทอดทิ้ง
ดังนั้นสิแมชาย อภิปรายและออยและอิ่ง
เราจึ่งมีสุงสิง และบรักสมัคสมาน
ครานี้สิพบชาย วรรูปวิเศษวิศาล
ใจวาบและหวามปาน ฤดินั้นจะโลดจะลอย
เธอนั้นฤเจียมตัว กิริยาก็เรียบรอย
ไมมีละสักนอย จะแสดง ณ ทวง ณ ที
วาเธอประสงคจะ อภิรมยฤดีระตี

6. เปนแตชําเลืองที่ ดนุบาง ณ ครั้ง ณ คราว
คราใดประสบเนตร ฤก็เราละรอนและหนาว
เธอไกลก็ดูราว นภะไรตะวันและเดือน
โอวา ณ ครานี้ แหละฤดีจะฟนจะเฟอน
ดวยรักกระทําเชือน ละฉะนี้จะทําไฉน
ชัยเสน (พูดปรารภ)
สาลินี ๑๑
ฟงคําที่หลอนบน ก็กะมลบมั่นได
วาคําที่พูดไซร วธุมุง ณ ตัวเรา
หากเรานี้หาญตอบ ผิวะขัดฤดีเจา
โฉมยงจงรีบเขา ณ พระบรรณะศาลา
คอยฟงเผื่อพูดอีก เถอะนะเห็นจะดีกวา
เพียงฟงเจาแกวตา ก็ระรื่นระเริงใจ
มัทนา (ยังไมเห็นทาวชัยเสน พูดคนเดียว)
โอนึกขึ้นมาแลว ละก็แทบจะรองไห
พอหมดคืนนี้ไซร ก็จะชวดละโอกาส
เอทําฉันใดดี นะจะใหพระทรงราชย
อยูตอไมลีลาศ จระจาก ณ ที่นี้
หากวาไมไดเปน ยุวพรหมะจารี
คงกลาแลพาที พจะทูลพระภูธร
ใหคงแรมอยูอีก ณ ประเทศะนีกอน
แลหากวาทูลวอน พระก็อาจะเดารู
วาเรานี่ภักดี และก็คงจะเอ็นดู
ตัวเราจักไดอยู ปฏิบัติพระบาทา
โออยากใหทานรู ณ ฤดีดนูนา
อยูกอนเถิดราชา
ชัยเสน (พูดตอบคําของมัทนา) ดนุเองก็เต็มใจ
อยากอยูเพื่อชมโฉม ยุวะดีมณีมัย
ผูเปนเจาของใจ
มัทนา เอะ ! ก็ใครนะพาที
มาจากในที่มืด มะนะมุงจะใหยั้ง
(เดินออกจากที่แฝงมายืนหนาอาศรม)

7. มัทนา อาจอมมงกุฎเกลา ก็กระไรพระมาบัง
พุมไมแลทรงฟง วะจะของกระหมอมฉัน
ผูบนดังคนเพอ และมะเมอประหนึ่งฝน
ไมควรสมเด็จธรร- มิกะราชจะทรงยิน
ชัยเสน ยินแลวขาชื่นจิต ดุจะหลอนและใหกิน
น้ําทิพยที่ควรจิน- ตะนะแทนะนงคราญ
มัทนา หากวาหมอมฉันทราบ พระเสด็จ ณ นาศาล
ปากคงไมอาจหาญ เพราะก็ยอมจะมีอาย
อันหญิงยอมไมอยาก จะกระทําประดุจขาย
ความรักใหแกชาย เพราะวะเกรงจะดูแคลน
อันชื่อของหมอมฉัน ฤก็สุดจะหวงแหน
เกลียดหญิงที่แปรแปรน กละชวนบุรุษชม
ครานี้พนเอินองค อธิราชนะโรดม
ทรงยินคําปรารม- ภะและบน ณ ราตรี
คงทรงนึกอยูวา ดนุทรามและสิ้นดี
ราวนางโสเภณี บมิเขินมิขวยใจ
แลวคงทรงดูถูก ดนุนี้และยิ่งใหญ
วาเปนผูหญิงไร คุณะธรรมะอันควร
หมอมฉันขอทูลลา นรนาถบดีศวร
ยิ่งอยูคงยิ่งกวน วรบาทพระภูธร
อุปฏฐิตา ๑๑
ชัยเสน อาโฉมมะทะนา บริสุทธิบังอร
ขาฤๅจะติหลอน เพราะสดับวะจีหวาน
ชื่นจิตตะสดับ มธุรสฤดีบาน
ทราบวายุวะมาลย กรุณา ณ ขานี้
พอเห็นวรพักตร วนิดาวะรางคี
บัดนั้นฤก็มี ฤดิทวมสิเนหา
เหมือนโฉมดะรุณี นะแหละยื่นสุหัตถมา
ลวงใจดนุคราห และกระลิงหทัยไว
แตนั้นก็อนงค นะสิงยังบคืนให
กําดวงฤดิใน วรหัตถะแนนครัน
หากนางบมิชอบ และจะคืนหะทัยนั้น

8. ขานี้ก็จะศัล- ยะพิลาปพิไรวอน
ขอใหวนิดา กรุณาดะนูกอน
อยาเพอสละรอน ระติราญสุไมตรี
ถึงหลอนจะมิรัก ก็จะขอกะโฉมศรี
ใหยอมดนุมี ฤดิรักพะธูไป
จนกวาจะประจัก- ษะณจิตตะหลอนไซร
แลวยกฤดิให ดนุผูพยายาม
อาโฉมมะทะนา ผิวะหลอนจะยอมตาม
ใจพี่ละก็ความ สุขะพี่จะพูนพี
แตหากมะทะนา บมิรักก็พี่นี้
เหมือนตกอะวิจี ทุขะทวมบรูวาย
ภุชงคประยาต ๑๒
มัทนา กระหมอมฉันสดับคํา ดํารัสแหงพระฦๅสาย
ประณตนอบระยอบกาย และกราบแทบพระบาทา
ก็รสใดจะหวานแมน สุรสแหงพระวาจา
กระแสซาบ ณ ทรวงขา พระบาทปลื้มบลืมรส
และรูสึกพระการุณ- ยะภาพแหงพระทรงยศ
จะฝงใจบไดลด ฤลืมจน ณ วันมรณ
ก็แตวากระหมอมฉัน ฤเปนชาวพะนาดร
จะเทียบชาวนครคอน จะเสียเปรียบบควรหวัง
สนมนางกํานัลใน สถิตแทบ ณ เวียงวัง
ฉวีนวลสกาวปลั่ง ประดับแกววราภา
และรูจักบําเรอครบ ประจบองคพระราชา
กระหมอมฉันสิชาวปา จะสูเขาบไดแท
ชัยเสน อะ ! จริงๆ นะแกวตา ดนูนี้บอยากแล
ฤเชยนาริอื่นแม กนิษฐาประนอมรัก
เพราะนารี ณ วังใน บมีใครจะงามพักตร
ฤงามรูปวิไลลักษณ เสมอเจาบพึงมี
คณานางสนามเปรียบ ประหนึ่งกาและถอยที
วธูยอดฤดีพี่ ประหนึ่งหงสสุพรรณพรรณ
ก็พี่นี้สิเคยชม วิหคหงสะเลอสรร
จะกลับชมอิกานั้น บไดแลวนะแกวตา

9. มัทนา กระหมอมฉันก็เคยทราบ สุภาษิตบุราณวา
บุรุษยามสิเนหา ก็พูดไดละหลายลิ้น
ประจบนางและพลางกอด พะนอพลอดและปลอดปลิ้น
และหลอกเยาวะนาริน
ชัยเสน ผิลิ้นพี่จะมีหลาย
ก็ทุกลิ้นจะรุมกลาว แสดงรัก ณ โฉมฉาย
และทุกลิ้นจะเปรยปราย ประกาศถอยปะฏิญญา
พะวีวาจะรักยืด บจางจืดสิเนหา
สบถใหละตอหนา พระจันทรแจม ณ เวหน
มัทนา พระกลาวอางพระจันทรนี้ ชะรอยทีมีชอบกล
ชัยเสน เพราะเหตุใดละหนามน ?
มัทนา เพราะเดือนนั้นมิมั่นคง
ณ ขางขึ้นสิหงายแจม กระจางสดและกลดทรง
ณ ขางแรมบเห็นองค พระจันทรเจา ณ ราตรี
ชัยเสน ฉะนั้นขอสบถตอ สุดาราจํารัสศรี
วะแวววับระยับที่ นะภากาศพะแพรวพราย
มัทนา ก็เห็นวามิชอบกล ละอีกแลวพระฦๅสาย
เพราะเมื่อใดพระจันทรฉาย ก็ขับดาวละลายไป
ชัยเสน ฉะนั้นเจาจะใหพี่ สบถโดยสุเทพใด
มัทนา ก็หากทรงประทานให กระหมอมฉันนะเลือกสรร
จะขอใหพระสาบาน ณ องคเทวะเทวัน
พระองคใดก็ไมมั่น ฤดีเทาพระจอมเกศ
พระองคทูลกระหมอมแกว ก็สมมตสุเทเวศร
ฉะนั้นแมพระทรงเดช ดํารัสคําปฏิญญา
กระหมอมฉันก็จงรัก และภักดีและเปนขา
ไฉนเลาจะสงกา
ชัยเสน ฉะนั้นพี่ก็ยินดี
(ทาวชัยเสนไปจูงมือมัทนาจากระเบียงและจูงมากลางเวที)
โตฏก ๑๒
มะทะนาดนุรัก วรยอดยุพรดี
และจะรักบมิมี ฤดิหนายฤระอา
ผิวะอายุจะยืน ศะตะพรรษะฤกวา

10. ก็จะรักมะทะนา บมิหยอนฤดิหรรษ
นยะนาก็จะชม วธุตางมะณิพรรณ
และจะสูดสุวะคันธ ระสะตางสุผะกา
ผิวะตื่นก็จะดู ยุวะดีสิริมา
ผิวะหลับฤก็ขา จะสุบินฤดิเพลิน
ทิวะราตริจะนอน ฤจะนั่งฤจะเดิน
บมิมีละจะเหิน ฤจะหางมะทะนา
บมิเห็นวรพักตร ก็จะหนักอุระวา
ขณะเคียงพะนิดา ก็จะรื่นฤดิศานต
ผิวะเจาก็สมัค และจะรักดนุนาน
จระสูอุทะธาร เถอะนะเราก็จะวัก
อุทะกลาวสุปะทาน เฉพาะเทพสุรศักดิ์
และฉะนั้นละก็จัก ดุจะหมั้นจะวิวาห
มัทนา ผิพระโปรดละก็ขอย บมิขัดวะจะนา
และจะตามพระลิลา จระทั่วปะฐะพี
(บัดนี้สมมตวาเริ่มจะรุง, ฉะนั้นใหมีแสงแดดขึ้นที่ทองฟา แลวคอยเปดไฟขาวมากขึ้นทีละ
นอยๆ ระหวางเวลาที่สองคนพูดกันตอไปนี้)
อีทิสัง ๒๐
ชัยเสน อาอะรุณแอรมระเรื่อรุจี
ประดุจมะโนภิรมระตี ณ แรกรัก
แสงอะรุณวิโรจนนะภาประจักษ
แฉลมเฉลาและโศภินัก นะฉันใด
หญิงและชายณะยามระตีอุทัย
สวาง ณ กลางกะมลละไม ก็ฉันนั้น
แสงอุษาสะกาวพะพราว ณ สรรค
ก็เหมือนระตีวิสุทธิอัน สวางจิต
อาอนงคะเชอญดําเนินสนิธ
ณ ขางดูนูประดุจสุมิตร มโนมาน
ไปกระทั่ง ณ ฝงอุทกอะจีระธาร
และเปลงพะจิ ณ สัจจะการ ประกาศหมั้น
ตอพระพักตรสุราภิรักษะอัน
เสด็จสถิต ณ เขตอะรัณ- ยะนี่ไซร

11. วาดะนูและนองจะเคียงคระไล
และครองตลอด ณ อายุขัย บคลาดคลา
มัทนา สูรยะสองสวาง ณ กลางนะภา
ก็พลอยสวาง ณ ภูมิหลา แหละฉันใด
อันพระโปรดก็จิตตะขาก็ได
สวางกระจางและสดและใส ณ บัดนี้
ขาพระบาทจะสุขสราญฤดี
ก็ยอมจะโดยพระบาระมี ธ ปกเกลา
พึ่งพระคุณกะรุณยะค่ําและเชา
จะปราศะโศกบมีเศรา ฤทุกขํ
ใจจะอิ่มจะเอมเพราะเปรมปริยํ
และรื่น ณ รสระตีจิรํ ระรวยใจ
ทูลกระหมอมเสด็จ ณ เทศะใด
ก็ขาพระบาทจะตาม ธ ไป พระเจาขา
(ทาวชัยเสนกับมัทนาจูงมือกันเดินเขาโรงทางหลืบซาย)