зардал лекц-1

1. Лекц-1
Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí òóõàé îéëãîëò,
ò¿¿íèé ñóäëàõ ç¿éë
2011-2012

2. Àãóóëãà
• Çàðäëûí á¿ðòãýë ãýæ þó âý?
• Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ¿¿ðýã
• Òîäîðõîéëîëò
• ªðòºã çàðäëûí ÿëãàà
• Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ñóäëàõ ç¿éë
• Ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ÿëãàà

3. Çàðäëûí á¿ðòãýë ãýæ þó âý?
Зардлын бүртгэлийн эзлэх байр суурийг
тодорхойлохын тулд нягтлан бодох бүртгэлд
санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлийн
гүйцэтгэх үүрэг ролийг авч үзэх
шаардлагатай байдаг.
Нягтлан бодох бүртгэлийн мэдээлэл нь:
1. Гадны хэрэглэгчдийг мэдээлэлээр хангах
2. Урт болон богино хугаацаанд явуулах үйл
ажиллагааны төлөвлөгөөг боловсруулах
3. Үйл ажиллагааны үр дүнг шинжлэх,
удирдлагын шийдвэр гаргах бололцоог олгох
гэсэн үндсэн зорилгыг хэрэгжүүлнэ.

4. Çàðäëûí á¿ðòãýë ãýæ þó âý?
Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýëèéí ìýäýýëýë íü ãàäíû
õýðýãëýã÷äèéã ìýäýýëëýýð õàíãàõ çîðèëãîòîé
áàéäàã áîë óäèðäëàãûí á¿ðòãýë íü äîòîîä
õýðýãëýã÷äèéã ìýäýýëëýýð õàíãàõ ¿¿ðýãòýé
áàéäàã. Õàðèí çàðäëûí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë
íü ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë óäèðäëàãûí
á¿ðòãýëèéí õîëáîã÷ áîëæ ºãäºã áºãººä ººðººð
õýëáýë ýíý õî¸ð á¿ðòãýëèéí àëü àëèíä íü
àøèãëàãääàã.

5. Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ¿¿ðýã
Àëèâàà áàéãóóëëàãûí ãîë çîðèëãî íü ¿ð
àøèãòàé àæèëëàõ þì. Á¿òýýãäýõ¿¿í àæèë
¿éë÷èëãýýíèé ººðèéí ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ
óëìààð àøèã àëäàãäëàà ¿íýí çºâ òîîöîõ íü
÷óõàë þì. Èíãýñíýýð óäèðäëàãûí øèéäâýð
ãàðãàõ, òºëºâëºõ, õÿíàõ çýðýã ¿éë
àæèëëàãààã çºâ çîõèîí áàéãóóëíà.
Зардлын бүртгэлийн мэдээлэл нь дараах
үүрэгтэй:
• Үйл ажилагаа явуулах зардлын төсөв,
төлөвлөгөөг боловсруулж хэрэгжүүлэхэд
шаардлагатай мэдээлэлээр хангах

6. Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ¿¿ðýã
• Үйл ажиллагааны явцад гарсан зардлыг
төлөвлөгөөтэй зэрэгцүүлэх замаар түүний
гүйцэтгэлд хяналт тавихад шаадлагатай
мэдээлээр хангах
• Үйл ажиллагааны үр дүнг зөв тодорхойлох,
хөрөнгийн үнэлгээг бодитоор тогтоох
зорилгоор үйлдвэрлэсэн бүтээгдхүүн
үзүүлсэн ажил үйлчилгээ тус бүрээр өртөг
тодорхойлоход шаардагдах мэдээлэлээр
хангах гэх мэт

7. Òîäîðõîéëîëò
• Çàðäàë ãýäýã íü: ¯éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõòàé
õîëáîãäîí ãàð÷ áàéãàà õºðºíãº, õºäºëìºðèéí
çàðöóóëàëò ò¿¿íèé ìºí㺺ð èëýðõèéëýãäýõ
õýìæýý þì.
• ªðòºã ãýäýã íü: Çàðäëûã ¿éë àæèëëàãààíû
òîäîðõîé îáúåêòòîé õîëáîí òîäîðõîé
õóãàöààãààð çààãëàí õóðèìòëóóëñíûã õýëíý.

8. Òîäîðõîéëîëò
• ªðòãèéí îáúåêò ãýäýã íü: ºðòãèéã òîäîðõîéëîõ
çàðäëûã õóðèìòëóóëàõ àëèâàà íýãæ ¿éë
àæèëëàãàà áóþó òîõèîëäîë þì. Ýäãýýð íýãæ
¿éë àæèëëàãàà òîõèîëäîë íü òîäîðõîé íýã
á¿òýýãäýõ¿¿í, íýã òºðëèéí á¿ëýã áóþó õýñýã
á¿òýýãäýõ¿¿í, ò¿¿íèé íýãæ õýñã¿¿ä, àæëûí
çàõèàëãà, ãýðýý òºñºë, öåõ òàñàã, ñàëáàðààñ
á¿ðäýíý.

9. Òîäîðõîéëîëò
• Êàëüêóëÿöèéí îáúåêò ãýäýã íü íýãæèéí ºðòºã
òîîöîõ ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í, àæèë
¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðºë þì.
• Á¿òýýãäýõ¿¿í àæèë ¿éë÷èëãýýíèé íýãæèéí
ºðòãèéã òîîöîõîä õýðýãëýæ áàéãàà
êàëüêóëÿöûí îáúåêòûí õýìæèõ íýæãèéã
êàëüêóëÿöèéí íýãæ ãýíý.

10. • ¯éëäâýðëýñýí á¿õ á¿òýýãäýõ¿¿í ¿ç¿¿ëñýí
àæèë ¿éë÷èëãýý êàëüêóëÿöèéí îáúåêò
áîëîõã¿é. Ó÷èð íü ºðòãèéí íýã îáúåêòîîñ
¿éëäâýðëýæ áàéãàà îëîí òºðëèéí
á¿òýýãäýõ¿¿íèéã äîòîð íü ¿íäñýí áà äàéâàð
á¿òýýãäýõ¿¿í ãýæ àíãèëäàã. ¯íäñýí
á¿òýýãäýõ¿¿íä íýãæèéí ºðòºã òîîöäîã áîë
äàéâàð á¿òýýãäýõ¿¿íä íýãæèéí ºðòºã
òîîöäîãã¿é.
Òîäîðõîéëîëò

11. ªðòºã çàðäëûí ÿëãàà
Çàðäàë ºðòºã ãýñýí îéëãîëò íü íýã òàëààð
õîîðîíäîî ñàëøã¿é õîëáîîòîé ÷ íºãºº òàëààð áèå
áèåíýýñýý ÿëãàãäàõ ÿëãààòàé îéëãîëò þì.
-Èõýíõè òºðëèéí çàðäàë ºðòãèéí òîäîðõîé
îáúåêòòîé õîëáîîòîé áàéäàã áîëîâ÷ äàíãààðàà
ºðòãèéã á¿ðä¿¿ëäýãã¿é
-Çàðèì òºðëèéí çàðäàë ºðòãèéí òîäîðõîé
îáúåêòòîé áèø á¿õ îáúåêòòîé
õàìààðàëòàéãààð ãàðäàã.

12. Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ñóäëàõ
ç¿éë
-Çàðäëûã õóðèìòëóóëàí á¿ðòãýõ á¿ðòãýëèéí
àðãà ç¿é
-¯éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿ç¿¿ëñýí àæèë
¿éë÷èëãýýíèé ººðèéí ºðòãèéã òîîöîõ àðãà,
ò¿¿íèé õóâèëáàðóóä
-¯éëäâýðëýëèéí íýìýãäýë çàðäëûã
õóðèìòëóóëàí õóâààðèëàõ

13. Çàðäëûí á¿ðòãýëèéí ñóäëàõ
ç¿éë
-¯éë÷èëãýýíèé õýñãèéí çàðäëûã òîîöîæ,
õóâààðèëàõ
-ªðòºã çàðäëûí õýòðýëò õýìíýëòèéã òîäîðõîéëîí
øèíæèëæ, øàëòãààíûã íü èëð¿¿ëýõ, õîëáîãäîõ
øèéäâýð ãàðãàõ
-Ñòàíäàðò çàðäëààð ºòºã òîîöîæ áàéãàà
íºõöºëä çàðäëûí õýëáýëçëèéã òîäîðõîéëæ
á¿ðòãýõ çýðýã àñóóäëûã ñóäàëíà.

14. Ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí çàðäëûí
á¿ðòãýëèéí ÿëãàà
• Çîðèëãî: Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë íü ãàäíû
õýðýãëýã÷äèéã ìýäýýëëýýð õàíãàõàä
÷èãëýãääýã áîë çàðäëûí á¿ðòãýë äîòîîä
õýðýãëýã÷äèéã ìýäýýëëýýð õàíãàõàä
÷èãëýãääýã.
• Öàã õóãàöàà: Çàðäëûí á¿ðòãýëä
àøèãëàãäàæ áàéãàà ìýäýýëýë íü èðýýä¿éä
÷èãëýãäñýí áàéäàã áîë ñàíõ¿¿ãèéí
á¿ðòãýëèéí ìýäýýëýë íü ºíãºðñºí ¿åèéí
ìýäýýëëèéã àãóóëäàã.

15. Ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí çàðäëûí
á¿ðòãýëèéí ÿëãàà
• Çàð÷ìààðàà: Ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë íü ÍÁÁÍÕÇ
çàð÷ìóóäûã áàðèìòëàäàã òîäîðõîé ñòàíäàðòòàé
áàéäàã áîë çàðäëûí á¿ðòãýëä ÿìàð íýã
ñòàíäàðò õýðýãëýãääýãã¿é.
• Õóóëü ç¿éí õóâüä: Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàíã
òîäîðõîé õóãàöààíä õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó
áýëòãýäýã áîë çàðäëûí á¿ðòãýë íü àëáàäëàãûí
áèø øèíæ ÷àíàðòàé áàéäàã

16. Ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí çàðäëûí
á¿ðòãýëèéí холбоо
Зардлын бүртгэл нь санхүүгийн бүртгэлтэй
дараах байдлаар холбогддог.
• Орлогын тайланд үйлдвэрлэсэн
бүтээгдхүүний өртөг, борлуулсан
бүтээгдхүүний өртөг, борлуулалтын ба
удирдлагын зардал зэрэг үзүүлэлтүүд
тусгагддаг.
• Бараа материал болох түүхий эд материал,
дуусаагүй үйлдвэрлэл, бэлэн бүтээгдхүүн
гэсэн 3 дансны үлдэгдэл өртөг нь балансад
тусгагддаг. Эдгээр нь зөвхөн үйлдвэрлэлийн
хүрээнд хамаарна.

17. Анхаарлаа хандуулсан
та бүхэндээ
баярлалаа
ЭЗНББТэнхимийн багш Ч.Буяндалай