1. Илтгэлийн нэр:
“Мэдээллийн технологийн аутсорсингийг
Монголд хөгжүүлэх боломжийн судалгаа”
Зохиогчийн овог нэр, хаяг: О. Халиунаа (ХоМТС-ийн ХХМ-ийн III курс)
Н. Цэндхүү (ХоМТС-ийн ХХМ-ийн III курс)
Удирдагч багш:
Ph.D.
О.Балдангомбо
(ХоМТС-ийн
МХУЭЗ-ийн
профессорын багийн тэргүүлэх профессор)
I.
Товч хураангуй
Аутсорсинг нь мэдээллийн технологийн давуу талд тулгуурлан оюуны
хөдөлмөрийг хямд өртөгтэй газар шилжүүлэх процесс юм. Аутсорсинг, түүний дотор
мэдээллийн технологийн аутсорсингийг эрчимтэй хөгжүүлэх нь дэлхийн олон орны
хөгжлийн чиг хандлага болоод байна. Аутсорсинг нь хөгжиж байгаа орнуудын хувьд
улс орондоо хамгийн сүүлийн үеийн шинэ технологийг нэвтрүүлэх, хүн амын
боловсролын төвшинг өндөрт өргөн хөгжүүлэх, ажилгүйдлийг бууруулах, хөрөнгө
оруулагчдын зүгээс улс оронд тавих анхаарлыг нэмэгдүүлэх, гадаад худалдааны
багтаамжийг өсгөх, эцэст нь мэдлэгт суурилсан эдийн засгийг бүрдүүлж, улс орны
ДНБ-ийг өсгөх гэсэн эерэг сайн талуудтай. Аутсорсингоор ажиллах өндөр түвшний
хүний нөөцийг бүрдүүлж чадвал Монголчууд гадаадад гарч хүнд нөхцөлд, хөлс
багатай хар бор ажил хийх нь багасч , Монгол хүн оюундаа тулгуурлан амьдрах үүд
хаалга нээгдэх боломжтой юм.
II.
Түлхүүр үг
МХТ – Мэдээлэл холбооны технологи
Гадаад аутсорсинг
Программ хангамж
METI- Ministry of Economic, Trade & Industry

2. III.
Оршил
XX зууны сүүлчээр хөгжингүй орнуудын дотоод зах зээл дээр аутсорсинг бий
болсон гэж үздэг. Аутсорсинг нь сүүлийн 20-иод жил хилийн чанадыг давж,
шилжилтийн эдийн засагтай хөгжиж буй орнуудад өндөр хурдтайгаар хөгжиж байна.
2007 онд Улсын Их Хурлаас аутсорсингийг хөгжүүлэхэд онцгой ач холбогдол өгөн
“Аутсорсингийг хөгжүүлэх, аутсорсингийн мэргэжлийн ажилтан бэлтгэх”
хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд 2008 онд 2,0 тэрбум төгрөгийг зарцуулах шийдвэр
гаргасан. Энэхүү хөтөлбөр нь Монгол улсын Ерөнхий сайдын 2008 оны 46 тоот
захирамжаар батлагдсан “Аутсорсинг хөгжүүлэх, аутсорсингоор ажиллах
мэргэжлийн ажилтан бэлтгэх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх журам”-ын дагуу
хэрэгжих юм. Хөтөлбөрийн гол зорилго нь Аутсорсингоор ажиллах өндөр түвшний
хүний нөөцийг бүрдүүлж улмаар ажлын байрыг нэмэгдүүлэхэд оршиж байна.
Аутсорсингоор ажиллах өндөр түвшний хүний нөөцийг бүрдүүлж чадвал
Монголчууд гадаадад гарч хүнд нөхцөлд, хөлс багатай хар бор ажил хийх нь
багасч Цахим Монгол хөтөлбөрт дэвшүүлсэн 16 гол зорилтын нэг болох “Хөлсөө
зарах уу? Оюунаа арилжих уу?” зорилт хэрэгжих боломжтой юм.
IV.
Хөлсөө зарах уу? Оюунаа арилжих уу?
4.1 Дэлхийн мэдээллийн технологийн аутсорсингийн зах зээл
Аутсорсинг гэж юу вэ?
Аутсорсинг нь “өөрсдөө хамгийн сайн хийж чадах гол ажлаа гүйцэтгэж, бусад
ажлуудаа хамгийн сайн гүйцэтгэж чадах хүмүүсээр нь гүйцэтгүүлэх” гэсэн зарчимд
тулгуурласан бизнес юм. Аутсорсинг хийснээр тухайн орон болон компанид
-
Зардал хэмнэх
Өндөр түвшин, чанартай гүйцэтгэл
Ашигтай ажиллагаа
ДНБ-ий өсөлт
МТ-ийн шинэ дэвшилт технологийг ашиглах
Ажилгүйдэл буурах
Өндөр цалин хангамж
Өөрийн орны нэр хүнд дэлхийн зах зээл дээр өсөх зэрэг маш олон давуу
талуудтай.
Өнөөгийн байдлаар МТ-ийн зах зээл АНУ, Япон, Европ гэсэн гурван том төвд
хуваагдаж байна. Энэ гурван зах зээл дээр 900 орчим тэрбум доллар эргэлдэж байна.
2004 онд томоохон гэрээ хэлэлцээрээр хийгдсэн аутсорсингийн ажлын нийт өртгийн
хэмжээ 57 тэрбумд хүрсэн еврод хүрснээс 49% нь Европ, 44% нь АНУ, 7% нь Ази
номхон далайн орнуудад оногдож байна. Global Outsourcing төвийн судалгаагаар

3. 2005 онд аутсорсингийн зах зээлд IBM(140 тэрбум долларын хөрөнгөтэй),
Infosys(19,9 тэрбум доллар), Accenture(23 тэрбум доллар), Wifro(16,6 тэрбум доллар)
компаниуд голлох үүргийг гүйцэтгэсэн байна. Аутсорсингийн үйлчилгээ хийлгэдэг
үндсэн захиалагчид нь АНУ, Европын компаниуд байна. Үйлчилгээг үзүүлдэг гол
орнууд нь Энэтхэг, Хятад, ОХУ юм. Ази номхон далайн бүсийн орнуудын жижиг,
дунд бизнесийн байгууллагууд янз бүрийн мэдээллийн системийг өргөн ашиглаж,
интернэт цахим арилжааг үсрэнгүй хөгжүүлснээр аутсорсингийн зах зээл сүүлийн
жилүүдэд асар хурдацтайгаар энэ бүс нутагт хүрээгээ тэлж байна. Энэтхэг улс энэ
чиглэлд дангаараа тэргүүлж, Бангалор хотыг, Хятад Далянь хотыг программ
хангамжийн аутсорсингийн төвөө болгон ажиллаж байна. Далянь хот нь Японы
программ хангамжийн аутсорсингийн зах зээлийн 60%-ийг дангаараа эзэлж байна.
Дээрхи орнуудын аутсорсингийг амжилттай хөгжүүлэхэд дараах хүчин зүйлүүд
нөлөөлжээ.
Үүнд:
Төрийн хүчтэй дэмжлэг
Англи хэлний мэдлэг
Шаардлагатай дэд бүтэц (холбооны сүлжээ)
МТ-ийн хангалттай боловсон хүчин
Татварын хөнгөлөлт
Ажлын хямд хүч
АНУ- д программистууд жилд 50-60 мянган долларын цалин авч байгаа бол
Энэтхэгт 8-10 мянга, Хятадад 5-6 мянган долларын цалин авч байна.
Манай орон энэ бүх туршлагыг судлан гадаад аутсорсингийг Монголдоо
хөгжүүлэхэд шаардлагатай боловсон хүчин бэлдэх, дэлхийн зах зээл дээр нэвтрэх
болоцоог судлах, одоо байгаа гадаад аутсорсинг хийж байгаа компаниудыг дэмжих,
өргөжүүлэх нь нэн тэргүүний асуудлууд юм.
4.2 Японы мэдээллийн технологийн аутсорсингийн зах зээл
Япон анх Энэтхэгтэй аутсорсинг хийж эхэлсэн. Сүүлйин үед Хятад, Вьетнам улсууд
түлхүү орж ирж байгаа. Японы МХТ-салбарт хятадын 600 мянга орчим понтой
аутсорсинг хийж буй бусад улсуудын туршлагаас харахад, тэдний зүгээс Японы зах
зээлрүү чиглэсэн нарийн бодлого тодорхойлон идэвхитэй ажиллаж байна. Үүнд,
япон хэлтэй боовсон хүчнийг бэлтгэх, татварын хөнгөлөлт үзүүлэх, судалгааны
ажлыг идэвхитэй дэмжих, төрийн зүгээс үйл ажиллагаа явуулах г.м.
Японы гадаад аутслрсингийн зах зээлийн хэмжээ 2007 оны тоо баримтаар 15,38
тэрбум ам.доллар байна. ДНБ сүүлийн 10 жилд бараг буураагүй бөгөөд МХТ-ийн
үйлчилгээний борлуулалт өсч ДНБ-ний 2,83%-ийг эзэлж байна. Бүх үйлдвэрлэлийн
салбарт 63,16 сая ажиллагсад байгаагийн 0,9%-ийг МХТ-ийн салбарынхан эзэлж
байна.
МХТ-ийн үйлчилгээ үзүүлж буй төрлүүдийг борлуулалтын төрлүүдтэй харьцуулахад
46,8% байгаагийн программ хангамж хөгжүүлэлт 17,4%, системийн удирдлага ба
захиргаа 12,2%, программ хангамжийн бүтээгдэхүүн 10,2% байна. Системийн
удирлага ба захиргааны төрөлд аутсорсингоор олсон ашиг тогтмол өссөн нь
өнгөрсөн оноос даруй 39,1%-иар өссөн байна. Харин процессийн үйлчилгээ 8,2%,
хэрэглэгчийн программ хангамж хөгжүүлэлт 3,4% буурсан бол бизнес захиргааны

4. программ хангамж , программ хангамжийн бүтээгдэхүүн, тоглоомын программ
хангамжийн төрлүүд нийтдээ 0,9%-иар өссөн. METI-ийн жил тутмын судалгаагаар
системийн инженер 240126 байгаа нь нийт МХТ-ийн үйлчилгээний салбарын
ажилчдын 42,3%-*ийг эзэлж, өнгөрсөн оныхоос 3,7%-иар нэмэгдсэн. Программ
зохиогчид 1%-иар нэмэгдэж 114798-д хүрчээ. JISA, JEITA, JPSA, байгууллагуудын
хамтран хийсэн судалгаанд нийт 827 компаниас 251 (32,5%) компани хамрагджээ.
Үүнд нийт 71 (28,3%) компани программ хангамжийн чиглэлээр гадаад үйл
ажиллагаа явуулдаг. Экспорт 9,21 тэрбум иен, импорт 289,58 тэрбум иенд хүрсэн.
Энэ нь урд оныхоос тус тус 1,1% болон 2,1%-иар буурчээ. Экспортийн
бүтээгдэхүүний 55,4%-ийг АНУ, 21,3%-ийг Голланд, 10,9%-ийг англид тус тус
гаргасан. Харин АНУ-аас импортлосон бүтээгдэхүүн 89,9%-ийг эзэлж байна.
Бүтээгдэхүүний төрлөөр нь авч үзвэл хэрэглээний программ хангамж 56,2%, суурь
программ хангамж 26,7%-ийг экспортийн бүтээгдэхүүн эзэлж байна. Импортын
бүтээгдэхүүнд программ хангамж 67%, суурь программ хангамж 23,9%-ийг эзэлж
байна.
4.3 Монгол улсын мэдээллийн технологийн аутсорсингийн өнөөгийн байдал
Монголлсад программ хангамжийн үйлдвэрлэл 10 гаруйт жилийн өмнөөс эхэлсэн.
Программ хангамжий бүтэжгдэхүүний ихэнхийг төрийн болон томоохон бизнесийн
байгууллагуудын захиалгат төслийн ажлууд эзэлдгээс гадна сүүлийн жилүүдэд
гадаадын захиалга буюу аутсорсингийн бүтээгдэхүүн нэмэгдэж байна. манай улсын
программ хангамжийн зах зээл бага, өрсөлдөөн ихтэй учир гадаадын зах зээлээс
ажил олох, аутсорсингийн үйлчилгээ эрхлэх нь энэ салбарын хөгжих гол гарц юм.
Аутсорсинг хийж буй томоохон улсууд англи хэл дээр үйл ажиллагаагаа явуулдаг
тул өрсөлдөөн ихтэй, харин Япон улс зөвхөн япон хэлээрээ ажлаа явуулдаг
онцлогтой бөгөөд манай улсын хувьд Япон улсын зах зээлд өрсөлдөх нь илүү өргөн
боломжтой юм.
Аутсорсинг хөгжүүлэх гол, үндсэн нөхцөл нь өндөр мэдлэг чадвартай боловсон
хүчин буюу хүний нөөцийг бэлтгэх нь чухал байдаг. Мөн хүний нөөцийн зөв
төлөвлөлтийг нарийн, нягт судалгаа тооцоотой хийх хэрэгтэй.
МҮҮ-ийн салбар дахь нөөц
Програм хангамжийн компанийн тоо – 60 (100)
Программ хангамжийн аутсорсинг үзүүлэгч компаний тоо - 15
Програм зохиогч, инженерүүдийн тоо –
2500-3000
Мэргэжилтэн бэлддэг их дээд сургуулийн тоо - 28
МТ-ийн чиглэлээр суралцдаг оюутнуудын тоо - 8000
Жил бүр МТ-ийн мэргэжлээр төгсөн гарагчдын тоо - 800
МХТ-ийн гадаад аутсорсингийн програм хангамж хөгжүүлэлт, өгөгдөл оруулах
боловсруулах, МХТ-ийн зөвлөгөө дуудлагын болон хэрэглэгчийн үйлчилгээний төв
гэсэн үндсэн 4 чиглэлээс өнгөрсөн хугацаанд монголд эхний 2 чиглэлээр нь ажиллах
оролдлого хийж, нэр бүхий компаниуд чамлахааргүй амжилтанд хүрxээ.
4.4 Эрх зүйн орчин, одоогийн хөгжлийн байдал
Монгол улсын Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй “Цахим Монгол” /2005 оны
10 дугаар сарын 14-ны Засгийн Газрын 216 тоот тогтоолоор батлагдсан/

5. хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжүүлэх 23 арга хэмжээг нэр заан дэвшүүлсний нэг
нь монгол хүний оюуныг арилжих буюу мэдээллийн технологийн гадаад
аутсорсингийг хөгжүүлэx, МХХТ-д тулгуурласан эдийн засгийн өсөлт бий
болгох, тухайлбал дотоодын МХХТ-ийн компаниудын экспортын
бүтээгдэхүүний өсөлтийг нэмэгдүүлэх явдал юм.
Хөтөлбөрийн зорилго
Энэхүү хөтөлбөрийн эрхэм зорилго нь Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийг
ХХI зууны хөгжлийн үндсэн хурдасгуур гэж үзэж, Монгол Улсад мэдлэгт
тулгуурласан мэдээлэлжсэн нийгмийг байгуулахад оршино.
Эдийн засгийн шинэ орчин, оюунлаг чадавхийг бий болгох, улс орны өрсөлдөх
чадварыг нэмэгдүүлэх, тогтвортой хөгжлийг хангах замаар хүн амын амьдралын
чанарыг сайжруулж, 2012 онд МХХТ-ийн хөгжлийн гол үзүүлэлтүүдээр Ази тивд
эхний арван улсын тоонд орох зорилгыг энэхүү хөтөлбөрийн хүрээнд дэвшүүлэн
тавьсан.
Бодлого, зохицуулалт
1. Цахим Монгол хөтөлбөр (2005-2012)
2. Цахилгаан холбооны дунд хугацааны хөгжлийн стратеги
Мэдээлэл Харилцаа Холбооны Технологийг дунд хугацаанд хөгжүүлэх
дөрвөн стратегийн чиглэлийг тодорхойлсон. Үүнд:
A. Хууль эрх зүй, бодлого зохицуулалтын таатай орчинг
бүрдүүлэх
МХХТ-ийн хөгжүүлэх хууль эрх зүйн шинэчлэл хийх
Бүх нийтийн үйлчилгээний үүргийн сан бүрдүүлэх
Цахилгаан холбооны салбарыг либеральчлах
B. МХХТ-ийн дэд бүтцийг хөгжүүлэх
Мэдээлэл, харилцаа, холбооны дэд бүтцийг хөгжүүлэх
Бүх нийтийг комьютержүүлж хүртээмжтэй, хямд, мэдээлэл
холбооны үйлчилгээг хөгжүүлэн тоон ялгааг арилгах
Төрийн мэдээллийн нэгдсэн сүлжээ, мэдээллийн санг
байгуулан мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах
C. МХХТ-ийг засаглал болон нийгмийн бүх салбарт хэрэглэх
МХХТ-ийг ашиглан төрийн удирдлагын үйл ажиллагааны
үр дүнг нэмэгдүүлж шинэчилэл хийх
МХХТ-ийг олон нийтэд таниулан цахим засаглал, цахим
боловсрол, цахим эрүүл мэнд, цахим арилжааг хөгжүүлж,
хэрэглээг бий болгох
Эдийн засгийн салбарт МХХТ-ийн хөрөнгө оруулалт,
хэрэглээг дэмжих замаар эдийн засгийн өсөлтөнд түлхэц
үзүүлэх
D. Хүний нөөцийг хөгжүүлэх
Иргэн, төрийн албан хаагчдийн МХХТ-ийн боловсролыг
дээшлүүлэн, дадал олгох
МХХТ-ийн өндөр ур чадвартай мэргэшсэн мэргэжилтэн,
судлаачидыг олноор бэлтгэх
3. МХХТ-ийн салбарыг хөгжүүлэхэд 2010 он хүртэл баримтлах чиглэл
4. Цахим Засгийн газрын мастер төлөвлөгөө (2005-2010)

6. 5.
МТ-ийн гадаад аутсорсингийг 2015 он хүртэлх хугацаанд хөгжүүлэхэд
баримтлах чиглэл (2007 он)
4.5 Мөн Монгол улсад үндэсний инновацийн тогтолцоог хөгжүүлэх хөтөлбөр
/2008-2015/
Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн салбарт:
1. Програм хангамжийн дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэх, гадаад
аутсорсингийн судалгааг эрчимжүүлэх /МХХТ 1/
2. Үйлдвэрлэл, үйлчилгээнд мэдээлэл, холбооны дэвшилтэт технологийг
нэвтрүүлэх /МХХТ 2/
3. Монгол хэлэнд компьютер шинжлэл, боловсруулалтыг нэвтрүүлэх /МХХТ 3/
4. Мэдээлэл, харилцаа, холбооны технологийн сургалтыг сайжруулах /МХХТ 4/
Бүх нийтийн мэдээлэл технолоийг боловсролыг дээшлүүлэх, дэмжих зорилгоор авч
буй арга хэмжээ.
“Цахим Монгол” Үндэсний хөтөлбөрийн дэд хөтөлбөрүүд
 Цахим засаглал
 Цахим эрүүл мэнд
 Цахим боловсрол
 Цахим арилжаа
Цахим боловсрол
Нийслэлийн 80, 21 аймгийн 112, нийт 192 ерөнхий боловсролын сургуульд
интернэтийн болон дотоод сүлжээ бүхий 21 компьютертэй иж бүрэн цахим танхим
байгуулах төслийг БСШУЯ-тай хамтран хэрэгжүүлж
Зураг 1
Ерөнхий боловсролын сургалтанд
ашиглаж буй компьютерийн тоо
12000
10000
8000
компьютерийн
тоо
6000
4000
2000
0
2004 2007 2008
Зураг 2

7. Сүлжээнд холбогдсон ЕБС-ын сургуулийн
тоо
300
200
сургуулийн тоо
100
0
2005
2006
2007
Зураг 3
МХХТ-ийн шаардагдах санхүүжилт
16.7
20
15
10
5
0
0.7
2008
санхүүжилт
2.2
2009-2010
2011-2015
Хүснэгт 1
Бүх шатны сургуульд суралцагчид,хичээлийн жилийн эхэнд /мян хүнээр/
2002-2003
2003-2004
2004-2005
2005-2006
2006-2007
740.3
768.9
798
806
804.4
Зураг 4
820
800
780
760
740
720
700
740.3
768.9
798
806
804.4
“Хүүхэд бүрт компьютер” төслийг эхлүүлэн, 2-5 дугаар ангийн 730 сурагч, 48
багшид зөөврийн компьютер олгоод байна. Энэ төсөлд ерөнхий боловсролын
сургуулийн бага, дунд ангийн 179 332 хүүхэд, 5934 бага ангийн багш хамрагдах юм.
Энэ оны эхний хагаст 20000 компьютер эзэддээ очсон байхаар төлөвлөн ажиллаж
байн
V.
Санал дүгнэлт

8. Одоо тулгамдаж буй асуудал
1. Манай улс программ хангамжийн аутсорсинг Япон, Солонгос, АНУ
зэрэг цөөн хэдэн улстай хамтран ажилладаг. Иймээс зах зээлийнхээ
хүрээг тэлэх шаардлагатай.
2. Гадаад зах зээлд нэвтрэх өрсөлдөөн их
3. Боловсон хүчний нөөцийн хүрэлцээ дутмаг
4. Программ хангамжийн зарим инженерүүдийн гадаад хэлний асуудал
Шийдвэрлэх арга зам
Аливаа ажлыг амжиллтай хийж гүйцэтгэхэд эхнээс нь сайтар төлөвлөх, зохион
байгуулах, гүйцэтгэлийн явцын хяналт зэргийг хийх хэрэгтэй. Үүнд:
Хүний нөөцийн төлөвлөлт
Хөрөнгийн нөөцийн төлөвлөлт
Хугацааны төлөвлөлт
1. Одоо программ хангамжийн чиглэлээр суралцаж буй оюутнуудын англи, япон
хэлний мэдлэгийг чанаржуулж, сайжруулах. Програм хангамжийн
мэргэжилтэн бэлтгэдэг Их дээд сургуулиудын сургалтын программд япон,
хятад хэлийг нэмж оруулах.
2. Оюутнуудын дадлагын ажлыг бодит үр өгөөжтэй байлгах зорилгоор гадаад
аутсорсинг эрхэлдэг компаниудтай хамран ажиллах боломжийг МТҮП,
МОСА зэрэг байгууллагууд хэрэгжүүлэх
3. Оюутнуудыг аутсорсингийн мэдээллээр хангах зорилгоор их дээд
сургуулиудын багш, оюутнууд энэ чиглэлээр байнгын уулзалт, семинар
бэлтгэн явуулдаг болох
4. Их дээд сургуулийн элсэлтийн ерөнхий шалгалтанд орох хүүхдүүдийг
программ хангамжийн инженер мэргэжлийн холбогдох шалгалтуудыг өгөхөд
шаардлагатай мэдээлэл, сургалтаар хангах, идэвхижүүлэх
5. Одоо байгаа МТ-ийн аутсорсинг хийж буй компаниудын хүрээг өргөжүүлэх,
туршлага судлах, хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх.
6. Монголд гадаад аутсорсинг хийх багц нарийвчилсан төлөвлөгөө судалгааг
боловсруулах
Ашигласан материалын эх сурвалж

9. “Билэг” сэтгүүл 2007 он № 02, 03, 04
“Билэг” сэтгүүл 2008 он № 03
“Алтангадас” сэтгүүл 2005 он № 06
“статистикийн эмхэтгэл” 2006 он, 2007 он
Монголд МТ-ийг хөгжүүлэх үндэсний хөтөлбөр
“Цахим монгол”
МТ-ийн гадаад аутсорсингийг 2015 он хүртэлх хугацаанд хөгжүүлэхэд баримтлах
чиглэл
Монгол улсад үндэсний инновацийн тогтолцоог хөгжүүлэх хөтөлбөр /2008-2015/
Интернетийн эх сурвалж
http://www.icta.gov.mn
www.itpark.mn
www.crc.gov.mn
www.icta.gov.mn
www.nso.mn
www.ict.mn/midas
www.buyantsogtoo.blogspot.com
www.mongolia-gateway.mn