МТШХХГ-аас эрхлэн гаргадаг ITNEWS хэвлэлийн тусгай дугаар

1. ТУСГАЙДУГААР
ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ТОХИРУУЛАГЧ АГЕНТЛАГ
Ы МЗДЗЭППИЙН
ТЕХНОПОГИ, ШУУДАН, ХАРИПЦАА Х0ПБ00НЫ ГАЗАР
САПБАРЫН ТӨВ ХЭВЛЭЛ
2013/10 сар № 4
ш ш ^ . | ! р 1 а . д о ү . т п

2. АГУУЛГА
05. “ХАМТЫН ХҮЧ , ХАМТЫН
МТШХХГ-ЫН СТРАТЕГИЙН 7
ЗОРИЛТООС
СЭТГЭЛГЭЭ” МТШХХГ-ЫН ДАРГА
08. ПРОГРАМЫ Г МЭДЛЭГЭЭР
БИ ЧИХЭЭС ТУРШЛАГААР
Б И ЧД Э ГГҮЙ
13. КЛАСТЕР БАЙГУУЛБАЛ
МАНАЙ УЛСЫН ЭДИЙН
ЗАСАГ ӨСӨХ БОЛОМ Ж ИЙГ
Б ҮРД ҮҮЛ Н Э
СТРАТЕГИЙН ЗОРИЛТ 5: ОЮУНЫ БҮТЭЭМЖТЭЙ,
ӨНДӨР ЦАЛИНТАЙ АЖЛЫН БАЙР
5.1 Мэдээллийн технологийн хүний нөөцийн
албан тушаалын шинэ ангилалтай болох
5.2 Мэдээллийн технологийн хүний нөөцийн
мэргэжлийн сертификаттай уялдуудан цалингийн
шатлал бий болгох
15. БИД ЦАХИМ СО НГУУЛЬ
ХИЙСНЭЭР АЗИЙН Ж ИШ ИГ
УЛС БОЛЖ ЧАДСАН
21. САММИТ КОМПЬЮТЕР
ТЕХНОЛОГИ Х ХК 10 ЖИЛ
23. ПРОГРАМ ХАНГАМЖИЙН
ДОТООДЫН ЗАХ ЗЭЭЛИЙГ
ДЭМ Ж И Х ХЭРЭГТЭЙ
25. “МОНГОЛ
Ш УУДАН” КОМПАНИ
ЛО Ж И С ТИ К ТЭЭВРИЙН
АВТОМАШ ИНУУДТАЙ БОЛЛОО
26. МТШХХГ 10 САРД
28. ДЭЛХИЙН ШИЛДЭГ
ХАКЕРДАЛТУУД
29. “ТООН ТЕЛЕВИЗИЙН
ӨРГӨН Н Э В Т Р ҮҮЛ Э Г”
ИНЖ ЕНЕРИЙН СУРГАЛТ
АМЖИЛТТАЙ ЗОХИОН
БАЙГУУЛАГДЛАА
СТРАТЕГИЙН ЗОРИЛТ 6: ДЭЛХИЙН
СТАНДАРТЫН Э-БҮТЭЭГДЭХҮҮН
6.1 Мэдээлэл, харилцаа холбооны салбарын
технологи судалгаа-хөгжлийн төв байгуулж /1СТ
Р&О сеп1ег/, салбарын инновацийн тогтолцоог
бүрдүүлэх
6.2 Салбарын өндөр технологийн үйлдвэрлэлийн
кластерыг хөгжүүлж, өндөр технологийн нэмүү
өртөг шингээсэн мэдээлэл, харилцаа холбооны
бүх төрлийн бараа, бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл,
үйлчилгээг хөгжүүлэх
6.3 Мэдээллийн технологи, харилцаа холбооны
инновацийн сан байгуулж, салбарын жижиг дунд
үйлдвэрлэлийг дэмжих
6.4 Үндэсний програм хангамжийн олон улсад
өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлж, Монгол контентийн
үйлдвэрлэлийн бизнесийг бодлогоор дэмжиж, эрх
зүйн орчныг бий болгох
РЕД А КЦ Ы Н ЗУРВА С
Эрхэм уншигч тантай “1Т Ые«з”-ийнхээ тусгай дугаараар уулзаж байгаадаа
баяртай байна. Энэхүү 2013 он Мэдээллийн технологийн салбарыхны хувьд
түүхэнд тэмдэглэх үйл явдлаар дүүрэн жил болж байна. Учир нь Мэдээллийн
Технологи, Шуудан Харилцаа Холбооны газраас санаачлан, Монгол Улсын
Ерөнхий сайдын ивээл дор “Монголын Програм Хангамж үйлдвэрлэлийн
Салбарын Анхдугаар Чуулган”-ыг “Монгол Ухаан-Монгол брэнд” уриатайгаар
зохион байгуулахаар болсон юм. Тиймээс энэ удаагийн дугаартай уг чуулганы
эргэн тойрон дахь мэдээ мэдээлэл, ярилцлагыг түлхүү багтаахын зэрэгцээ
салбарын 10-р сарын онцлох үйл явдлуудыг ч гэсэн шигтгэж өглөө.
Ингээд та бүхэн сэтгүүлээ таалан соёрхоно уу.
М Т Ш Х Х Г -ы н д э р г э д э х
А1Е ГПЕСНС!
УБ-210646 СБ дүүрэг, Бага
тойрог 49, МТҮПарк 303 тоот
Утас: 91911657, 91190198
И-майл: л/е_тесИа@Ир4а.доү.тп

3. МОНГОЛ УЛСЫН
ЕРӨНХИЙ САЙДЫН МЭНДЧИЛГЭЭ
Програм
хангамжийн
үйлдвэрлэл эрхлэгчид, төрийн
байгууллагын
төлөөллүүд,
хөрөнгө оруулагчид, уншигч ТА
бүхэнтэйгээ МТШХХГ-аас эрхлэн
гаргадаг
1Т-ЫЕЛ/5 хэвлэлээр
учран
золгож
мэндчилж
байгаадаа баяртай байна.
Өнөөдөр
мэдээллийн
технологи,
програм
хангамж
үйлдвэрлэлийн салбарын хөгжил
хүн бүрийн ажил амьдралын
амжилт, бизнесийн хурд, төр
засгийн үйл ажиллгааны чанар,
үр хүүхдүүдийн маань ирээдүйн
сайн сайхны салшгүй нэгэн
хэсэг болжээ.
Тиймээс энэ өдөр Монгол
хүний оюун ухаанаа Монгол
брэнд болгох гарааны эхэн
болох ёстой билээ. Монголын
чадварлаг програм хангамжийн
инженерүүд хүчээ нийлүүлвэл
дэлхий
ертөнцийг
дайлаар
мордож чадна гэдэгт би хувьдаа
итгэж байна.
Бид
хамтдаа
програм
хангамж үйлдвэрлэгчдийн тус
тусдаа салангид бүгчиж, жижиг
төслүүдийн хооронд амь зуусан
цагийг төгсгөх цаг болсон.
Бид хамтдаа нэг Монгол, нэг
шийдвэрээр, шинэ менежмент,
шинэ баялагийг бүтээж чадах
хамтын
хүчийг
гаргах
цаг
болсон.
Монголын
програм
хангамжийн инженерүүд өнөөдөр
байгаа
мэдлэгээрээ
нэгнээ
нөхөж, байхгүй бүх мэдээллээ
бусдаасаа нөхөж чадах хэмжээнд
хүрсэн. Ийм өргөн боломж дээр
Шинэчлэлийн Засгийн газар та
бүхэнтэй
бодлогоор хамтарч,
зээл
тусламж,
санхүүжилт,
хөрөнгө оруулалтаар дэмжихэд
бэлэн байна.
МТХХ-ны салбарын хөрөнгө
оруулалт, орлого, эдийн засгийн
үзүүлэлт жилээс жилд өсөн
нэмэгдсээр 2012 оны байдлаар
650 тэрбумд хүрсэн нь өмнөх
оныхоос 17,1 хувиар өсчээ.
Гэвч бодит байдал дээр нийт
орлогын 70 хувийг үүрэн холбоо
дангаараа эзэлж байгаа нь
програм хангамж үйлдвэрлэлийн
оруулах
орлогын
хувийг
нэмэгдүүлэхэд төрөөс дэмжлэг
шаардлагатай байгааг харуулж
байна.
21-р
зуунд
технологийн
дэвшлээр
илүү
ихийг
илүү
чанартайгаар,
илүү
хурдан
бүтээж
байна.
Ийм
онцгой
мэргэжлийг эзэмшиж, мэдлэгийг
хуримтлуулсан
МОНГОЛЫН
ИРЭЭДҮЙ
болсон
залуучууд
та
бүхний
ЧУУЛГАНЫ
үйл
ажиллагаанд
амжилт
хүсч,
энэ салбарыг улс орны эдийн
засагт дорвитой хувь нэмэр
оруулагч хүчирхэг салбар болгон
хувиргах, өөрсдийн ур чадвар,
үр ашигтай менежмент, мэдлэг
чадвараа
дайчлан
сэтгэл,
зүрхээ зориулан Монгол ухааныг
дэлхийд алдаршуулах болтугай
хэмээн ерөөе.
I ГГпешз I 3

4. 1Т|1ЕЛ/5
“ХУРДТАЙ НЬ УДААНАА ЗАЛГИДАГ”
МОНГОЛЫН ПРОГРАМ ХАНГАМЖ ҮЙЛДВЭРЛЭГЧДИЙН
ХОЛБООНЫ ЕРӨНХИЙЛӨГЧ
н м ө н х .
Сайн байцгаана уу,
Програм хангамжийн салбарт ажиллаж
буй мэргэжил нэгт нөхөд, энэ салбарын
хөгжлийн төлөө сэтгэл,
байдаг
оюунаа зориулж
боловсролын
салбарын
багш,
оюутнууд болон төр, засгийн төлөөлөгчид
та
бүхэнд
Монголын
үйлдвэрлэлийн
чуулганыг
Програм
хангамж
салбарын
тохиолдуулан
анхдугаар
чин
сэтгэлийн
мэндчилгээ дэвшүүлж байна.
Ямар
ч
бизнесийн
хувьд,
хэрэв
мэдээллийг шийдвэр гаргах үндсэн үүрэг
бүхий
тархи,
судастай
хэвийн
оюуныг
зүйрлэвэл,
үйл
тэжээж
энэхүү
байдаг
системийн
ажиллагааг хангах
зүрх
нь
мэдээллийн технологи юм.
Мэдээллийн
алдагдаж,
тухайн
үйл
технологийн
ажиллагаа
бизнесийн
хувьд,
бодлого
доголдох
ихээхэн
нь
сөрөг
нөлөөтэй болохыг энэ салбарын харилцагч
нар болох бизнес эрхлэгчид болон төр,
хувийн
хэвшлийн
байгууллагууд
ойлгож,
энэ салбарт чиглэсэн бодлогын шинэчлэл
хийх шаардлагатай байгааг илтгэсэн ажлын
эхлэл нь энэхүү чуулган болж байна.
Бизнес
болгонд
олгохын хэрээр
адил
тэгш
бизнесийн
боломж
өрсөлдөөнийг
идэвхжүүлж буй энэхүү даяаршлын эрин
үед
Мэдээллийн
технологи
нь
аливаа
бизнесийн хурдасгуур болж байна. Урьд нь
“Том нь жижгээ залгидаг” байсан бол одоо
“Хурдтай нь удаанаа залгидаг” бизнесийн
дүрэм үйлчилж байна.
Хэдийгээр салбар маань өнөөдөр хатуу,
ширүүн өрсөлдөөн дунд өөрсдийн хүчээр
хөгжиж, үр дүн нь чамлалттай байгаа ч
гэлээ,
та
бүгдийн
хүч
хөдөлмөрийн
үр
шимээр бусад салбараас ч илүү хурдтайгаар
өсөн дэвжиж чадна гэдэгт итгэлтэй байна.
ллллм1:р{а.дсл/.тп I 4 I
Харилцагчдынхаа өсөн нэмэгдэж
байгаа
хэрэгцээ,
шаардлагыг
хангахад
програм
хангамж
үйлдвэрлэгчид бид бүхэн хамгийн
өндөр хурдтайгаар ажиллаж байж,
харилцагчдынхаа
бизнесийн
хурдасгуур болж, итгэлийг нь дааж,
зүтгэлээр
хариулах
шаардлага,
сорил бидний өмнө ирээд байна.

5. “ХАМТЫН ХҮЧ, ХАМТЫН СЭТГЭЛГЭЭ”
МЭДЭЭЛЛИЙН ТЕХНО ЛО ГИ, Ш УУДАН ХАРИЛЦАА,
ХОЛБООНЫ ГАЗРЫН ДАРГА
МТШХХГ-аас эрхлэн гаргадаг 1ТЫЕУ/3 хэвлэлийн тусгай дугаараар
Эрхэм тантай мэндчилж байгаадаа
баяртай байна.
Монгол
Улсын
Ерөнхий
сайдын ивээл дор “Монголын
Програм Хангамж Үйлдвэрлэлийн
Салбарын Анхдугаар Чуулган”-ыг
2013 оны 11-р сарын 11-ний өдөр
зохион байгуулж байна. Анхдугаар
гэдэг утгаараа бид олон зүйлийг
шийдвэрлэх ёстой мэт харагдавч
энэхүү чуулганаар уг салбарт
тулгамдаж буй
нэгэн
зүйлд
онцгойлон анхаарал
хандуулж
байна. Аливаа эдийн засгийн
салбарын
дорвитой
хөгжил,
өөрчлөлтийн үндсэн хөшүүргийн
нэг
нь
хөрөнгө
оруулалт,
санхүүжилт байдаг.
Иймд бид анхдугаар чуулганаар
програм хангамж үйлдвэрлэлийн
салбарыг
дэмжих
бодлогын
хүрээнд
салбарын
хөрөнгө
оруулалт
ба
санхүүжилтийн
тогтвортой эх үүсвэрүүд
бий
болгох
асуудлыг
хэлэлцэж,
бодитой шийдлүүд олохыг зорин
ажиллалаа.
Хэдийгээр
энэ
тоо
нь
чамгүй үзүүлэлт мэт харагдах
хэдий ч эдгээр компаниудаас
өнөөдрийг
хүртэл
тогтвортой
үйл ажиллагаатай, олон улсад
өрсөлдөх
чадвартай
брэнд
бүтээгдэхүүнийг бий болгосон нь
нэн ховор байна. Энэ нөхцөл
байдлын
суурь
шалтгаан
нь
уг салбарыг хөгжүүлэх төрийн
нэгдсэн
бодлого,
дэмжлэг
Өнөөдөр Монгол Улсад албан ёсоор бүртгэлтэй 414 програм
хангамжийн компани, идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулдаг 200 гаруй
компани байгаагаас 89 нь Монголын програм хангамж үйлдвэрлэгчдийн
холбоонд бүртгэлтэй. Эдгээрээс зөвхөн 41 нь л идэвхтэй
гишүүнчлэлийн статустай байна.
байгаагүйтэй холбоотой болов уу.
Мөн энэхүү салбарыг дэмжих
бас нэгэн хүчин зүйл нь орон
зай, цаг хугацаанаас үл хамааран
хүмүүсийг хооронд нь холбох,
мэдээллийн технологид суурилсан
ухаалаг хэрэглээг бий болгох,
зайн сургалтаар боловсрол олгох,
телевизийн аналоги системээс
тоон
системд
шилжих
явц,
технологийн нэгдэн нийлэлт болж
байгаа өнөө үед өндөр хурдны
өргөн зурвасын м э д э э л л и й н
сүлжээгээр
дамжих
өгөгдлийн
хэмжээ асар их болж байгаа
үйл явц, Цахим эрүүл мэнд,
цахим төлбөр тооцооны нэгдсэн
систем, гамшгийн үеийн зарлан
мэдээлэх систем гэх мэт олон
системүүдийг бий болгох, төрийн
үйлчилгээг цахим хэлбэрээр олгох
зэргээр иргэн бүрт хүрч үйлчилж
байгаатай холбоотойгоор програм
хангамж үйлдвэрлэл болон Монгол
контент
хөгжүүлэлтийг
төрөөс
дэмжих
хэрэгцээ
шаардлага
байгааг харуулж байна.
Иймд, одоо бид нэгэн зорилгын
дор нэгдэж, Монгол ухаанаар
бүтсэн, Дэлхийд танигдсан Монгол
брэндийг бий болгохын төлөө
хамтран
ажиллах цаг болсон
хэмээн үзэж байна. Үүний үр
дүнд Үндэсний Програм хангамж
үйлдвэрлэгчид Дэлхийн зах зээлд
өрсөлдөж, оюуны баялаг бүтээгч
энэ салбар Монгол Улсын эдийн
засагт чухал байр суурь эзэлдэг
болгон хөгжүүлэх боломж бидэнд
байна.
Хамтын хүч, хамтын сэтгэл
тань энэ салбарыг хөгжүүлээд
зогсохгүй Монгол хүмүүн таныг
Дэлхийд таниулах нэгэн шат болно
гэдэгт итгэлтэй байна. Анхдугаар
чуулганы үйл ажиллагаанд амжилт
хүсье.
I ГГПЕМ15 I Б

6. 1980
1975
1Т|1ЕЛ/5
1970
Анхны програмистууды г
бэлтгэхээр гадаадад оюутнуудыг
олноор нь илгээж байв.
Статистикийн төв газарт
М инск-32 нэртэй компью терийг
суурилуулсан. Таксаф он
ажиллаж эхэлсэн.
1977
Анхны програмистууд
бэлтгэгдсэн эх орондоо
буцан ир ж байв.
19Я2
ШУТМТ-ын РОВОТВОМ-1152
компью терийг ЗХУ-ын ВИНИТИ
төвийн компью тертэй холбооны
сувгаар холбосон.
1987
Хиймэл дагуулаас цаг уурын
мэдээг авч эхэлсэн.
Шинжлэх Ухаан Технологийн
Улсын хороонд Мэдээллийн
технологийн хэлтэс байгуулагдав
1985
1990
Их дээд сургуулиуд
компьютерийн
хөтөлбөртэй болов.
Политехникийн дээд сургуульд
анхны програм хангам ж болон
электроник инженерийн элсэлт
1
9
9
1991
Компью тер Техник
менеж м ентийн сургууль
бие даасан сургууль болж
байгуулагдав.
3
Олон улсын болон хот
хоорондын шууд эрхтэй телефон
ярианы үйлчилгээг нэвтрүүлэв.
Электрон шуудангийн үйлчилгээг
нэвтрүүлэв.
2000
7-р сар. Хийморь кабелийн
ТВ-ийн ком пани утасгүй
кабелийн телевизийн ММРЗ
технологи үйлчилгээг эхлэв. Их
дээд сургуулиудыг холбосон
интернэтийн “Эрдэмнэт” сүлжээ
байгуулагдав
1984
Статистикийн төв газар
аймгуудтай Мега-100
компью терээр холбогдож
эхэлсэн.
Монголд анхны компьютерыг
угсрав.
Засгийн газрын тогтоол гарч,
Их дээд сургуулиудын дундын
“Удирдлагын автоматжуулалтын
систем ” тэнхим байгуулагдав.
1
9
9
4
4-р сар. Үндэсний телевизийн
нэвтрүүлгийг Интелсатын
хиймэл дагуулаар нэвтрүүлж
эхлэв. М онком компани анхны
пейжерийн үйлчилгээ эрхлэв.
Мэдээлэл, харилцаа
холбоо, технологийн
газар байгуулагдав.
МИДАС төрийн бус байгууллага
байгуулагдав.
Скайтел компани Монгол Улсад
анх удаа Хөдөлгөөнт интернэт
буюу //АР-ийн үйлчилгээг
х э р э гл э г ч д э д х ү р гэ л э э .
2005
2007
Монголын програм
ха н гам ж үйлдвэрлэгчдийн
холбоо байгуулагдав.
10-р сар. Үүрэн телефон
хэрэглэгчдийн тоо 1 саяд
хүрэв.
Интернэтийн 1МЬрз
урсгалын үнийг 400$
байсныг 150$ болгосон
ба интернэт урсгалын
багтаам ж ий г 1,25 СЬрз
болголоо.
лмлл/.|1р1:а.доу.тп I Б I
1996
Датаком компани интернэтийн
ү й л ч и л гэ э э х л э с э н .
2-р сар. Монголын интернэт үйлчилгээ үзүүлэгчдийн
х о л б о о /М 15Р А /-Г б а й гу у л а гд а в .
Төрийн байгууллагын Мэдээллийн технологийн
мэргэжилтний зөвлөл байгуулагдав.
Цахим Монгол үндэсний хөтөлбөр батлагдав.
“Нэг төгрөгийн интернэт аян”, “Утасгүй интернэтийн
бүс” зэрэг арга хэм ж ээг амжилттай зохион байгуулав.
4-р сарын 1. Интернэтийн олон улсын 1 МЬрз үнэ 3250
$ байсныг 400 $ болгож бууруулав.
6-р сар. Бүх нийтийг компью тержүүлэх хөтөлбөрийг
эхлүүлэв.
6-р сар. Компью тер болон түүний дагалдах тоног
тө хөөрөм ж ийг НӨАТ-аас чөлөөлөв.
6-р сарын 3. Компью тер нийлүүлэгчдийн холбоо МАЗСО -г байгуулав.
Төрийн ордон, 14 яам байрласан Засгийн газрын
байрууд, нийслэл болон 21 аймгийн засаг даргын
тамгы н газар зэр эг нийт 41 цэгийг холбосон дүрст
хурлын сүлжээний төслийг гүйцэтгэлээ.
ИИОД
Монголын интернэт
үйлчилгээ
үзүүлэгчдийн
холбоо
байгуулагдав.
7-р сарын 21.
Хамгийн сүүлийн
үеийн дэвшилтэт
технологи
болох утасгүй
интернетийн Ш МАХ технологийг
Монголд
нэвтрүүлэгч
Улуснэт Х Х К
байгуулагдав.

7. МОНГОПЫНПРОГРДИ
ЧУГН
У ЛД
2013.11.1)
КАНГАМЖҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН
СЙЛБАРЫНДНХДУГЙДР
2 1ш:
Монгол Улсад бүртгэл,
мэдээллийн нэгдсэн
тогтолцоо бий болгох”
үндэсний хөтөлбөр
боловсруулах,
хэрэгжилтийг удирдан
зохион байгуулах, хяналт
тавих үүрэг бүхий байнгын
ажиллагаатай Үндэсний
хороо байгуулагдав.
Монголд анх удаа
хөдөө орон нутагт /
Хэнтий аймгийн
Өмнөдэлгэр суманд/
утасгүй интернетийн Л/|р|
технологийг нэвтрүүлж,
интернэтийн үйлчилгээг
үзүүлж эхэлсэн
Аутсорсинг хөгжүүлэх
мастер төлөвлөгөө
батлагдав.
2013
1 дүгээр сарын 5: Цахим хуудас дахь
“Сэтгэгдлийн зохистой хэрэглээг
бий болгох” журмыг Засгийн газрын
тогтоолоор батлагдав.
1 дүгээр сарын 16: МТШХХ-ны салбарын
шинэчлэлийн 7 зорилт танилцуулагдав.
5 дугаар сарын 27: Засгийн газрын
тогтоолоор Холбоочдын баярыг
Мэдээллийн технологи, харилцаа
холбооны салбарын баяр болгов.
4 дүгээр сард: Цахим Засаг Үндэсний
хөтөлбөр батлагдав.
10 сард: Ерөнхий Сайдын дэргэд
Мэдээллийн технологийн зөвлөл
байгуулагдав.
11 дүгээр сарын 17: Орон нутагт
интернэтийн үнийг 3 дахин хямдруулж,
хурдыг 2 дахин нэмэгдүүлэх Засгийн
газрын хуралдааны тэмдэглэл гарав.
2009
2
8 дугаар сар. БНСУ-ын Засгийн газрын
тусламжаар Үндэсний дата төвийн барилга,
тоног, төхөөрөмжийг ашиглалтанд оруулж
2009 оны 08 дугаар сарын 14-ний өдөр
албан ёсны нээлтийг хийв.
Скайтелийн сүлжээнд ЗС технологи дээр
суурилсан телевизийн нэвтрүүлэг үзэх
боломжтой ЗТҮЬЕ үйлчилгээг нэвтрүүллээ.
Онлайн худалдаа үйлчилгээ нэвтрэв.
0
1
0
-
2
0
1
1
Мэдээллийн Аюулгүй байдлыг хангах
үндэсний хөтөлбөр батлагдав.
Олон нийтийн сүлжээний давалгаа
Радио телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг
тоон технологид шилжүүлэх үндэсний
хөтөлбөр батлагдав.
Төрийн байгууллагын Мэдээллийн
технологийн удирдах ажилтны зөвлөл
байгуулагдав.
Цахим гарын үсгийн тухай хууль
батлагдав.
I ГГпЕЛ15 I 7

8. ©
М АТЮ М АЬ 1М Р 0КМ А ТЮ М
ТЕСШЧОЮСҮ РАКК
ОщПа! (!е’е1ортеп( ассе1ега(ог о/$(ерре
ПРОГРАМЫГ МЭДЛЭГЭЭР
БИЧИХЭЭС ТУРШЛАГААР БИЧДЭГГҮЙ
Мэдээллийн Технологийн
Үндэсний
Паркийн
Ерөнхий
захирал
Ц.Түвшинтөр
Мэдээлэл технологийн салбар
бүхий л салбарын хө гж и х үндэс
болдог. Энэ утгаар аа Монголд
кластер байгуулъя гэ ж багагүй
ярьж байна. Хэрвээ кластер
байгуулвал энэ салбар цаашид
хө гж их болом ж той юу?
-Х ө гж и х бүрэн б ол ом ж бий.
Э нэ салбарын нэг онцлог нь
бүхий
л
салбарын
хө гж и х
тулгуур
нь
болж
өгдөг.
Салбарын технологийн чадам ж
хэр өндөр төвш инд байна бусад
салбарууд ч мөн д а га ж хөгж дөг
ж а м та й . Тийм ээс бидэнд хийх
ажил
их
байна.
Өнөөдөр
боловсон хүчний нөөц бүрдлээ.
Чадварлаг
инженерүүдтэй
боллоо. Харин
одоо үүнийг
тогтвортой бодлогоор, нэгдсэн
нэг си стем тэйгээр зангидаж ,
цааш
хө гж и х
бол ом ж ийг
ха н га ж ө гө х хэр эгтэй . Үүни й
нэг
нь
кластер
байгуулах
юм.
Э нэ
салбарынхан
нэг
дор
төвлөрснөөр
хоорондоо
хам тарч
ажиллах,
турш лага
солилцох гээд үр бүтээлтэй
зүйл зөндөө бий болно.
-Танай
байгууллага
инкубаторы н сургалты г сүүлийн
10-аад жил ам ж илттай явуулж
байна.
Гарааны
ко м паний г
илүү
чадавхижуулахын
тулд
одоо б айгаагаасаа юуг илүү
хийх ёстой вэ?
-Э н э
их
чухал
сэдэв.
Ялангуяа
манай
улс
шиг
оюун ухааны салбар нь бусад
салбараасаа
бага
хөгжилтэй
улсын хувьд үүни йг маш сайн
д эм ж и х
хэр эгтэй .
Тийм ээс
инкубаторы г
хэр
далайцтай
лмлл/.|1р1:а.доу.тп I 8 I
авч
явах
вэ
гэдгээ
бодох
хэр эгтэй . Ө нгөрсөн 10 жилийн
хугацаанд өрөө тасалгаагаар
туслах, зохион байгуулалтаар
хан гах
зэр гэ э р
тусалсан.
Үй лчилгээ, сургалты г ч зохион
байгууллаа. Э нэ жилийн хувьд
гэхэд хэд хэдэн судалгаа хи йж ,
салбарын
м эргэжилтэнүүдтэй
ярилцлага хийсэн. Эндээс нэг
зүйл аж иглагдсан нь гарааны
ко м пани а
байгууллаа
гэхэд
ядаж
нэрийн
хуудас,
ф акс,
албаны и-мэйл зэр гэ э с эхлээд
их зүйл шаардлагатай. Өнөө
уаНоо,
д таМ -и й г
ашиглавал
м эргэж лийн
бус
харагдана.
Э дгээрийг худалдаж авах гэхээр
төсөв хэр эгтэй байдаг. Гэтэл
гарааны ком панийн төсөв хэд
билээ. Тийм ээс эхний ээлжид
үүни йг заавал худалдаж авах
ш аардлагагүй юм байна. Харин
бид
ш аардлагатай
зарим
зүйлийг нь үйлчилгээ болгож
гар гах
хэр эгтэй
гэ ж
үзсэн .
И нгэснээр
тэдний
зардал
буурна, хэм нэсэн төсвөө өөр
зүйлд
зарцуулах
боломж той
болно.
-Гаднын том оохон ком панид
м анай
залуучууд
аж иллаж
байна.
Эдгээр
залуус
Монголдоо ир ж
ажиллавал
тэдний
чадварыг
үнэлэх
үн эл эм ж хэр байдаг юм бэ?
-1990-ээд онд олон залуус
гадаадад
суралцахаар
явлаа.
Одоо ч явж байна. Тухайн үед
“М ю гозоН ” ко м паний н хам гийн
анхны
Монгол
аж илтанаар
м анай ангийн найз нар байлаа.
Тэдний зар им нь Монголдоо
э р гэ ж ирсэн. З арим нь одоог
хүртэл тэндээ аж иллаж л байна.
Г адаадад
аж илл аж
байгаад
энд э р гэ ж ирвэл тэндэх шиг
нь үнэлэх б ол ом ж Монголд
одоогоор
байхгүй.
Ялангуяа
энэ салбарын хувьд. Эдгээр
хүм үүс эх орноо зоридог гол
шалтгаан нь Монгол Улсы нхаа
хөгжилд гар бие оролцъё, гэр
бүлтэйгээ
ойр,
эх
орондоо
амьдарья гэдэг утгаар аа б уцаж
ирдэг. Т ийм ээс ч цалингийн
бууралтыг хүлээн зөвш өөрдөг.
Тэгээд ажиллая гэхээр ажлын
байрны соёл, ажиллах зар чим ,
гүйцэтгэл
зэр гээс
эхлээд
ялгаатай зүйл их гардаг.
-Тэгвэл
эдгээр
залуусын
мэдлэгийг эх орондоо ш ингээе
гэвэл төрийн дэм ж л эгтэйгээр
Монголд
б изн ес
хийх
б ол ом ж ийг нь бүрдүүлж өгвөл
аль алиндаа аш игтай юм биш
үү. Э нэ ш угм аар хө гж сө н олон
улс байдаг?
-Э нэ бол маш зөв санаа.
Мэдээлэл технологиор их олон
зүйлийг хямд зардлаар хийх
б олом ж той. Тэдэнд эх орондоо
б изн ес хи йх бол ом ж ийг х а н га ж
ө гө х нь зүйтэй . Тэр хүм үүст
м өнгө нэг их асуудал биш
байх. Гол нь тэдний хийсэн
про гр ам м , оюуны ө м чи й г зах
зээлд
нэвтрүүлэхэд
хүлээж
авдаг эрхзүйн орчин байвал тэд
олон улсын төвшинд нийцэхүйц
бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэн
ажиллах б олом ж той. Тийм ээс
тө р өө с
МТ-ийн
инновацийн
ко м пани гаргах, бизн ес хийх
б ол ом ж ийг нь бүрдүүлж өгвөл
эдгээр залуус эх орондоо ирэх
нь зайлш гүй болов уу.
-Бид инноваци хи йх нөхцөл
б ол ом ж хэр байна бэ?
-М анай улс цөөхөн хүн амтай.
Тэр дундаа м анай салбарын
б агтаа м ж , хүчин чадал нь хүн
ам тайгаа харьцуулахад бас л
бага. Мэдээллийн технологийн
хурд хурдацтай
өсч
байгаа
энэ үед ур чадвар тодорхой
х э м ж ээ гэ эр н эм эгд эж байна.
Үүнийг
монголдоо
өсгөх,
чадваржуулах
зэр э г
ажлыг

9. бололцооныхоо
хэрээр
хийдэг.
Гэхдээ бид инноваци х и й ж чадахгүй
байна. Бид юу х и й ж байна гэхээр
аль нэг байгууллагад хэр эгтэй эсвэл
үйлчилгээнд
хүндрэлтэй
байгаа
зүйлийг энэ салбарын тусл ам ж тайгаар
х и й ж аж иллаж байна. Гэтэл энэ салбар
нь инновацийн үндсэн дээр явдаг зүйл.
Инноваци гэхээр шинэ бүтээгдэхүүн
тэр дундаа хүний хэрэглээ болсон
б үтээгдэхүүнийг хэлдэг. Түүн ээс шинэ
санаа, ш инэ бүтээгдэхүүн гэдэг нь
цаасан дээр байдаг зүйл биш. Технологи
өнөөдөр хүний амьдралын салшгүй
нэг хэсэг болсон. Ухаал аг гар утас
гэхэд инноваци юм шүү дээ. Монголд
инноваци хийе гэвэл хөрөнгийн зах
зээл, те хн и к технологи, оюуны өм ч
з эр э г олон асуудлыг шийдэх хэрэгтэй.
Э нэ бүхэн бүрдээгүй цагт инноваци
гарна гэдэг хэцүү. Бас нэг зүйл байдаг
юм. Э нэ
нь
инкубатораар
зөвхөн
гарааны
ко м пани й г хө гж үүлэх биш
харин ч зар им нэг шалгуур давсан
залуусы г нэг баг болгож гадагш аа
гаргах нь зүйтэй. 1990-ээд онд бид
гадагш аа сурах гэ ж явдаг байсан бол
өнөө үед арай өөр төвшинд ахим аар
байна. Бидний сайн мэдэх “ЗШсоп
УаМеу”-д гэхэд хүн бүр инновацийн
ш инэ санаа, бүтээгдэхүүний талаар
ярьдаг. Хэрвээ Монголд “Надад ийм
инновацийн ш инэ санаа б айна” гэвэл
“Амьдралтай юм ярь, хөрсөндөө б уу”
гэх зэр гэ э р ханддаг. Харин тэнд бол энэ
санаагаа хэлбэл хөрөнгө санхүүгээс
эхлээд бүхий л талаар тусалдаг. Шинэ
санааг
үр гэл ж
бөөцийлж,
тордох
хэр эгтэй . Т эгэхээр нийгмийн хөгжил,
инновацийг хүлээн авах ухам сары н
ялгаа арилаагүй цагт инноваци х и й ж
чадах хүм үүс
нь эртнээс
кластер
хөгж сөн улс руу явах нь зөв зүйтэй.
М анай байгууллагын зүгэ э с энэ талаар
б ол ом ж хэр байгааг судалж байна.
А Н У, Тайван болон Тайланд улсын
инновацийн төвүүдтэй бид хам тран
ажиллаж, Монгол ком пани тэнд о ч и ж
өсч б ойж их талаар судалгаа хийсэн.
Үү н и й г
бид
м эдэж
б ай ж
л тэнд
өрсөлдөх б ол ом ж нэг ш ат ахина гэсэн
үг. Э нэ мэтчилэн судалах зүйл их бий.
Хэрвээ энэ бүхэн ажил хэр эг болбол
зөвхөн сурах гэ ж явах биш өөрийнхөө
ко м пани й г
байгуулж,
ш инэ
санаа,
шинэ бүтээгдэхүүн бий болгох гэсэн
том
зорилготой
гадаадыг
зоридог
болно. Тэд хэр эгтэй
зүйлээ сурч,
хөрөнгө босгосний дараа эх орондоо
э р гэ ж ирээд ажиллабал энэ салбарт
том оохон
тэсрэлт х и й ж
чадах
нь
лавтай.
-Э нэ
салбарт
бэл тгэгдэж
байгаа
боловсон хүчний чанар тааруу байна
гэсэн ш үүмжлэл их байдаг. Та үүнийг
юу гэ ж боддог вэ?
-Барууны
ж и ш гэ э с
харахад
мэдээллийн технологид олон салбар
бий. Тэр дундаа програм хангам ж и й н
инженерчлэлийн
салбар
нь
гол
байр суурь эзэлдэг. Үү н дотроо олон
төвш интэй. Судалгаа ш инж илгээ хийх,
шинэ алгоритм зохиох, одоо байгаа
алгоритмы г илүү сайжруулах зэр эг
оюуны ажил хийдэг нэг хэсэг байна.
Эсвэл бэлэн болсон конц ептийн дагуу
програм бичдэг нэг хэсэг байна. Э нэ
хоёр бол өөр өөрийн ур чадварын
төвш инг шаарддаг. П рограм бичдэг хүн
маш олон цагаар уй гагүй хөдөлмөрлөж
байж ,
бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэдэг.
Ө өрөөр хэлбэл дадлагажих хэрэгтэй.
Хэдий их цагийг өөртөө зориулна
төдий
чинээ дадлагажина.
Бидний
х а р ж б айгаагаар их дээд сургуульд
дадлагажих б ол ом ж хо м с байна уу
гэ ж боддог. Дадлага турш лага бага
хуримтлуулсан боловсон хүчин ажлын
талбар
дээр
гологдох,
хоцорсон
мэдээллээ н ө х ө ж авах гэ ж цаг алддаг.
Авьяаслаг
хүүхдүүд
байна.
Гэхдээ
цөөхөн. Бидэнд юу чухал вэ гэхээр
м ассы г чанарж уулах. М иний мэдэхээр
баруунд дээд сургууль төгслөө гэхэд
чанары н
ялгаа
бараг
гарддаггүй.
Ажил дээр шаардагдах бүх чадварыг
сургуулиасаа олж авсан байдаг. Гэтэл
манайд энэ бүхэн эср эгээрээ байна.
Заавал ажил дээр гарч суралцах ёсгүй.
-Мэдээлэл
технологийн
салбар
хурдацтай
хөгж ихийн
хэрээр
ою утнуудад
өгч
б айгаа
мэдээлэл
хоцрогдолтой байх ш иг санагддаг.
-И йм зүйл ажиглагддаг. Дадлагын
хувьд
ярихад
компью тер
байхад
хангалттай
мэдлэг
хурим тлуулж
болно. Барууны орон, Монгол хоёры г
хооронд харьцуулвал барууны их дээд
сургуульд дандаа шинэ зүйлийг заадаг.
Т ийм ээс ою утнууд илүү ш инэлэг мэдээ
мэдээллийг авч, тэр утгаар аа шинэ
мэдлэгтэй болдог. Харин үйлдвэрлэл
бую у ажлын талбар дээрх ажилтан
ко м паний н дүрэм, стандарты н дагуу
тогтсон
ажил
үүргийн хээ
дагуу
ажилладаг. Шинэ зүйлийг мэдэх, шинэ
ажил эхлүүлэх үе байлгүй яахав. Гэхдээ
л их, дээд сургуулийг д ө н гө ж төгссөн
шинэхэн ажилчды г гүйцдэггүй. Гэтэл
м анай улсад энэ бүхэн бас л эсрэгээрээ
байдаг. Манай салбарын онцлог нь
их дээд сургуульд м эргэж лийн бүрэн
чадвартай
боловсон хүчин
бэлтгэх
ёстой. П рограм ы г турш лагаар гэхээс
илүүтэй мэдлэгээр бичдэг онцлогтой.
-Тэгвэл танай байгууллага үүнд ямар
ар га хэ м ж ээ авч ажилладаг вэ?
-Оюутнуудын ур чадварыг нь шалгах,
түүн и й г н ө х ө ж олгох, чадавхжуулах,
сургуулийн
дараах
м эргэж лийн
сургалтаар хангах үүднээс Мэдээллийн
технологийн ур чадварыг
шалгах
олон улсын шалгалт, сургалт зохион
байгуулдаг. Шалгалтанд орохын тулд
тодорхой
төвш инг
хангасан
байх
ёстой. Ү ү н и й г давбал тухайн оюутны
мэдлэг олон улсын төвшинд хүрсэн
байна, олон улсын төвш инд ажиллах
бүрэн
боломж той
гэ ж
үнэлэгддэг.
Ү ү н и й г бид улам өргөж үүлэх бодолтой
байгаа.
I ГГп е ш з I 9

10. 1Т|1ЕЛ/5
МТШХХГ-ын Мэдээллийн технологн,
инновацийн хэлтсийн дарга Г.Чинзориг
Бид амжилтанд
хүрьЕ
л гэвэл
БОЛОМЖТОИ
БҮХНИЙГ ТУРШ ИЖ
ҮЗЭХ ХЭРЭГТЭЙ
-Т өр ийн
худалдан
авалттай
холбогдуулан
п ро гр ам
х а н га м ж и й н
тө с л и й г
хэрхэн
ү н э л ж б ай н а вэ?
-Ж и ж и г х э м ж э э н и й п ро гр ам
х а н га м ж и й г
үнэлэх
тур ш лага
бидэнд хангал ттай у ч и р ямар
н эг
асуудалгүй
үн эл гээгээ
х и й ж чаддаг. Ө м н ө нь хийсэн
тө сл ийн хө ө
тү ү х и й г
э р гүү л ж
харахад хангал ттай мэдээлэлтэй
гэсэн үг. Х ар и н то м хэ м ж э э н и й ,
өргөн цар хүрээтэй п ро гр ам
х а н га м ж и й н тө с л и й г үнэлэхэд
өмнө
нь
хи й сэн
түүхгүй
учир
хүндрэлтэй
байна.
Т и й м ээс
бид хэр
хугацаанд ,
я м ар
х э м ж э э тэ й
аж лы г
гү й ц э т гэ ж
чадахаа
то о ц о о л ж
чаддаггүй.
О доогоор
том
хэ м ж ээ тэ й хоёр, гурван төсөл
х э р э гж ү ү л ж эхлэх гэ ж байна.
Э нэ нь ажил х э р э г болсноор
яваандаа м эр гэж и л тн үүд илүү
ту р ш л а га ж и ж , то м хэ м ж э э н и й
тө сл и й г үн элэх анхны
суурь
тавигдана.
О доохондоо
бид
өргөн
цар
хүрээтэй
жижиг
си стем и й н
нэгдэл
гэ ж
үзэ х
бую у б а р и м ж а а л ж ү н э л ж байна.
-И н гэ ж
үнэл эхээр
нэлээд
эрсдэл тул гар на б и з дээ?
-Эрсдэл гар ах нь ойлгом ж то й.
Гэхдээ ө м н ө нь аль ч ко м п а н и
лмлл/.|ф1:а.дсл/.тп 110 I
то м
хэм ж ээний
төсөл
хэ р э гж ү ү л э эгү й .
Т өр ийн
худалдан
авалтаар
тендер
зарлалаа гэхэд санал ө гсөн бүх
ко м п а н и то м си стем х ө гж ү ү л ж
байсан
я м ар
ч тур ш л агагүй.
И йм байхад бидэнд үү н э э с өөр
ар га байхгүй.
-Э нэ чиглэлээр м эр гэ ж и л тэ н
бэл тгэх
эсвэл
гадны нхантай
тур ш л ага
хуваалцах
аж лы г
зо х и о н байгуулдаг уу?
-Э нэ
талаар
зохион
байгуулалттай
хи й сэн
зүйл
бий. Т ө р ө ргөн цар хүрээтэй
си стем з а х и а л ж хө гж үүл үүл эх
ту са м
төслийн
м е н е ж м е н т,
өөрчлөлт, эрсдлийн м е н е ж м е н т
гээд хувийн хэвш л ийнхэн м аань
бүх талдаа с а й ж и р ч б айна. Тэд
и н гэ ж с а й ж и р н а гэд эг нь тө р
худалдан
авалт хи йхэд
илүү
ам а р болно гэсэн үг.
-Таны
бодлоор
п р о гр ам
х а н га м ж и й н
ко м п а н и й н
үн э
цэнийг
б үрэн
үнэлж
чад аж
б айн а уу?
-П р о гр а м
х а н га м ж и й н
ко м п а н и й н үн э ц э н и й г үнэлдэг
ту сгай аргачлал гэ ж байхгүй.
Тухайн
ко м п а н и й н
ү н э л гээ г
я а ж хи й д эг ү ү тэ р л за р ч м а а р
са н х үү ги й н
байгууллагы нхан
аж илладаг. У г ко м п а н и ям ар
б үтээгд эхүүн тэй ,
тэ р
нь
ирээдүйд
хэдэн
тө гр ө ги й н
аш и г олох, энэ нь өнөөдрийн
үн э л гээ гэ эр
хэд
вэ
зэр гэ э р
боддог. Т үү н э э с биш тэр б ум
тө гр ө ги й н ою уны бүтээл бий
болгосон у ч и р үн эл гээн д нь
тэ р б ум
тө гр ө г
т у с га ж
өгнө
гэсэн зүйл байхгүй. С анхүүги й н
б айгууллагы нхан
энэ
аж лаа
сайн хийдэг. Гол нь тухайн
ко м п а н и ө өрөө хэр аш и гтай
мөн
хэр
эрсдэлтэй
б и зн ес
э р хэл ж б айн а гэд эг нь хө р өн гө
о руулагчид
чухал.
Тэгээд
ч
м анай улсад ко м п а н и худалдаж
авах үйл явц б ай н га болдоггүй.
Болсон ч з а х зээлд ил тод биш ,
далд хэл бэрт хийгддэг. Тийм ээс
х ө р ө н гө оруулалт ба вэнчийн
сангууд бий б о л ж б а й ж п ро гр ам
ха н га м ж и й н ко м п а н и д хө р өн гө
оруулдаг, үн эл гээ нь нийтэд
харь цан гуй ил тод б айд аг тэр
то гто л цо о руу о ро х б ол ом ж то й.
-Тухайн
төсөлд
ижил
нөхцөл тэйгээр
өрсөлдөх
боломжийг
бүрдүүлж
ө гө ө гү й гэ э с
б ол ж
дотоодын
ко м п а н и у д чадавхж ихгүй байна
гэх ш үүм ж лэл бий. Т а ү ү н и й г
юу гэ ж б од о ж б ай н а вэ?
-Т өр
худалдан
авалтыг
зо х и о н б айгуулахдаа захи ал агч

11. гэд эг утга а р а а эрсдэлээ ха р н а. Том
х э м ж э э н и й тө сл и й г ж и ж и г ко м п а н и й г
го м до о хгүй гэсэн үүд н ээс ш аардлагаа
б агаар тавьдаг байх з а р ч м ы г м ө рд ө ж
б олохгүй. Э р гээд чадавхи нь хүрэхгүй
ко м п а н и д тө с л и й г гүйцэтгүүлээд, тэр
нь ам ж и л тгү й болбол эрсдэлийг нь
з ахи ал а гч ө ө р ө ө хар и уц н а. Т и й м ээс
з ахи ал а гч
тал
хи йлгэх
гэ ж
буй
аж лы нхаа
цар
хүр ээн д
то хирсон
ш аардлагы г
гү й ц э тгэ гч и д
тавих
нь зүй тэй . Н өгөө талдаа п р о гр ам
ха н га м ж и й н
ко м паниуды н
чадавхи,
түүхи й н
талаар
мэдээлэл
хомс
байдаг. Э нэ нь үр аш и гтай з а х зээл
бүрдэх б ололцоог х а а ж б ай гаа ю м. Ү р
аш и гтай з а х зээл гэдэг нь мэдээлэл
нь ил тод, х ү р т э э м ж тэ й байхы г хэлдэг.
Аль ко м п а н и я м ар төсөл хө төл б ө ри йг
яаж
хэ р э гж ү ү л ж ,
хэр
үр
дүнтэй
байсан
эсэх,
хэ р э гл э гч и й н
сэтгэл
х а н а м ж з э р э г мэдээлэл энэ салбарт
ил тод байд аггүй . Ү ү н э э с б о л ж энэ
салбары н
өрсөлдөөн
эрүүл
б ай ж
чадахгүй
б айна.
Ө рсөлдөөн
эрүүл
биш
бол
ко м паниуды н
чадавхж их
сэдэл тө р дө ггүй.
-М анай
улсад
инноваци
хийх
то гто л цо о хэр бүрдсэн бэ?
-Үн э н д ээ судалгааны м эр гэж и л тн үүд
I ГГп е ш з I 1
1

12. 1Т|1ЕЛ/5
дутагдалтай у ч и р
инновацийн
судалгаа
б ар аг
тү үх и й гээ р э э
байна.
Тийм ээс
эдгээр
хүм үүсийг
су р гаж ,
бэлтгэхэд
х ө р ө н гө оруулалты г сайн хийх
хэ р э гтэй . Э рд эм тэн, до кто р ууд
энд тэн д цагий н хи чээл заах
биш зөвхөн судалгааны ажил
хи й х
нь
чухал.
Ө н ө ө гийн
н ийгэм д тө р ү ү н и й г ө д өө ж өгч
б ай гаа болохоос биш у г нь зах
зээл и й н хээ
эрэл тээр
х ө гж и х
ёстой
зүйл.
Х а м ги й н
энгийн
ж иш ээ
гэхэд
“Ж и
М обайл”
ко м п а н и й н сэндвичин барилга
доторх баттер ей нь хөлдөхөөр
б а а з стан ц нь у н та р д аг гэнэ.
Т и й м ээс
б атер ей г
хөлддөггүй
болгох
хям д
технолги
хийх
хү сэл ти й г тавихад энэ талын
судалгаа
хи йх
м эргэж и л тэн
байхгүй б айх ж и ш ээ тэ й .
-П р о гр а м х а н га м ж и й н салбар
дахь ою уны б үтээл и йг хуулиар
я а ж ха м га ал д аг юм бэ?
-П р о гр а м х а н га м ж дээр оюуны
ө м ч нь зо х и о гч и й н эрх гэсэн
төрөлд хам аард аг. З о хи о гч и й н
эрх
нь
хуулиар
тухайн
п р о гр ам ы г
бичиж
эхэлсэн
ц агаас
хуулиар
хам гаал агд ах
бую у
О ю уны
өм чийн
га за р т
б үр тгүүл э хгүй гээ р эрх нь үүсдэг.
И н гэ сн э эр
п р о гр а м а а
бусдад
худалдвал О ю уны ө м ч и й н газар
үүнд
оролцох
ш аардлагагүй
гэсэн үг. Б үтээлээ ө өр ө ө үнэлэх
эрхтэй ч худалдан авагч ямар
ханш санал болгох нь б ас л
эргэл зээтэй зүйл. Ер нь п ро гр ам
х а н га м ж и й н зо х и о гч и й н эр х и й г
үнэлэх а р га з ү й г тө р то гто о н о
гэ ж байхгүй.
Гол нь тухайн
п р о гр ам аш и г ав чрахаар бол
худалдан авагч
аяандаа гарч
ирнэ. Хуульд за р и м н эг дутуу
зүйл бий. Ж и ш э э нь үүргийн
гүйцэтгэл я а ж хи й х вэ гэд эгт
банкны барьцаанд тавиад зээлээ
тө л ж чадахгүй бол эд хө р ө н ги й н
ангилал дотор зо х и о гч и й н эрх
гэ ж байд аггүй . Э нэ нь мэдлэгт
тулгуурласан
эдийн
засаг
м анай
улсад
х ө гж ө ө гү й гэ э с
үүдэлтэй. Т эгэхээр ү ү н и й г хэр
их үйлдвэрлэнэ тэ р хэ р ээр ээ
энэ б үхэн ц эгц эрэх б ол ом ж то й.
-З о х и о гч и й н
б үтээли йг
хуулбарласан
тохиолдолд
асуудлы г
яаж
ш ийдвэрлэх
б ол ом ж то й вэ?
-Хуульд сайн дурын үндсэн дээр
б үр тгүүл нэ гэ ж заас ан . Х эрвээ
эрсдэлтэй гэ ж шийдвэл Оюуны
өмчийн
га за р т
б үр тгүүлэхдээ
п ро гр ам ы н эх коды г ө гө х ёстой.
Д ар аа нь м ар га ан үүсвэл эх
лмм/.й:р1
:а.дсл/.гпг1 112 1
кодтой харьцуулж , хэдэн хув и й г
хуул барл асны г тогто одо г.
-И йм
төрлийн
м ар га ан та й
асуудал гарсан уу?
-О доогоор
зо х и о гч и й н
эрх
авсан
тохиолдол
б ар аг
алга. Ү н э л гэ э нь өндөр уч и р
зо х и о гч и й н эрх авах хүндрэлтэй.
Н ө гө ө тэ й гүү р тухайн ко м п а н и
эрсдэлээ харах ө н ц ө г нь өөр
байх ш иг байна.
-П р о гр а м
х а н га м ж и й н
үйлдвэрлэлийн
салбары г
дэлхийн
төвш инд
гар гахад
тө р ө ө с ям ар бодлого б ар и м тл аж
б айн а вэ?
-Ю уг
дэлхийн
хэ м ж э э н д
га р гах гэ ж то до р хо йлсно ос их
зүйл ш алтгаална. Ж и ш э э нь 1ВМ,
Огас1е з э р э г үнд эстэн д ам насан
ко р п о р а ц и й н
х э м ж э э н д хүрэх
эсвэл С апй у сгазН то гл оо м ы г
М онгол
ко м п а н и
зо х и о с о н
бол М онгол ко м п а н и дэлхийн
төвш инд
хүрл ээ
гэх
үү
гэд гээс
эхлээд
эргэл зээтэй
зүйл
их бий. Тэртэй тэ р гү й
п р о гр ам х а н га м ж и й н з а х зээл
глобалчлагдсан.
Т и й м ээс
бид
я а ж өрсөлдөөнөө н э м ж , ахуй
орлого олох вэ гэдгээ бодох
хэ р э гтэй . Ү ү н и й тулд дотоодын
за х зээл ээс гар ч дэлхийд олон
х э р э гл э гч тэ й б олохы г зо р и х нь
зүй тэй . Бид дэлхийн төвш инд
хү р э х бололцоотой н эг төрөл
бол гар утасны ап п л и кей ш н. Э нэ
талын б о л о м ж бидэнд бүрэн
бий. Я г одоогоор тө р ө ө с и н гэ ж
д э м ж и ж , энэ з а м а а р ур агш илн а
гэсэн тодорхой зүйл алга. Э нэ
уд аагийн ф орум үүнд хариулт
олоход дэм болно гэ ж н айдаж
байгаа. Хэр вээ ам ж ил тад хүрье
гэвэл
бололцоотой
б үхн и й г
оролдох хэ р э гтэй .
-Мэдээлэл
техно логийн
салбар М онгол Ул сы г хө гж үү л э х
тэ р гү үл эх салбары н н эг нь б а й ж
чадах уу?
-О йры н 30, 40 жилдээ уул
уурхай н салбар м анай улсын
хө гж л и й н
чи г
хандлагы г
тодорхойлох
нь
о йл гом ж то й.
Ер нь яг аль салбар нь улс
орны ир ээд үйг тодорхойлох вэ
гэд эгт хариулах хэцүү. Аялал
ж уучл ал
байлаа
гэхэд
2020
онд Д Н Б -н ий хэдэн хув и й г энэ
салбар бүр дүүлэхи йг хэн ч хэл ж
чадахгүй. Э нэ салбары н хувьд
бүх салбары н
хурд асгуур
нь
болдог. Ж и ш э э нь б үх зо чи д
буудлийн м эдээллийг ж уулчид
онл айнаар
ав ахаас
эхлээд
п р о гр ам х а н га м ж и й н хэр эглээ
үүсдэг.
Э нэ
салбар
нь
яг
ө өрөө үйлдвэрлэгч болно гэвэл
хүндрэлтэй. У ч и р нь 180 тэр б ум
ам долларын з а х зээл ийн 45
хув и й г
ам е р и куу д
бую у
Огас1е,
1ВМ,
М ю гозоН
зэрэг
цөөн хэдэн ко м п а н и эзэлдэг.
Т эгэхээр
цахим
засаглалы г
хө гж үү л э х
хэ р э гтэй .
Т өрийн
үй лчил гээний
ТҮЦ
м аш ин
ө н гө р сө н
з ур га д угаар
сард
аш иглалтад о рс н о о со о хойш 300
гаруй сая тө гр ө ги й г иргэдийн
халаасн аас х э м н э ж э э . Ү ү н ш иг
цахим засагл алы г амьдралд хэр
их нэвтрүүүлнэ, тэр хэр э э р э э
иргэдийн халаасан дахь м ө н ги й г
хэ м н э х б ол ом ж то й.
-К л ас те р ы г
байгуулахад
тө р ийн оролцоо ш аардлагатай
юу?
-К л астер
нь
1990
оноос
хойш
гарсан
томьёолол.
Олон
ко м п а н и у д
хо о ро ндоо
өрсөлдөж ,
ул м аар
нийтлэг
асуудлаа
ха м тд а а
ш ийддэг
болсны
үндсэн дээр
кластер
үүсдэг. Ү ү н и й тод ж и ш э э болох
СШсоп УаПеу ю м. К о м п ан и уд ы г
н эг б айш и нд байлгавал тэ р нь
кластер болчих ю м ш и г хүм үү с
ойлгодог.
Э нэ
буруу.
Ийм
хэл б эр и й г ш ин ж лэх ухааны п ар к
гэд эг ю м. Кластер бол п ар к
биш . Европийн ж и ш э э гэ э р бол
ирж , очиход хо ёр ц аг зар ц уу л ж
байвал кластер гэн э гэдэг. Гэтэл
У л аан б аа тар хоты н н эг заха ас
нөгөө з а х хүртэл хэдэн
цаг
явдаг билээ. И нгээд бодохоор
нийслэл
хот
м аань
өөрөө
кластер болох гээд б ай гаа биз.
Т эгэхээр кластер нь ер ө өсөө
орон зайд ха м а а та й зүйл биш.
Төрөөс
юу
хийж
чадах
вэ,
тө р ийн оролцоо ш аардлагатай
юу гэд эгт салбары н анхд угаар
ф о р ум аас хариулт авах болов
УУ-

13. Монголын програм хангамж үйлдвэрлэгчдийн
холбооны Ерөнхийлөгч В.Буяннэмэх
КЛАСТЕР
БАИГУУЛБАЛ
МАНАЙ УЛСЫН ВДИЙН ЗАСАГ ӨСӨХ
БОЛОМЖИЙГ БҮРДҮҮЛНВ
Монгол
Улсын
мэдээллийн
технологийн салбары г хө гж үүлье гэвэл
кластер
байгуулах
нь зүйтэй
гэсэн
санааг
хэдэн
жилийн
ө м нө өс
гаргахгүй. Харин үйл аж иллагаа
үлдэцгүй
ш үүмжлэл
ёстой вэ?
Ингэвэл
зарим
барилгаа
барья
ти йм ч сайн ойлголт байдаггүй. Та
үү н и й г ойлгом ж той талбарлаж өгн ө үү?
гэсэн санал ирүүлсэн. З ар им
түрээсийн
хэл бэрийг
аш иглах
нь ч
санал
б ол ом ж той.
өөрсдөө
Кластер гэдэг нь хам ги й н энгийнээр оруулсан.
Тэгэхээр
харилцагчийы н
-Уул
уурхайн
салбараас
аш и г
олох
гэ ж манай улс их зүдэрч, зүдэрснийхээ
хүчинд аш и г олж байна. Гэтэл энэ
салбарын ханган нийлүүлэлт нь гадагш аа
тухайн
нэг
дор
хүсэл сонирхолы г хангасан төвлөрөлийг
ур сч
төвлөрч
Монголд
ажиллах гэ ж ойлгож болно.
кластерийн төлөөлөлөөр “100
д а га ж инноваци хи й х б о л о м ж бүрддэг.
Хятадад кластер байгуулснаар эдийн
зар и м нэг зүйлийг дотоодоосоо ханган
нийлүүлдэг. Гэхдээ уул уурхайн гол
засги й н өсөлт 30 хувиар өссөн үзүүлэлт
ханган нийлүүлэлтийг болох мэдээллийн
байна.
технологийг
айл”-аар ж и ш ээ
тэнд
хэдхэн
зээлийн
эрэлтийг
Ул м аар
бараа
нэг
гэсэн
шийдэх
байгууллага
салбары нхан
байна
бий.
Э нэ талын хө р өн гө оруулалтыг
дотооддоо ш ингээхийн тулд бид юу хи йх
га р га ж байсан. Кластерийн талаар иргэд
-
нэлээд
м ө нгө
явуулах газар, боловсон хүчин бэлэн
байн а гэвэл дээрх асуудлыг ам архан
та та ж болох юм. А нх
лангуу
байсан
бол
зах
ш аардлага,
хэрэглэгчдийн
д а га ж
ө р гө ж и н
тэлсэн.
тухайн
тэр
үйлчлүүлэгчийн
лангуунд
байхгүй
хүссэн
бол
өөр
газр аас зуучладаг байсан бол сүүлдээ
худалдаагаа
дагасан
үйлдвэрлэлж
хө гж сө н . Одоо тэнд барилгын бүхий л
-Мэдээлэл
технологийн
хичнээн
ко м пани
манай
салбарын
улсад үйл
аж иллагаа явуулдаг юм бэ?
судалгааг танай х хи йсэн үү?
-М анайд
идэвхтэй
үйл
өөрсдийн
явуулдаг
б ол ом ж оо
үнийн
аш иглаж ,
өрсөлдөөн
бий
хийхгүй
урсдаг.
Энэ
талын
п рограм
х а н га м ж
систем ийн сайжруулахад нийтдээ 10 сая
Анх тэндэхийг нээгдэхэд хэн ч д э м ж и ж
туслаагүй. Зөвхөн хувийн хэвш лийнхэн
нөөц
о гт
байна. Ө өрөөр хэлбэл тухайн ко м паний н
мэдээллийн
технологид
зориулсан
-Кластер байгуулахы н тулд хэдий хэр
хэ м ж ээ н и й
дагаад
дотоодоосоо
Яахав
их
өндөр
үнэтэй.
Саяхан
“Э нерж и
р есур с”
ко м пани
гэхэд
мэдээллийн
төрлийн материалы г үйлдвэрлэж байна.
үү н и й г
харам салтай.
аж иллагаа
газар
үйл
нь
м ө нгө нь дотооддоо үлдэхгүй гадагш аа
-Улсы н бүртгэлээр 400 гаруй ко м пани
бий. Ү ү н э э с идэвхтэй
явуулдаг нь 200 о рчим .
б айгаа
40
гиш үүнчлэлтэй
ш аардлагатай
гэсэн
ам долларыг зарцууллаа. Энэ нь гадны
аж иллагаа
систем . Бид энэ чиглэлээр ажиллая
гэхээр та нарт турш лага алга гэдэг.
ко м пани
Турш лага гэдэг нь шууд бий болохгүй.
гаруй
байдаг.
Судалгаанаас
Т ийм ээс
төрийн
дэм ж л эгтэй гээр
энэ
болж зах зээл ийнхээ д агуу х ө гж и ж
байна. Ү ү н ш иг мэдээлэл технологийн
үзвэл хам гий н б ага нь 50 метр квадрат
гэхээр 15 м янга орчи м метр квадрат
талын турш лагы г хурим тлуулах санал
гаргасан.
Уул
уурхайн
ком паниудад
ко м паниуд ч гэсэн
талбай
аш игладаг
цогц
сургалты н өрөө гээд бүгд б агтах юм.
Улсы н
мэдээлэл
харилцан
мэдээлэл
авах,
өрсөлдөөн
бий
болж
илүү х ө гж и х
б олом ж той.
-Э нэ талаар холбогдох албаны хантай
уулзсан уу?. Тэд ям ар байр суурьтай
ко м паниуд хийе. Ө өрөөр хэлбэл бидний
з а х зээл ийг тэлнэ гэсэн үг. Эхний
Кластерийг энэ м аягаар хө гж үүлье гэ ж
байна вэ?
ээлжинд төрийн
хооронды н
олон
жил
н эг дор төвлөрвөл
уялдаа
ярисан.
сайж и рч,
Төрийн
дэм ж л эг хэр эгтэй гэ ж
цаг ху га ц аа их алдлаа.
дагаад
маш
үзсн ий
том
улмаас
-М анай улсад кластер байгуулах нөөц
-Бид
шаардлагатай.
эхний
Үүнд
ээлжинд
үзэсгэлэн,
Эдийн
засгийн
ком паниудад
си стем ийг
Монгол
технологийн
мэдлийн уул
аш игладаг
уурхайн
системүүдэд
хөгж лийн яам болон харьяа агентлагтай
ярилцсан. Э нэ салбары г хөгж үүлэхийн
тодорхой зорилго, хөтөлб өртэйгээр о р ж
ажиллая гэсэн саналтай байгаа. Хэрвээ
тулд кластер
одоогийнх
байгуулах
нь зүйтэй
юм
ш игээ
хөтөлбөргүй
сул
б о л о м ж хэр байна вэ?
байн а гэ ж үзсэ н . Гэхдээ заавал төрийн
явснаар уул уурхайн ко м паниуд маань
-Бид
гадны
улсаас
ж и ш ээ
авах
хэр эгтэй . БНСУСолонгос, БНХАУ-д гэхэд
хэ м ж ээ н д гэхгүйгээр хотын захи ргаатай
газры н асуудлыг тохирсон байхад болох
си стем ийнхээаа
нь ш ийддэггүй,
хотын
юм
дотоодын
захи р гаатай гаа
үндсэн дээр
тохиролцсоны
кластер байгуулах газры г
байна
гэ ж
үзсэн .
Бидний
хувьд
ш ийдлийг
цогцоор
ж а ах ан ажил гарвал
ко м паниар
гэ ж зо р ио гүй. Х о т тэлэх шаардлагатай
байна.
Ү ү н и й г дагаад хотын
захад
ко м паниуд м уу гэсэн хандлага үүсдэг.
Тэгэхээр
бид
энэ
салбарт
ажиллах
өөрсдөө хө р өн гө ө гаргах, эсвэл хө р өн гө
салбарын
сонирхолтой
оруулагчды г татсан. Гэтэл манай улсад
үйлчлүүлэгчид ш аардлагаа д а га ж түүгээр
байдлаар
хоты г нь б айгуулж ө гө х гээд байдаг. Энэ
буруу. Ү ү н и й г хурдан ш ийдэхгүй бол энэ
үйлчлүүлэх нь тодорхой.
-Уул
уурхайн салбар
ажиллая гэдэг санал гаргасан юм.
манай
салбарын хөгжилд саад болно. Ө нөөдөр
түлхүү
Э нэ
аль
гэ ж
аш и гл аж
ямар ч хө р өн гө оруулагчид хэр баргийн
хийгдсэн
н эг салбарт
билээ. И нгэсний
ко м паниуд
нь
б изн ес
эхлүүлье
төвлөрлийг
х ө гж и ж байна.
буй
хө р өнгө
бий
п рограм
оруулалт
болговол
м уутай
болбол
Төсөл
үр
нь га р га ж өгсөн юм
үндсэн
дээр
өнөө
ө гө ө ж
хийлгэдэг.
кластерийг заавал хотын төвд байгуулна
ком паниуды г
төрийн
Монголын
нэгтгэсэн
дэм ж л эгтэй гээр
улсад
салбарт
ха нгам ж и д
дотооддоо
I ГГп е ш з I 13

14. 1Т|1ЕЛ/5
ПРОГРАМ ХАНГАМЖ
ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН САЛБАРЫН АНХДУГААР
ЧУУЛГАНЫГ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ
ҮНДЭСЛЭЛ, ШААРДЛАГА
Бэлтгэсэн: МТИХ-нйн ахлах
мэргэжилтэн Э.Бямбасүрэн
П ро грам
х а н га м ж
үйлдвэрлэлийн
салбар
нь
хө гж лий н
хурд,
технологийн
ш инэчлэлээрээ
1,5-2
ж и лийн хурд асгууртай гэ ж үзд э г нь
бусад эдийн засги й н салбаруудтай
харьцуулахад байнгы н хөдөлгөөнд
орш дог, д и н а м и к салбар юм.
Эдийн
засги й н
өсөлт
болон
инновацид
чиглэсэн
бүтээлч
хөдөлгүүр, б и зн еси й н өрсөлдөөн,
эдийн
засги й н
өсөлт,
иргэдийн
амьдралын
чанар,
тө вш и нг
дээш лүүлж ,
үйл
аж илл агааг
хялбарш уулах хүчи н
зүйл
нь
болдог. Дэлхий нийтэд
мэдээллийн
си стем ийн
нийт
зарцуулалты н
60 хувиас илүү хув и й г п ро гр ам
х а н га м ж ,
мэдээллийн
си стем ийн
үйлчилгээнд зар ц уу л ж байна.
Д элхий н ийтээр 2004-2012 онуудад
бусад
мэдээллийн
си стем ийн
секторуудтай
харьцуулахад
п ро гр ам
х а н га м ж и й н
салбар
ш инээр бий болгосон ажлы н байр,
ко м п а н и й то о го ор хурдацтай өсч
б айгаа бөгөөд 1.8 их наяд ам
долларын
борлуулалтанд
хүрч
х а м ги й н хурдтай өсч буй салбарт
тоо цо гдж ээ.
Гэтэл м анай улсад энэхүү салбар
нь
мэдээллийн
технологи
гэсэн
ерөнхий
нэрийн
дор
п ро гр ам
х а н га м ж и й н үйлдвэрлэлд чиглэсэн
бодлого, хөтөлбөр байхгүй, хууль
э рхзүй н
о рчи н
боловсронгуй
бус,
п р о гр ам
х а н га м ж и й н
б үтээгд эхүүн ийг үнэлэх үнэлгээний
загвар,
стандарт
байхгүй,
энэ
салбарын ком паниуды н санхүүгий н
чадавхи
муу,
амь
зогоохы н
тулд
хям д
ө ртө гө ө р
таар сан
б үхн и й г хийдэг, төслөөс төслийн
хооронд амьдарч, өөрийн нэрийн
б үтээгдэхүүн
гар гах
б ол ом ж гүй
байсаар өнө өд ри йг хүрчээ.
П ро грам
х а н га м ж и й н
ко м паниуд ы г бойж уулах ин куб атор
М Т ҮП
дээр
аж илладаг
ч
зоТС-
лмлл/.|ф1:а.дсл/.тп 114 I
маге-с1из1ег бий болгох төвш инд
хүр ээгүй байна. Х ө р ө н гө оруулалт,
хө гж лий н
сангуудад
п ро гр ам
х а н га м ж
үйлдвэрлэлд
зориулсан
хувь байхгүй,
п р о гр ам
х а н га м ж
хө гж үү л эгч нары г дахин су р гаж ,
чадавхижуулах
сургалты н
төлөвлөгөөгүй,
бор
зүр хэ э р э э
өөрсд ийгөө
хөгж үүлдэг,
багш лах
боловсон
хүчи н
дутм аг,
гаднын
чадварлаг ко м паниуд аас суралцах,
төслүүд
дээр
ха м тр ан
ажиллах
нөхцөл б о л о м ж таар уу байна.
Бид нэгэн зорилго дор нэгдэн
эдгээр
асуудлаа
шийдвэрлэх,
нэгдсэн
бодлогоо
тодорхойлон
хам тдаа х ө гж и х
б о л о м ж и й г бий
болгосноор
Монголын
п ро гр ам
х а н га м ж үйлдвэрлэлийн салбары г
Монгол Улсы н эдийн з а с а гт чухал
хувь
н эм эр
оруулагч
болгон
хө гж үүл эх
Э РХЭМ
ЗО РИЛГЫ Г
дэвш үүлж б айгаа юм.
Иймд
Мэдээллийн
технологи,
шуудан харилцаа холбооны га зр а ас
санаачлан, М онгол Улсы н Ерөнхий
сайдын
ивээл
дор
“Монголын
П ро грам Х а н га м ж Үйлдвэрлэлийн
Салбары н А нхд угаар
Ч уул ган”-ыг
2013 оны 11-р сары н 11-ний өдөр
“М онгол
У хаан-М о нгол
б рэн д”
ур и а та й га ар
зохион
б айгуул ж
байна.
Э нэхүү
чуулган
нь
Монголын
п ро гр ам х а н га м ж үйлдвэрлэгчдийн
чуулган
гэсэн
утгаар аа
зохион
байгуулалты н хувьд цаасгүй, цахим
хэлбэрээр
МУ1-П
о рчи нд
зохион
б айгуул ж б айгаа юм.
ЧУУЛГА НАА Р
БИДНИЙ
ХЭЛЭЛЦЭЖ ,
Ш ИЙДВЭРЛЭХ
АСУУДЛУУД:
Монголын
п р о гр ам
х а н га м ж
үйлдвэрлэлийн салбары г хө гж үүл эх,
д э м ж и х бодлого гар гах
•
Ж Д Ү -и й г хө гж үү л э х үндэсний
хөтөлбөрт мэдээллийн технологи,
п ро гр ам
х а н га м ж
үйлдвэрлэлийн
салбары г нэм эх, гарааны
болон
жижиг
дунд
ко м п а н и й г
дэм жих
санхүүж ил ты г
тодорхой
хувь
то гто он
Ж Д Ү -и й н
са н гаа с
олгох
б о л о м ж и й г нээх
• Ш УТ-ийн сангийн шаардлагад
нийцсэн
төслөө
боловсруулан
оролцож , тодорхой
хув и й г
энэ
салбары н судалгаа, ш инж ил гээни й
тө слийг
хэр эгж үүл эхэд
татах
чадвартай болох
•
Гадаадын
зээл
тусл ам ж а ар
гү й ц э тгэ ж
буй
төслийн
30аас
до ош гүй
хув и й г
дотоодын
ко м п а н и а р гүйцэтгүүлэх, ялангуяа
уул уурхай н салбарт хэ р э гж ү ү л ж
буй
мэдээллийн
технологийн
төслүүдэд ха м тр ан аж илл аж кп о м Ном бую у кпош1ес!де 1гапз1ег хи йх
нөхцөл б о л о м ж о о р хангах
•
П р о гр ам
х а н га м ж
худалдан
авах аж иллагааны ж у р а м та й болох,
загв ар ж и ш и г б ар им ты г ш инэчлэх,
то н о г
тө х ө ө р ө м ж и й н
худалдан
авалтаас
п ро гр ам
х а н га м ж и й н
худалдан авалтыг тусад нь зарладаг
болох гарц, шийдэл
• С и стем ийн ш аардлагы г заавал
зөвлөх үйлчилгээ авч боловсруулдаг
болох
• Э х кодын езсгоот үй лчил гээг
нэвтрүүлэх
• Засвар үйлчил гээний х у га ц аа г
б агасгах эсвэл төлбөртэй болгох
• П ро грам х а н га м ж и й н тө слийг
хүлээн авах, хяналты н зардалтай
болгох, Т өрийн ө м чид бүртгүүл дэг
то гто л ц о ог бий болгох, холбогдох
хууль э рхзүй н о р ч и н г боловсронгуй
болгох
• П р о гр ам х а н га м ж и й н чиглэлээр
м эргэш үүлэх
сертиф икаты н
сургалтууды г
нэвтрүүлэх,
вендоруудын тө в и й г М Т ҮП дээр
төвлөрүүлэх.

15. Интерактив ХХК-ний
Ерөнхий захирал Б.Ууганбаяр
БИД ЦАХИМ СОНГУУЛЬ
ХИЙСНЭЭР АЗИЙН
Ж ИШ ИГ УЛС
БОЛЖ ЧАДСАН
Т өр ө өс ямар бодлого баримталбал
ко м паниудаар
энэ салбар түлхүү х ө гж и н ө гэ ж
хэ м ж э э
та үзд эг вэ?
-Тухайн
салбарын
Ингэвэл ком паниуды н хувьд у г ажлы г
гүйцэтгэхэд ш аардагдах нөөц бололцоо,
нөхцөл
эрхзүйн
бололцоог
орчин,
хө гж л ий нх
хангасан
дэд
бүтэц,
нь
бодлого,
санхүү,
татвары н таатай орчин бүрдүүлэх зэр э г
чиглэлүүдээр
дорвитой
бодлогуудыг
тодорхойлж, ажиллах нь төрийн зүгэ э с
цаг
гүицэтгүүлэх
авах
хугацаа,
зэр гэ э
зүйтэй
юм
боловсон
төлөвлөж,
арга
болов
хүчний
уу.
нөөц
тогтвортой
үйл
ажиллагаа явуулах нэг б о л о м ж бүрдэх
юм.
Мөн
төрийн
зүгэ э с
тэргүүлэх
ач
байна
вэ?
Ш ударгаар
П ро грам м
х а н гам ж и й н
хооронды н
өрсөлдөөн
ко м паниуд
гэдэг
манайд
харьцангуй ойлголт. Вэб сайт, дизайн,
б изн ес
болон
мобайл
аппликейш н
хөгж үүлдэг
ко м паниуд
өрсөлдөх
гэхээс
бол
хоорондоо
д эм ж л эг болно гэ ж бодож байна. Төр
захи алагчи йн хувьд төрд шаардлагатай
гадаадын
өндөр
хө гж илтэй
их
сургуулиудад
ою утнууды г
бодлогоор
аж иллах нь илүү үр дүнтэй. Х арин ижил
төрлийн бую у ж и ш ээ нь веб сайт хийдэг
б айгаа п р о гр ам м х а м га м ж и й н ажлуудын
явуулж,
ком паниуды н
дунд,
оруулж буй бас нэгэн д э м ж л эг болно.
төлөвлөлтөө
тодорхой болгон танилцуулж , дотоодын
сур гах
-П ро гр ам
нь
чиглэлүүдээр
хэр
өрсөлдөж чад аж байна уу гэдэгт та юу
гэ ж хариулах вэ?
холбогдол
хугацааны
буй
байдлаар
салбарын хөгжилд ү зү ү л ж буй то м оохон
ур т
өгч
хооронды н өрсөлдөх чадвар өнөөдриин
салбарын
ха н гам ж и й н
хөгжилд
ком паниуд
м э д ээж
илүүтэй
хам тарч
хооронд
өрсөлдөөн
байна. Х эрэглэгчийн
ш аардлагы г
ха н гас ан
хэ р эгц ээ
бүтээгдэхүүн
I ГГп е ш з I 15

16. 1ТмЛ
Е /5
үй лчил гээ ү з ү ү л ж чадсан ко м п а н и энэ
ш аардлага дээр үндэслэн
өрсөлдөөнд ялж, цааш хө гж д ө г.
судалгаа ш ин ж ил гээ, өндөр технологи,
нь
хэлбэр
их
ёсондоо
ж и ш ээ
суурилсан
Ө рсөлдөөний
нь
з ахи ал гат
нь,
бас
тө р и й н
н эг
аж лууд
б ай гаа
төслүүд
сонгон
ш алгаруулалт,
доголдол
нь
дээр
зар л аж
үүсдэг.
сургуулиуды н
б ааз
дээр
ш ин ж л эх ух аан, боловсрол,
судалгаа
ш ин ж ил гээ,
патент,
хө р ө н гө
Уд аах нь С о н го гчды г хурууны хэ эгээр
тань ж ,
б үр тгэд эг
сонгууль
п р о гр ам
х а н га м ж и й н
оруулалт, үйлдвэрлэл, м а р ке ти н ги й н г.м
ш ийдвэрлэсэн.
дээр
бие б иен ээ д э м ж с э н эко систем бүхий
аж ил л агаагаа
Уг
нь
үн элгээ
м эр гэж л и й н
ур
чадвар,
И нно цвац ийн и й м э р хү ү б и зн ес модел
үйлдвэрлэлийн
болсон.
бол гоноор
Нэг
гардаг
ха м ги й н то м хо ёр м ар га ан та й асуудлыг
Гэхдээ
үнэлгээн
аж игл агддаг.
ко м п а н и й
нөөцүүд,
дээр,
байгууллагаас
дээд
ул суурьтай
ту сл ам ж тай гаа р
С о н гуулий н
бүрэн
үйл
ав то м атж уу л ж
чад санаар аа Монгол улс цахим сонгууль
орчинд б и еж и н хэр э гж д э г.
хи йсэн А зи й н ж и ш и г улс боллоо.
процесс,
бүхий улс орнуудад о ч и ж аж илласнаар
төслийн удирдлага, чанары н удирдлага,
х ө гж л и й г тү р гэ тгэ х бас н эг гарц б ол го ж
п р о гр ам х а н га м ж и й н удирдлага, ажлы н
болох л ю м. Гэхдээ инноваци гэдэг нь
т а та ж эхэл ж б айна. М онголы н тур ш л ага
2, 3 сары н дотор хийгд ээд байд аг зүйл
дээр үндэслэн К и р ги з и й н улс со н гуулиа
тур ш лага,
өмнөх
хэ р э гц э э
б ай гаа
хэр эгл эгчд и й нхээ
ш аардлагы г
(с о п з и т е г
хэрхэн
ге у |е ^ )
х а н га ж
зэрэг
хү чи н зүйл дээр үн д эсл эж хийгддэг.
Мөн
п р о гр ам
тухайн
ажилд
Саад
сонирхолтой
асуудал
си стем ийн
х э с ги й г
тодорхой
өөрсдийн
са нхүүж үүл эн
болсны
хийж,
дараа
ш аардлагууды г
за м а а р
хийдэг
хө р ө н гө ө р
б үтээгдэхүүн
со нго н
болвол
хаа
бий
тур ш ин
ш алгаруулалты г
хаан аа
үр
дүнтэй
ажил болохоор санагддаг.
Энэ
тохиолдолд
хэ р э гц э э
б ай гаа
асуудалгүй
өндөр
ха м ги й н
ком панийг
харин
ха н гах гү й ,
тавьсан
тухайн
сайн
сонгоход
ш аардлагы г
И н гэ сн э эр
хувийн
гарна.
хэвш л ийнхний
болох
дунд
болом ж
өнөөдөр
хийдэг.
яаж
ком панийг
даалгахаар
б айн а
гэхээр
ш ал гаруулж ,
тодорхой
Гэхдээ
Эдийн
заса г,
ү з э с гэ л э н г
хотод
ухаалаг,
инноваци
б үтээгдэхүүн
дээр
үйлчил гээний
Гадны
шийдэл
өрсөлдөөнд
ялахын
тулд
судалгаа,
ш и н ж и л гээ инновацид оруулах хө р ө н гө
түвш инд
боловсруулсан
технологийн
ш инэ
дэвшил
дээр
санал
б и зн есийн
болгох
з1аг(-ир
бий бол ж , б о л о м ж и й г о лж
х ө р ө н гө
б и зн е с т
те х н и к
суурилсан
б ол ом ж ууд ы г
салбары нханд
нь
инноваци,
ажил
ажил
систем
тү ү н и й г
цааш
нь
б ай х гү й гэ э с
си стем ийн хөгж үүл эл т тэ гсгэ эд зогсд о г.
хүртэл
м онголы н
ш ош готой
п р о гр ам
б үтээгдэхүүн
дэлхийн
б ай гаа ги й н
оруулагч
санх үү ж и л т
д а м ж и ггү й .
гэсэн
х а н га м ж и й н
зах
зээл
н эг
инноваци
боломж
бүрдээгүй
дэм ждэг
улсад
дээр
ш алтгаан
уч и р
очиж,
за р и м
хи й х
нар
хи йд эг
Гэхдээ
ти й м
болох
технологийн
өндөр
өрсөлдөгч
Э нд ээс
нарын
харахад
шийдлүүдтэй
цахим
б үтээгд эхү үн и й г
хө гж ү ү л ж
чадвал,
б үтээгдэхүүн
боломж
төсөл
гадны
улс
үй л чил гээгээ
б айгаа
Ө нөөдрийн
нь
засги й н
дотооддоо
х а р а гд а ж
байдлаар
нэг
б ай гаа
б айх
нь
түгээм эл
м эргэж ил тн үүд
б айд гийг
бид
бас
ан хаар ч л б айх хэ р э гтэй .
-Т ан ай
ко м п а н и й
ир гэний
үн эм л эх,
Болдог
энэ
хувьд
цахим
цахим
улс.
инно вацийг
аж илласан
м эр гэж л и й н
гээд
олон
сонгуулийн
цөөхөн
Э нэ
то м о о х о н
орны
у тга ар аа
байгууллагатай
Монголын
гэхээр
тавьсан
ам ж ил ттай
өсч
нь
хү м үү с
брэнд
га р га ж
тохиолдолд
улс
танай
үйл
солилцох
б ай гаа ги й н
салбар
н эг
ш инж
“Т а
ийм
нар
хугацаанд
б үтээгдэхүүн
танилцуул,
бол овсронгуй
энэ
га за р
бий
болго,
цааш ид та нар дэлхийн з а х зээл дээр
манай
тур ш л ага
хүсэлт
З ас ги й н
б үтээгд эхү үн и й г
нь
н эг
К и р ги з
аж лы г
бол
б үтээгдэхүүн
нь
болохгүй б ай гаа ги й н гол ш алтгаан юм.
чиглэлийн
сайн
б айна.
удаагийн
хэр эгж үүл ээд ө н гө р ч
хугац аанд
оронд
э ксп о ртл о х
салбарт х ө р ө н гө оруулагч нар ихэвчлэн
гэх
ажиллавал
м ан ай
улам
Монголын
си стем ийн
нэвтрүүл,
х ө гж ү ү л ”
м э д ээж
б үтээгдэхүүн
болно,
аж илл агаанд
хувилбараа
эксп о ртл о ,
ЗГ-Н
сүүлийн
тогтво рто й
зэ р гэ э р
х а м та р ч
салб ар т
хи йгд эх
бодлогын то м о о х о н д э м ж л эг болно.
юм болов уу.
Э нэ бол мэдээлэл технологи,
нөхцөл
ярьдаг. Т а ү ү н и й г юу гэ ж б од о ж байн а
Манай
салбары н
зээлд гарч
хувьд
за х
х э р э гж ү ү л ж б ай гааги й н нэг то м о о хо н
дотоодын з а х зээл дээр гадны хүчтэй
ж и ш э э ю м. 2012 -201 3 онд гурван
ко м паниуд тай
удаагийн сонгуульд технологийн хэд
бий
болсон.
п р о гр ам
хэдэн ш ийдлийг аш иглалаа.
ө рсөлдөхөөс
гадны
п р о гр ам х а н га м ж и й г амьдралд
вэ?
Байж
манай
магадлал
ур т
м агадгүй энд б ай гаа болов уу.
гэ ж
нартай
у ч р а ас
со н го гд о х
сайн
энэ
дээр”
б айгаа
гадны
эхлэн
хи йсэн
ч
бодлого, төсөв
улс
танилцууллаа.
өрсөлдөгч
танилцсаны үндсэн дээр х а р ж байгаа.
ш атнаас
хи йсэн . А зийн о рн о о с цахим сонгууль
хийлээ
“ М анай
си стем ээ
ар га
со н го гчи й н
үе
си стем
б айхгүй
ко м п а н и
Б и ш ке к
Энэ
биш . Гэхдээ бас б о л о м ж б айн а гэд гийг
систем
Ө нөөг
тус
ө рсөл дөж
ч
31-нд
байгуулсан.
хү ч тэ й
эрэлт ихэснэ. Б и зн еси й н байгууллагууд
нь ш аардлага бүрэн ха н гад аггүй . Сайн
хө гж үү л э х
2013.10.30,
зо х и о н
бүртгэл ийн
илүү
суурилсан
зор илт
аж илладаг
технологийн
бүрдэнэ гэсэн үг.
н эг
да.
чиглэлээр
гадны ко м п а н и у д ы г у р ь ж танилцуулга,
хугацааны
хи рээр
харсан
өрсөл дөөнөөс
аль
ц аг
хэм ж ээнд
чадахгүй
гү й ц э тгэ ж
энэ
Гэтэл
б ай гаа
ко м п а н и у д
бий
илүү
хи йсэн
анхаарлы г
ш ил ж үүлэх
д ээр х
н и й гэм , б и зн ес и й н харилцаа хө гж и х и й н
чанары н
түвш инд
өрсөлдөөн
л
аж лы г
ко м п а н и
цэвэр
гэхээсээ
хэл бэр т
тавьж ,
сонгууль
гадны нхны
оруулалт нэм эгд энэ. Х ө гж л и й н тодорхой
захи ал а гчи й н
ш аардлагы г
х а н га ж
болгоход таны
бодлоор юу саад б ол ж б ай н а вэ?
хийлгэхдээ
о ролцох
ко м паниуд ад
үзэх
х а н га м ж
-Э н э то гто л ц о о г бий
цахим
у тга ар
цахим
биш гэд ги й г б ас бодолцох ёстой.
олон
М онголчууд
гэдэг
өрсөлдөх
Э ндээс
х а н га м ж и й н
гадна
сорилт
харахад
ко м п а н и у д
бас
манай
олон
улсын түвш инд хү р ч аж иллах, дэлхийн
болох
ин новацийн
л
хувилбар.
то гто л цо о
М анайд
бүрдээгүй
гэ ж
Э хн и й х
бую у
болно. У г нь инноваци дээр суурилсан
х а н га м ж
бүтээгд эхүүн ,
А м е р и ки й н
үй лчил гээ
ллллл/Л;р1а.доу.тп 115 I
нь
х э р э гц э э
нь
цахим
саналы н
санал
хуудсы г
аш иглан
ко м п а н и
тоолдог
үүнийг
тооллого
дэвж ээнд
өрсөлдөх
п р о гр ам
үй лчилгээ
бий
си стем .
хи йсэн .
бүтээгдэхүүн
болгохы г
биднээс ш аар д аж байна.
зах
зээл

17. *
I
ЗАРДАЛ
БҮТЭЭМЖ
БАГАСНА
БАРАА
МАТЕРИАЛ
ТАЙЛАН
ӨГЛӨГ
АВЛАГА
ҮНДСЭН
ХӨРӨНГӨ
ЕРӨНХИИ
ЖУРНАЛ
БОРЛУУЛАЛТЫН
УДИРДЛАГА
ТА Ы
Н
Б ЗН С
И Е
Р/КВ А
ОАЕ Ү
ИНТЕРАКТИВ Х Х К
Прогром хонгомж & Системийн интегроцчилал
Ү Ү Ү .Ү Е К Л Т Е С Н .М ^
I ГГп е ш з I 1
7

18. 1Т|1ЕЛ/5
А
1В 1
Ай Би Ай ХХК
Интерактив Би Ай компанийн
ерөнхий захирал Ч.Чимиддорж
БОЛОВСОН ХҮЧНИЙГ
ЧАНАРЖ УУЛАХГҮЙ БОЛ
------------- ЭНЭ САЛБАРЫН ХӨГЖЛИЙГ
ХОЙШ ТАТСАН ХЗВЭЭР БАЙХ
БОЛНО ---------------------------------Та
Монголын
програм
хангам ж и й н
салбарын
ирээдүйг
хэрхэн
д үгн эж
байна вэ?
-И рээдүйг маш сайхнаар
төсөөлдөг.
Учир
нь
улс
орны хө гж л и й г мэдээллийн
технологиор нь тодорхойлдог.
Хэн
хам гийн
их
мэдлэг
ш ингэсэн
бүтээл
бүтээж ,
түүн ийгээ
амьдралын
хэв
м аягт аш и гл аж чадаж байна.
Тэр
улс
орон
хө гж дө г
жиш иг
то гтсо н .
Өнөөдөр
хүний амьдралын бүхий л
зүйл ухаалаг болж байна.
Үү н и й
цаана бүхэл бүтэн
п рограм х а н га м ж ажилладаг.
Аль ч салбар мэдээллийн
технологийн
салбарын
тусл ам ж тайгаар
цааш
хөгж дөг. Ж иш ээ
нь, манай
оронд мал а ж ахуйн салбар
түлхүү хө гж сө н учир гадаад
руу
өндөр
үнээр
м ахаа
гаргах
болом ж той.
Гэхдээ
үүнд тухайн
малын
эцэг,
эх нь ямар угсаатай, хэзээ
вакцин хийлгэсэн,
өвчин
тусч байсан эсэх гээд гээд
бүртгэлийн систем хэрэгтэй.
Э нэ
б үхнийг
мэдээллийн
технологийн салбар хийдэг.
Э нэ
салбарт
ирээдүй
байна.
Гэхдээ
бид
энэ
ирээдүйг я аж ха р ж , д үгн эж
байна вэ гэдгээс бүх зүйл
ш алтгаална.
Гол
нь
үүнд
чадварлаг
м эргэж илтнүүд
зайлш гүй хэр эгтэй . Өнөөдөр
бид
боловсролтой,
эрүүл
иргэдийнхээ нөөц бол ом ж ийг
аш и гл аж
хө гж и хө ө с
биш
хэдэн
барилга
байшин
барьж, зам гүүр тавьснаараа
ллллл/Л;р1а.доу.тп 118 1
өрсөлдөх
чадвартай
болж
байгаа юм биш.
-Хувийн
хэвш лийнхэн
өөрсдийн нөөц болом ж оороо
аж илл аж
бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэж
байна.
Таны
бодлоор
төр,
хувийн
хэвш лийнхэний
хоорондын
уялдаа холбоо хэр байна вэ?
-Төр зохицуулах үүрэгтэй.
Э нэ үүргээ хэр гүйцэтгэж
байна вэ гэдгээс бүх зүйл
шалтгаалдаг.
Бид
өнөөдөр
б изн есээ
өргөж үүлж ,
хө гж үүлэх
гэхээр
төрөөс
хам аарсан маш олон хүчин
зүйл байна. Үүнд бүх нийтийн
эрх
аш ги й г
хам гаалсан
хууль дүрэм байх ёстой. Энэ
хууль нь тодорхой, хувийн
хэвш лийнхэн үйл ажиллагаа
явуулахад
ямар
нэгэн
байдлаар
саад
болдоггүй
мөн хооронды н м аргааны г
шийдвэрлэдэг
байх
ёстой.
Ер нь бол юу хийвэл ямар
үр дүн
гарах
вэ гэдгийг
тодорхойлох нь гол. Гэхдээ
энэ бүгдийг тодорхой болгоод
орхих
биш
ямар
нэгэн
байдлаар
хэрэгж үүлэхэд
нь д эм ж л эг үзүүл ж , хяналт
тавидаг
байх
нь
зүйтэй.
Хоёрдугаарт,
Монгол
хүн
я аж
амьдрах
ёстой
юм
бэ, хувийн хэвш лийнхнийг
дэмжих
ёстой
юу
гэдгээ
бодолцох нь чухал. Монгол
Улс зах зээлийн нийгэм д
ш илжээд
20-иодхон
жил
болж
байна.
Энэ
богино
хугацаанд технологи хөгж өөд
олон арван жил болсон улс
орны дэргэд үнэхээр дайчин
б ай ж чадсан. Цаашид ч улам
эрчим тэй
хө гж ин ө.
Бид
үүгээр ээ бахархах ёстой. Гол
нь бидний өрсөлдөгч хэн бэ
гэхээр м агадгүй “М ю гозоЛ ”,
“Соод1е”
з эр э г
хөрөнгө
ихтэй ко м паниуд гэ ж бодох
хэр эгтэй .
Эдгээр
ком пани
я аж
хүчи р хэгж сэн
гэхээр
тэднийг
улсын
бодлогоор
д э м ж и ж өгдөг. Ж ишээлбэл
ам еркийн
баруун
эргийн
орнууд
нь
СШсоп
УаПеу
гэ ж
мэдээлэл технологийн
хотхон байгуулж дэм ж сэн.
Тэнд технологид нь м өнгө
га р га ж
өгдөг.
Татвараас
чөлөөлж, боловсон хү чи н г
нь бэлдэж байна. Тайвань,
Солонгост мөн ялгаагүй. Би
өнгөрсөн жил Тайвань руу
ажлаар явлаа. Тэнд хувийн
хэвш лийнхэн бор зүрхээрээ
з үтгэ х биш З асги йн газар
нь ком паниуды нхаа
төлөө
гаднын зах зээл ийг холбож
өгөхөд нь дэм ж л эг үзүүлдэг
юм байна. Төр нь хувийн
хэвшлээ
д эм ж и хийн
тулд
юу хийдгийн ж и ш ээ тэд тод
х арагд аж байна.
-Тэгэхээр энэ тал дээр
учир дутагдалтай олон зүйл
байна гэсэн ү г үү?
-У ч и р
дутагдалтай
зүйл
олон
байна.
Гэхдээ
энэ
олон
жилийн
дараа
салбарын анхны чуулганы г
зохион байгуулж
байгаа
нь энэ б үхн ий г олж харж ,
хам тран
ажилласнаар
улс
орон
хө гж и н ө
гэдгийг
ойлгосны
нэг
илрэл
юм
болов
уу.
Шинэчлэлийн
Засгийн газр аас анхдугаар
ф орумы г зохион байгуулж