by Aqil Dadashov

1. TƏŞKİLATİ
DAVRANIŞ
Şəxsiyyət

2. Təşkilat
Qrup
Şəxsiyyət

3. Çox öyrənmək yoxsa yaxşı
tanımaq?

4. O Şəxsiyyəti yaradan təməl faktorlardır:
1. Bioloji faktorlar
2. Sosial faktorlar
3. Ailə
4. Sosial mənşəy və sosial sinif
5. Coğrafi və fiziki faktorlar

5. Şəxsiyyəti müəyyənləşdirən
effektlər
O Xarici görünüş (boy, çəki, karizma vəs.)
O Rol və status
O Potansiyal bacarıqları (zəka,enerji, əxlaq)
O Toplumsal xüsusiyyətlər
(mədəniyyət, sosial kültürəl faktorlar,əxlaqi
dəyərlər, din və ailə)

7. Şəxsiyyətin 3 yönü
O Temprament: Emosional tarazlıq durumunu ifadə
edir. Stereotip, öyrənmə və mədəniyyətin təsirilə
formalaşır.
1. Melanxolik
2. Xolerik
3. Sanqvinik
4. Fleqmatik
O Xarakter: Fərdin zehni gücünü təşkil edən və
şəkilləndirən stereotip özəlliklərin tamamıdır.
Doğulduğun andan vardır və çevrənin təsirilə ortaya
çıxan meyllərin hamsıdır.
O Bacarıq: Fərdin sahib olduğu fiziki və zehni
kapasitedir.

8. Şəxsiyyətə dair yanaşmalar
O Ziqmund Freud
O Carl Gustav Yung
O Alfred Adler
O Karen Horney
O Eric Berne
O Erich Fromm
O Hans Jurgen Eysenck
O G. E. Kretschner
O Chris Argyris

9. Ziqmund Freud
O Şəxsiyyət 3 təməl anlayışdan yaranır:
«İd», «Ego», «Superego».
-İd şəxsiyyətin ən kobud, ən ilkin, stereotipləşmiş istək və
arzularını əhatə edir. Meyllər, sevgi ,təbii duyğular vəs.
- Ego uşaqda anadan olduqdan sonra öyrətmə yoluyla
inkişaf edir. İdlə xarici aləm arasında sabitləşdirici rola
malikdir. Nizamlayıcığını əxlaq normları və yasalarda tapır.
-Ruhi durum inkişaf etdikcə alt şüur üzərində «mənlik» və
bunun parçasının ayrilması ilə üstün mənlik Superego
formalaşır.
Əxlaq, ədalət,doğruluq,dürüstlük,ərdəmli davranışlar vəs.
yaranır. Alt şüuru və mənliyi kontrolda tutur. (Dıgerqamlıq)

10. Alfred Adler
O Şəxsiyyət fərdin özünə, digər insanlara,
topluma qarşı inkişaf etdirdiyi tutum və
davranışların nəticəsi olaraq üzə çıxır. Burdakı
önəmli nüans mühit faktoru deyil fərdin onu nə
cür qavradığı və şərh etdiyidir.
O «Üstünlük Aramaq Yanaşması» həyat
məqsədi özünüinkişaf və bütün meylləri buna
yönəlməktdir. Toplum içərisində səni güclü
edə biləcək davranış axtarışları içərisindədir.
Məs. Arifmetikdə zəyif olanın Sosial elmlərdə
əla olmağa çalışması vəs.

11. Carl Gustav Jung
O Şəxsiyyəti 4 cəhətilə izah etməktədir:
1. İçəri qapanıqlıq və aktiv sosial şəxslər
2. Duyğu və sezgi
3. Düşünmə və hissetmə
4. Mühakimə yürütmək və anlamaq
İrqlərin özəlliyini daşıyan və genlər yoluyla
nəsillərboyu davam edən «irqi qeyri şüurilik»
anlayışına əsasən insanlar müəyyən hissetmə,
düşünmə, qavrama, davranış öyrənməsi ilə
böyüdülür və bu özəlliklər ataları tərəfindən
keçmişdir. (məs. ilandan qorxmaq)

12. Eric Berne
O Sigmund Freud kimi şəxsiyyəti emosional
yöndən ələ alaraq 3 etapda göstərmişdir:
1. Uşaqlıq
2. Gənclik
3. Atalıq

13. Karen Horney
O Horney də psixoanaliz yanaşmasının təsiri
altında qalmış şəxsiyyətin təməlində
qorxunu və narahatçılığı qeyd etmişdir.
Bunlarla bacarmaq üçün isə alternativləri
aşağıdakılardır:
-Sempatik, sosial şəxsiyyətə çevrilmək
- Antipatik, içə qapalı şəxs olmaq
- Agressiv və hirsli olaraq

14. Erich Fromm
O Şəxsiyyətin yaranmasında 2 nüansa diqqət
yetirir:
- mədəniləşmə
- fərdiləşmə narahatlığı
«Müstəqillikdən Qaçmaq Teorisi» uşaq
böyüdükcə valideyn nəzarətindən müstəqil həyata
qovuşur, amma bu zaman da özünü yalnız
hissedir və buna görə də müstəqillikdən qaçaraq
başqasının ya da təşkilatın yeni və möhkəm
güvənini axtarır.
Güvəncə > müstəqillik

15. Hans Jurgen Eysenck
O Şəxsiyyət 4 etaplı inkişafın sonunda
yaranmaqdadır:
1.Müəyyən impulslara bioloji refleksləri ilə
2.Toplumdan və şəraitdən təsirlənmə
3.Fərdi vərdişlər və davranışlara nəzarətin
güclənəsi ilə xarakterikdir
4. Tiplərin üzə çıxdığı etapda şəxsiyyət
meydana çıxır.

16. E. Kretschner
O Piknik tiplər: daha sosial , orta boylu, kök,
nəşəlidirlər.
O Astenik tiplər: Emosional və romantikdirlər
bdədnləri və çiyinləri dar uzun boyludurlar.
O Atletik tiplər: xəyalçı və diqqətsiz inkişaf
etmiş əzələ və sümüyə eyni zamanda
idman stili fiziki quruluşa sahibdirlər
O Diplastik tiplər: digərləri

17. Chris Argyris
O İşgörən uşaqlıqdan yetişir və beləcə təşkilat fəaliyyət
çərçivəsində şəxsiyyət özəlliklərinə sahib olur
- «Yetişmə teorisi» Təşkilati fəaliyyətin önəmi qeyd
olunmaqdadır amma təşkilat içərisində güclü nəzarət
və məcburi fəaliyyətə sövq etmək şəxsiyyətdə stres
faktorları üzə çıxardacağı diqqətdən qaçmamalıdır.
- Bürokratik təşkilatın məqsədləriylə sağlıqlı işgörənin
tələbatlarını və ehtiyaclarını nizamlamaq
mümkünsüzdür. Buna görə də hər zaman konflikt
davam etməkdədir.
- Bürokratik təşkilat yalnız yetişmə çağına girməmiş
uşaqlıq yaşlarını yaşayan insanlar üçün əlverişlidir.
Tələb və ehtiyacları təşkilat içərisində qarşılanmayan
fərdin təşkilati effektivliyi də azalacaqdır.

18. Şəxsiyyətin dəyərləndirilməsi
O Anamnity: fərdin soy keçmişi, ailə quruluşu, ailə içindəki
münasibətlərin şəkli, yetişdiyi şəraitin sosyo ekonomik
özəllikləri, təhsil və sosial həyatı ilə bağlı bilgiləri əhatə
etməlidir.
O Anket və görüşmələr: Müxtəlif şəxsiyyət xüsusiyətlərini
müəyyən etməyə yönəlik çox sayda suallara cavab verilməsi
istənilir. Görüşmələrdə duyğu və tutumlar da müəyyən edilir.
O Sərbəst çağırışım: Şəxsin rahat şəraitdə uzadılaraq yada
oturaq vəziyyətdə düşüncələrini söyləməsi istənir. «Açar» söz
alınır və dəyərləndirmə aparılır. Məs. Günəş
(işıq, ümid, qüvvət, sevgi) atəş (parıltı, işıq, sevgi) torpaq
(bolluq, zənginlik, təhlükəsizlik)
O Projektif testlər: bəlirsiz nəsnələr göstərmək və ifadə olunan
şərhlər əsasında şüuraltı duyğu və düşüncələrin müəyyən
edilməsidir. Məs. 20 rəsm verilir sonra isə bu rəsmlərə
baxaraq ağlından keçən hər hansı hadisənin canlandırılaraq
ifadə olunması tələb olunur.

19. Şəxsiyyət fərqlərini yaradan
səbəblər
O Hadisələrin reallığına söykənmək. Subyektiv
davranış şəxsiyyətin bir çox bacarıqlarının
itməsinə səbəb olur.
O Təşəbbüskarlıq ruhu
O A tip şəxsiyyət:
O Toplumçuluq: Şəxsin ünsiyyətdə olduğu
fərdlərin arzularına qarşı duyarlılığı. Özlərini
qrupdan ayrı görməzlər və
normlara, dəyərlərə bağlıdırlar.
İntizamlıdırlar, asanlıqla qrupa və təşkilata
adaptasiya olunurlar.
Qrupa verilən dəyər > öz şəxsiyyətinə
olan dəyər

20. Təşkilati davranışa təsir göstərən
təməl şəxsiyyət xüsusiyyətləri
O Şəxsilik nəzarəti: daxili və xarici
O Uğura yönəlmək istəyi: orta səviyyəli işlərə meyillik vardır.
O Makyavellinizm: praqmatist, insanlar arasına məsafə
qoyan nəticəyə görə hərəkət edəndir. Başqalarından
istifadə edər. Qalibdirlər və face to face söhbətlərdə daha
güclüdürlər.
O Özünə inam: Özünü sevmək /sevməmək dərəcəsi. Öİn az
olanlar başqalarının söylədiklərinə və təriflərinə bağlıdırlar.
Tərs davranışları olmaz, iş məmnunluqları zəyifdir.
O Özünü ifadə: Öİf yüksək olanlar davranılarını xarici
amillərə görə düzgün müəyyənləşdirirlər.
O Risk almaq: RA tez qərar verər, qərarlarında az
informasiyaya ehtiyac duyarlar. Əksi olanlar isə riski son
anadək gözləyərlər.

21. John Holland: Şəxsiyyət- iş
əlaqəsi
ŞƏXSİYYƏT TİPİ
XARAKTERLƏRİ
O Realist: bacarıq güc və koordinasiya
utanğac, adaptasiya olan,
dürüst, pratik
analitik, müstəqil, arayan
gərəkdirən fəaliyyətlər seçər.
O Araşdırıcı: düşünmə təşkilatlanma və
öyrənməyə meyllidir
O Sosial: başqalarına yardım edəbiləcəkləri
nəzakətli, dostsevər,
şəxsi inkişafa yönələn fəaliyyətə sahibdirlər
mübariz, anlayışlı
O Mühafizəkar: qaydalara uyğun şübhə
adaptə olan, pratik,
götürməyən işləri tərcih edərlər
məhsuldar,xəyal gücü zəif
O Təşəbbüskar: başqalarını təsirə məruz
mücadiləci
qoymaq güc əldə etməyə yönəlik işlərin
enerjili, özünə inanan
həvəskarıdırlar
O Estetikçi: yaradıcılıqlarını ifadə edən
xəyal gücü yüksək, enerji
sistematik olmayan fəaliyyətləri sevərlər
dolu, idealist, pratik deyil