Ne kete material  synojme te paraqesim CAP se pari nga një perspektivë historike, duke prezantuar reformat të ndryshme dhe prespektivat per te ardhmen , reformat e e ndermara, objektivat e CAP , realizimi dhe ndikimi i tyre ne sektore te ndryshem te buqesise dhe ne ekonomine europiane ne pergjithesi. Analize ekonomike mbi ndikimin e politikes se berbashket buqesore dhe sektoret dhe fushat qe kane patur me teper zhvillim si rezultat I kesaj politike.Argumente pro dhe kunder CAP .. Dhe krahasimi me Politiken Amerikane ne kete fushe.

1. UNIVERSITETI I TIRANES
FAKULTETI EKONOMIK
SMEE9
Lënda: Ekonomiks I Integrimit
Viti akademik 2013/2014
Politika E Perbashket Bujqësore në
BE dhe Krahasimi me Politiken
Buqesore ne SHBA.
Pranoi: Prof.Dr.Albana Hashorva Punoi: Anita Dogani
Tirane, Prill, 2014
1

2. Permbajtja…
Shkurtime…
Hyrje ………………………………………………………………………………….…..fq.4
Historiku I CAP …………………………………………………………………………..fq.5
Evolucioni dhe reformat kryesore ………………………………………………….......fq.8
Ndikimi i CAP ne intergrimin e tregut bujqesor……………………………………….fq.10
CAP Qëllimet dhe Objektivat...................................................................................fq.11
Sektoret e mbuluar nga CAP ………………………………………………………….fq.12
Analiza e realizimit te pese objektivave te traktatit…………………………….………fq.12
Argumente pro dhe kunder, Politikës së Përbashkët Bujqësore…………………….fq.14
Politika buqesore USA vs EU ………………………………………………….…….fq.18
Rregullorja e OMGJ ne Shtetet e Bashkuara dhe ne Europe………………..…….fq.26
Konkluzione ……………………………………………………………………………fq30
Referenca…
2

3. Shkurtime…
CAP Politika e Përbashkët Bujqësore
BE Bashkimi Europian
KEE Komunitetin Ekonomik Evropian
EU Unioni Europian
EC European Commission
GATT Marrëveshjes së Përgjithshme mbi Tarifat dhe Tregtinë
WTO Organizata Boterore e Tregetise
SHBA Shtetet e Bashkuara te Amerikes
OMGJ Organizmat e modifikuar gjenetikisht
EPA Agjencia e Mbrojtjes Mjedisore
USDA US Departamenti I Buqesise - United States Department of Agriculture
FDA Agjencine e Ushqimeve dhe Medikamenteve. Food and Drug Administration
 Hyrje
3

4. Bujqësia përbën një nga degët më të rëndësishme të ekonomisë në botë. Shtetet më të zhvilluara
nëpërmjet politikave dhe reformave të ndryshme synojnë të zhvillojnë dhe rregullojnë këtë
sektor ne nivel rajonal dhe nderkombetar nemermjet organizmave te caktuara.Shtetet e
Bashkuara dhe Bashkimi Evropian (BE) janë dy rajonet nga më të madhetë në botë për
prodhimin bujqësor, konsumin dhe flukset tregtare . Marrëdhëniet dypalëshe të tregtisë në
produktet bujqësore zene volumin ndër me i madh në botë , ndërsa të dy vendet gjithashtu
konkurrojnë për tregjet e eksportit për shumë prej mallrave bujqësore . Ne kete material synojme
te paraqesim përbërjen e prodhimit bujqësor në të dy rajonet , produktivitetin dhe konkurrencën e
prodhuesve të çdo vendi , shijet dhe preferencat , dhe politikat bujqësore dhe tregtare te SHBA-së
dhe të BE-së . Në të njëjtën kohë , sektorët e bujqësisë të dy rajoneve dhe politikat bujqësore
po ndryshojnë në përgjigje të dinamikën se tregut botëror dhe të rritjes së rëndësisë së
marrëveshjeve rajonale të tregtisë . Dallimet në mes të dy vendeve mund të kontribuojë në
kontestet dhe në qasjet e tyre për liberalizimin e tregtisë bujqësore në Organizatën Botërore të
Tregtisë (OBT) . Qëllimi i këtij raporti është që të shqyrtojë ngjashmëritë dhe dallimet në aspekte
të shumta të sektorëve dhe politikave të tyre bujqësore. Në këtë material synojmë të paraqesim
CAP së pari nga një perspektivë historike, duke prezantuar reformat të ndryshme dhe
prespektivat për te ardhmen , reformat e ndërmara, objektivat e CAP , realizimi dhe ndikimi I
tyre në sektore të ndryshëm të buqësisë dhe në ekonomine europiane në pergjithësi. Analiza
ekonomike mbi ndikimin e politikës së bërbashkët buqësore, sektoret dhe fushat që kanë patur
me tepër zhvillim si rezultat i kesaj politike. Argumente pro dhe kundër CAP Politika e
Përbashkët Bujqësore (CAP), duke qenë një nga politikat më të vjetra të Bashkimit Evropian,
është e rrënjosur fort në projektin e integrimit evropian. Për shkak të historisë së gjatë të CAP,
ajo është gjithashtu një politikë që është reformuar në shumë raste.Tregu i përbashket për
produkte bujqesore duhet të jetë i shoqëruar me krijimin e një politike të përbashkët bujqësore
midis “Shteteve Anetare” -neni 32 i EC. Eleminimi i tarifave doganore dhe detyrimeve me
natyrë fiskale me efekt të njëjtë me detyrimet doganore. Neni 25 i Traktatit te Komunitetit
Europian, ndalon rifutjen e tarifave doganore dhe detyrimeve me natyre fiskale me efekt të
njëjtë me detyrimet doganore mbi importet apo eksportet e mallrave në tregetimin e tyre brenda
komunitetit. Eleminimi i kufizimeve sasiore dhe masave me efekt te njëjtë. Një kufizim sasior
është një masë nacionale e cila përcakton volumin dhe/ose sasine e import eksporteve të
produkteve jo duke ngritur detyrimet doganore të c’do natyre por duke vendosur limite për
import eksportet e tyre. Eleminimi i masave diskriminuese nga sistemi nacional i tatimeve .E
drejta qe mallrat me origjine jokomunitare te levizin lirshem ne komunitet mbas plotesimit te
detyrimeve mbi importin e tyre ne nje nga shtet anetare.
 Historiku I CAP
4

5. Politika e përbashkët bujqësore ka lindur në fund të viteve 1950 dhe fillim të viteve 1960, kur
anëtarët themelues të KE-së kishin dalë nga më shumë se një dekadë me mungesa te mëdha
ushqimore gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore. Si pjesë e ndërtimit të një tregu të përbashkët,
tarifat për produktet bujqësore do të duhet të hiqeshin. Megjithatë, për shkak të pushtetit politik
të fermerëve, dhe të ndjeshmërisë së çështjes, ajo do të marrë shumë vite para se CAP te
zbatohet plotësisht.
Traktati i Romës, i nënshkruar në vitin 1957, themeloi tregun e përbashkët. Ai gjithashtu
përcaktoi objektivat e përgjithshme të CAP. Parimet e CAP u paraqitur në Konferencën Stresa
në korrik të vitit 1958. Krijimi i një politike të përbashkët bujqësore u propozua në vitin 1960
nga Komisioni Evropian. Në vitin 1962, CAP hyri në fuqi.
1957- Varësia direkte e vendeve themeluese të BEE-së- nga bujqësia
 Nga numri i përgjithshëm i fuqisë punëtore të punësuar 25 % ishte e angazhuar
në bujqësi
 struktura e fondit tokësor nuk ofronte mundësi për prodhimtari ekonomike
 pjesa më e madhe e fermave nuk ishin të gatshme për prodhimin e specializuar me
shumicë sepse afër dy të tretat e fermave ishin me madhësi prej 1-10 hektarë.
 ndikimi i fatkeqësive elementare (thatësirat, vërshimet e tokës, sëmundjet e
bagëtive)- solli prodhim më të vogël se sa pritej
 Në rast të kushteve të volitshme natyrore-prodhimi më i madh se që ishte paraparë
Viti 1957-Traktati i Romës krijon Komunitetin Ekonomik Evropian (një shenjë
paralajmëruese e BE-së së sotme), në mes të gjashtë vendeve të Evropës perëndimore. Belgjika,
Franca, Gjermania, Hollanda, Italia dhe Luksemburgu. Pika më e rëndësishme e Traktatit KEE
ishte krijimi gradual i Tregut të Përbashkët Europian si dhe krijimi i një Politike Agrare të
Përbashkët.
Objektivat e bujqesise sipas Traktatit te Romes!
1.Te rrise produktivitetin bujqesor;
2.Te siguroje nje standart jetese te pranueshem per popullsine fshatare.
3.Te stabilizoje tregjet;
4.Te siguroje prodhim te rregullt te produkteve bujqesore;
5.Te siguroje cmime “te aresyeshme‟ per konsumatoret;
6.Ne 1958 Komisioni shtoi: “te mbroje strukturen e familjes se fshatit”
Konferenca ne Stresa, korrik 1958 Vendosi per nje sistem te vetem per te operuar ne tere
Komunitetin, me financimin e saj si pergjegjesi te perbashket, jo te cdo shteti.
Tre parime qe u percaktuan:
5

6. 1.Te jete nje treg i vetem ne prodhimet bujqesore ne gjithe Komunitetin, me levizje te lire dhe
cmim te perbashket ne Komunitet;
2.Te kete preference per keto produkte, me nje barrier te perbashket ndaj importeve;
3.Pergjegjesi e perbashket financiare per kostot e politikes (fond i perbashket).
Deri ne vitin 1995 niveli i taksave tregtare ndaj vendeve te treta ka qene variabel (takse qe mund
te ndryshoje gjate kohes), tani eshte tarife fikse
Kater menyra nderhyrje ne tregje u percaktuan ne Stresa per qellime mbrojtese te te ardhurave
dhe subvencionin:
(i) sisteme me taksa variable dhe mbeshteje cmimesh per tregjet e produkteve kryesore bujqesore
me elasticitet te ulet oferte;
(ii) vetem taksa variabel;
(iii) pagesa plotesuese;
(iv) pagesa direkte per kushte specifike.
1960 - me propozimin e Komisionit të BEE-së, Këshilli Ministror miraton parimet themelore të
CAP.
 hapësira tregtare unike
 qarkullimi i lirë i produkteve bujqësore
 doganat unike
 çmimet e përbashkëta në tregun e brendshëm
 preferencat në raportet tregtare
 shpërndarja e barrës financiare rreth CAP
Viti 1962 Lindi Politika e përbashkët bujqësore (CAP) .Thelbi i politikës është çmime të mira
për fermerët. Me kalimin e çdo viti, fermerët prodhojnë më shumë ushqim. Dyqanet janë plot me
ushqim me çmime të përballueshme. Objektivi i parë - siguria e ushqimit - është përmbushur.
1970-1980 Menaxhim të Furnizimit. Fermat janë aq produktive sa ata janë duke prodhuar më
shumë ushqim se sa është e nevojshme. Tepricat janë të ruajtura dhe çuan në "malet e ushqimit".
Masat e veçanta janë ndermare për të lidhur prodhimin me nevojat e tregut.
1992 CAP zhvendoset nga mbështetja e tregut për të mbështetur prodhuesit. Mbështetja
ndaj Çmimit është zvogëluar, dhe zëvendësohet me pagesat direkte të ndihmës për fermerët. Ata
inkurajohen të jenë më miqësore për mjedisin. Reforma përkon me Rio Samitit të Tokës 1992 ku
u nis parimi i zhvillimit të qëndrueshëm.
Mesi 1990 CAP fokusohet më shumë në cilësinë e ushqimit.Politika prezanton masa të reja
për mbështetjen e investimeve ne ferma, trajnim,per te përmirësuar përpunimit dhe marketingut.
Hapat janë marrë për të mbrojtur ushqime tradicionale dhe rajonale. Legjislacioni i parë evropian
për bujqësinë organike është zbatuar.
6

7. 2000 CAP qendra për zhvillim rural. CAP përqëndrohet më shumë në zhvillimin ekonomik,
social dhe kulturor të evropës rurale. Në të njëjtën kohë, reformat filluan në vitet 1990 janë të
vazhdueshme në mënyrë që fermerët të jenë më të orientuar drejt tregut.
2003 Reforma CAP shkurton lidhjen në mes të subvencioneve dhe prodhimit. Fermerët
janë më të orientuar drejt tregut duke pasur parasysh kufizimet specifike për bujqësinë evropiane,
ata marrin një ndihmë të ardhura. Në këmbim, ata duhet të respektojnë sigurinë e rreptë të
ushqimit, mjedisit dhe standardeve të mirëqenies së kafshëve.
Mesi viteve 2000 CAP hapet me botën. BE-ja bëhet importuesi më i madh në botë i produkteve
bujqësore nga vendet në zhvillim, importimin e më shumë se SHBA, Japonia, Australia dhe
Kanada. Sipas marrëveshjes 'gjithcka Përveç armëve ", BE-ja i ka dhënë qasje të lirë në të gjitha
vendet më pak të zhvilluara. Asnjë vend tjetër i zhvilluar jep çiltërsi të tillë, përkushtimin, dhe
qasje reale të tregut për zhvillimin e fermerëve të vendit.
2007 Popullsia bujqësore e BE dyfishohet, pas vitit 2004 dhe 2007 zgjerimeve me 12 vendet
e reja. Tetëmbëdhjetë vjet pas rënies së murit të Berlinit, numrat e Bashkimit Evropian 27 vende
anëtare dhe mbi 500 milionë qytetarëve.
2011 Një reformë e re CAP kërkon të forcojë konkurrencën ekonomike dhe ekologjike në
sektorin e bujqësisë, për të nxitur risi, për të luftuar ndryshimin e klimës dhe për të mbështetur
punësimin dhe rritjen ekonomike në zonat rurale.
 Qëllimet e CAP
-sigurojë produktivitetin e bujqësisë në një nivel të caktuar ( përmes progresit teknik,
zhvillimit më racional të prodhimtarisëbujqësore, shfrytëzimit optimal të faktorëve të
prodhimit)
-të sigurojë nivelin e standardit jetësor të popullsisë bujqësore
-rritjen e të ardhurave individuale të të punësuarve në bujqësi
-të stabilizojë tregun
-të sigurojë çmime të arsyeshme për konsumatorët
 Dy sferat e funkSionimit të CAP
- politika e çmimeve
politika e përmirësimit të strukturës së bujqësisë në BE
 Politika e çmimeve – e bazuar në fiksimin e çmimeve në tregun e brendshëm të
produkteve bujqësore
Për shumicën e produkteve kryesore sistemi i çmimeve ishte i përcaktuar, për këto çmime. Ç‘do
produkt nën regjimin e CAP - nënkuptonte organizimin përkatës të tregut , orientimi në fiksimin
e çmimit të përbashkët në tërë hapësirën e BEE
7

8.  Evolucioni dhe reforma
CAP ka qenë gjithmonë një fushë e vështirë e politikës së BE-së për reformën, ky është një
problem që filloi në vitet 1960 dhe që vazhdon në ditët e sotme, edhe pse më pak të rëndë.
Ndryshimet në CAP propozohen nga Komisioni Evropian, pas një konsultimi publik, e cila më
pas dërgon propozimet e saj për Këshillin dhe për Parlamentin Evropian. Se bashku, Këshilli dhe
Parlamenti Evropian duhet të bien dakord për ç’do ndryshim.Parlamenti u përfshi në procesin e
ndryshimit për herë të parë në vitin 2013. Përfshirja e Parlamentit e cila përfaqëson qytetarët rrit
legjitimitetin demokratik të CAP. Jashtë Brukselit, fuqia lobuese e fermerëve ka qenë një faktor
përcaktues të politikës bujqësore të BE-së që nga ditët e hershme të integrimit.
Në kohët e fundit ka pasur ndryshime për shkak të kërkesave të tregtisë së jashtme dhe
ndërhyrjeve në punët e përbashkëta të politikës bujqësore nga pjesë të tjera të kuadrit të
politikave të BE-së, të tilla si grupe të avokatëve të konsumit të punës dhe njësitë e mjedisore të
bashkimit. Gjithashtu euro skepticizmit në shtete të tilla si Britania e Madhe dhe Danimarka
është ushqyer pjesërisht nga CAP, e cila konsiderohet e dëmshme për ekonomitë e tyre.
Harmonizimi i politikës nacionale bujqësore për shumicën e produkteve bujqësore, u bë e qartë
se CAP e bazuar në politikën e çmimeve, nuk i përgjigjet realitetit të prodhimit bujqësor në
kuadër të BE-së
- Plani MANSHOLT
Më 21 dhjetor 1968, Sicco MANSHOLT, Komisioneri Evropian për Bujqësine, i dërgoi një
memorandum në Këshillin e Ministrave në lidhje me reformën bujqësore Ky moment, i njohur
gjithashtu si “Programi Bujqësor 1980” ose “Raportin Gaichel e Grupit|”, hodhi themelet për një
politikë të re sociale dhe strukturore për bujqësinë evropiane. Esenca e këti plani qëndronte në
kërkesën për ndryshime strukturale në bujqësi. Plani Mansholt permendi limitet per nje politike
cmimi dhe mbeshtetje tregu. Ai parashikoi disbalancimin qe mund te ndodhte ne tregje te
caktuara nese Komuniteti nuk do te ndermerrte uljen e numrit te hektareve qe perdoren per
kultivim ne 5 milion. Ai gjithashtu sygjeroi se menyrat e prodhimit duhet te reformohen dhe te
modernizohen ne menyre qe fermat e vogla, sipas eksperteve te Komunitetit, te kishin mundesine
e zgjerimit ne te ardhmen. Qellimi I Planit ishte te inkurajonte rreth 5 milion fermere te hiqnin
dore. Kjo do te bente te mundur te rishperndahej toka dhe the rritej madhesia e fermave te
mbetura. Fermeret po e konsideronin te sukseshme nese ata mund te garantonin per pronaret e
tyre nje te ardhur mesatare vjetore te krahasueshme me ate te punetoreve te tjere te rajonit.
Mansholt solli per programet e pasurimit, mbulim te trajnimeve dhe te pensioneve te
parakohshme. Se fundmi ai i kerkoi Shteteve Antare te limitonin ndihmat direkte per fermat
jofitimprurese. Plani Mansholt u reduktua ne 3 direktiva europiane, te 12 cilat ne 1972 u
perqendruan ne modernizimin e shoqerive agrare, abandonimin e fermave dhe trajnimi i
fermereve
Plani i Mansholtit nuk u realizua në praktikë sepse u vleresua mjaft radikal dhe i papërshtatshëm
- synohej zvogëlimi i ndryshimit të çmimeve të produkteve bujqësore në BE dhe në tregun
botëror
8

9. - zvogëlimi i shpenziemeve të larta të prodhimit, respektivisht të rritet produktiviteti i punës
përmes zvoglimit të të punësuarve .
Problemi kryesor – të cilin kjo politikë nuk mundi ta zgjidhte ishte hiperproduksioni i
produkteve bujqësore.
CAP kontribuoi në rritjen e produktivitetit të bujqësisë, pa siguruar rritjen e konsumit për këto
produkte (1980 - 1985 prodhimi bujqësor rritet me normën mesatare vjetore prej 2.4 %,ndërsa
konsumi rritet për vetëm 0.9%)
Reformat moderne.
Reformat kryesore jane: ulja e cmimeve, sigurimi i ushqimit dhe cilesise se tij dhe garantimi i te
ardhurave te qendrueshme te fermereve. Te tjera ceshtje jane ndotja e ambjentit, mbrojtja e
kafsheve si dhe gjetja e alternativave per te shtuar te ardhurat e fermereve. Disa nga keto ceshtje
jane pergjegjesi e shteteve antare.
Tre reformat kryesore te CAP:
· The MacSharry Reforms (1992)
· Agenda 2000 Reforms
· Mid-term Review (Fischler Reforms) 2003
- The MacSharry Reforms (1992)
Thelbi i MacSharry Reforms ishte zhvendosja e politikes nga “mbeshtetja e cmimit‟ drejt
“pageses direkte”
-Reduktimi i cmimit te garantuar gjate nje periudhe tre vjecare.
-Pagesa direkte kompensuese per fermeret.
-Pagesa per skemen e mosperdorimit te tokes. programe mbeshtese agro-mjedisore,
-Subvecionim per programet e pyllezimit,
-Pension i hershem per fermeret.
Vleresime per “The MacSharry Reforms (1992)”
- Zhvendosje e rendesishme e politikes se CAP nga “mbeshtetje e cmimit” ne “pagesat direkte”
- Ndikoi ne uljen e cmimeve te EU drejt cmimeve te tregut boteror.
- Reduktoje konfliktet tregtare me partneret nderkombetar .
- Jo reforma ne sektoret e rendesishem si SHEQERI; VERA; VAJ ULLIRI dhe DISA FRUTA
- Rriti barren administrative
Vlen të përmendet se një nga faktorët prapa reformave 1992 ishte nevoja për të arritur
marrëveshje me partnerët e tregtisë së jashtme të BE-së në raundin e Uruguait të Marrëveshjes së
Përgjithshme mbi Tarifat dhe Tregtinë (GATT), flet në lidhje me subvencionet bujqësore.
- Arsyet per “Agenda 2000 Reforms”
9

10. - Niveli i cmimeve te CAP ishin shume te larta per te qene konkurrues ne tregun boteror
- Zgjerimi i EU e bente thjeshtezimin e CAP edhe me te nevojshem
- Reforma te nevojshme per te plotesuar angazhimet e GATT/WTO
- EU duhet te pergatiste sektorin e saj bujqesor per negociatat e ardhshme te WTO
- Berjen e CAP me te pranueshme per takspaguesit dhe konsumatoret
Ndër qëllimet kryesore të “Agjendës” ishin:
 sigurimi i konkurrencës së sektorit agrar të UE-së (në tregun e vendit dhe atë të
jashtëm)
 promovimi i zhvillimit të shpejtuar të sektorit rural dhe
 ruajtja e nivelit të arritur të standardit jetësor të popullsisë bujqësore
- Mid-term Review (Fischler Reforms) 2003
- Nje pagese e vetme e pavarur nga prodhimi (e cila njihet si metoda “decoupling”)
- Transferta te ardhurash nqs fermeret plotesojn standartet e vendosura per mjedisin,
ushqimin dhe mireqenien e kafsheve.
- Nje reduktim i transfertave per fermeret e medhenj prej vitit 2007 me qellim per te
ndihmuar fondin e EU per programet e zhvillimit rural.
- Stimuj per te ndihmuar fermeret te permiresojn cilesine e produkteve bujqesore.
- Thelbi i sistemit te ri eshte te ndryshoje fokusin nga prodhimi drejt manaxhimit fermer
per shkaqe sociale mjedisore
Decoupling (2003) = Më 26 qershor 2003, ministrat e fermave të BE miratuan një
reformë themelore të CAP, në bazë të "decoupling" subvencione nga kulturat e veçanta.
E reja "pagesat e vetme të fermës" janë subjekt i "ndër-pajtueshmërisë" kushtet në lidhje
me standardet e mjedisit, sigurisë ushqimore dhe mirëqenien e kafshëve. Shumë nga këto
ishin tashmë ose rekomandime të mirë praktikë ose kërkesa të veçanta ligjore që
rregullojnë aktivitetet e fermës. Qëllimi është për të bërë më shumë para në dispozicion
për rritjen e cilësisë së mjedisit ose të kafshëve programet e mirëqenies. Kjo do të
parandalojë një situatë ku BE-ja kërkohet që të shpenzojnë më shumë në CAP se buxheti
i tij i kufizuaR.. Reformat të hyjë në fuqi në vitet 2004-2005. (Shtetet Anëtare mund të
aplikojnë për një periudhë kalimtare per te vonuar reformën në vendin e tyre për vitin
2007 dhe shkrirjen në reformat deri në 2012).
 CAP qellimet dhe objektivat.
Politikat bujqësore përcaktojnë objektivat, masat dhe programimin e zhvillimit bujqësor dhe
rural, të shërbimeve publike bujqësore, të kërkimit dhe trajnimit profesional, si dhe bazën e të
dhënave dhe informacionin për politikat në sektorët e bujqësisë dhe të zhvillimit rural.
10

11. Në përgjithësi objektivat e politikave bujqësore dhe të zhvillimit rural synojnë:
a) në rritjen e të ardhurave për popullsinë rurale, duke rritur mirëqenien e saj, nëpërmjet
përmirësimit të kushteve të punës dhe të jetesës, si dhe duke krijuar mundësi të barabarta për
burrat dhe gratë;
b) në rritjen e prodhimit nëpërmjet nxitjes së konkurrueshmërisë dhe të progresit teknik, si dhe
garantimit të një përdorimi optimal të faktorëve të prodhimit dhe në veçanti të punës;
c) në stabilitetin e tregut, duke garantuar qëndrueshmëri në prodhimin bujqësor;
ç) në cilësinë dhe sigurinë ushqimore, duke garantuar që zinxhiri ushqimor të ketë një cilësi të
qëndrueshme dhe të mos shkaktojë pasoja të dëmshme në shëndetin e njerëzve;
d) në mbrojtjen dhe ruajtjen e mjedisit, duke garantuar që bujqësia të ruajë burimet natyrore;
dh) në uljen e varfërisë, në zvogëlimin e pabarazive ndërmjet niveleve të zhvillimit të rajoneve të
ndryshme, si edhe të prapambetjes së zonave rurale, më pak të favorizuara, duke zhvilluar
veprimtari alternative dhe plotësuese, që gjenerojnë punësim, me synim ngadalësimin e largimit
të popullsisë nga fshatrat, si dhe duke fuqizuar biznesin e vogël dhe të mesëm.
Politika e perbashket bujqesore (CAP) eshte nje sistem I ndihmave dhe programeve bujqesore te
Bashkimit Europian. Deri ne vitin 1992 shpenzimet per bujqesine nga Bashkimi Europian
perbenin afersisht 61% te buxhetit. Ne 2013 shpenzimet tradicionale te CAP do te pergjysmohen
(32%). Shpenzimet e CAP perbehen kryhesisht nga shpenzimet per ti garantuar prodhuesit
cmimin minimal dhe me per ti dhene subvencione per cdo te korrur ne menyre qe fermeret te
garantojne nje nivel te ardhurash.
Nder qellimet dhe objektivat kryesore qe synonte te realizonte kjo politike e perbashket mund
te listojme:
- Permirsimin e rendimenteve prodhuese.
- Garantimin e nje standarti jetese per fermeret e KE.
- Stabilizimin e tregjeve bujqesore.
- Garantimin e furnizimit me produkte bujqesore.
- Garantimi i produkteve ushqimore me cmime te arsyeshme per konsumatoret.
Sektoret e mbuluar nga CAP
Nderhyrja ne cmime nepermjet politikes se perbashket bujqesore mbulon vetem keto produkte
bujqesore:
- Dritherat, oriz, patate ,Fara luledielli
- Foragjere te thata
11

12. - Qumesht dhe nenproduktet e tij, vere, mjalt
- Mish vici/derri/qengji, veze
- Sheqer
- Fruta dhe perime
- Pambuk
- Bizele
- Vaj ulliri
- Duhan
- Kerp
- Lule dhe bime te gjalla
- Ushqimet per kafshe
Ne regjimin e tregtise se jashtme mbulohen me shume produkte sesa nga CAP. Kjo per te
limituar konkurrencen midis produkteve qe prodhohen ne BE dhe atyre qe prodhohen jashte BE-se
por qe mund te konsiderohen si alternative apo zevendesuse ndaj produkteve te BE-se. (psh
vaji sojes mund te zevendesoje vajin e ullirit ne perdorimin e perditshem ndaj ne kete rast
kosniderohet si zevendesues apo alternative e vajit te ullirit)
Tab.1 Rendesia e Buqesise ne Ekonomi sipas vendeve.
 CAP dhe pese objektivat e traktatit. Analize e realizimit te tyre.
o Rritja e eficences ne bujqesi
Produktiviteti i punes ne bujqesi ka pesuar nje rritje te ndjeshme si ne nivel nacional dhe ne
nivel unioni. Gjithashtu eshte vene re– rritja e inputeve ndermjetes; norme e larte e ivestimeve
kapitale; nje renie e vazhdueshme e punezenies ne bujqesi. Studimet tregojne tregojne per nje
12

13. rritje te eficences ne bujqesi. Produktiviteti ne bujqesi u rrit me 3.6% /vit.Studimet tregojne se
CAP ka nxitur progresin teknik, ndersa ndikimi ne specializimin rajonal vleresohet i dobet.
Integrimi i tregut i bazuar ne oferten aktuale dhe sjellen e cmimit, nga vendosja e cmimeve te
larta. Ne mungesen e cimimit minimum, do te kishte qene me e dobishme per prodhesit eficent te
eksportonin nga rajonet me eficence te ulet te EC, dhe keshtu do te nxisnin specializimin rajonal
dhe te rrisnin produktivitetin.
o Rritja e standarit te fermereve
Treguesi i perdorur nga KE per “te ardhurat reale te fermereve”- vlera neto e shtuar ne bujqesi
per puntor, ne terma real. Vihet re rritja vjetore 1,4% per periudhen 1970-1990 per EC-12, por
me nje paqendrueshmeri te konsiderueshme. Perderisa GNP (Gross National Product) per person
u rrit me shpejte, ky tregues i te ardhruave te fermerve tregon nje renie relative karshi pjeses
tjeter (jo-bujqesore) te ekonomise se EC, pra nje deshtim i CAP per te realizuar kete prioritet
politik pavarsisht nga politikat e tepruara nderhyrese. Analiza duke perdorur kete tregues eshte
jorealiste per shkak te pranise se punetoreve part-time ne sektorin e bujqesise dhe se nje e treta e
te ardhurave te punetorve full-time i perket sekotorit jo-buqesor (pensionet).
o Stabilizimi i tregjeve bujqesore
Stabilizimi cmimeve ne afatin e shkurter - CAP e ka permbushur kete objektiv, niveli i
inflacionit vjetor ne EU krahasuar me vendet e zhvilluara jo te EU eshte i kenaqshem. Analiza e
ekulibrit afatgjate konkludon me disa deshtime - norma e teprices se prodhimit (e prodhuar ne
EU) per shume prodhime bujqesore u rrite ndjeshme duke tejkaluar normen 100%. Tregues tjeter
i stabilizimit te tregut konsiston ne shpenzimet buxhetore te Komunitetit per blerjen e rezervave
dhe subvecionimin e eksporteve. Shpenzimet per magazinim te rezervave (sipas Thomson, 1994)
kane rritje me nje norme vjetore prej 6.3% gjate periudhes 1973-92. - tregues ky qe nuk flet per
stabilitet.
o Sigurimi i ofertes se nevojshme
Ky objektiv eshte i veshtire te interpretohet analitikisht. Nje norme e ulet me furnizues te
besueshem jo te EU krahas nje norme me e larte me furnizues te pabesueshem. Me perfundimin
e luftes se ftohte mbase nuk eshte me aq e nevojshme garantimi i ofertes se nevojshme brenda
kufijve te BE-se me kusht qe pjesa e ofertes qe sigurohet ne tregjet boterore te jete e
diversifikuar pra te mos jete e perqendruar. Kjo per arsye qe BE-ja te mos jete e varuar nga
vende te caktuar por te kete mundesi zgjedhje ne rast krizash.
o Cmime te arsyeshme per konsumatoret
Cmimet e EU jane me te larta krahasuar me ato boterore (pervec viteve, 1973 dhe 1995)-
ndryshe nqs EU nuk do te nderhynte vazhdimisht duke subvencionuar tepricen e prodhimit dhe
te behej nje imprtues neto. Per periudhen 1979-90: cmimet bujqesore ne EU rane me nje norme
13

14. vjetore 3.7% ndersa ato boterore me 6.7%. Konsumatoret do te kishin perfituar me shume nqs
taksat dhe tariffat do te ishin fikse dhe jo variable. Cmimet ne EU ndryshe nga ato te tregut
boteror. EU nepermjet subvencioneve te eksporteve ka ndikuar ne uljen e cmimit boteror.
Argumente pro dhe kunder CAP
- Prodhim i tepert
Duke injoruar rregullat e kërkesës dhe ofertës, Politika e Përbashkët Bujqësore është jo efikase.
Ajo të çon në prodhim i tepërt, duke formuar malet e tepërta të prodhuar të cilat ose janë
shkatërruar apo jane hedhur në vendet në zhvillim duke shkatërrur jetesën e fermerëve atje. Një
treg i lirë do të sigurojë një shpërndarje më efektive të burimeve.
 Sigurimi i ushqimit per Evropës
CAP jep sigurinë e ushqimit per Evropën. Pa të, EU do të ishte e rrezikuar dhe e varur nga
importet e luhatshme. CAP ofron stabilitet per fermeret. Lënë në mëshirën e tregut, ata nuk mund
të investojnë në përmirësimin e produktivitetit, të sigurisë së ushqimit ose mbrojtjen e mjedisit.
CAP u siguron evropianëve te kenë furnizime të qëndrueshme ushqimore me çmime të
arsyeshme.
- Shumë kosto për pak përfitim
Fermerët përfaqësojnë 5.4 për qind të popullsisë së BE-së. Ata gjenerojnë thjesht 1.6 për qind të
GDP-së të BE. Megjithatë ata marrin 47 për qind të buxhetit të përgjithshëm të BE-së .
Tatimpaguesit Europian paguajne shuma te medha per keto perfitime te vogla. Franca përfiton
më së shumti, me rreth 17% të pagesave te CAP, e ndjekur nga Spanja (13%), pastaj Gjermania
(12%), Itali (10.6%) dhe në Mbretërinë e Bashkuar (7%).
 Mbrojtje e komuniteteve rurale.
Komunitetet rurale te Evropës janë nën kërcënim. Me të ardhurave të fermerëve vetëm rreth
gjysma e pagave mesatare të BE-së, nuk është çudi që gjatë punësimit bujqësor dekadën e fundit
ra me 25 për qind. Çdo vit Evropa ka 2% më pak fermerë. Rreth 60% e popullsisë së BE jeton në
fshat i cili mbulon 90%të territorit të BE. Fermerët kanë nevojë për ndihmë për të mbrojtur
mjedisin rural dhe mënyrën e jetës. CAP me reformat e sotme ofron trajnime për fermerët,
ndihmë për fermerët e rinj . Subvencionet janë të orientuar gjithnjë në drejtim të zhvillimit rural.
- Ndihma per te pasurit per tu bere më të pasur.
Ideja se CAP mbron fermerët e vegjël dhe mënyren rurale e jetës është një mit. 80% e ndihmës
së CAP shkon në vetëm 25% e fermave.Feta më të madhe të byrekut te subvencioneve është
dorëzuar ne - mega-fermë dhe konglomerate të mëdha agro-industriale. Shifrat nga Britania e
Madhe tregojnë se Mbreteresha Elizabeth II merr rreth gjysmë-milion euro në vit. Gjigandët e
14

15. industrisë ushqimore si Campina ose Nestle kanë dorëzuar qindra miliona. Fermerët evropiane
kane mbyllur fermerët e vegjël dhe të varfër në vendet në zhvillim nga tregjet evropiane.
 Shumëllojshmëri Ushqimi .
Evropa ka ushqimin më të mirë në botë dhe CAP promovon cilësisë dhe diversitetit. Sipas CAP,
750 ushqime tradicionale lokale janë të mbrojtura Heqja e CAP do të vendoste kënaqësi të tilla
te kërcënuara dhe duke vënë Europën në një dietë e ushqimeve të përpunuara nga fermat SHBA
Reformat e fundit kane siguruar se BE është një udhëheqës botëror në promovimin e sigurisë
ushqimore dhe zhvillimin e prodhimin organic.
- Ne paguajme te gjithe me shume
CAP është një kosto e dyfishtë për portofolin e europianeve. Tatimpaguesit paguajne miliarda
në subvensionim pastaj të paguajne përsëri kur CAP ekzagjeron artificialisht çmimet e
ushqimeve. Mbështetësit e CAP thonë se kjo është një çmim për të paguar për sigurinë e
ushqimit. Me tregtinë e lirë ne mund të importojë ushqime të lirë nga Shtetet e Bashkuara,
Kanada, Kina dhe gjetkë në botën e globalizuar.CAP artificialisht mbron fermerët nga
konkurrenca e shëndoshë e cila pengon evoluimin e bujqësisë moderne e më efikase
 Mbrojtje e Mjedisit, Mbeshtetje e Zhvillimit.
CAP gjithnjë është përdorur për të mbrojtur mjedisin rural. Fermerët do të merrnin më shumë në
qoftë se ata do të regjistrohen ne angazhimeve të agro-mjedisore - duke përdorur më pak
kimikate; Tepricat e ushqimit të BE ndihmojë vendet në zhvillim, duke siguruar një burim të
ushqimit të lirë. Është qesharake për të sugjeruar CAP është proteksioniste ose dëmton vendet në
zhvillim për shkak se BE-ja mbetet importuesi më i madh në botë e ushqimit, duke blerë në
650ml € në vit. Europa importon më shumë ushqim nga vendet në zhvillim se sa në Shtetet e
Bashkuara, Japonia, Kanada, Australi dhe Zelandën e Re vënë së bashku. CAP gjithashtu siguron
se BE-ja është gjithashtu eksportuesi i dytë më i madh në botë ne ushqim.
 CAP duke kërkuar për të ardhmen
CAP është edhe një herë duke kaluar nëpër reforma të rëndësishme. Qëllimi është për ta bërë atë
të përshtatshme për 2020 dhe më tej. Objektivat kryesore janë që të ketë një politikë që është e
gjelbër, më të drejtë dhe më efikase.Bujqësia Evropiane ka nevojë për të rritur aftësinë
konkurruese të saj, të pare nga një këndvështrim ekonomik dhe ekologjik.
Komisioni Sygjeron….
 Mbështetja më mirë te të ardhurat për të stimuluar rritjen dhe punësimin
Për të zhvilluar më mirë potencialin bujqësore të BE-së, Komisioni propozon për të mbështetur
të ardhurat e fermerëve në një mënyrë më të drejtë, më të mirë në shënjestër dhe të thjeshtë.
15

16.  Mjetet për të adresuar menaxhimin e krizave të cilat janë më të përgjegjshme dhe më të
mirë të përshtatshme për të përmbushur sfidat e reja ekonomike.
Luhatshmëria e cmimit është një kërcënim për konkurrencën afatgjatë të sektorit të bujqësisë.
Komisioni propozon rrjetat e sigurisë (e ndërhyrjes dhe magazinimit private) të cilat janë më
efektive dhe më të përgjegjshme për sektorët më të ekspozuar dhe për të nxitur krijimin e
sigurimit dhe fondet e përbashkëta.
-Një pagese e 'gjelbër' për ruajtjen e produktivitetit afatgjatë dhe ekosistemeve.
-Investime plotësuese në hulumtim dhe inovacion
-Një zinxhir ushqimi më konkurrues dhe të balancuar
-Nxitjen e punësimit rural dhe sipërmarrjen
-Një CAP me e thjeshtë dhe më efikase
 Politika Buqesore USA vs EU
Politika bujqësore e Shteteve të Bashkuara
Politika bujqësore e Shteteve të Bashkuara I ka fillesat e veta rreth 200 vjet me pare te fokusuara
nga politika zhvillimore - Politika ka qene e drejtuar në zhvillimin dhe mbështetjen e fermave
familjare dhe inputet e sektorit të përgjithshëm bujqësor, të tilla si toka, kerkimit dhe punës së
njeriut. Fillesat e politikave përfshirë legjislacione të tillë si ligjin e tokës 1820 (Land Act) , dhe
Akti Morrill 1862, Në 1933, kur shumë fermerë humben parave për shkak të Depresionit të
Madh, Presidenti Franklin D. Roosevelt nënshkroi Aktin e Rregullimit Bujqësise, e cila krijoi
Administraten e Rregullimit Te Bujqësise (Agricultural Adjustment Administration (AAA) Ajo ka
ofruar subvencione për fermerët për të inkurajuar ata ne prodhimin e tyre. Gjykata Supreme më
vonë e hodhi poshtë AAA si jo kushtetuese, kështu që në vitin 1938 u miratua Akti i Ruajtjes e
Tokës dhe në familjes i cili në thelb ka krijuar një organizatë të ngjashme për shpërndarjen e
subvencioneve të fermerëve.
Në fund të Luftës së Parë Botërore, efektet shkatërruese të luftës falimentimi I shume shteteve te
Europës mbylli tregjet kryesore të eksportit per Shtetet e Bashkuara çojë në zhvillimin e
politikave te mbështetje me të ardhura per politikat bujqësore. Mbështetja e të ardhurave dhe
cmimit , i njohur ndryshe si subvencioni bujqësor, rriti besimet se sistemi nuk eshte shperndare
në mënyrë adekuate, ne shpërblimin e fermave për mallrat e tyre bujqësore. Në fund të 1933
Acti I Rregullimeve Bujqësore -ishte legjislacioni I parë i plotë per politikat e ushqimit Qellimi I
politikave ishte kontrollollimi I cmimit të mallrave dhe kontrollin e prodhimit (duke u paguar
fermerët për të lënë tokat e pa shfrytëzuara ). Praktika morri fund përfundimisht nga Reforma e
re . (Federal Agriculture Improvement and Reform Act of 1996. Në vitet e fundit, subvencionet
bujqësore kanë mbetur të larta edhe në kohë me fitime rekord të fermës
Politikat aktuale te bujqësisë dhe tregtisë në SHBA dhe BE janë duke funksionuar brenda një
zbrazëtie. Ata nuk përfaqësojnë interesat e fermerëve mesatare, konsumatorit ose mjedisit. Për
16

17. më tepër, ata janë të paqëndrueshme dhe të kushtueshme. Gjatë dekadave të fundit, qeveritë kanë
mbështetur liberalizimi në bujqësi dhe rritjen e eksporteve. Aspektet kryesore të këtyre politikave
përfshijne heqjen e rregullave të menaxhimit të furnizimit, të tilla si çmimet të qëndrueshme,
tarifat mbrojtëse, dhe kuotat e importit. Në SHBA masa kryesore u shfuqizuan me Farm Bill e
1996 (p.sh. kontrollet e prodhimit dhe të çmimi dysheme). Reformat e Politikës së Përbashkët
Bujqësore (CAP) në dekadën e kaluar kanë lëvizur në të njëjtin drejtim.Vlerësimi i përgjithshëm
ishte se , liberalizimi ka çuar në një krizë të thellë të çmimeve të fermës dhe një rënie të numrit të
fermerëve familjare. Ndërkohë , industria e përpunimit të ushqimit ka rritur pasurinë e saj dhe
fuqinë e tregut . Industrializimi dhe monocultures e bujqësisë , përqendrimit të tokës dhe të
prodhimit , dhe përqendrimin e korporatave të sistemit të ushqimit kanë përparuar më tej . Kjo
ka pasur një ndikim negativ në një sërë fushash , duke përfshirë mjedisin , sigurinë e ushqimit
dhe cilësinë e ushqimit, shëndetit , punësimit dhe zhvillimin rural . Konsumatorët në përgjithësi
nuk kanë përfituar nga këto zhvillime . Nga njëra anë , çmimet në rënie të mallrave kanë qenë
vetëm pjesërisht. Nga ana tjetër , çmimet e ulëta të mallrave , në lidhje me kontrollin e
korporatave të tregun e grurit dhe rritjen e çmimeve të frutave dhe perimeve , ka çuar në një
krizë shëndetësore të paparë ( me më shumë njerëz që vuajnë nga obeziteti dhe sëmundjeve të
lidhura ) . Produktet jo të shëndetshme ushqimore që përmbajnë yndyrë dhe sheqer janë
konsumuar gjithnjë . Deri më sot , kalimi në bujqësine e industrializuar dhe prodhimin e
ushqimit ka qenë më intensiv në SHBA se në BE . SHBA dhe EU kane Kushte gjeografike,tokë
bujqësore në dispozicion , ushqim dhe tradita të ndryshme dhe kornizat rregullatore te
ndryshme.Jane identifikuar përqendrimi i tregut dhe një rritje në kontrollin e agrobiznesit në
ushqim dhe bujqësi si problemet më të rëndësishme sot për fermerët, konsumatorët dhe mjedisin.
Në këtë kuptim, një vizion i ri për politikat bujqësore dhe tregtare në këto shtetet / rajonet është i
nevojshëm, ai që mbështet të ardhurat për fermerët dhe punëtorëve të fermave, prodhimin e
ushqimit të shëndetshëm, të qëndrueshme të bujqësisë dhe një mjedisi të shëndetshëm.Një
shumëllojshmëri e instrumentave të politikave, duke përfshirë kontrollet e çmimeve, rezervat e
grurit, bordet e marketingut shtetërore, kooperativave etj duhet të rishikohen. Shumë prej këtyre
instrumenteve të politikës së brendshme janë zbatuar në të kaluarën dhe kanë treguar rezultate
pozitive.
Ndikimet e bujqësisë aktuale dhe politikat tregtare për fermerët, konsumatorët dhe mjedisin
në Global.
Fermerët në vendet e tjera, si Ameriken Jugore të cilët përbëjnë shumicën e punëtorëve në
shumë vende, janë lënduar rëndë nga politika e fermave të SHBA dhe BE. Strukturat e
rregullimit si Banka Botërore dhe Fondi Monetar Ndërkombëtar kanë luajtur një rol kyç duke
bere presion për të hequr kontrollin dhe per të hapur tregjet bujqësore në keto vende .
Liberalizimi i tregtisë ka goditur prodhimin kombëtar dhe ka lejuar SHBA dhe BE për të
shperndare mallrat e tyre te mbiprodhuara në shumë prej këtyre vendeve. Si rezultat fermerët
kanë humbur qasje në tregjet e tyre për shkak të importeve të lira . Ata kanë përjetuar një rënie
në të ardhura si çmimet e mallrave kanë rënë gradualisht dhe marrëveshjet e mallrave për qëllim
17

18. stabilizimin e çmimeve ( p.sh. kafe , kakao , sheqer etj ) u shfuqizuan . Politikat e dështuara në
shumë vende kanë rezultuar në humbje të të ardhurave , rritje të varfërisë , pasigurisë ushqimore
, dhe ndër të tjera një eksod rural. Shumë vende në zhvillim kane krijuar varesi ushqimesh pasi
kapacitetet e brendshëm prodhues të fshatarëve dhe fermerëve familjare kanë rënë . Rritja e
Privatizimit te tokës në mbështetje të metodave të paqëndrueshme të prodhimit , si dhe rritja e
prodhimit monocultural kane përkeqësuar biodiversitetin dhe kanë rritur degradimin e mjedisit .
Reforma Farm Bill 2007 - Propozimet për Reformën Politikave
Çdo pesë deri në shtatë vjet, politikat bujqësore vlerësohen përmes Reformes Farm Bill .
Ndërsa Farm Bill ka për qëllim adresimin e shtrembërime të tregut në bujqësi, reformat e
dekadave të fundit më pas shfuqizoi masat e menaxhimit të furnizimit në shënjestër për të
siguruar të ardhura të qëndrueshme dhe fitimprurëse për fermerët. Ka një ndërgjegjësim në rritje
në SHBA që Farm Bill nuk është vetëm për fermerët, por ka ndikime edhe ne komunitetet rurale,
mjedisin, shëndet, urine dhe madje edhe te emigracioni. Disa koalicione janë ndërtuar në vitet e
fundit për të punuar së bashku drejt një ligj të ri te Farm Bill drej adresimin te fermerëve,
konsumatoreve dhe ambjenttaliste ne SHBA dhe jashtë vendit, të tilla si "ndërtimin e të ardhmes
tëQëndrueshmepërFermerëveGlobal”.
Çështjet kyçe actuale te Farm Bill përfshijnë: konkurrencën, energjine, konservimin,
prokurimin e ushqimit lokal, pullat e ushqimit, shëndetin, dhe etiketimin e detyrueshem.
Shumë shpesh, Evropë dhe SHBA janë identifikuar si të paturit e politikave bujqësore
përkatësisht mbrojtëse dhe më liberale. Përkufizimet e tilla nuk mund të konfirmohet nga faktet.
Para së gjithash, modelet bujqësore e këtyre dy vendeve janë shumë të ndryshme. Madhësia e
fermës në SHBA është pothuajse 170 hektarë kundër 13 në BE-27.
Sektori i bujqësisë i SHBA është më e orientuar drejt drithërave, oilseeds dhe prodhimin e
pulave, ndërsa sektori i BE-së është më e orientuar drejt verës, frutave dhe perimeve, qumështit
dhe prodhimit të mishit të derrit.
Në kushtet e tregut, BE mbetet, në nivel ndërkombëtar, një eksportues i madh i verës, dhe disa
produkte të tjera të përpunuara si djathi. Në të kundërt, Shtetet e Bashkuara janë ende një aktor i
madh në tregjet botërore të mallrave.
Përveç kësaj, ekziston një dallim i madh në numrin e fermerëve: fermerët e Bashkimit Evropian
janë më shumë se 10 milionë, pothuajse katër herë e fermerëve amerikanë që janë 2,7 milionë.
Jo më pak diferenca në popullsinë e përgjithshme: pak më shumë se 300 milionë qytetarë në
SHBA, dhe pothuajse 500 në Bashkimin Evropian.
Të dhëna të tilla , por themelore tregojnë se sa te ndryshme jane modelet bujqësore.SHBA është
e bazuar në prodhimet ne shkallë të gjerë, modeli i EU është e përbërë kryesisht nga struktura të
vogla dhe punë-intensive.
18

19. Së dyti, një analizë më e thellë e politikave publike që adresojnë këto dy modele ofron më shumë
elemente të cilat sfidojnë pikëpamjen tradicionale proteksioniste.
CAP ka bërë një rrugë të gjatë në vitet e fundit, duke kaluar nëpër proceset e modifikimit dhe
duke u larguar nga struktura origjinale. Ndihmat direkte tërhiqet së bashku me çështjen e
zhvillimit rural , ndërsa shpenzimet e mbështetjes janë zvogëluar. Kjo qasje jo vetëm që e ka
bërë ndërhyrjen evropiane ndaj rregullave ndërkombëtare të tregtisë më të qëndrueshme, por ka
kontribuar në krijimin e një sistemi miqësore agro-ushqimore mjedisore që ka standardet më të
larta në aspektin e cilësisë, sigurisë ushqimore dhe mirëqenien e kafshëve.
Në anën tjetër, "Bill Farm", tani "Ruajtjen e ushqimit dhe Akti Energjisë (FCEA)", ka praktikisht
qëndruar i pandryshuar në vite, dhe masat janë ende një shpenzim I madhe në buxhetin e
bujqësisë. Në fakt, FCEA nuk do të ndryshojë rrënjësisht legjislacionin e mëparshme bujqësore,
ruajtjen prej masave ekzistuese.
Pas një periudhe të reformave të cilat çuan në “decoupling” e ndihmave edhe në SHBA, ish ligji-
2002- tashmë të përforcuar me nje "rrjet sigurie" për të ardhurat e fermës:
1. Pagesat direkte
2. Pagesat kundërciklike
3. Kredi Marketingu
Pagesat direkte janë pagesa e dhëna drejtpërdrejt për fermerët sipas skemave të caktuara
mbështetëse. Shembuj janë Skema Vetëm Pagesa apo skemën e pagesës Vetëm Area Single
Payment Scheme or the Single Area Payment SchemE
Pagesat kundërciklike =lëshohen vetëm nëse çmimi efektiv I shitjes për një mall është nën
çmim e synuar .
Kredi Marketingu=është një variant I kredisë, për mallrat e specifikuara qe një prodhues mund
të shlyej një kredi në një normë më të ulët se norma e kredisë, Sipas Aktit të Sigurimit të
Ushqimit të vitit 1985, kreditë e marketingut janë zbatuar për pambuk, oriz dhe mjaltë; në bazë të
Aktit Farm të vitit 1990, ata u implementuan për soje dhe oilseeds tjera, disa pambuku dhe oriz,
dhe tani janë të detyrueshme për të grurit dhe ushqimit kokërr;FAIR Akti 1996 mbajti dispozitat
për disa mallra.
Ky sistem i mbështetjes rifilloi me disa ndryshime në ligjin e vitit 2008 për Ushqimin,
Konservimit dhe Energjisë. Subvencionet për fermerët ka të ngjarë të jetë më e lartë se në të
kaluarën, edhe pse niveli i mbështetjes në të ardhmen e fermës është vështirë të vlerësohet, sepse
kjo do të varet nga çmimet dhe yield-eve.
19

20. Që nga viti 1992, BE-ja ka lëvizur në drejtim të tërhiqet, pagesa fikse, në të njëjtën kohë që
Shtetet e Bashkuara kanë lëvizur larg nga ideja decoupling. Dhe unë mund të them se lidhja
çmimi i pagesave kundërciklike paraqitura pas aktit FAIR kundërshton idenë decoupling.
Duke kërkuar në më shumë detaje në politikat bujqësore amerikane ne mund të shohim se:
Ndryshe nga reformat e fundit CAP, në politikat bujqësore amerikane, ne mund të shohim një
rritje të disa çmimeve institucionale dhe pagesat e qumështit. Dhe ka pagesa shtesë Si pjesë e
skemave të reja të mbështetjes.
• Ndryshe nga reformës së CAP 2003, Kongresi i SHBA i ka kushtuar pak vëmendje negociatat e
OBT.
• nivelet ekzistuese të mbështetjes (normave të kredisë, pagesa të drejtpërdrejta, pagesat
kundërciklike) janë ende duke punuar, ndërsa BE ka konsoliduar mbështetjen më të madhe për
një Pagesa të Vetme.
• Politika e SHBA fokusohet më shumë në rrjetet e sigurisë, sigurimit dhe pagesat kundërciklike,
ndërsa BE kapërcyer luhatjet e të ardhurave me pagesa fikse të paracaktuara.
Politika bujqësore Shtetet e Bashkuara ka një strukturë që ende lidhjet pjesën më të madhe të
mbështetjes në treg (e rëndësishme është rasti i pagesave kundërciklike).
Përveç kësaj, është e rëndësishme të mos harrojmë se shumica e buxhetit e Aktit Ushqimit dhe
Ruajtjen e Energjisë është e destinuar ne programet sociale (pulla e ushqimit). Rreth 189
miliardë dollarë të shkojnë në mbështetje të kostos së pullave të ushqimit ,ndërsa në Evropë
vetëm disa qindra milionë euro janë ndarë për programet e ndihmës ushqimore
Pjesë që është e destinuar për ndihmës ushqimore, së bashku me pagesat kundërciklike, përbëjnë
pjesën e ndryshueshme e buxhetit të politikës bujqësore të SHBA. Pjesë e tillë mund të ketë një
peshë të madhe në momentet e krizave të tilla si kjo.Shpenzimet është rritur shumë vitet e fundit,
më shumë se 100 miliardë dollarë, kur shpenzimet e Evropës për të njëjtin vit është më e ulët, 82
miliarda (53 miliardë euro), por me një numër të fermerëve katër herë më të larta se në SHBA.
Për të dhënë një pikë referimi, mund të themi se SHBA shpenzojnë një mesatare prej 0-, 6% të
GDP-së së tyre për bujqësinë, ndërsa BE 0, 4%.
BE-ja po përgatitet për reforma të mëtejshme për Politikën e saj të Përbashkët Bujqësore për
periudhën pas vitit 2013 dhe Kongresi i SHBA do të kërkojnë për të kaluar një ligj të ri fermë në
vitin 2012 gjatë kohës së rritjes së presioneve buxhetore. Buxhetet e shtrënguar e qeverisë
kërkon që politikëbërësit të konsiderojnë me kujdes opsionet e politikave për të siguruar që
objektivat e brendshme janë adresuar si duhet. Ky punim diskutues analizon se si qasjet e
ndryshme të politikës për bujqësi dhe biokarburanteve mund të përmbushë objektivat e
20

21. deklaruara dhe të mbyllura politikës së fermave të SHBA dhe të BE-së, dhe se si instrumentet e
politikës ka të ngjarë të ndikojë objektivave ndërkombëtare të SHBA-ve dhe BE-së respektivisht.
E ardhmja e pagesave të drejtpërdrejta
Pagesat direkte janë pagesa e dhëna drejtpërdrejt për fermerët sipas skemave të caktuara
mbështetëse. Shembuj janë Skema Pageses se Vetme (Single Payment Scheme)
Politikat e fermës e SHBA dhe BE është duke ekzaminuar të ardhmen e pagesave të
drejtpërdrejta.pagesave të drejtpërdrejta në SHBA dhe BE si një mjet për shkrirjen nga
ndërhyrjen e tregut bujqësor në formë të mbajtur çmime të larta të mallrave, blerjen dhe
asgjësimin e tepricave, i cili ishte bërë një shterim në buxhetet qeveritare. Të dhënat hedhin
dyshime të mëtejshme mbi nevojën për mbështetje të të ardhurave të fermave, e cila ka qenë
justifikimi tradicionale për ekzistencën e programeve të fermave të qeverisë , duke argumentuar
në vend për një qasje më të mirë në shënjestër të menaxhimit të rrezikut dhe një fokus të rinovuar
mbi kërkimin dhe zhvillimin për të ndihmuar fermerët të plotësuar kërkesën në rritje globale dhe
për të ruajtur konkurrencën e tyre.
Tab.2 Mbeshtetja e qeverive SHBAvs EU per politiken buqesore
Politikat e biokarburanteve në SHBA dhe BE.
BE dhe SHBA duhet të heqë dorë nga subvencionet dhe tarifat, shqetësimet e dhëna në lidhje
me ndikimin e prodhimit biokarburanteve të çmimeve të ushqimit dhe se BE-ja dhe SHBA-të
janë të e kujdesshme që të marrin në konsideratë themel shkencor, arsyetuese dhe tregtisë
ndikimin e qeverisë mandatuar kriteret e qëndrueshmërisë
Nevoja për prioritetin e fondeve te kerkim- zhvillimit ne Buqesi per SHBA dhe BE
Një nga sfidat më të rëndësishme globale është nevoja për të prodhuar më shumë ushqim me
teknika ekologjikisht miqësore, ndërsa në të njëjtën kohë duke ndalur shpyllëzimi dhe degradimi
e tokës. Kjo sfidë e prodhimit të qëndrueshëm të ushqimit nuk do të plotësohet pa investime të
konsiderushme për kërkimin -zhvillim. Fokusi i politikës tregon se si financimi për R & D
21

22. bujqësore në krahasim me mbështetjen e të ardhurave për prodhuesit bujqësor eshte me I
rrendesishem, dhe argumenton se edhe pse grupet e fermave janë të vetëdijshëm për kontributin
potencial se kërkimi dhe zhvillimi mund të bëjë për konkurrencën dhe përfitimit ne të ardhmen,
Në të dy vendet, bujqësia është në rënie si kontribues I produktit të brendshëm bruto (GDP) dhe
si burim i punësimit. Të dy sektorët bujqësore të BE-së dhe SHBA e kanë pësuar rregullim të
rëndësishme strukturore Ndryshimet në ekonominë e fermës dhe në shoqëri kanë rezultuar në një
rritje të rasteve me kohë të pjesshme bujqësinë dhe një rritje në rëndësinë e të ardhurave off
farm. Strukturat e fermave të të dy vendeve mbeten shumë të ndryshme, por-për shembull,
Shtetet e Bashkuara ka një përzier shumë më të madhe të tokës bujqësore, me më pak dhe,
mesatarisht, në mënyrë të konsiderueshme më të mëdha se sa fermat e BE-së.
Si Shtetet e Bashkuara dhe BE-ja kanë ndërmarrë ndryshime të rëndësishme në politikën e
mallrave në dekadën e fundit . Ata ndajnë shumë nga të njëjtat qëllime për politikën e fermave ,
dhe në disa raste , kanë mundur të sigurojnë qasje të ngjashme me përmbushjen e këtyre
qëllimeve në vitet e fundit . Të dy vendet përballen me presione të ngjashme nga buxhetet e
shtrënguar , kufizimeve tregtare, dhe rritjen lidhjen publik të politikës bujqësore me çështje
përtej qëllimeve tradicionale për mbështetjen e bujqësisë të prodhimit . Akti FarmSHBA 2002 ka
prezentuar politika të reja shtesë , ndërkohë që BE-ja ka miratuar reformat që , në qoftë se
aplikohet për të gjitha mallrave , do të ristrukturonte rrënjësisht Politikës së Përbashkët
Bujqësore (CAP ) . Politikat e tyre mbeten të ndryshme në mënyra të - veçanërisht të
rëndësishme mbështetja e tyre të ndryshme mbi të ardhurat kundrejt mbështetjes së çmimeve ,
përdorimi i tyre i dispozicion të tepërta dhe kontrollin e furnizimit , dhe mbështetja e tyre për
masat kufitare . Me miratimin e reformave të fundit të politikave të BE-së , politikat e SHBA dhe
BE e mallrave janë duke u bërë më të ngjashme , me theks të veçantë në rritjen e mbështetjes
dhe fokus më të madh në ndërveprimet mes bujqësisë dhe mjedisit .
Tab.3 Mardhenjet tregetare mes dy vendeve dhe me te tretet.
Me siper jepen balancat tregetare mes dy vendeve dhe me te tretet.Vihet re se importet e SHBA
nga EU jane me te medha se Importet SHBA drejt EU.
22

23. Si Bashkimi Evropian redukton mbështetjen e çmimeve për disa mallra dhe parashikon reforma
të mëtejshme, producentëve të saj, politikëbërësit, dhe të tjerët janë marrë parasysh nevojën për
dhe disponueshmërinë e instrumenteve të menaxhimit të riskut për mallrave bujqësore.
Ndryshimet e politikave që kanë rritur ekspozimin për çmimet e tregut botëror duket se kanë
nxitur kërkesën për automjete të menaxhimit të rrezikut të çmimeve duke krijuar apo rritur
paqëndrueshmërinë e çmimeve për mallrat bujqësore. Programet e sigurimeve bujqësore janë të
ndryshme në të gjithë vendet evropiane, por në përgjithësi janë më të vogla dhe më të kufizuar në
shtrirje se programin e sigurimit kulture në Shtetet e Bashkuara. Si Shtetet e Bashkuara dhe
Bashkimi Evropian përdorni paracaktuara dhe opsione bujqësore tregje për të menaxhuar
rrezikun. Shumë prej të ardhmes bujqësore dhe opsion tregjet e reja evropiane u prezantua pas
reduktimet në çmim mbështet për mallrat e mëdha që rezultojnë nga reformat e njëpasnjëshme të
CAP dhe zbatimin e Marrëveshjes së OBT-së për Bujqësinë.
Fermat në Shtetet e Bashkuara dhe BE kanë rritur prodhimin bujqësor gjatë dekadave, kryesisht
si rezultat i ndryshimit teknik, rritjen e efikasitetit dhe shkallën e prodhimit, aftësi më të mira në
menaxhimin e operacioneve të fermave, dhe ndikimin e programeve të qeverisë. Një krahasim i
rritjes së prodhimit bujqësor dhe rritjen e produktivitetit të BE-së dhe Shteteve të Bashkuara
tregon rritje pozitive e prodhimit drejtuar nga rritja e produktivitetit në vend se më shumë
përdorim intensiv të dhëna gjatë 30 viteve të fundit në të dyja rastet. Ndryshim teknik ka qenë
burimi kryesor i rritjes së produktivitetit në të dy Shtetet e Bashkuara dhe BE-së, edhe pse
efikasiteti duket të jetë në rritje në BE. Rritja e vazhdueshme e produktivitetit mund të llojit
buxhetet dhe rrezikojnë shkelur kufijtë e OBT mbi subvencionet e prodhimit të lidhura.
Produktivitet më të lartë për shkak të ndryshimit teknik dhe efikasitetit në vendet e Evropës
Qendrore dhe Lindore, të cilët u bene anëtarë të BE-së në vitin 2004, mund të rezultojë në
kulturat më të mëdha të drithërave.
Modelet e konsumit të ushqimit ndryshojnë ndërmjet Shteteve të Bashkuara dhe BE-së, por
konsumi i ushqimit në të dy vendet po ndryshon në përgjigje të tendencave të ngjashme, duke
përfshirë ndryshimet demografike, orët më të gjatë të punës, konsumin më të madhe të ushqimit
të përgatitur, dhe konsolidimit të sektorit pakicë të ushqimit. Dallimet në shpenzimet e konsumit
të ushqimit të reflektuar ndryshimet në çmime, të ardhurat, dhe preferencat. Dallimet në konsum
të ketë implikime për tregti SHBA-BE. Këto mund të ndryshojnë sa më shumë brenda BE-së, si
në mes të BE-së dhe Shteteve të Bashkuara. Dietat e BE dhe SHBA ndryshojnë disi, por me pak
se variacionit rajonal të BE-së për disa grupe ushqimore. Ndërsa dietat evropiane po ndryshojnë
dhe madje duke u bërë më të ngjashme në shumicën e vendeve të BE-së, dallime të rëndësishme
mbeten ende. Konsumatorët në të dy Shtetet e Bashkuara dhe BE janë duke u bërë gjithnjë e më
të shqetësuar në lidhje me dietë të shëndetshme, sigurinë e ushqimit, dhe se si ushqimi është
prodhuar, me pasoja për konsum të ushqimit. Si Shtetet e Bashkuara dheBE-ja të shfrytëzojë
programet e agro -mjedisore të inkurajojnë sigurimin e kenaqesive mjedisore dhe për të
reduktuar efektet negative mjedisore që lidhen me bujqësinë . Të dy objektivat mjedisore të
synuar përmes një përzierje të programeve vullnetare , programeve rregullatore , dhe programeve
23

24. " ndër- përputhje " . Të dy vendet ndryshojnë në llojet e programeve , në zbatim , dhe në
objektivat e politikës së agro -mjedisore . Ndërsa ruajtjes është në zemër të shumicës së
programeve të SHBA , politikat e BE-së synojnë zhvillimin rural dhe ofrimin e lehtësive të
mjedisit në një masë më të madhe . Në të njëjtën kohë , si Shtetet e Bashkuara dhe BE-së
përdorin programe mjedisore për të mbështetur të ardhurat e fermës . Si Shtetet e Bashkuara
dheBE-ja janë duke i dhënë theks në rritje të programeve të agro-mjedisore . Financimi i
autorizuar për programet e agro-mjedisore është rritur në SHBA Bill Farm të vitit 2002,
ndërkohë që BE-ja po forcon lidhjet mes mbrojtjes së mjedisit dhe mbështetjen e bujqësisë në
reformën e saj CAP 2003. Theks më i madh politikës Farm në objektivat mjedisore është
veçanërisht e rëndësishme në dritën e rregullave të OBT-së që të përjashtuar programet
mjedisore nga kufizimet që zbatohen për shpenzimet mbështetje prodhuesi . . Me pranimin ,
nivelet e mbështetjes së prodhuesve të Evropës Qendrore dhe Lindore mund të rritet ndjeshëm ,
duke siguruar një nxitje për prodhuesit për të zgjeruar prodhimin e disa produkteve , dhe ka të
ngjarë të ndikojë në mënyrë të konsiderueshme më të sektorët e grurit e blegtorale . Mundësitë
potenciale për bujqësinë e SHBA janë të lidhura ngushtë me zhvillimet në sektorin e blegtorale
të EQL , por e ardhmja e tregtisë së SHBA gjithashtu varet nga potencial për zgjerimin e tregjeve
në për ushqime me vlerë të lartë , dhe ky potencial varet nga rritja e të ardhurave të ardhmen .
Ndërsa marrëveshja dhjetor 2000 është projektuar për të mbajtur shpenzimet në BE brenda
kufijve të buxhetit bujqësore , nëafat më të gjatë duke siguruar mbështetje për fermerët e
vendeve kandidatedo të jetë i kushtueshëm për buxhetin e BE-së dhe mund të përshpejtojë
presione për reformën e CAP . Rezultati i çdo reforme të rëndësishme CAP mund të jetë
reduktime të mëtejshme në mbështetje të bujqësisë tregtar - deformuese , të cilat mund të
përmirësojnë mundësitë për eksportet bujqësore të SHBA .
Evropa heq barrierat bujqësore me SHBABashkimi Evropian hoqi barierat e saj ndaj disa
importet e mishit të SHBA .Në 2013, Administrata Obama ka hapur tregjet në mbarë botën
barrierat për eksportimin e një gamë të gjerë të produkteve ushqimore dhe bujqësore. Ndërsa çdo
vend duhet të zbatojë masat e nevojshme për të mbrojtur njerëzore, të kafshëve dhe shëndetin e
bimëve, disa vende të vendosë kufizime arbitrare të importit për të mbrojtur produktet e tyre nga
konkurrenca e jashtme. Zgjerimi ushqim të SHBA dhe eksportet bujqësore përmirëson të ardhura
për fermerët në të gjithë Amerikën rurale dhe mbështet vende pune për punëtorët në ushqim dhe
sektorin e bujqësisë
TAB.3 Mbështetje për bujqësinë është më i lartë dhe pritet të rritet më shpejtë në Shtetet
e Bashkuara se sa në Evropë
24

25. · Politika amerikane është shumë më tepër reaktive të luhatjeve të çmimeve bujqësore
ndërkombëtare se politika evropiane.
Në Evropë, mbështetje për bujqësinë në thelb paraqet mbështetje të drejtpërdrejtë të
standardeve të fermerëve të jetesës (64 përqind në vitin 2010), sidomos me ne Skemave
Pagesave te vetme, të cilat përbënin 47 %të mbështetjes së përgjithshme bujqësore
paguar në vitin 2010. Në anën tjetër, mbështetja bujqësore në Shtetet e Bashkuara ka të
bëjë me prodhimin përmes mbështetjes direkte shoqëruar për prodhimit dhe konsumit
nëpërmjet stimulit të kërkesës së brendshme dhe të jashtme. Kjo është veçanërisht rasti i
ndihmës ushqimore, të cilat përbënin mbi 50 për qind të mbështetjes së përgjithshme të
SHBA në bujqësi paguar në 2010.
 Rregullorja e OMGJ ne Shtetet e Bashkuara dhe ne Europe.
Rregullorja e produkteve bujqësore të prodhuara nga bioteknologjia filloi në mënyrë të ngjashme
në të dy anët e Atlantikut, por shpejt mori rrugë të ndryshme. Hapat e parë drejt kesaj
rregulloreje në SHBA ishin të kujdesshëm. Në vitin 1974, një grup shkencëtarësh të nivelit të
lartë bëri thirrje për një moratorium të përkohshëm mbi hulumtimin që përfshiu inxhinierine
gjenetike, një qëndrim që u ripohua nga një konferencë e biologëve në Asilomar. Në vitin 1976,
Instituti Kombëtar i Shëndetësisë vendosi rregulla për laboratorët që kryejnë eksperimente te
25

26. financuara në ADN e rikombinuar (DNA), blloku i ndertimit te inxhinierisë gjenetike.
Megjithatë, mbështetja fillestare e komunitetit shkencor për kontrollet e rrepta te rregulloreve u
pengua nga ndërgjegjësimi në rritje i potencialit komercial te bioteknologjisë . Përveç kesaj,
rritja e eksperimenteve të financuara privatisht i bëri gjithnje e te parendesishme rregullat eNIH,
të cilat drejtonin vetëm eksperimentet e financuara nga qeveria .
Në marrjen e vendimeve për qëndrimin e saj rregullator për organizmat gjenetikisht te
modifikuara (OMGJ apo GMO) qeveria federale e Shteteve te Bashkuara u përball me dy çështje
kritike.
Njëra ishte nëse qeveria tashmë zotëronte mjaftueshem autoritetin ligjor për të rregulluar
bioteknologjine. Nese bioteknologjia do te jete nje forme e vetme e teknologjise bujqesore ,
atehere kerkohet nje legjislacion ose nje rregullore e re.
Nje tjeter ceshtje ishte nese rregulloret do te drejtonin procesin e prodhimit te produkteve te
modifikuara gjenetikisht apo produktet perfundimtare te bioteknologjise. Kjo e fundit konsiston
ne supozimin se nuk ka rendesi nese psh per prodhimin e nje domateje me te qendrueshme
perdoret nje fare e modifikuar gjenetikisht, per aq kohe sa produkti perfundimtar eshte identik
me ate te prodhuar nga nje fare konvencionale.
Megjithese kishte pak interes mbi kete ceshtje ne Kongres, autoritetet qeveritare pergjegjese u
ndane ne dy kampe. Nga njera ane ishte Shtepia e Bardhe , permes Zyres se Politikave te
Shkences dhe Teknologjise (OSTP) se bashku me USDA ( Departamenti i Bujqesise ne US) dhe
Agjencine e Ushqimeve dhe Medikamenteve( FDA) ishin te interesuara ne promovimin e
potencialit ekonomik te bioteknologjise dhe per kete kerkonin rregulloren e produkteve te
prodhuara nepermjet bioteknologjise.. Nga ana tjeter ishte EPA (Agjencia e Mbrojtjes
Mjedisore), e cila nuk ishte per nje legjislacion te ri , insistonte ne vleresimin e riskut te ri te
procedures te OMGJ-ve.
Në vitin 1984, Shtëpia e Bardhë sugjeroi që Këshilli i Kabinetit për Çështjet Ekonomike në vend
të EPA, të jetë përgjegjës për rregulloren mbi bioteknologjine. Duke ngritur një grup pune nën
kujdesin e Shtëpisë së Bardhë, kjo e fundit ishte në gjendje për t’iu shmangur mbikëqyrjes
publike meqenese takimet e grupeve nuk ishin të hapura për publikun. [17] Grupi i punës, me
personel nga një numër agjencish të ndryshme shpalli një Sistem Koordinimi për
Rregulloren e Bioteknologjise, që mbetet dokumenti kyç i qeverisë se SHBA mbi
bioteknologjine. Kjo strukture ngriti një grup pune – Komitetin Shkencor Koordinues te
Biotechnologjise - dhe pikerisht EPA, USDA, dhe FDA si tre agjencitë kryesore
rregullative për rregulloren e bioteknologjisë.
Ne kete kuader , FDA u be pergjegjesja kryesore per bioteknologjine mbi produktet mjeksore ;
USDA per bimet transgjenike dhe EPA per bimet pesticide dhe ato gjenetikisht te modifikuara.
Ne lidhje me Strukturen e koordinimit, rregulla te reja nuk ishin te nevojshme meqenese ligjet
ekzistuese siguronin autoritetin e duhur per rregulloren e bioteknologjise. Nje raport tjeter nga
26

27. Keshillli Kombetar i Kerkimeve konkludoi qe “ produkti gjenetikisht i modifikuar dhe i
perzgjedhur perben bazen kryesore per vendime dhe jo procesi me ane te te cilit produkti eshte
fituar”, pikerisht kjo perbeu bazen kryesore per politiken amerikane mbi rregulloret .
FDA dhe USDA ka qene aktive ne nxitjen OMGJ-ve. Në vitin 1997, USDA e Kafshëve dhe
Shëndetit, Shërbimi i Inspektimit te Bimëve (APHIS) thjeshtoi procedurën e importit, duke
lëvizur OMGJ ne gjithë linjat e shtetit. Këto procedura te thjeshtuara kishin për qëllim të
mbulonin tetëdhjetë deri ne nëntëdhjetë përqind te OMGJ-ve. Përveç kësaj, APHIS lejoi edhe
peticione për të hequr nga mbikëqyrjes e saj bimët gjenetikisht te modifikuara, të cilatmnuk
paraqesnin rrezuk per mjedisin.Domatia FLAVR SAVRTM u hoq nga mbikëqyrja e APHIS në
saje te këtij procesi peticioni. FDA dhe USDA
FDA në mënyrë të ngjashme hapi rrugën e një procedure të shkurtër për miratimin e ushqimeve
bioinxhinierikene Maj 1994 , kur u përcaktua që Calgene e injektuar neFLAVR SAVRTM
domate ishte " aq e sigurt sikurse domatia e kultivuar me mjete konvencionale . " Ky përcaktim
do të thotë se aplikimet pasuese për ushqime gjenetikisht te modifikuara nuk duhet t'i
nënshtrohet një analizë të përgjithshme shkencore thjesht sepse ato janë prodhuar nëpërmjet
procesit të inxhinierisë gjenetike . Ky vendim preku edhe kërkesat e etiketimit të ushqimit :FDA
përcaktoi se etiketimi nuk është kërkuar në bazë të metodës së prodhimit të ushqimit ( dmth.
inxhinierisë gjenetike ), por vetëm në qoftë se ushqimi i ri në vetvete paraqiste probleme te
sigurisë për konsumatorët . Deri më sot, FDA nuk shqyrtuar asnje nga kërkesat e etiketimit për
çdo ushqim të modifikuar gjenetikisht . Ndërsa EPA ka propozuar rregulla relativisht strikte për
futjen e bimëve gjenetikisht te modifikuara për t'i rezistuar insekteve, fale protestave nga
shkencëtarët ne bujqësi dhe mbështetësve të tyre në Kongres këto rregulla të propozuara nuk u
miratuan zyrtarisht .
Në vitin 1999, kryesisht në përgjigje të zhvillimeve në Evropë, ndërgjegjësimi publik ne
kundershtim të farërave dhe te kulturave të modifikuara gjenetikisht dhe kultura shpertheu në
Shtetet e Bashkuara. Çështja e Natyrës ne Maj 1999 beri me dije se hulumtuesit e Universitetit
Cornell kishin kryer teste laboratorike, te cilat tregonin se përdorimi i një lloj varieteti Bt-misri
të modifikuar gjenetikisht, mund të vras jo vetëm insektet qe e synojne ate, të tilla si turjelë misri
(corn borer), por edhe larvat flutur Monarku. Flutuar Monark shpejt u bë një simbol publik i
reziqeve mjedisore nga misri GM(Gjenetikisht i Modifikuar). Një numër organizatash amerikane
të konsumit, të tilla siPublic Citizen Ralph Nader-së (Organizate jofitimprurese ne mbrojtje te
konsumatorit e themeluar me 1971), vuri në pikëpyetje sigurinë e ushqimeve të modifikuara
gjenetikisht, ndërsa Sierra Club njoftoi kundërshtimin e saj ndaj atyre ( ushqimeve te
modifikuara gjenetikisht) mbi baza mjedisore. Një sondazh Revista Time në Janar 1999 raportoi
se 81% e të anketuarve mbështesnin etiketimin e detyrueshëm të ushqimeve gjenetikisht te
modifikuar.
Senati i SHBA, Nënkomiteti për Bujqësine mbajti seancen e parë te Kongresit mbi ushqimet
gjenetikisht të modifikuara dhe në nëntor të vitit 1999, legjislacioni u prezantua në Kongres duke
27

28. kërkuar etiketimin e ushqimeve të modifikuara gjenetikisht.FDA ka mbajtur një sërë seancash ne
mbare Shtetet e Bashkuara per te rivlersuar nese ushqimet GM duhet të konsiderohen shtesë, gjë
që kërkon etiketimin e detyrueshem, si dhe për të shqyrtuar nevojën për analiza të mëtejshme për
të siguruar sigurinë e konsumatorit. Nga ana e saj, EPA filloi të rishikojë politikat e saj në lidhje
me farat e modifikuara gjenetikise nese ato duhet të jenë subjekt i Rregulloreve të Kontrollit të
Dëmtuesve. Dhe në Janar 2000, EPA drejtoi marketingun e kompanive te misërit që permban
toksinen BT dhe i kerkoi fermerëve qe te mbjellnin nje zone me miser tradicional ne mbrojtje te
fluturave Monarch.
Në Maj te 2000 një panel i Akademisë Kombëtare të Shkencave botoi një raport për sigurinë e
këtyre ushqimeve Biotech aktualisht në treg dhe u shpreh se procesi i injektimit te nje gjeni nga
një specie në një tjetër nuk ishte në thelb të rrezikshme . Pra miratoi parimin qendror themelor
te rregulloreve ekzistuese të qeverisë amerikane Biotech , dmth se ushqimet gjenetikisht te
modifikuara ne saje te nje procesi inxhinierik ne gjene nuk paraqisnin rrezik të veçantë për
konsumatorët thjesht sepse ata janë të prodhuara nga një proces i ri . Në të njëjtën koh , raporti
rekomandoi që qeveria të konsiderojë kryerjen e studimeve afatgjatë për të vleresuar dëmin nga
konsumi afatgjatë i ketyre ushqimeve Biotech që mund të përmbajnë substanca të ndryshme dhe
ndoshta më të rrezikshme se ato aktualisht te tregtuara . Gjithashtu rekomandohej që EPA te
forconte mbikëqyrjen e saj mbi te lashtat biotek.,te cilat ishin rezistente ndaj viruseve , shumica e
të cilave ishin jashte mbikëqyrjes te rregullave te propozuara te vitit 1994 te agjencise.
Rekomandimi i fundit është bërë në përgjigje të shqetësimeve të shprehura nga disa ekologjistë
që bimë te tilla mund të kryqezohen me bimë të egra , duke krijuar të ashtuquajturat super fara te
keqia . Së fundmi, ndërsa raporti ishte përgjithësisht mbështetës i rolit të agjencive rregullatore
qeveritare , ai bëri thirrje për zgjerimin e qasjes se publikut në procesin rregullator .
Si pjesë e një iniciative më të gjerë nga ana e administratës Klinton për të rritur fondet për
kërkime mbi rreziqet e mundshme të bimëve gjenetikisht për të dy konsumatorët dhe mjedisin,
FDA njoftoi se do të forconte mbikqyrjen e ushqimeve bioteknologjike dhe dha udhëzime për
kompanitë që donin të etiketonin produktet e tyre sikurse produktet jo te modifikuara
gjenetikisht. Ai hartoi plane për të siguruar konsumatorët për sigurinë e ushqimeve të
modifikuara gjenetikisht duke u kërkuar shkencetareve të publikonin artikuj dhe te dhena te sakta
në internet. Nga ana e tij, Departamenti Amerikan i Bujqësisë ka deklaruar se do të ndihmojë
zhvillimin e testeve të standardizuara për të zbuluar sasi të vogël në misrat gjenetikisht te
ndryshuar, farat e sojes dhe drithëra të tjera në mënyrë që të ndihmojë firmat e përpunimit të
ushqimit, të cilat kerkojne te perdorin vetem ushqime jo të modifikuara gjenetikisht.
Në përgjigje të shqetësimeve të konsumatorit , një numër i kompanive ne SHBA , duke përfshirë
Frito- La , McDonald , Gerber dhe McCain Foods ( krijuesi më i madh në botë i patateve te
skuqura ) , njoftoi se ata nuk do të blejnë ushqime nga fara gjenetikisht te ndryshuar . Por, ka
pasur pak dëshmi për një reagim të gjerë të konsumatoreve kundër ushqime gjenetikisht të
modifikuara apo të rritjes së presionit publik për rregullat më të rrepta . Në fakt , në vetëm dy
28

29. vjet , në mes të 1996 dhe 1998 , te mbjellat nga farat e modifikuara gjenetikisht jane rritur
pesëmbëdhjetë fish në Shtetet e Bashkuara : një e treta e misrit amerikan dhe pambukut dhe më
shumë se gjysma e kultures sojë është rritur nga fara gjenetikisht të modifikuara që përaqesin
adoptimin me te shpejte të një teknologji të re në historinë e bujqësisë . Nga fundi i vitit 1999,
është llogaritur se rreth 60 për qind e ushqimeve ne ushqimoret në Shtetet e Bashkuara jane
kultivuar nga fara të modifikuara gjenetikisht.Megjithese një numër në rritje i produkteve
ushqimore nga bioteknologjia u futen në tregun amerikan duke filluar në mes të viteve 1990 ,
vetëdija e konsumatorit mbi bioteknologjine mbeti e ulët . Në të vërtetë sipas nje sondazhi i
Gushtit 1999, vetëm 33 për qind e amerikanëve kanë qenë të vetëdijshëm se ushqimet e
modifikuara gjenetikisht janë duke u shitur në supermarkete, ndërsa më pak se 3 % ishin të
vetëdijshëm se soja eshte prodhuar nepermjet inxhinierise gjenetike.
Rregullorja Evropiane e Bioteknologjisë:
Qasja e bioteknologjisë në Evropë si në nivelin kombëtar dhe në Bashkimin Europian qëndron
në kontrast të thellë me atë të SHBA. BE-ja u përfshi në rregulloren mbi bioteknologjine në mes
të viteve 1980. [28] Në një ndarje të ngjashme me atë që kishte ndodhur në kuadër të degës
ekzekutive të qeverisë amerikane, Drejtoria e Përgjithshme për Mjedisin, Mbrojtjen e
Konsumatorit dhe Sigurinë Bërthamore (DG XI), e konsideronin bioteknologjine me më shumë
skepticizëm se Drejtoritë e tjera, veçanërisht se Drejtorite e Shkencës , Hulumtimit dhe
Zhvillimit (DG XII). Në vitin 1985, Komisioni Drejtues i Bioteknologjise i krijuar vetëm një vit
më parë, pa pjesëmarrjen e DG XI - themeloi Komisionin e Rregulloreve mbi Bioteknologjine
Interservice (BRIC), një komisioni teknik i përbërë nga përfaqësues të DGS III, V, VI, XI dhe
XII, për të shërbyer si forum kryesor për zhvillimin e rregulloreve bioteknologjike në kuadër të
Komisionit Evropian.
Ndryshe në SHBA, ku roli EPA ishte i kufizuar, DG XI u bë autoriteti përgjegjës, brenda BRIC.
Në hartimin e një direktivë për rregulloret e OMGJ-ve në lidhje me mjedisin, ky autoritet zgjodhi
procesin dhe jo produktin perfundimtar. Edhe pse DG XII kundershtoi me force adoptimin e
rregullores se DG XI-së, ky departament nuk ishte në gjendje të ndryshonte projekt-direktivën
tashme te dorezuar në Këshillin e Ministrave. Në vitin 1990, Këshilli Evropian miratoi
Direktivën 90/220/EEC mbi Lejimin e Organizmave te Modifikuar Gjenetikisht (Deliberate
Release of Genetically Modified Organisms).
Kjo direktive u bazua në parimin e marrjes se masave paraprake.. Aplikantët që dëshironin për të
kryer teste në terren te OMGJ-ve u kërkohej të aplikonin dhe të paraqesnin një vlerësim të
rrezikut mjedisor tek "autoriteti kompetent" të vendit ku testimi do të kryhej. Ai më tutje
kërkonte një tjetër aplikim të çdo Vendi Anëtar në tregun e produkteve gjenetikisht te ndryshuara
dhe u dha çdo Vendi Anëtar të drejtën të kundërshtonte nje marketing të tillë brenda kufijve të
tyre. [29] Në bazë të nenit 16, çdo Shtete Anëtar i BE-së mund të "përkohësisht ta kufizojë ose
ndalojë" përdorimin e shitjes së një produkti nëse ka arsye të justifikueshme nese një produkt i
miratuar përbën një" rrezik për shëndetin e njeriut apo mjedisin. "
29

30. Kerkesa nga një kompani Britanike në vitin 1994 per tregun e canoles gjenetikisht e ndryshuar
(oilseed) shërbeu si një nga testet e para të qasjes së BE-së me rregulloren. Komiteti Këshillimit
Britanik ne Lejen për Mjedisin,e themeluar si pjesë e transformimit e direktives mbi Lejimin e
OMGJ ne Mbretërisë së Bashkuar ne nje ligj te brendshem rekomandonte Uk te aprovonte
canolen ne Prill dhe ne Maj Departamenti i Mjedisit ne Uk i propozoi EU ta aprovonte ate
gjeresisht. Megjithatë, Danimarka, Austria dhe Norvegjia kundershtoi marketingun e saj ne EU
duke e bazuar kete kundershtim ne kerkimet shkencore te bera ne vend, te cilat hasen probleme
me kontaminimin e te mbjellave lokale ne menyre natyrale te kanoles ne vendet e tyre.
Ndërsa kërkesa u mbështet nga një shumicë e cilësuar në Shkurt të vitit 1995, për shkak të
kundërshtimeve të vazhdueshme brenda BE-së mbi etiketimin e OMGJ-ve, miratimi i canola u
shty deri në mesin e vitit 1997, kur kompania ra dakord për emërtimin vullnetarisht te produktit
te saj si gjenetikisht te ndryshuar. Një tjetër polemike brenda BE shpërtheu mbi vendimin e
Dhjetor 1996 të Komisionit Evropian për lejimin e tregtimit te misërit te prodhuar nepermjet
inxhinierise gjenetike nga Zvicra. Grupet per Mbrojtja e Mjedisit dhe të Konsumatorit sfiduan
vendimin e Komisionit sikurse dhe një numër i shteteve anëtare. Në prill të vitit 1997, Parlamenti
Evropian sfidoi vendimin e Komisionit për të lejuar shitjen e grurit, dhe i bëri thirrje Komisionit
për të pezulluar vendimin e vet deri ne perfundimin e hetimeve . Edhe pse leja për të tregtuar
misrin u dha, polemika ndihmoi ne rishikimin të politikave te BE-së lidhur me ushqimet e
modifikuara gjenetikisht.
Implikimet e tregtisë pershkak te dallimeve midis qasjeve të SHBA dhe BE-së ne bioteknologji
u bëne te dukshme në vitin 1996, kur Shtetet e Bashkuara eksportuan sojen dhe dritherat të
modifikuara gjenetikisht në BE.Kultura sojës në SHBA ne vitin 1996 perhere te pare
përmbante soje gjenetikisht te ndryshuar, e cila përbënte per rreth dy për qind të të korrave të
përgjithshme. [34] ( Dergesat nepermjet anijeve amerikane ne BE konsistonin ne 25 deri 40 për
qind të sojes e përdorur gjerësisht në më shumë se gjysmen e të gjitha ushqimeve të
përpunuara ) Edhe pse BE-ja ka miratuar importin e sojes gjenetikisht te ndryshuar, shoqata
tregtare EuroCommerce, së bashku me shitësit e ushqemive evropiane, kërkojne që SHBA të
ndaje sojen gjenetikisht tendryshuar nga ajo konvencionale. Kompania Gjermane Unilever do
te anullonte urdhrin për 650,000 tonë metrikë te sojes, nëse ato do të mund të garantonin se nuk
permbanin OMGJ. [35]
Misër i prodhuar ne saje te Inxhinierise gjenetike, u miratua për shitje nga BE-ja në dhjetor 1996
dhe u eksportuar në Evrope nga SHBA në nëntor, edhe pse SHBA mohoi se dërgesat fillestare të
misrit përmbanin varieteteve gjenetikisht te ndryshua . Sidoqoftë ardhja e sojes GM dhe misri
nga Shtetet e Bashkuara në fund të vitit 1996 dhe fillimi i vitit 1997 tërhoqi vëmendjen e medias
dhe në mënyrë të konsiderueshme rriti vetëdijen publike dhe shqetësimin në mbare Evropën .
Rezultati ishte një ndryshim ne vlerësimet e rrezikut nga autoritetet rregullatore në një numër
shtetesh anëtare . Direktiva 90/220 nuk kishte kërkuar marrjen e masa paraprake , me supozimin
se mbikëqyrja e rregullores dhe e masave paraprake nuk do të ishin te nevojshme perderisa
30

31. prodhimet GM ishin te sigurta per t’u tregtuar . Por në përgjigje të protestave publike , si Franca
dhe Britania ri-interpretuan qëllimin e Direktivës për të përfshirë efektet e praktikave bujqësore
në vlerësimin e rrezikut, duke zgjeruar dhe forcuar më tej zbatimin e parimit parandalues për
këtë teknologji .
Këto dy presione - aplikimet per treg të brendshëm të OMGJ-ve dhe prodhimi në rritje ne
SHBA dhe eksporti i kulturave gjenetikisht te ndryshuar për herë, çuan në kërkesat gjithnje ne
rritje për etiketimin e ushqimeve OMGJ te tregtuara brenda BE-së. Në dhjetor 1996, Parlamenti
Evropian dhe Këshilli i Ministrave përkohësisht ra dakord për një kompromis per etiketimin e
ushqimeve te reja vetem nëse ishte shfaqur ndonjë ndryshim në " cilesine karakteristike te
ushqimit" të tyre në krahasim me ushqimin ekzistues, por përzierjet e ushqimeve gjenetikisht te
ndryshuara me ato konvencionale nuk ishte e nevojshme të ndaheshin. [36] Rregullorja Novel
Food, e cila hyri në fuqi më 15Maj 1997, nuk i mbulonte ushqimet tashmë te miratuara,
përkatësisht sojen dhe misërin gjenetikisht të modifikuar. Megjithatë, një Direktive e dytë, e
miratuar më 26 shtator, kërkoi etiketimin e sojes nga Inxhinieria Gjenetike dhe misrit si
"gjenetikisht të modifikuar",.
Në Maj 1998 një shumicë e cilësuar e Këshillit të Ministrave miratoi një propozim për etiketimin
e detyrueshem të ushqimit nepermjet testeve te ADN dhe proteinave qe permbajne misëri dhe
soja gjenetikisht të modifikuar. Pas debatit të konsiderueshme në lidhje me përmbajtjen e etiketës
dhe pragun e materialit gjenetikisht te ndryshuar, i cili do të kërkonte etiketimin, në janar 2000,
BE-ja miratoi një standard relativisht të rreptë, që kërkonte etiketimin e ushqimit ne të paktën e
1% te të cilave ishte modifikuar gjenetikisht. [38] Megjithatë shumë pak ushqime të tilla janë
emërtuar për arsyen e thjeshtë se ato nuk jane te gatshme per tu shitur.
Permbjedhje rreth OMGJ-ve
Ne disa aspekte të rëndësishme, politikat bashkëkohore rregullatore evropiane ngjajnë me ato të
Shteteve të Bashkuara nga fundi i vitit 1960 deri ne mesin e viteve 1980. Gjatë kësaj periudhe,
një segment i elitës amerikane dhe opinioni publik kane ndikuar negativisht, shpesh duke u
përqëndruar në rreziqet e teknologjive të reja në vend te përfitimeve te tyre të mundshme. Në të
vërtetë, ka një paralelizem të habitshem në debatin në Amerikë gjatë fillimeve te viteve 1970 mbi
financimin publik të një transporti supersonik dhe pikëpamjeve evropiane për OMGJ-te: në të dy
rastet, një segment i rëndësishëm i publikut verejti se teknologjia e re nuk sjell perfitime publike,
por rrit vetem rreziqet.
Zgjerimi dhe rritje e influences politike te lobingjeve të interesit publik në Shtetet e Bashkuara
gjatë viteve 1970 shkon paralelisht me rritjen e endikimeve te OJQ-ve dhe të Partisë së Gjelbër
në Evropë gjatë viteve 1990.Zgjerimi i rolit rregullator te qeverisë federale amerikane është i
ngjashem me rritjen e kompetencave rregullatore të BE-së. Të dy zhvillimet i dhane mundësi
gjithmone e me shume përfaqësimit te interesave qytetare dhe çuan në një gamë të gjerë të
31

32. standardeve relativisht të rrepta rregullatore. Në të vërtetë, struktura evoluese kushtetuese e BE-së
- me ndarjen e saj të pushtetit dhe ndarjen e përgjegjësive federale - ngjan me atë të Shteteve
të Bashkuara më shumë se me ate te çdo vendi evropian, me përjashtim të Gjermanisë.
Si perfundim, Shtetet e Bashkuara sikurse dhe Evropa, përjetuan një rënie të besimit publik në
rregulloret e qeverisë për shkak të perceptimit se ato ishin jo te efektshme: “Pranvera e heshtur”
e Rachael Carson, “I pa sigurt ne cdo shpejtesi” i Ralph Nader dhe derdhja e naftës nga Exxon
Valdez ishin homologet amerikane te sëmundjes se lopës se cmendur, dioksines në ushqime, dhe
gjakut te ndotur ne Europe. Ashtu sikurse Shtetet e Bashkuara kane krijuar një sere
institucionesh rregullatore dhe mekanizma administrative te reja për të përmirësuar kontrollin e
publikut, ashtu edhe Evropa është në mes të transformimit te strukturave te saj rregullatore, edhe
pse në këtë pikë është e paqartë se në çfarë mënyre apo deri në çfarë mase ato do të ngjajnë me
ato të Shteteve të Bashkuara.Siç është përmendur në fillim të këtij artikulli, parimi parandalues,
edhe pse kurrë nuk u be një komponent i qarte i ligjit amerikan, ishte ne qender te politikave
mjedisore dhe konsumatore te Shteteve te Bashkuara që nga mesi i viteve 1960 deri ne mes të
viteve 1980. Në Amerikë ky parim është aplikuar edhe në mënyrë selektive; ashtu si në Evropë,
duke u fokusuar në parandalimin ose ne ato dëme apo rreziqe për të cilat publiku ishte më i
shqetësuar. Në rastin e Shteteve të Bashkuara, ato kryesisht janë të lidhura me rolin e kimikateve
si carcinogens te mundshem. Në Evropë, ai është aplikuar në rastet e sëmundjes së lopës së
çmendur-dhe OMGJ-ve, të cilat të dyja kanë të përbashkët ndikimin e prodhimit bujqësor në
shëndetin publik .Në të vërtetë, ka një paralelizem të habitshem midis këtyre dy fushave te
politikave. Për shkak se amerikanët kanë qenë më të shqetësuar për rrezikun e shfaqjes se
kancerit se evropianët, Shtetet e Bashkuara vendosen nje set rregullash te vecanta për trajtimin e
carcinogeneve te mundshem. Keto te fundit janë trajtuar ndryshe dhe në mënyrë shume me
rigoroze, se produktet ose proceset, të cilat paraqisnin rreziqe të tjera pervec kancerit. Në të
kundërt, asnjë rregullore Evropiane nuk i trajton carcinogenet potenciale ndryshe nga cdo rrezik
tjeter per shëndetin publik. Në rastin e OMGJ-ve, modeli është pikërisht i kundërt: Ligji i SHBA
trajton rreziqet mjedisore dhe shëndetësore nga OMGJ-te ne te njejten menyre sic trajton cdo
teknologji tjeter të prodhimit të ushqimit. Evropa, nga ana tjetër, ka krijuar nje set rregullash dhe
kerkesash te vecanta me rigoroze për OMGJ-ve.
Keshtu paralelizmat midis politikave te Amerikes se viteve 1970 dhe Evropes se viteve 1990
nuk kane prodhuar nje politike konvergjuese. Perkundrazi, politikat regulluese Amerikane dhe
Evropiane jane tani aq divergjuese sa edhe tre dekada me pare.Cfare ka ndryshuar ne drejtimin e
ketyre divergjencve. Ne nje numer fushash, Evropa eshte perballur me rrezikun , ndersa Amerika
diku me pak. Ne te njejten kohe rreziqet per mjedisin, shendetin, dhe sigurine, te cilat
shqetesojne Amerikanet nuk jane te njejta me ato qe preokupojne Evropianet.Duke u nisur nga
kjo e fundit, ngrihet nje pyetje? Perse disa nga politikat e rregulloreve Amerikane perfshire ato
per OMGJ, jane me pak te rrepta ne drejtim te shmangies se riskut krahasuar me ato te se
kaluares? Megjthese nje diskutim i plote mbi kete ceshtje eshte pertej qellimit te ketij punimi,
mund te ndalemi ne disa pika: Se pari ndryshe nga Evropa perfshirja e politikaneve ne politikat
32

33. mjedisore dhe konsumatore ne SHBA ka pesuar renie ne 15 vitet e fundit. Ne axhenden politike
Amerikane keto politika kane qene sporadike dhe jo te qendrueshme. E dyta ne krahasim me
Evropen ku forcimi i politikes ne interesin publik ka qene ne rritje , ne Amerike keto politika
kane patur me pak influence.Presidenti Regan gjate viteve 1981-1988, dhe kontrolli Republikan
i Kongresit qysh prej vitit 1994 ka marre ne mbrojtje OJQ- te per konsumatoret dhe mjedisin .
Energjite e politikes u fokusuan ne mbajtjen e nje status quo-je psh ne parandalimin e
ndyshimeve te rregulloreve dhe ligjeve tashme te miratuara . Ndersa kjo perpjekje rezultoi
efektive , disa nga rregulloret mbi shendetin , sigurine dhe mjedisin te miratuara gjate viteve
1970 u dobesuan , kjo nenkupton qe ato nuk ishin ne gjendje te zgjeronin axhenden rregullatore.
Ndersa shume politika rregullatore ne Evrope kane qene me shume shtrenguese dekaden e
fundit, perfshire dhe ato per OMGJ te , Politika rregulluese amerikane ka qene relativisht
stabel.Perfundimisht , vitet e fundit , SHBA nuk ka perjetuar asnje deshtim ne rregulloret
krahasuar me ato ne Evrope. Frika ne lidhje me sigurine e ushqimit ka qene periodike dmth me
periudha, por ajo kane qene relativisht e paket dhe impakti i saj ne politike ka qene jeteshkurter.
Ndersa EU ka luftuar per venien e nje strukture rregullash te afta ne mbrojtjen adekuate te
ushqimit te prodhuar nga Vendet Anetare , secili me institucionet e veta rregullatore dhe secili
Vend Anetar perpiqet te ngreje ne nje stad me te larte keto institucione rregullatore , SHBA ka
tashme mekanizmat ose trupa rregullatore kombetare te vendosura mire, te cilat duken se
funksionojne mire. Ne nje kuptim , ndersa struktura e rregullores Amerikane ka kaluar “ its
baptism of fire”, Europa eshte vetem ne fillesat e sfides qe konsiston ne balancimin e vleresimit
shkencor te riskut dhe ne besueshmerine e publikut. Ne menyre te dukshme 90% e amerikaneve
besojne ne deklaratat e USDA dhe ne bioteknologjine , ndersa vetem 12 % e Evropianeve
besojne ne rregulloret e tyre kombetare. Ndersa keto dyshime do te hidheshin dy dekada me
pare , numrat do te ishin ndryshe.
Konkluzione ….
CAP eshte nje nga politikat me te kritikuara te Bashkimit Europian. Nje deshtimi I mundshem
per te thithur nje numr te larte te papunesh nga bujqesia mund te coje ne renie relative dhe
mbase absolute ne te ardhurat bujqesore per nje pjese te rendesishme te popollsise, e cila do te
destabilizonte shoqerine dhe qe rrezikon te mos jete lehtesisht e pranueshme nga shoqeria.
Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian ( BE) janë dy rajonet nga më të madhe në botë per
prodhimin bujqësor , konsumin dhe flukset tregtare . Marrëdhëniet dypalëshe të tregtisë në
produktet bujqësore zene volumin ndër me i madh në botë , ndërsa të dy vendet gjithashtu
konkurrojnë për tregjet e eksportit për shumë mallrave bujqësore gjithashtu kane dhe shume
ndryshime strukturore.
Në të njëjtën kohë , sektorët e bujqësisë të dy rajoneve dhe politikat bujqësore po ndryshojnë në
përgjigje të dinamikën se tregut botëror dhe të rritjes së rëndësisë së marrëveshjeve rajonale të
tregtisë
33

34. Luhatshmëria e cmimit është një kërcënim për konkurrencën afatgjatë të sektorit të bujqësisë.
Komisioni propozon rrjetat e sigurisë (e ndërhyrjes dhe magazinimit private) të cilat janë më
efektive dhe më të përgjegjshme për sektorët më të ekspozuar dhe për të nxitur krijimin e
sigurimit dhe fondet e përbashkëta
Jane te nevojshme politikat , që mbështesin të ardhurat për fermerët dhe punëtorëve e fermave,
prodhimin e ushqimit të shëndetshëm, të qëndrueshme të bujqësisë dhe një mjedisi të
shëndetshëm. Kerkohet mbështetje më mirë te të ardhurat për të stimuluar rritjen dhe punësimin
Në të dy vendet, bujqësia është në rënie si kontribues I produktit të brendshëm bruto (GDP) dhe
si burim i punësimit.
Krijimi I Mjeteve për të adresuar menaxhimin e krizave për të përmbushur sfidat e reja
ekonomike.
Vlerësimi i përgjithshëm ishte se , liberalizimi ka çuar në një krizë të thellë të çmimeve të fermës
dhe një rënie të numrit të fermerëve familjare.
Ka pasur një ndikim negativ në një sërë fushash , duke përfshirë mjedisin , sigurinë e ushqimit
dhe cilësinë e ushqimit, shëndetit , punësimit dhe zhvillimin rural .
SHBA dhe EU kane Kushte gjeografike,tokë bujqësore në dispozicion , ushqim dhe tradita të
ndryshme dhe kornizat rregullatore te ndryshme.
Referenca
http://ec.europa.eu/agriculture/50-years-of-cap/files/history/history_book_lr_en.pdf
Shkelqim Cani Politika e perbashket buqesore
http://www.euic.mk/be-ja-dhe-bujqesia.nspx
http://ec.europa.eu/agriculture/cap-post-2013/
http://www.debatingeurope.eu/focus/arguments-for-and-against-the-common-agricultural-policy/#.
UxEhYuOwJCE
http://www.momagri.org/UK/points-of-view/A-comparative-approach-to-European-and-
American-agricultural-policies_798.html
http://www.debatingeurope.eu/focus/arguments-for-and-against-the-common-agricultural-policy/#.
U003clWSz55
34

35. http://www.groupedebruges.eu/pdf/IATP_report_conference_FarmBill&CAP.pdf
http://www.cfr.org/agricultural-policy/regulation-gmos-europe-united-states-case-study-contemporary-
european-regulatory-politics/p8688
Fund !
35