2. ბორჯომი — ქალაქი-კურორტი
აღმოსავლეთ საქართველოში
და ბორჯომის
მუნიციპალიტეტის
ადმინისტრაციულ ცენტრი.
მოსახლეობა 9,9 ათასი (2002 წ.).
მდებარეობს მდინარების
მტკვრის, ბორჯომულასა და
გუჯარეთისწყლისშესართავთან
, მესხეთის ქედის აღმოსავლეთ
და თრიალეთის ქედის
დასავლეთ კალთებზე, ზღვის
დონიდან 800-900 მ.
სიმაღლეზე.
3. სიმაღლეზე. ქალაქს
აღმოსავლეთიდან ესაზღვრება
ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნული
პარკი.ქალაქის ადგილას XV-XVIII
სს-ში იყო რამდენიმე სოფელი:
ნუა, ფაფა, ჭალა. იმავე ხანებში
ურავლის ხეობაში იყო ბორჯომის
სახელით ცნობილი სოფელი.
ვარაუდობენ, რომ ეს სახელი უნდა
მოეტანათ ოსმალეთის
დაპყრობითი ომების შედეგად
ლტოლვილ მოსახლეობას.
ოფიციალურ წყაროებში სახელი
ბორჯომი XIX საუკუნეში
იხსენიება.
4. 1825 წელს რუსეთის იმპერიის ჯარისკაცებმა
შემთხვევით აღმოაჩინეს ბორჯომის წყალი,
რომელმაც მალე მთელს იმპერიაში გაითქვა
სახელი. ქალაქი ბალნეოლოგიურ
კურორტად და რომანოვების სამეფო
დინასტიის საზაფხულო რეზიდენციად
გადაიქცა. 1890 წელს „ბორჯომის“ საწარმოო
ჩამოსხმა დაიწყო.
5. ბორჯომში არის განთქმული
მინერალური წყლების
ჩამომსხმელი ქარხანა. აქვეა სხვა
მცირე საწარმოები და კულტურის
დაწესებულებები (თეატრი,
მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი).
ბორჯომში არის რკინიგზის
სადგური.
ბორჯომმა კი ქალაქის სტატუსი
1918 წელს მიიღო.ბორჯომი
ბალნეოლოგიური და
კლიმატური კურორტია. აქ
ხშირად ისვენებდნენ რუსეთის
საიმეპერატორო ოჯახის
წევრები, სახელმწიფო და
კულტურის მოღვაწენი: მაქსიმ
გორკი, პეტრე ჩაიკოვსკი, იოსებ
სტალინი,გიორგი დიმიტროვი
და სხვები.
6. ასევე ბოჯომთან ახლოსაა ადგილობრივი მნიშვნელობის შუა
საუკუნეების ციხე-სიმაგრეები პეტრეს ციხე და გოგიას ციხე, ტბა
ტაბაწყური. ბორჯომში არის ბორჯომისა და ბაკურიანის ეპარქიის
კათედრა და რეზიდენცია. უმშვენიერეს ბუნებაში ჩაფლულია
მწვანე მონასტერი. XVI საუკუნეში შაჰ-თამაზის შემოსევების დროს,
მონასტერი დაურბევიათ, ბერები უწამებიათ და დაუხოცავთ.
7. ბაკურიანი — დაბა ბორჯომის
მუნიციპალიტეტში. თემის ცენტრი
(სოფლები: დიდი მიტარბი, პატარა
მიტარბი, პატარა ცემი, საკოჭავი).
დაბის სტატუსი მიენიჭა 1926 წელს.
წარმოადგენს ბორჯომი-ბაკურიანის
სარკინიგზო ხაზის ბოლო პუნქტს.
პუნქტს.ბაკურიანი მდებარეობს
თრიალეთის ქედის ჩრდილოეთ
კალთაზე, მდინარე ბაკურიანისწყლის
(გუჯარეთისწყლისშენაკადი) ნაპირას,
ზღვის დონიდან 1700 მ, ბორჯომიდან
30 კმ.
8. ბაკურიანი გაშლილია ე. წ. ბაკურიანის ქვაბულის ძირზე, რომელიც ვულკან
მუხერიდან ამონთხეული ლავით არის აგებული. ჰავა ზღვის ნოტიოდან
ზომიერად ნოტიო კონტინენტურისაკენ გარდამავალია, ზამთარი - ცივი,
თოვლიანი, ზაფხული - ხანგრძლივი. საშუალო წლიური ტემპერატურა 4,3 °C,
იანვრისა 7,2 °C, აგვისტოსი 15 °C. ნალექები 734 მმ წელიწადში. თოვლის საფარი
(64 სმ სისქის) დეკემბრის დასაწყისიდან მარტის ბოლომდე.
9. ბაკურიანის მიდამოები შემოსილია
წიწვიანი ტყით. დაბის მიმდებარე
ტერიტორიებზე გაშენებულია
ბაკურიანის ბოტანიკური ბაღი.
ბაკურიანში აღმოჩენილია
მეგალითური კულტურის ნაშთი,
შემორჩენილია ადრინდელი
ფეოდალური ხანის საკულტო
ნაგებობა „პანტნარის ტაძარი“.
ბაკურიანი იგი ცნობილი სამთო-
კლიმატური კურორტი და
საერთაშორისო მნიშვნელობის სამთო-
სათხილამურო ცენტრია.
10. 1932 წელს გაიხსნა პირველი
სათხილამურო ბაზა.
ბაკურიანიდან კოხტაგორის
მთაზე (1,3 კმ) და
ცხრაწყაროსუღელტეხილზე (3,5
კმ) გაყვანილია საბაგირო გზები,
აგებულია სათხილამურო
ტრამპლინები
11. ცემი — სოფელი ბორჯომის მუნიციპალიტეტში (ტბის თემში. მდებარეობს
მდინარე ბაკურიანისწყლის (მტკვრის აუზი) მარცხენა მხარეს. ზღვის
დონიდან 1120 მეტრი, ბორჯომიდან 17 კილომეტრი. 2002 წლის აღწერის
მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 307 ადამიანი. ცემი კლიმატური
კურორტია. შედის ბორჯომის კურორტების ჯგუფში. იცის ზომიერად
რბილი, თოვლიანი ზამთარი. მზისნათების ხანგრძლივობაა 2200 საათი.
ნალექების რაოდენობაა 550 მმ წელიწადში. სამკურნალო ფაქტორია ჰავა.
სამედიცინო ჩვენება: სუნთქვის ორგანოთა ქრონიკული დაავადებანი.
12. წაღვერი — დაბა ბორჯომის
მუნიციპალიტეტში. თემის
ცენტრი: (სოფლები: დაბა,
ტიმოთესუბანი, მზეთამზე).
დაბის სტატუსი მიიღო 1926
წელს. მოსახლეობა 1.1
ათასიწაღვერი მდებარეობს
თრიალეთის ქედის
ჩრდილოეთ კალთებზე, ზღვის
დონიდან 1020-1130 მ-ის
სიმაღლეზე, ბორჯომიდან 14
კმ-ზე მის სამხრეთ-
აღმოსავლეთით.
13. წაღვერზე გადის ბორჯომი-ახალქალაქის საავტომობილო
გზა.ვახუშტისთან ფიგურირებს „წაღველი“, ფიქრობენ რომ ეს ისეთივე
ტოპონიმია, როგორც წაღვლი (მდებარეობს შიდა ქართლში). მათი
პირველსახე წიაღველი უნდა იყოს, რაც ნიშნავს იქითა ანუ გაღმა
მდებარე ველს. XIX ს-ის 30-იან წლებში მეფის მთავრობამ პოლტავის
გუბერნიიდან გადმოსახლებულთა ნაწილი აქ ჩამოასახლა. წაღვერში
ნაპოვნია გვიან ბრინჯაოს ხანის სახელოსნოს ნაშთები.
14. აბასთუმანი — დაბა სამხრეთ
საქართველოში, სამცხე-ჯავახეთის
მხარის ადიგენის მუნიციპალიტეტში.
მდებარეობსმესხეთის ქედის სამხრეთ
კალთაზე, მდინარე ოცხის ხეობაში,
ადიგენიდან 25 კმ-ზე, ახალციხიდან 28
კმ-ზე. აბასთუმანში არის
ტუბსანატორიუმები, აბასთუმნის
ასტროფიზიკური ობსერვატორია,
კულტურის, განათლებისა და
ჯანდაცვის ობიექტები.IX-X
საუკუნეებში მას “ოძრხედ”
მოიხსენიებენ.
15. გვიანდელ შუა საუკუნეებში
დამკვიდრდა “ოცხე”, XIX
საუკუნიდან — “აბასთუმანი”.
დღევანდელი სახელი შეიძლება
მომდინარეობდეს აბაზასძეთა
საგვარეულო სახელისაგან.
16. აბასთუმანი სამთო-კლიმატური
კურორტია (ზღვის დონიდან 1340 მ). XIX
ს-ის 70-იან წლებში საფუძველი ჩაეყარა
კურორტის მშენებლობას. დაბის სტატუსი
მიენიჭა 1926 წელს. აქ მდებარეობს:
აბასთუმნის ასტროფიზიკური
ობსერვატორია, XIX საუკუნის აბასთუმნის
პარკი, ეკლესია “ახალი ზარზმა” (1899-
1902). "თამარის ციხე" (IX‐XI სს.),,მელნისის
ციხე” (განვით. შუა საუკუნეები)"თამარის
ხიდი" მდინარე ოცხეზე (IX‐XI
სს.)სამონასტრო კომპლექსი (განვით. შუა
საუკუნეები).,,მახვილოს ციხე” (განვით.
შუა საუკუნეები). ეკლესია (XIX საუკუნე)
17. ვარძია — კლდეში ნაკვეთი
სამონასტრო ანსამბლი, XII-
XIII საუკუნეების ქართული
მხატვრული კულტურის
ძეგლი. მდებარეობს
ისტორიულ ჯავახეთში,
ასპინძის რაიონში
(ასპინძინდან 30 კმ). მდ.
მტკვრის მარცხენა
ნაპირზე.
18. მეფე გიორგი III დიდებულებთან
ერთად სანადიროდ ამოსულა,
მეფეს თავისი ასული – პატარა
თამარიც თან წაუყვანია.
ნადირობა დაიწყო. ნადირობით
გატაცებულ მეფესა და მის
მხლებლებს ბავშვი აღარ
მოჰგონებიათ. თამაშით
გართული თამარი
გამოქვაბულებში დაიკარგა.
შეწყდა ნადირობა. აღელვებული
და შეშფოთებული მონადირენი
აქეთ-იქით აწყდებოდნენ, თამარს
ეძებდნენ. – სად ხარ თამარ!
დაიძახა ერთ-ერთმა მხლებელმა.
გამოქვაბულში გზა აბნეულმა
თამარმა სიხარულით შესძახა „აქ
ვარ ძია!“, და სწორედ ამიტომ
დაერქვა ამ ადგილს „ვარძია“.
19. ვარძიის სამონასტრო
კომპლექსი გამოკვეთილია
ერუშეთის მთის კალთაზე
ტუფბრექიჩიების შერეულ
კლდეში (სიგრძე 500 მ-
მდე), განლაგებულია
ცამეტ სართულად.
შედგება ისტორიულად
ჩამოყალიბებული 2
ნაწილისაგან - ვარძიის
მონასტრისა და უფრო
ადრინდელი ხანის (X-XII
საუკუნეები) კლდის
სოფლის ანანურისაგან.
