3. BALANGKAS NG PAKSA
A. Pinagkukunang Yaman ng Pilipinas
B. Mga Katangian at Kahalagahan ng
Yamang Tao sa Pilipinas
C. Wastong Pagpapahalaga sa Pinag-
kukunang Yaman
D. Kakapusan at Palatandaan nito
4. BALANGKAS NG PAKSA
E. Kakapusan at Kakulangan
F. Mga Dahilan ng Kakapusan
G. Suliranin sa Ekonomiya at Lipunan
H. Solusyon sa Kakapusan
5. PINAGKUKUNANG YAMAN
A. Pinagkukunang Yaman – anumang
bagay na ginagamit sa produksyon at
makakatugon sa pangangailangan ng
tao at bansa.
B. Binubuo ng Yamang Likas, Yamang
Kapital o Pisikal at Yamang Tao
7. YAMANG LIKAS O LIKAS NA YAMAN
A. Yamang Lupa at Gubat – 18%
kagubatan, 21% latian at kugon, 35%
agrikultural at 26% ung pagmamay-
ari ng pamahalaan.
B. Alienable at Disposable Lands –
lupang pedeng pagtaniman, ipagbili,
8. patayuan ng gusali at gamitin sa
ibang layunin.
C. Forest Lands – lupaing binubuo ng
mga kagubatan.
D. Mga ‘renewable’ gaya ng troso,
produktong agrikultural tulad ng
palay, mais, itlog, karne ng baboy,
manok at baka.
9. E. Yamang Mineral – mga yamang
itinuturing na ‘non-renewable’ o
hindi napapalitan.
F. Makikita sa bansa ang malaking
reserba ng ginto, chromite, copper,
bakal, manganese at nickel.
G. Natural gas at petrolyo sa Palawan
10. H. Yamang Tubig – mga yamang
pinagkakaloob ng anyong tubig ng
bansa.
I. Mayaman ang bansa sa mga dagat,
lawa, ilog atbp. Ito ang nagbibigay sa
atin ng mga isda, sea shells, turismo,
transportasyon at enerhiya.
11.
12. YAMANG KAPITAL
A. Yamang Kapital – tumutukoy sa
mga bagay na gawa ng tao upang
kunin at isailalim sa proseso ng
produksyon.
B. Makinarya, kagamitan, pabrika,
transportasyon, gusali atbp.
13. C. Capital Goods – ay mga bagay na
binibili at ginagamit sa paggawa ng
mga panibagong produkto.
D. Consumption Goods – ay mga
bagay na binibili at direktang
kinokonsumo
E. Financial Capital – pondo para sa
pagsisimula ng negosyo.
14.
15. YAMANG TAO
A. Yamang Tao – binubuo ng mga tao
na siyang gumagamit ng lakas at isip
sa pagbuo ng mga likas na yaman
para sa produksyon.
B. Ang yamang tao ay batayan ng
pag-unlad ng bansa.
16.
17. POPULASYON NG PILIPINAS
A. Populasyon – bilang o dami ng tao
sa isang lugar o bansa.
B. Ang Pilipinas ay ika-7 sa Asya at
ika-12 sa buong mundo na may
pinakamataas na populasyon.
C. 110 milyong populasyon sa 2020.
18.
19. D. Dependency Ratio – ay porsyento o
bilang ng tao na umaasa sa may
hanapbuhay. Ang Formula ay…
Mahigit64nataon+Walapang14nataon
Bilangngmaytrabahoatdisapatangtrabaho
DR= X100
20. E. Population Density – bilang ng tao
sa isang kilometrong kuwadrado. Ang
Formula ay…
Bilang ng Populasyon
Sukat ng Bansa
PD =
21. Populasyon
ng Bansa
2003 2004 2005 2006 2007 2008
Kabuuang
Populasyon
(milyon)
81.9 83.6 85.3 87.0 88.7 90.5
Densidad
(bawat
kilometro
kuwadrado)
273.0 278.7 284.3 290.0 295.7 302.0
Growth
Rate (%)
2.1 2.1 2 2 1.9 1.9
22. F. Population Growth Rate – antas o
bahagdan ng pagtaas ng populasyon
ng isang bansa kada taon. Ang
Formula ay…
Pop.Ngayon-Pop.Nakaraan
PGR= X100
PopulasyonNakaraan
23. G. Distribusyon at Komposisyon –
pagkaklasipika ng populasyon batay sa
edad, kasarian, bilang ng may trabaho,
literacy, relihiyon atbp.
H. Epekto ng Malaking Populasyon:
1. Salik sa Pagsulong at Pag-unlad
2. Banta sa Limitadong Yaman ng Bansa
25. MGA TEORYA SA POPULASYON
A. Malthusian Theory – sabi ni
Thomas Robert Malthus na ang
paglaki ng populasyon ay ‘geometric
ratio’ samantalang ang pagkain ay
‘arithmetic ratio’.
1. Preventive Checks – family
planning, contraceptives atbp.
26. 2. Positive Checks – pagkakasakit,
gutom, giyera o digmaan, kalamidad,
paghihirap atbp.
B. Demographic Transition Theory –
may kinalaman sa relasyon ng ‘birth
rate’ at ‘death rate’.
C. Microeconomic Theory of Fertility -
27. - ang gawi at ugali bilang konsyumer
ay may kaugnayan sa paghina ng
fertility ng mga babae.
1. Edukasyon sa Babae
2. Pagkakataon sa Trabaho
3. Pagtaas ng Kita ng bawat Pamilya
4. Pagbabawas ng ‘Infant Mortality’
28. LAKAS PAGGAWA (LABOR FORCE)
A. Lakas Paggawa – bilang ng manga-
gawang may edad 15 taon pataas,
kabilang ang may trabaho, walang
trabaho at naghahanap ng trabaho.
B. Labor Force Participation Rate –
ratio ng lakas paggawa at populasyon
may edad 15 taon pataas.
29. C. Employed – mga taong may ganap
na trabaho.
Bilang ng Employed
X 100
Lakas Paggawa
=
WorkingAgePopulation
LFPR= X100
LaborForce
30. D. Unemployed – walang trabaho.
E. Underemployed – mga taong di
sapat ang trabaho.
Bilang ng Unemployed
X 100
Lakas Paggawa
=
Bilang ng Underemployed
X 100
Bilang ng Employed
=
33. F. Uri ng Manggagawa:
1. White Collar Jobs – mga trabahong
gamit ay mental na pag-iisip gaya ng
ekonomista, inhinyero, doctor atbp.
2. Blue Collar Jobs – mga trabahong
gamit ay pisikal na lakas gaya ng
factory at construction workers atbp.
34.
35. PAGPAPAUNLAD SA KALIDAD NG
PAGGAWA
A. Department of Labor and
Employment (DOLE) – ang ahensiya
ng gobyerno na nagbabalangkas at
nangangasiwa sa mga programa at
patakaran tungkol sa trabaho at
paggawa.
36. B. Apat ng Estratehiya ng DOLE:
1.Support for Employment Generation
2.Employment Facilitation
3.Employment Preservation
4.Human Resource Devt. Strategy
C. Produktibo sa Paggawa
1.Edukasyon sa mga Manggagawa
37. 2. Kalusugan ng Manggagawa
3. Kapital at Teknolohiya
SOLUSYON SA UNEMPLOYMENT
A. Paghikayat sa Pamumuhunan
B. Import Substitution
C. Government Spending
D.Pandarayuhan ng mga Manggagawa
39. POVERTY LINE
A. Poverty Line – tumutukoy sa
pinakamababang kita na kailangan ng
pamilya upang matugunan ang pa-
ngangailangan sa pagkain atbp.
B. Mas mataas ang ‘daily cost of
living’ sa NCR kumpara sa probinsya.
40.
41. LIKAS-KAYANG PAGGAMIT
A. Sustainable Use – tumutukoy sa
paggamit ng ‘renewable’ na yamang
likas sa paraang ang mga ito ay hindi
manganganib na maubos.
B. Konserbasyon, preserbasyon at
tradisyonal na pamamaraan.
42.
43. C. Department of Environment and
Natural Resources (DENR) – sangay ng
pamahalaan na nangangalaga sa mga
likas na yaman ng bansa.
D. Pagtutulungan ng Tao, Pribadong
Sektor at Pamahalaan ang panga-
ngalaga sa ating kalikasan.
44. PAGKAWASAK NG KAPALIGIRAN
A. Pagkaubos ng kagubatan na ng
bunga ng mga landslides at pagbaha.
B. Ang pagmimina ay umunlad sa
bansa ngunit ang dumi nito ay
patuloy na sumisira sa likas na
yaman.
45. C. Ang polusyon sa tubig, paggamit ng
dinamita, cyanide at muro-ami sa
pangingisda ay mapaminsala sa
yamang dagat.
KAHALAGAHAN NG KALIKASAN
A. Pinagmumulan ng iba’-t ibang
yaman. (Renewable at non-
renewable)
46.
47. B. Tumutulong na mabawasan ang
dumi at usok dulot ng produksyon at
pagkonsumo ng tao.
C. Nagbibigay sa tao ng mga bagay na
nagdudulot ng kasiyahan.
D. Nagpapatibay sa ekolohiya upang
mapangalagaan ang tao.
48. MGA BATAS UKOL SA
PANGANGALAGA NG KALIKASAN
A. R.A. #7586 – National Integrated
Protected Areas System Act of 1992
B. R.A. #7942 – Philippine Mining Act
of 1992
C. R.A. #9003 – Ecological Solid
Management Act of 2000
49. D. R.A. #8749 – Philippine Clear Air
Act of 1999
E. P.D. #1067 – Water Code of the
Philippines
F. R.A. #9147 – Wildlife Resources
Conservation and Protection Act
G. Batas Pambansa #7638 –
Department of Energy Act of 1992
50. KAKAPUSAN AT PALATANDAAN NITO
A. Kakapusan – ay hindi kasapatan ng
pinagkukunang-yaman upang mapu-
nan ang pangangailangan ng tao.
B. Ang kakapusan o ‘scarcity’ ay nang-
yayari sa likas na yaman, yamang tao,
yamang kapital atbp.
51.
52. C. May ibang kinokonsidera na
pinagkukunang-yaman ang ekono-
miks na nakakaranas din ng kaka-
pusan gaya ng espasyo, impormasyon
at oras.
D. Limitado ang ‘resources’ at walang
katapusan ang pangangailangan ng
tao.
53. URI NG KAKAPUSAN
A. Absolute Scarcity – nagaganap
dahil sa pagiging limitado pinagku-
kunang yaman ng bansa.
B. Relative Scarcity – nagaganap dahil
sa pagkakaroon ng walang katapu-
sang pangangailangan ng tao.
54. KAKAPUSAN AT KAKULANGAN
A. Kakulangan – kaganapan kung saan
hindi kayang mapunan ng dami ng
nalilikhang produkto ang planong
pagkonsumo ng mamimili.
B. Pagkakapareho nito sa Scarcity –
kumikilala na may panga- ngailangan
ang tao na hinidi kaya ng ekonomiya.
55.
56. MGA DAHILAN NG KAKAPUSAN
A. Maaksayang Paggamit ng Pinagku-
kunang Yaman
B. Non-Renewability ng Pinagkukun-
ang Yaman
C. Walang Katapusang Kagustuhan at
Pangangailangan ng Tao
57. PRODUCTION POSSIBILITY FRONTIER
A. Production Possibility Frontier –
nagpapakita ng iba’t ibang kombi-
nasyon sa paggamit ng mga salik ng
produksyon.
B. Batay sa konsepto ng efficiency,
trade-off, opportunity cost at scarcity.
58. C. Labor Intensive Technique – pama-
maraan kung saan higit na kailangan
ang mangagawa sa produksyon.
D. Capital Intensive Technique – pa-
mamaraan kung saan higit na
kailangan ang mga makinarya o
kapital sa produksyon.
62. SULIRANING PANLIPUNAN
A. Kaguluhan
B. Pagtaas ng Presyo ng mga Bilihin
SULIRANING PANG-EKONOMIYA
A. Sa Produksyon:
1. Ano ang gagawin?
2. Paano ito gagawin?
63. 3. Gaano karami ang gagawin?
B. Sa Distribusyon:
1. Para kanino ang gagawin?
2. Paano ito ipapamahagi?
HAMON NG KAKAPUSAN
A. Kung walang kakapusan, kayang
tugunan ang walang katapusang ka-
64. gustuhan ng tao.
B. Kailangan ng tao ng wastong
pagpili at pagdedesisyon sa mga
bagay na nais gawin o bilhin.
C. Opportunity Cost – halaga ng
bagay na handang isuko o bitawan
upang makamit ang isang bagay.
