1. Dự báo trong kinh doanh
(Business Forecasting)
Khoa Kinh tế Phát triển
1A Hoàng Diệu, Phú Nhuận
Website: www.fde.ueh.edu.vn
Phùng Thanh Bình
1

2. Phùng Thanh Bình
GIỚI THIỆU DỰ BÁO TRONG KINH
DOANH & KINH TẾ
1. Giới thiệu
2. Lịch sử phát triển của dự báo
3. Nhu cầu dự báo
4. Dự báo trong kinh doanh ngày nay
5. Phân lọai dự báo
6. Lựa chọn phương pháp dự báo
7. Phương pháp luận cho chuỗi thời gian & dự báo
8. Nguồn dữ liệu
9. Đo lường độ chính xác dự báo
10. Phần mền dự báo
Phùng Thanh Bình
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Nguyễn Trọng Hoài (2001): Mô hình hóa và Dự
báo chuỗi thời gian trong kinh doanh & kinh tế,
Chương 1.
J.Holton Wilson & Barry Keating, (2007),
Business Forecasting With Accompanying Excel-
Based ForecastXTM Software, 5th Edition,
Chapter 1.
John E.Hanke & Dean W.Wichern, (2005),
Business Forecasting, 8th Edition, Chapter 1.
2

3. Phùng Thanh Bình
GIỚI THIỆU
Dự báo là một yếu tố quan trọng của hầu hết các
quyết định kinh doanh và lập kế hoạch kinh tế
Dự báo như một tập hợp các công cụ giúp người
ra quyết định đưa ra các phán đoán tốt nhất về các
sự kiện tương lai (dựa vào quá khứ và hiện tại)
Nhu cầu nhân sự có kiến thức về dự báo đang gia
tăng
Phùng Thanh Bình
LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA DỰ BÁO
Nhiều kỹ thuật dự báo ngày nay đã phát triển vào
thế kỷ 19
Nhưng những phương pháp dự báo phổ biến chỉ
được phát triển gần đây: phương pháp phân tích,
phương pháp san mũ, phương pháp ARIMA
Cùng với sự phát triển của nhiều phương pháp dự
báo phức tạp và các phần mềm, dự báo ngày càng
nhận được nhiều sự quan tâm hơn
Nhiều phương pháp dự báo mới tiếp tục được phát
triển
3

4. Phùng Thanh Bình
NHU CẦU DỰ BÁO
Quyết định hôm nay ảnh hưởng đến tương lai
của tổ chức, nhưng tương lai là bất định
Ai cần dự báo? Hầu như mọi tổ chức: lớn và
nhỏ, tư và công đều sử dụng dự báo. Các bộ
phận chức năng như tài chính, marketing,
nhân sự, sản xuất. Ngoài ra, tổ chức chính
phủ, phi chính phủ, các CLB xã hội, …
Phùng Thanh Bình
DỰ BÁO TRONG KINH DOANH NGÀY NAY
Dự báo ngày càng trở nên quan trọng vì các công ty
tập trung vào việc gia tăng mức độ hài lòng của khách
hàng trong khi vẫn phải giảm chi phí của việc cung
cấp hàng hóa và dịch vụ
Hầu như mọi lĩnh vực chức năng của doanh nghiệp
đều sử dụng một loại dự báo nào đó, ví dụ:
Kế toán: dự báo chi phí và doanh thu trong kế
hoạch nộp thuế
4

5. Phùng Thanh Bình
DỰ BÁO TRONG KINH DOANH NGÀY NAY
Phòng nhân sự: dự báo nhu cầu tuyển dụng và những thay đổi
trong công sở
Chuyên gia tài chính: dự báo ngân lưu
Quản đốc sản xuất: dự báo nhu cầu nguyên vật liệu và tồn kho
Giám đốc marketing: Dự báo doanh số để thiết lập ngân sách
cho quảng cáo
* Dự báo doanh số thường là dự báo cơ bản cho các dự báo khác
(ví dụ giữa những năm 1980, 94% sử dụng dự báo doanh số)
Phùng Thanh Bình
PHÂN LOẠI DỰ BÁO
Ngắn hạn (các chiến lược và kế hoạch tức
thì, cấp trung và cấp dưới) và dài hạn
(chiến lược dài hạn, cấp cao)
Vi mô và vĩ mô
Định tính và định lượng
5

6. Phùng Thanh Bình
Jury of executive opinion
Qualitative Sales force composite
Delphi methods
(Subjective) Survey methods
New product forecasting
Univariate time series
Forecast
Naïve method
methods
Regression trends
Exponential smoothing
Decomposition
ARIMA
Quantitative Event models
(Objective) New product models
Casual models
Time series & Cross
sectional regression
Bivariate (simple)
regression
Multi regression
Nguồn: J.Holton Wilson & Barry Keating (2007), p.37
Phùng Thanh Bình
PHÂN LOẠI DỰ BÁO
Dự báo định lượng:
o Dựa trên dữ liệu quá khứ để phát hiện xu hướng vận
động của đối tượng
o Giả định: giá trị tương lai của biến số dự báo phụ thuộc
vào xu hướng vận động trong quá khứ
o Có 2 loại phương pháp định lượng:
• Chuỗi thời gian
• Nhân quả
6

7. Phùng Thanh Bình
PHÂN LOẠI DỰ BÁO
Ưu điểm của dự báo định lượng?
o Kết quả dự báo hoàn toàn khách quan
o Có phương pháp đo lường độ chính xác dự báo
o Ít tốn thời gian để tìm ra kết quả dự báo
o Có thể dự báo điểm hay dự báo khoảng
Phùng Thanh Bình
PHÂN LOẠI DỰ BÁO
Dự báo định lượng ngày càng được chấp nhận rộng rãi?
o Các phương pháp định lượng hữu ích hơn trong việc
đưa ra dự đoán về các sự kiện tương lai
o Nhờ sự phát triển của các phần mềm máy tính giúp các
phương pháp định lượng trở nên dễ dàng hơn
o Các phán đoán cá nhân dựa trên kinh nghiệm thực tế
và/hay qua nghiên cứu nên luôn luôn giữ một vai trò
quan trọng trong việc chuẩn bị của bất kỳ dự báo nào
7

8. Phùng Thanh Bình
PHÂN LOẠI DỰ BÁO
Dự báo định tính vẫn có vai trò quan trọng?
o Khi không có sẵn/không đủ dữ liệu quá khứ
o Nhân tố không thể lượng hóa
o Không có sẵn chuyên gia định lượng
o Các phương pháp thường dùng:
• Đánh gá ý kiến ban quản trị (chuyên gia)
• Tổng hợp lực lượng bán hàng Phương pháp
khảo sát ý kiến khách hàng
• Delphi, …
Phùng Thanh Bình
PHÂN LOẠI DỰ BÁO
Ưu nhược điểm của dự báo định tính?
Ưu điểm:
o Không đòi hỏi kiến thức về toán
o Được chấp nhận rộng rãi bởi những người sử dụng
Nhược điểm:
o Nhiều lĩnh vực thực tế không thể dựa vào phương pháp
định tính
o Luôn bị chệch (biased)
o Không chính xác một cách kiên định qua thời gian
o Tốn nhiều năm kinh nghiệm để một người có thể dự báo tốt
được
8

9. Phùng Thanh Bình
LỰA CHỌN PHƯƠNG PHÁP DỰ BÁO
Các kết quả dự báo phải làm cho quá trình ra quyết
định dễ dàng hơn
Không áp dụng một phương pháp cho mọi trường hợp
Sản phẩm, mục tiêu, ràng buộc khác nhau phải được
xem xét khi chọn phương pháp dự báo thích hợp
Có thể áp dụng nhiều phương pháp cho cùng một
trường hợp
Phương pháp được chọn phải dự báo chính xác, kịp
thời, và dễ hiểu
Phùng Thanh Bình
PHƯƠNG PHÁP LUẬN CHO CHUỖI
THỜI GIAN & DỰ BÁO
Dữ liệu lịch sử: YBEG tới YEND
Giai đoạn mẫu phân tích: Y1, … Yn (Y1 không nhất
thiết trùng với YBEG)
Giá trị dự báo: Y^1, …..Y^n
Dự báo hậu nghiệm: Y^n+1 ….. Y^N => cung cấp cơ hội
đánh giá mức độ chính xác của mô hình dự báo
Dự báo tiền nghiệm: không có giá trị thực tế về đối
tượng dự báo (dự báo cho tương lai)
Dự báo lùi: nhằm bổ sung dữ liệu cho giai đoạn lịch sử
(nếu cần)
9

10. Phùng Thanh Bình
Phùng Thanh Bình
NGUỒN DỮ LIỆU
Tùy vào phương pháp dự báo được chọn:
o Một số phương pháp chỉ cần chuỗi số liệu sẽ được dự báo:
như dự báo thô, phân tích, san mũ, ARIMA
o Các phương pháp hồi qui bội yêu cầu phải có số liệu cho mỗi
biến sử dụng trong mô hình
Nguồn số liệu chính là các số liệu nội bộ của tổ chức
o Số liệu có thể không thuận lợi cho xây dựng mô hình dự báo
vì thời gian có thể khác nhau, …
o Cách thức lưu trữ cũng có ý nghĩa quan trọng
Số liệu bên ngoài tổ chức
10

11. Phùng Thanh Bình
ĐO LƯỜNG ĐỘ CHÍNH XÁC DỰ BÁO
Gọi Yt = giá trị thực tại giai đoạn t
Y^t = giá trị dự báo tại giai đoạn t
n = số giai đoạn
Sai số dự báo: et = Yt – Y^t
Nếu một mô hình được đánh giá là tốt thì sai số dự
báo phải tương đối nhỏ
Các phương pháp đánh giá: (i) Phương pháp thống
kê; (ii) Phương pháp đồ thị
Phùng Thanh Bình
11

12. Phùng Thanh Bình
ĐO LƯỜNG ĐỘ CHÍNH XÁC DỰ BÁO
Phương pháp đồ thị:
Nếu et dao động ngẫu nhiên theo thời gian thì ta
có mô hình dự báo tốt (xoay quanh trục 0)
Vẽ giá trị thực và giá trị dự báo lên cùng hệ
trục, nếu 2 giá trị này càng gần nhau thì mô
hình dự báo càng chính xác
Quan sát bước ngoặt: mô hình dự báo tốt là mô
hình dự báo đúng những bước ngoặt theo mẫu
dữ liệu thực
Phùng Thanh Bình
ĐO LƯỜNG ĐỘ CHÍNH XÁC DỰ BÁO
12

13. Phùng Thanh Bình
CÁC PHẦN MỀM DỰ BÁO
MiniTab, Eviews, SPSS
Excel add-ins: Crystal Ball, Forecast X
Forecast X (hiện nay) chiếm 40% thị phần dự
báo trong kinh doanh (J.Holton Wilson &
Barry Keating)
Chương trình giảng dạy môn dự báo sẽ sử dụng
Excel và Forecast X
13