humanisme en spiritualiteit

1. HV-Midden-Holland
1
Vensters uit de Humanistische Canon
www.humanistischecanon.nl
Bespreking: 4 november 2014
Inleider: Peter de Wit
Venster Spiritualiteit Tijdsperiode Toen en nu Thema Ruimte voor meer ?
Doorkijkjes op  Dalai Lama: ethiek voor een nieuwe tijd  Alevieten: een ondogmatische vorm van het Islamitische geloof  Leo Apostel: een intense beleving van de werkelijkheid

2. HV-Midden-Holland
2
Agenda
1. Het voorafje
 doel van de Canon
 wat is spiritualiteit ?
2. Het venster over spiritualiteit
 spiritualiteit in het christendom
 vormen van spiritualiteit na 1950
 ruimte voor meer ? (binnen het HV)
 Ineke de Vries
3. De doorkijkjes
 belangrijke denkers
o Dalai Lama - zoekt naar ethiek vrij van religie
o Alevieten - humanisme binnen Islam - behandel ik zeer kort
o Leo Apostel - Belgisch spiritueel humanist - behandel ik zeer kort
4. De hamvraag
 Brengen deze thema’s mijn denken verder ?

3. HV-Midden-Holland
3
Het voorafje
Het namenrondje
 als er nieuwe deelnemers zijn
o heb ik ook uw emailadres?
o iedereen kan morgen de sheets per email krijgen

4. HV-Midden-Holland
4
Het voorafje
Humanistische Canon  35 Vensters Doel  geschiedenis en actualiteit o verder lezen ‘Het’ humanisme  ligt nergens vast o is historisch veranderlijk Wat houdt humanisme dan in ? Website HV  vindt u dit belangrijke waarden ? o zelfbeschikking, gelijkwaardigheid o verantwoordelijkheid, verdraagzaamheid o solidariteit, redelijkheid  dan bent u humanist !

5. HV-Midden-Holland
5
Spiritualiteit
Vraag vooraf
waar denkt u aan bij ‘spiritualiteit’ ?  positieve of negatieve bijklank ?
denkt u zelf in termen van spiritueel ?
inspireren  een verwante term  iets dat je in beweging zet

6. HV-Midden-Holland
6
Spiritualiteit
 Suzette van IJssel – auteur van het Canon Venster Spiritualitas Oorspronkelijk een christelijke term  Oude Testament o ervaring van een sterk in beweging zijnde kracht o de onmiddellijke Godservaring  Nieuwe Testament o leven uit de Geest van God o de ervaring bewogen te worden door een dynamische kracht die niet begrijpbaar is  Middeleeuwen o dualistisch denken - scheiding lichaam en geest o mystieke ervaring > < rationele theologie  Verlichting o zuivere en onzuivere spiritualiteit o mystiek krijgt een negatieve klank > < de rede

7. HV-Midden-Holland
7
Spiritualiteit
2e helft 20e eeuw De term spiritualiteit keert als nieuw terug Zowel binnen de christelijke religie  in katholieke en reformatorische kringen o nadruk op eigen geloofservaring o op zoek naar ruimte, diepgang, zin  buiten institutionele kaders > < geloof, dogma’s Als ook buiten de religie  de persoonlijke innerlijke ervaring o van een hogere werkelijkheid o opzoek naar het ware zelf / Zelf  vrije expressie, meditatie  oosterse tradities  ook in humanistische psychologie (Fromm, Maslow) o de piekervaring van verbondenheid  een mystieke, religieuze ervaring o religiositeit – algemeen menselijke eigenschap

8. HV-Midden-Holland
8
Spiritualiteit
Openheid voor nieuwe ideeën Een mondiaal begrip  in joods-christelijke cultuur o de mysterieuze omgang van God met de mens  in oosterse culturen o persoonlijke gesitueerdheid in de werkelijkheid  seculiere spiritualiteit o sterk ethisch met verbondenheid tot het leven zelf  in subculturen o wicca-rituelen: verbondenheid tussen mens en aarde o New Age: holistisch en intuïtief, niet-materialistisch  in emancipatie bewegingen o vredes-, milieu-, feministische spiritualiteit Kenmerkend  niet gebonden aan institutionele kaders o openheid  persoonlijke ervaring / inspiratie

9. HV-Midden-Holland
9
Het venster over spiritualiteit
Ruimte voor meer ? De humanistische inspiratie o eeuwenlang met religieus voelen en denken vermengd  Jaap van Praag o 1946: ruimte voor diversiteit in opvattingen  een levensbeschouwing die de toets van de rede kan doorstaan met als grondslag eerbied voor de mens als geestelijk en zedelijk wezen dat zijn humanisten, hoe ze hun verdere inzichten ook vormgeven o 1978: authentiek, ongodsdienstig religieus humanisme  de overweldigende beleving van de wereld in zijn ondoorgrondelijkheid Een stevige discussie binnen het HV  felle discussie in jaren ‘50 o rationele humanisten  religieuzen zijn zweverig, irrationeel, geen eigen verantwoordelijkheid o religieus humanisten  rationelen zijn te beperkt, onvolledig, te weinig inspirerend en bezield

10. HV-Midden-Holland
10
Spiritualiteit
Een rationele uitstraling Drie groepen  denkers - rationele beschouwen  voelers - religieus beleven  doeners - benadrukken de overeenkomsten o vooral in geestelijke verzorging  hoofdbestuur HV o bestaat uit rationalisten o HV krijgt een rationele uitstraling Beginselverklaringen van het HV  1946: atheïstische vrijdenkers, vrijzinnig protestanten, religieus socialisten o de mens als een bijzonder deel van het kosmische geheel  1955: denkers + voelers o de mens heeft deel aan natuurlijke, maatschappelijke en kosmische verbanden  1973: rationalisten krijgen de overhand o de verwijzing naar het kosmische verdwijnt in zijn geheel

11. HV-Midden-Holland
11
Spiritualiteit
Huidige ruimte voor spiritualiteit binnen HV Jongere humanisten, geestelijk verzorgers  religiositeit en spiritualiteit o zetten aan tot inspiratie o mits géén dogmatisch denken  een onbevangen opstelling o geen strijd geleverd met religieuze instituties Spiritueel humanisten  spiritualiteit geeft méér gevoel van bewustzijn en verbondenheid o streven naar openheid, onzelfzuchtigheid, vertrouwen en liefde o meditatie en contemplatie  inspiratie ook uit mystieke en oosterse tradities Conclusie Canon  gedeelde waarden o vrij en ondogmatisch onderzoek naar alle mogelijke ervaringen o onzelfzuchtige betrokkenheid op de ander

12. HV-Midden-Holland
12
Suzette van IJssel
(1968) Kenmerken van hedendaagse spiritualiteit  eigen ervaring o uitgaan van eigen subjectieve ervaringen o geen hogere waarheid, geen externe regels  subjectieve autoriteit o wel grote leraren, maar alleen als het voor mij werkt  eclectisch o een zoektocht naar de spirituele kern uit alle religies o geen waarheidsclaim  holisme o eenheid en verbondenheid van lichaam en geest, mens en natuur o microkosmos en macrokosmos beïnvloeden elkaar voortdurend  sacralisering van het Zelf o in de mens bestaat een essentie van heiligheid  immanentie > < transcendentie

13. HV-Midden-Holland
13
Ineke de Vries
 directeur Humanistisch Verbond Hoe verhoudt het humanisme zich tot religie o toespraak april 2005 o voor de Vrijzinnige Geloofgemeenschap NPB Een steeds terugkerende vraag voor het HV  1945: Religieus Humanistisch Verbond o al vóór de oprichting van het HV o sterke verbondenheid van mens, natuur, wereld en kosmos o krachten in de wereld en het heelal die wij niet kunnen verklaren  zonder dat daarbij gedacht wordt aan een God  1946: RHV gaat op in HV o humanisme gaat niet uit van het bestaan van een persoonlijke godheid o baseert zich op eerbied voor de mens als bijzonder deel van het kosmisch geheel o deze kosmische samenhang is een mogelijke inspiratiebron  1953: stevige discussie over de mogelijkheid van een religieus humanisme  1973: de verwijzing naar het kosmische wordt geschrapt o het humanisme probeert leven en wereld te begrijpen uitsluitend met menselijke vermogens

14. HV-Midden-Holland
14
Ineke de Vries
Soms wel, soms geen issue  periode Jaap van Praag (+1946-1970) o richt zich op geestelijke weerbaarheid voor ongodsdienstigen  periode Rob Tielman en Glastra van Loon (+1975- 1990) o werken samen met religieuze organisaties in maatschappelijke vraagstukken  periode Paul Cliteur (rond 1995) o zet het humanisme nadrukkelijk neer als atheïstisch o voor niet-religieuzen of anti-religieuzen o wijst religieuze inspiratiebronnen af  2003-2005 - meerjaren strategie o ook religieuze of spirituele inspiratiebronnen  periode Roger van Boxtel (rond 2004) o de Alevieten sluiten zich aan bij de Humanistische Alliantie IdV: het humanisme heeft vele gezichten o binnen het humanisme geen inhoudelijke hiërarchie o richtingen binnen het humanisme zijn persoonlijke invullingen o niet alle humanisten hoeven hetzelfde te denken of te geloven

15. HV-Midden-Holland
15
Ineke de Vries
Kunnen humanisme en religie samen gaan ? Vanuit het humanisme  humanisme staat open naar religies o de religieuze overtuiging is een persoonlijke keuze Vanuit overtuigd gelovigen  er is een waarheid o die waarheid is géén persoonlijke keuze Fundamentele discussiepunten (postulaten) o de wereld heeft in zichzelf géén zin of bedoeling o geen geopenbaarde kennis Maar ook gedeelde waarden o individuele verantwoordelijkheid o solidariteit o iets moois willen maken van het leven Conclusie IdV: humanisme is niet anti-religieus o wil dialoog met andere inspiratiebronnen

16. HV-Midden-Holland
16
PdW
Hoeveel ruimte biedt het HV ? Eigentijds Humanisme  het humanisme o probeert het leven met uitsluitend menselijke vermogens te begrijpen  betrouwbare kennis o ontstaat door een proces van waarnemen, toetsen en herzien in openheid, ruimte voor debat en kritisch denken  terminologie doet me nogal rationeel aan  HV gaat niet uit van het bestaan van een God o levensbeschouwingen en religies hebben altijd een menselijke oorsprong  kenmerkend voor het humanisme o het ongodsdienstige karakter PdW: wat houdt dat in?  HV is niet anti-religieus, wel ongodsdienstig o wie de waarden van sheet 4 deelt is humanist o hoeveel ruimte is er binnen het HV voor spiritueel of religieus humanisten ?

17. HV-Midden-Holland
17
De Canon doorkijkjes
Spiritualiteit Dalai Lama  ethiek voor een nieuwe tijd Alevieten  een ondogmatische vorm van het Islamitische geloof o alleen aanstippen Leo Apostel  een intense beleving van de werkelijkheid o alleen aanstippen

18. HV-Midden-Holland
18
Dalai Lama
(1935) Oproep tot een spirituele revolutie  wijsheid voor een moderne wereld (1999) Zoektocht naar menselijke waarden  slechts één miljard mensen beoefent dagelijks zijn religie o de overgrote meerderheid leeft zonder religie  Dalai Lama wil o voor de moderne mens  positieve ethische normen zoeken  zonder beroep op religie Religie versus spiritualiteit  religie o houdt zich bezig met geloof in claims van verlossing  met metafysica, dogma's, rituelen en gebeden  spiritualiteit o houdt zich bezig met de menselijke geest  liefde, compassie, geduld, tolerantie, vergeving, gevoel voor harmonie o kwaliteiten die geluk brengen aan zowel jezelf als aan anderen

19. HV-Midden-Holland
19
Dalai Lama
Eigenbelang en het belang van anderen Het onderscheid zelf en anderen  gaat uit van een intrinsieke identiteit o dan is er eigenbelang  MAAR: 'zelf' en 'anderen' zijn verbonden o alleen te begrijpen in relatie tot elkaar Ethiek voor een nieuwe tijd  innerlijke vrede en compassie o door reflectie en het trainen van de eigen geest  een nieuwe visie op de wereldgemeenschap o het globale perspectief van onderlinge afhankelijkheid o oprechte verantwoordelijkheid komt uit compassie  ons eigen hart, onze eigen geest is de tempel De boodschap van de Dalai Lama  liefde voor anderen en respect voor hun rechten en waardigheid

20. HV-Midden-Holland
20
Dalai Lama
In Nederland – mei 2014 Lezing: welzijn, wijsheid en compassie  een pleidooi voor een seculiere benadering o centraal thema: mededogen  alle grote wereldreligies o bevorderen innerlijke waarden  liefde, mededogen, geduld, verdraagzaamheid en vergeving  in de wereld van vandaag o ethiek gegrond op religie niet langer afdoende  te grote gehechtheid aan de eigen geloofstraditie  een minderheid van de wereldbevolking  een nieuwe manier van denken over spiritualiteit en ethiek nodig Moreel goed leven  onze innerlijke waarden cultiveren o fundamentele innerlijke waarden zijn compassie en integriteit

21. HV-Midden-Holland
21
Alevieten
Een democratische en open levensvisie Alevieten in Nederland  de op één na grootste religieuze stroming onder de Turkse inwoners o orthodox Islamitisch o religieus humanistisch o en een kleine groep seculier of atheïstisch  centraal staat o niet: de religieuze voorschriften o wel: de ontwikkeling tot goed mens  ieder mens accepteren zoals hij is o groot respect voor ieders geloof, wat dit ook moge zijn o iedereen is vrij zijn geloof te beleven zoals hij of zij verkiest  geen verplichte gebeden en geen vaste regels Aangesloten bij de Humanistische Alliantie  herkennen zich niet in de orthodoxe Islam  gericht op menselijke groei en liberale van aard

22. HV-Midden-Holland
22
Leo Apostel
(+ 1925-1995) De persoonlijke religieuze ervaring Atheïstische spiritualiteit (1998)  de heersende gedachte onder humanisten o spiritualiteit hoort bij kerk en godsgeloof o rationaliteit en religieuze ervaring gaan niet samen Spiritualiteit  een systematische houding o je richten op het ervaren van je relatie met de diepste realiteit o je plaatst je in het grootste geheel waartoe je denkt te behoren o je richt je op de basisdoelen van je eigen leven Decentratie  niet meer leven vanuit het eigen centrum o vanuit een ander centrum dat in en door ons leeft  een intense beleving van de werkelijkheid o zonder vervalsende rationele theologie en dogma’s

23. HV-Midden-Holland
23
Door trekken naar nu
Brengen deze thema’s mijn denken verder ?
Spiritualiteit – ruimte voor meer?
 Voel je jezelf verbonden en betrokken met
 een diepste waarheid ?
 natuur, de kosmos ?
 Hoe zie je jouw ervaring van de werkelijkheid
 als een spirituele/religieuze ervaring ?
 Heb je ruimte voor meer ?
 is er religieuze tolerantie binnen jouw vorm van humanisme ?
Volgende keer op 2 december 2014
Thema: Geesteswetenschappen
pdw/nov-2014