Wetenschap en theologie in gesprek over de Wederkomst
•Download as PPTX, PDF•
0 likes•415 views
Nederlandstalige presentatie op de LOGOS-studiedag, Faculteit Theologie en Godsdienstwetenschappen, KU Leuven; met notities.
Recommended
Recommended
More Related Content
Similar to Wetenschap en theologie in gesprek over de Wederkomst
Similar to Wetenschap en theologie in gesprek over de Wederkomst (20)
More from Tom Uytterhoeven
Wetenschap en theologie in gesprek over de Wederkomst
- 1. ‘Hij zal komen oordelen de levenden en de doden’ Over de zin en de onzin van de geschiedenis
- 2. Wetenschap en theologie in gesprek over de Wederkomst
- 3. Structuur Workshop 1. Hoe kijkt wetenschap naar het ontstaan van religie? 2. Hoe kijkt theologie naar wetenschappelijke theorieën over het ontstaan van religie? 3. Korte conclusie 4. Gesprek
- 4. 1. Hoe kijkt wetenschap naar het ontstaan van religie? • kader: neo-darwinisme • ‘geschiedschrijving van het leven’ • toegepast op cultuur • verschillende modellen • Evolutionary approaches to the Study of Religion (ESR)
- 5. 1. Hoe kijkt wetenschap naar het ontstaan van religie? • Voorbeeld 1: Ethologie • goddelijk oog
- 6. 1. Hoe kijkt wetenschap naar het ontstaan van religie? • Voorbeeld 2: Gedragsecologie • kostbare signalen
- 7. 1. Hoe kijkt wetenschap naar het ontstaan van religie? • Ara Norenzayan: culturele groepsselectie • cohesie grote groepen • probleem anonimiteit
- 8. 1. Hoe kijkt wetenschap naar het ontstaan van religie? • Ara Norenzayan: culturele groepsselectie • op zoek naar ‘natuurlijke religie’ • geen doctrine • a) brein zoekt naar ‘auteur’ van gebeurtenissen • b) concepten die (een beetje) vreemd zijn, trekken onze aandacht
- 9. 1. Hoe kijkt wetenschap naar het ontstaan van religie? a) brein zoekt naar ‘auteur’ van gebeurtenissen • Fritz Heider & Marianne Simmel, 1944 • beschrijf wat gebeurt in het filmpje (Bekijk thuis: https://www.youtube.com/watch?v=ZAnt9II-5Co) • cognitieve wetenschappen: • ‘hyperactive agency detector’ • religie als neveneffect?
- 10. 1. Hoe kijkt wetenschap naar het ontstaan van religie? b) concepten die (een beetje) vreemd zijn, trekken onze aandacht • te afwijkend: ongeloofwaardig • onvoldoende afwijkend: oninteressant
- 11. 1. Hoe kijkt wetenschap naar het ontstaan van religie? • van godheden naar ‘Big Gods’ • probleem: op welke basis vertrouwen? • oplossing: vertrouw wie gelooft in bovennatuurlijke controle • gevolg: complexe samenleving mogelijk
- 12. 2. Hoe kijkt theologie naar wetenschappelijke theorieën over het ontstaan van religie? • a) Gerd Theißen: evolutie in de Bijbel • b) Philip Hefner: wetenschap en religie als partners • c) Jan-Olav Henriksen: geschiedenis en ‘deep incarnation’
- 13. 2. Hoe kijkt theologie naar wetenschappelijke theorieën over het ontstaan van religie? a) Gerd Theißen: evolutie in de Bijbel • bijbelse verhalen als openbaring • openbaring vanuit perspectief culturele evolutie • van solidariteit met verwanten naar solidariteit over (biologische) grenzen heen
- 14. 2. Hoe kijkt theologie naar wetenschappelijke theorieën over het ontstaan van religie? b) Philip Hefner: wetenschap en religie als partners • mens resultaat co-evolutie cultuur/natuur • wetenschap/religie: samen zoeken naar betekenis • mens verwant met natuur • created co-creator
- 15. 2. Hoe kijkt theologie naar wetenschappelijke theorieën over het ontstaan van religie? c) Jan-Olav Henriksen: geschiedenis en ‘deep incarnation’ • uitverkiezing/oproep • deep incarnation • alle leven gegrond in Gods handelen • doorheen evolutie • deep history
- 16. 2. Hoe kijkt theologie naar wetenschappelijke theorieën over het ontstaan van religie? c) Jan-Olav Henriksen: geschiedenis en ‘deep incarnation’ • geschiedenis is open • belofte van toekomst • ‘surplus’ • Verlossing
- 17. 3. Korte conclusie • geloof in Wederkomst: • geen illusie • Gods betrokkenheid op geschiedenis van het leven
- 18. 4. Gesprek
Editor's Notes
- Evolutietheorie: Charles Darwin (1809-1882), natuurlijke selectie + Gregor Mendel (1822-1884), genen als drager erfelijke eigenschappen - tweede helft twintigste eeuw verder uitgewerkt en aangevuld: Watson en Crick, 1953: DNA-helix = neodarwinistische synthese. Hoe zijn levende wezens verwant met elkaar - waarom tonen leden van een soort bepaalde kenmerken of bepaald gedrag - geschiedschrijving van het leven: historische verbanden. Toepassing op menselijke cultuur en religie. Verschillende benaderingen (bv. ethologie of gedragsleer, evolutionaire psychologie, culturele evolutie of mementheorie,…); 2 grote groepen verklaringen: religie bood/biedt voordeel overleven of religie is neveneffect van andere kenner dat voordeel overleven bood/biedt.
- op dia: boeddhistische stupa, Nepal recent onderzoek (2012, UK: ogen op poster tegen fietsendiefstal - 62% minder diefstallen (verplaatst naar andere locaties, zonder poster); wordt toegepast in Nederland in 2014 vergelijkbaar: 2014, oplichtende ogen tegen hondenpoep 2006, Newcastle: ogen boven prijskaart koffie in cafetaria; meer mensen betalen eerlijk onderzoek naar lichaamshouding in religieuze rituelen, bv. bidden - analogie met lichaamshouding tegenover hiërarchisch hogergeplaatsten onderzoek naar blik (Thomas Ellis): 4 types waarmee interactie mogelijk is: ouderfiguur, hogergeplaatste, agressor van zelfde soort, agressor van andere soort - leidt tot verschillende mogelijke godsbeelden - op basis van blikken gelovigen: Abrahamitische god = hogergeplaatste, gezagsfiguur
- op dia: sandalen, gebruikt in Hindu Thaipusam processie, Singapore kostbare signalen (costly signalling): natuurlijke manier om informatie te valideren - liegen onmogelijk te maken. bv.: hoog springen gazelle om gezondheid te tonen in cultuur: allerlei vormen uiterlijk vertoon als teken engagement aan/binnen groep verhaal Lierse
- Ara Norenzayan (professor psychologie aan de University of British Columbia in Vancouver) - theorie ‘Big Gods’: waarom hebben goden wereldreligies interesse in morele handelen mensen Algemene lijn theorie: probleem vormen grotere groepen - kosten/efficiëntie sociale controle - oplossing: God als bovennatuurlijke garant voor sociaal gedrag
- Onderwerp onderzoek Norenzayan is ‘natuurlijke religie’ - intuïtief niveau, geen reflectief (bewust) niveau. concept groepsselectie uitleggen 2 belangrijke bouwstenen onderzoek: ‘hyperactive agency detector’: beweging standaard interpreteren als veroorzaakt door een beweger - bv. zwaaiend riet = sluipende leeuw ‘minimal counterintuitive concepts: begrippen moeten voldoende afwijken van de norm om zich succesvol te verspreiden
- Voorbeeld voor a): onderzoek naar menselijke neiging om intenties als verklaring te gebruiken. In cognitieve wetenschappen: deze neiging is gevolg van manier waarop brein informatie verwerkt, wat weer gevolg is van onze evolutionaire geschiedenis.
- Voorbeeld voor b): superhelden Marvell comics (Superman, Hulk, Wolfman,…) - telkens 1 bijzondere eigenschap die hen onderscheidt - daardoor interessant. Superheld die alles kan: oninteressant; altijd element kwetsbaarheid
- Op basis van a) en b): ontstaan godheden, bovennatuurlijke wezens. Maar hoe overstap naar ‘Grote Goden’? Veronderstelling: vanwege groepsselectie onbewust streven naar vormen van steeds grotere groepen - daardoor opduiken probleem sociale controle. Verklaring: culturele mutatie: godheden die specifiek interesse kregen in sociaal gedrag mensen - bood voordeel in vergemakkelijken sociale controle: gedeeld geloof (bevestigd dmv kostbare signalen) als garantie voor onderling vertrouwen
- mens opgeroepen doorheen bijbelverhalen door God mens in staat gesteld door bijbelverhalen vanuit God om eisen natuurlijke selectie achter zich te laten Dus: overstijgen limieten groepsselectie (zie voormiddaglezingen!)
- evolutie = medium Gods handelen; 2 stromen informatie: cultuur en natuur; cultuur deel natuur (tech = bijen maken honing) God schept doorheen evolutie natuur geschapen vanuit God doorheen evolutie cultuur dus ook geschapen door God religie dus ook geschapen door God (als deel cultuur, deel natuur, deel evolutie) Dus: theologie onbevangen tegenover evolutionaire studie religie; wetenschap en religie samen op zoek naar betekenis in de wereld
- uitverkiezing: bepaalde gebeurtenissen = oproep vanuit God; positief antwoord mens op deze oproep: heilsgeschiedenis antwoord: gradueel, volop mogelijk vanaf symbolisch vermogen mens deep incarnation: opnemen geschiedenis àlle leven; lijden alle leven
- inbedden Christologie in evolutionaire geschiedenis deels reactie tegen te makkelijk identificeren Gods handelen met evolutie: ernstig nemen lijden in evolutionaire geschiedenis (God wordt niet geopenbaard in élke gebeurtenis geschiedenis (Ausschwitz/uitsterven diersoorten), wat wel implicatie lijkt te zijn van ‘natuurlijk theïsme’, maar is wel aanwezig in/bij elk event: incarnatie Christus - zie ook Jack Mahoney, Christianity in Evolution) geschiedenis is open: tegenover opvatting toekomst als gedetermineerd door/beperkt door verleden; God garandeert doorheen incarnatie dat blijvende evolutie mogelijk is; dat leven uiteindelijk verlost zal worden.