سیاست‌های عرصه‌ی زمین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری

1. ‫ح‬‫تبريزي‬ ‫عبده‬ ‫سين‬
‫‌خ‬‫م‬‫‌ان‬‫هب‬‌‫ا‬‫د‬
‫شهری‬ ‫مدیریت‬ ‫و‬ ‫معماری‬ ،‫عمران‬ ‫مهندسی‬ ‫در‬ ‫کاربردی‬ ‫های‬‫پژوهش‬ ‫ملی‬ ‫کنفرانس‬
‫و‬
‫ساختمان‬ ‫و‬ ‫مسکن‬ ‫سازان‬‫انبوه‬ ‫تخصصی‬ ‫نمایشگاه‬ ‫و‬ ‫کنفرانس‬ ‫چهارمین‬
‫زمین‬ ‫ی‬‫عرضه‬ ‫ی‬‫بهینه‬ ‫های‬‫سیاست‬

2. ‫ظرف‬40‫سال‬‫گذشته‬‫با‬‫توجه‬‫به‬‫نرخ‬‫رشد‬‫نازل‬(2/3)‫و‬‫نرخ‬‫رشد‬ً‫ا‬‫نسبت‬‫باالی‬
‫جمعیت‬(2/1٪)،‫ارزش‬‫چندانی‬‫خلق‬‫ایم‬‫نکرده‬.(‫خالص‬0/2٪)‫ثروت‬‫افزایش‬
‫نیافته‬‫است‬.‫آیا‬‫سیاست‬‫زمین‬‫و‬‫نحوه‬‫توسعه‬‫شهرها‬‫تواند‬‫می‬‫دلیلی‬‫ب‬‫رای‬‫این‬‫نرخ‬
‫پایین‬‫باشد‬.

3. ‫گذاری‬‫سیاست‬‫در‬‫زمین‬‫شهری‬
‫‌گذاری‬‫ت‬‫سیاس‬«‌‫ن‬‫زمی‬‫شهری‬»‫‌ی‬‫ه‬‫مجموع‬‫‌هایی‬‫ت‬‫سیاس‬‫است‬‫که‬‫‌های‬‫ت‬‫دول‬‫مرکزی‬‫و‬‫محلی‬‫در‬
‫سه‬‫ُعد‬‫ب‬«‫مالکیت‬»،«‫ارزش‬»‫و‬«‫کاربری‬»‫زمین‬‫اتخاذ‬‫‌کنند‬‫ی‬‫م‬‫تا‬‫‌برداری‬‫ه‬‫بهر‬‫بهینه‬‫ا‬‫ز‬‫این‬‫منبع‬
‫کمیاب‬‫اجتماعی‬‫محقق‬‫شود‬.‫تعیین‬‫انواع‬‫مالکیت‬‫زمین‬‫اعم‬‫از‬‫ملکی‬‫و‬،‫استیجاری‬‫ج‬‫لوگیری‬‫از‬
‫افزایش‬‫ارزش‬،‫زمین‬‫جلوگیری‬‫از‬‫بروز‬‫سوداگری‬‫در‬‫زمین‬‫و‬‫حفظ‬‫تعادل‬‫بین‬‫عرضه‬‫و‬‫ت‬‫قاضا‬‫از‬
‫طریق‬‫ابزارهای‬ِ‫ف‬‫مختل‬‫‌ی‬‫ه‬‫مداخل‬‫دولت‬‫مانند‬‫وضع‬‫انواع‬‫‌ها‬‫ت‬‫مالیا‬‫بر‬،‫زمین‬‫تعیین‬‫ن‬‫وع‬‫و‬
‫میزان‬‫‌ها‬‫ی‬‫کاربر‬‫و‬‫مانند‬،‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫همگی‬‫مسائلی‬‫است‬‫که‬‫در‬‫‌ی‬‫ه‬‫حیط‬‫سیاست‬‫زمین‬‫قرار‬
‫‌گیرد‬‫ی‬‫م‬.

4. ‫با‬‫گیری‬‫شکل‬«‫سازمان‬‫ملی‬،‫زمین‬»‫چه‬‫تغییراتی‬‫در‬
‫مدیریت‬‫زمین‬‫در‬‫ایران‬‫باید‬‫داده‬‫شود‬.

5. ‫‌ی‬‫ه‬‫توسع‬‫پایدار‬‫با‬‫سیاست‬‫زمین‬‫مناسب‬‫شروع‬‫م‬‫‌شود‬‫ی‬
‫شهرها‬‫و‬‫مناطق‬‫را‬‫‌توان‬‫ی‬‫م‬‫به‬‫‌هایی‬‫ه‬‫شیو‬‫توسعه‬‫داد‬‫که‬‫به‬‫اقتصاد‬‫و‬‫کیفیت‬‫زندگی‬‫بهتر‬
،‫بینجامد‬‫و‬‫یا‬‫تسلیم‬‫گستردگی‬،‫نامنظم‬‫‌بست‬‫ن‬‫ب‬‫ترافیکی‬‫و‬‫آلودگی‬‫شوند‬.
‫وقتی‬‫‌ی‬‫ه‬‫توسع‬‫شهری‬‫و‬‫‌گذاری‬‫ه‬‫سرمای‬‫عمومی‬(‫دولتی‬)‫ارزش‬‫زمین‬‫را‬‫ارتقاء‬،‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬‫ش‬‫هرها‬
‫ممکن‬‫است‬‫این‬‫منابع‬‫را‬‫برای‬‫‌های‬‫ت‬‫زیرساخ‬‫عمومی‬‫یا‬‫مسکن‬‫اقشار‬‫ضعیف‬‫به‬‫کار‬‫ب‬،‫گیرند‬‫یا‬
‫اجازه‬‫دهند‬‫این‬‫‌ها‬‫ش‬‫ارز‬‫ثروت‬‫‌ای‬‫ه‬‫بادآورد‬‫برای‬‫مالکان‬‫خصوصی‬،‫شود‬‫و‬‫اوضاع‬‫نابرابر‬‫ی‬
‫را‬‫‌تر‬‫م‬‫وخی‬‫کند‬.

6. ‫شهرهای‬‫بزرگ‬‫و‬‫کوچک‬‫موتور‬‫رشد‬‫و‬‫ی‬‫توسعه‬‫اقتصاد‬‫ی‬‫و‬
‫اجتماعی‬‫تعریف‬‫اند‬‫شده‬.
،‫متأسفانه‬‫ها‬‫آن‬‫در‬‫عین‬‫حال‬‫موتور‬‫گسترش‬‫محالت‬‫پ‬‫ست‬‫و‬
‫کثیف‬‫و‬‫های‬‫بافت‬‫ای‬‫حاشیه‬‫و‬‫افزایش‬‫فقراند‬.

7. ‫مدیر‬‫زمین‬‫جمهوری‬‫اسالمی‬‫ایران‬‫داند‬‫می‬‫که‬

8. ‫مشکالت‌بازار‌زمین‬-‫سوداگری‬
‫‌گذاری‬‫ت‬‫‌سیاس‬‫م‬‫عد‬‫صحیح‬‫در‬‫بازار‬،‫زمین‬‫به‬‫افزایش‬‫قیمت‬‫آن‬‫منجر‬‫‌شود‬‫ی‬‫م‬.‫کاهش‬‫تقاضای‬‫سودا‬‫گرانه‬‫در‬
‫بازار‬‫زمین‬‫شهری‬‫‌باید‬‫ی‬‫م‬‫از‬‫اهداف‬‫‌گذار‬‫ت‬‫سیاس‬‫باشد‬.‫این‬‫افزایش‬‫به‬‫تناسب‬‫در‬‫‌های‬‫ه‬‫گرو‬‫‌گان‬‫ه‬‫س‬‫‌ی‬‫ه‬،‫مسکن‬
‫کاال‬‫و‬‫خدمات‬‫اثر‬‫گذاشته‬‫و‬‫به‬‫افزایش‬‫شاخص‬‫قیمت‬‫در‬‫آن‬‫‌ها‬‫ه‬‫گرو‬‫منجر‬‫‌شود‬‫ی‬‫م‬.‫افزایش‬‫قیمت‬‫زم‬‫ین‬‫به‬
‫افزایش‬‫قیمت‬‫امالک‬‫با‬‫کاربری‬‫تجاری‬‫و‬‫خدماتی‬‫نیز‬‫منجر‬‫‌شود‬‫ی‬‫م‬.‫این‬‫افزایش‬‫به‬‫‌ی‬‫ه‬‫نوب‬‫خود‬‫ب‬‫ه‬‫افزایش‬
‫‌های‬‫ه‬‫هزین‬،‫خدمات‬‫بهداشت‬‫و‬‫مانند‬‫آن‬‫در‬‫سبد‬‫‌ی‬‫ه‬‫هزین‬‫خانوار‬‫منجر‬‫‌شود‬‫ی‬‫م‬.‫برای‬،‫مثال‬‫سهم‬‫‌ی‬‫ه‬‫هزین‬
‫ساختمان‬‫در‬‫‌های‬‫ه‬‫هزین‬‫بهداشت‬‫و‬‫درمان‬‫در‬‫بخش‬‫خصوصی‬‫باالست‬.

9. ‫مشکالت‬‫بازار‬‫زمین‬-‫سوداگری‬
•‫هجوم‬‫سرمایه‬‫به‬‫سمت‬‫بازار‬،‫زمین‬‫توازن‬‫بازارها‬‫را‬‫به‬‫نفع‬‫زمین‬‫تغییر‬‫داده‬‫و‬‫سرمایه‬‫را‬‫د‬‫ر‬‫زمین‬
‫انباشت‬‫و‬‫بلوکه‬‫‌کنند‬‫ی‬‫م‬.‫این‬‫پدیده‬‫باعث‬‫از‬‫دست‬‫رفتن‬‫‌های‬‫ت‬‫فرص‬‫‌گذاری‬‫ه‬‫سرمای‬‫در‬‫ب‬‫‌های‬‫ش‬‫خ‬
‫مولد‬‫و‬‫‌زای‬‫ل‬‫اشتغا‬‫اقتصاد‬‫کشور‬‫‌شود‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫سرعت‬‫گردش‬‫پول‬‫در‬‫اقتصاد‬‫کشور‬‫را‬‫کاهش‬‫م‬‫‌دهد‬‫ی‬.
‫رانت‬‫موجود‬‫در‬‫زمین‬‫شهری‬‫نیز‬‫یکی‬‫از‬‫موضوعات‬‫اصلی‬‫در‬‫اقتصاد‬‫شهری‬‫است‬.
•‫‌های‬‫ه‬‫بنگا‬‫اقتصادی‬‫به‬‫جای‬‫‌که‬‫ن‬‫ای‬‫با‬‫افزایش‬‫‌وری‬‌‫ه‬‫بهر‬‫و‬‫بهبود‬‫فرایند‬‫تولید‬‫به‬‫دنبا‬‫ل‬‫تولید‬‫‌تر‬‫ش‬‫بی‬
‫و‬‫سود‬‫باالتر‬،‫بروند‬‫به‬‫سوداگرانی‬‫تبدیل‬‫‌شوند‬‫ی‬‫م‬‫که‬‫‌خواهند‬‫ی‬‫م‬‫با‬‫تملک‬‫زمین‬‫و‬‫بهر‬‫‌مندی‬‫ه‬‫از‬
‫افزایش‬‫قیمت‬‫پلکانی‬،‫آن‬‫‌های‬‫ه‬‫هزین‬‫عدم‬‫افزایش‬‫‌وری‬‫ه‬‫بهر‬‫را‬‫جبران‬‫کنند‬.
•‫‌های‬‫ت‬‫سیاس‬‫ملی‬‫زمین‬‫اگر‬‫خوب‬‫تدوین‬‫شده‬،‫باشند‬‫‌ی‬‫ه‬‫زمین‬‫تسکین‬‫و‬‫درمان‬‫این‬‫مشک‬‫الت‬‫است‬.

10. ‫مسکن‬ ‫بخش‬ ‫در‬ ‫گذاری‬‫سرمایه‬ ‫مازاد‬
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
2013-2 2013-3 2013-4 2014-1 2014-2 2014-3 2014-4 2015-1
Value Added Growth in Housing Sector (seasonal)
Source: The Institute for Management and Planning
Studies

11. ‫‌های‌ساختمانی‌مناطق‌شهری‌کشو‬‫ه‬‫روند‌واحد‌مسکونی‌در‌پروان‬‫ر‬
1395
(‫شش‬
‫ماهه‬
‫اول‬)‫کشور‬ ‫کل‬ ‫در‬ ‫ساختمانی‬ ‫های‬ ‫پروانه‬ ‫در‬ ‫مسکونی‬ ‫واحد‬ ‫تعداد‬(‫واحد‬ ‫هزار‬)
‫کشور‬ ‫کل‬ ‫در‬ ‫ساختمانی‬ ‫های‬ ‫پروانه‬ ‫در‬ ‫مسکونی‬ ‫واحد‬ ‫تعداد‬ ‫میانگین‬(‫واحد‬ ‫هزار‬)

12. ‫بانکی‬ ‫نظام‬:‫سال‬ ‫از‬ ‫مالی‬ ‫افول‬ ‫و‬ ‫نامتوازن‬ ‫مالی‬ ‫توسعه‬1386
۰
۱۰
۲۰
۳۰
۴۰
۵۰
۶۰
۷۰
۸۰
۹۰
۱۳۶۷:۱
۱۳۶۸:۱
۱۳۶۹:۱
۱۳۷۰:۱
۱۳۷۱:۱
۱۳۷۲:۱
۱۳۷۳:۱
۱۳۷۴:۱
۱۳۷۵:۱
۱۳۷۶:۱
۱۳۷۷:۱
۱۳۷۸:۱
۱۳۷۹:۱
۱۳۸۰:۱
۱۳۸۱:۱
۱۳۸۲:۱
۱۳۸۳:۱
۱۳۸۴:۱
۱۳۸۵:۱
۱۳۸۶:۱
۱۳۸۷:۱
۱۳۸۸:۱
۱۳۸۹:۱
۱۳۹۰:۱
۱۳۹۱:۱
۱۳۹۲:۱
۱۳۹۳:۱
۱۳۹۴:۱
‫نفت‬ ‫بدون‬ ‫تولید‬ ‫روند‬ ‫به‬ ‫بانکی‬ ‫شبکه‬ ‫به‬ ‫غیردولتی‬ ‫بخش‬ ‫بدهی‬ ‫نسبت‬‫نفت‬ ‫بدون‬ ‫تولید‬ ‫روند‬ ‫به‬ ‫بانکی‬ ‫شبکه‬ ‫به‬ ‫غیردولتی‬ ‫بخش‬ ‫بدهی‬ ‫نسبت‬(‫درصد‬)
‫نظام‬ ‫در‬ ‫مالی‬ ‫افول‬ ‫آغاز‬
‫سال‬ ‫از‬ ‫کشور‬ ‫بانکی‬1386

13. ‫اهداف‬‫های‬‫سیاست‬‫زمین‬‫شهری‬
‫روی‬‫هم‬‫افتادن‬‫اهداف‬
‫نبود‬‫‌های‬‫ت‬‫اولوی‬‫عملیاتی‬

14. ‫ی‬‫نظریه‬‫سنتی‬(‫قرن‬18)
‫زمین‬‫از‬‫‌های‬‫ه‬‫نهاد‬‫تولید‬،‫است‬‫مثل‬‫کار‬‫و‬‫سرمایه‬‫چارچوب‬‫تولید‬‫محور‬‫برای‬‫کارکرد‬‫اق‬‫تصاد‬
‫در‬‫این‬،‫مفهوم‬‫زمین‬‫مفهوم‬‫اقتصادی‬‫محدودی‬‫دارد‬.
،‫اینجا‬‫رشد‬‫دائمی‬‫اقتصاد‬‫به‬‫معنای‬‫استهالک‬‫تا‬‫حد‬‫ممکن‬‫زمین‬‫است‬‫و‬‫زمین‬‫هنوز‬‫فاقد‬‫محدو‬‫‌های‬‫ت‬‫دی‬
‫‌بومی‬‫ت‬‫زیس‬(ecosystem)‫تلقی‬‫‌شود‬‫ی‬‫م‬.

15. ‫روندهای‬‫گذشته‬

16. ‫در‬‫دیدگاه‬‫مدرن‬
1.‫‌های‬‫ت‬‫ظرفی‬‫فیزیکی‬‫و‬‫بیولوژیکی‬.
2.‫‌سنجی‬‫ن‬‫امکا‬‫‌آوری‬‫ن‬‫ف‬‫و‬‫اقتصادی‬.
3.‫پذیرش‬‫نهادی‬‫شامل‬،‫قانون‬،‫مقررات‬‫و‬‫پذیرش‬‫عامه‬(‫‌های‬‫ب‬‫چارچو‬‫فرهنگی‬‫و‬...).

17. ‫اقتصاد‬‫مدرن‬

18. ‫سازی‬‫مکان‬(Placemaking)
‫رویکرد‬‫چندوجهی‬،‫‌ریزی‬‫ه‬‫برنام‬‫طراحی‬‫و‬‫مدیریت‬‫فضاهای‬‫عمومی‬.
‫آیا‬‫فضاهای‬‫عمومی‬‫که‬‫ساخته‬،‫‌شود‬‫ی‬‫م‬‫مورد‬‫‌ی‬‫ه‬‫استفاد‬‫مردم‬‫قرار‬‫‌گیرد؟‬‫ی‬‫م‬‫آیا‬‫فضاها‬‫قابلیت‬‫‌شد‬‫ل‬‫تبدی‬‫ن‬‫به‬‫مکان‬
(Placeability)‫را‬‫دارد؟‬
‫آیا‬‫فضاهای‬‫عمومی‬‫توانایی‬‫‌ی‬‫ه‬‫ارائ‬‫خدمات‬‫به‬‫‌ی‬‫ه‬‫هم‬‫‌ها‬‫ت‬‫ملی‬‫و‬‫‌ها‬‫گ‬‫فرهن‬‫را‬‫دارد؟‬
‫‌سازی‬‫ن‬‫مکا‬‫روی‬‫‌های‬‫ی‬‫دارای‬،‫محلی‬‫آرزوها‬‫و‬‫‌ها‬‫ت‬‫قابلی‬‫‌گذاری‬‫ه‬‫سرمای‬‫‌کند‬‫ی‬‫م‬‫تا‬‫‌های‬‫ن‬‫مکا‬‫‌ای‬‫ی‬‫عموم‬‫بسازد‬‫ک‬‫ه‬
‫سالمت‬،‫مردم‬‫خوشبختی‬‫و‬‫رفاه‬‫آنان‬‫را‬‫ارتقاء‬‫دهد‬.
‫خلق‬‫ارزش‬‫از‬‫طریق‬‫ایجاد‬‫مکان‬‫و‬‫تبدیل‬‫‌های‬‫ه‬‫هزین‬‫حفاظت‬‫از‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫به‬‫‌های‬‫ی‬‫دارای‬‫ملموس‬.
‫‌ترتیب‬‫ن‬‫بدی‬‫مسؤولیت‬‫مدیر‬‫زمین‬‫در‬‫سطح‬‫ملی‬‫شامل‬‫تعیین‬‫‌ها‬‫ب‬‫چارچو‬‫و‬‫مقررات‬‫‌شهرها‬‫ن‬‫درو‬(‫‌ی‬‫ه‬‫حوز‬‫عمل‬
‫شوراهای‬‫شهر‬)‫نیز‬‫‌شود‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫به‬‫عالوه‬‫سیاست‬‫زمین‬‫در‬‫نواحی‬‫کشاورزی‬‫و‬‫روستایی‬‫در‬‫ارتباط‬‫نزدیک‬‫با‬‫س‬‫یاست‬
‫نواحی‬‫شهری‬‫قرار‬‫‌گیرد‬‫ی‬‫م‬(‫دیدگاه‬‫بین‬‫‌ای‬‫ه‬‫رشت‬‫و‬‫‌نگر‬‫ی‬‫کل‬holistic).
‫در‬‫دیدگاه‬‫کلی‬‫نگر‬‫هماهنگی‬‫بزرگی‬‫در‬‫سیاست‬‫زمین‬(‫اعم‬‫از‬‫زمین‬،‫کشاورزی‬،‫جنگلی‬،‫چراگاهی‬‫مسکن‬،‫روستایی‬
‫زمین‬‫صنعتی‬‫و‬‫‌های‬‫ک‬‫شهر‬،‫صنعتی‬‫شهرهای‬،‫جدید‬‫زمین‬،‫شهری‬‫زمین‬،‫خدماتی‬...)‫ضرورت‬‫دارد‬.

19. Aldo Leopold(1949)
‫ما‬‫از‬‫زمین‬‫سوءاستفاده‬،‫‌کنیم‬‫ی‬‫م‬‫چون‬‫آن‬‫را‬‫کاالیی‬‫متعلق‬‫به‬‫خود‬‫‌دانیم‬‫ی‬‫م‬.‫اگر‬‫به‬‫زمین‬‫ب‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫مثاب‬
‫کاالیی‬‫بنگریم‬‫که‬‫ما‬‫به‬‫آن‬‫تعلق‬،‫داریم‬‫‌گاه‬‫ن‬‫آ‬‫احتماال‬‫با‬‫عشق‬‫و‬‫احترام‬‫از‬‫آن‬‫استفاده‬‫می‬‫‌کنیم‬....
‫‌که‬‫ن‬‫ای‬‫زمین‬‫کاال‬‫است‬‫برداشتی‬‫ساده‬‫از‬‫‌بوم‬‫ت‬‫زیس‬،‫است‬‫اما‬‫‌که‬‫ن‬‫ای‬‫باید‬‫زمین‬‫را‬‫دوست‬‫داش‬‫ت‬‫و‬‫بدآن‬
‫احترام‬‫کرد‬‫از‬‫اخالق‬‫سرچشمه‬‫‌گیرد‬‫ی‬‫م‬....
‫اخالق‬‫زمین‬ً‫ا‬‫صرف‬‫مرزهای‬‫زمین‬‫کاالیی‬‫را‬‫گسترش‬‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬‫تا‬‫شامل‬،‫خاک‬،‫آب‬‫گیاهان‬‫و‬‫جانورا‬‫ن‬
،‫شود‬‫و‬‫یا‬‫به‬‫روی‬‫هم‬‫زمین‬‫نقش‬‫انسان‬‫را‬‫از‬‫فاتح‬‫اجتماعی‬‫زمین‬‫تغییر‬‫‌دهد‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫در‬‫جای‬‫عضو‬‫س‬‫‌ی‬‫ه‬‫اد‬
‫شهروند‬‫زمین‬‫‌نشاند‬‫ی‬‫م‬.

20. ‫در‬‫گذاری‬‫سیاست‬‫زمین‬
1.‫‌گذاری‬‫ف‬‫هد‬‫برای‬‫مردم‬:‫رفاه‬‫اجتماعی‬‫و‬‫فیزیکی‬‫عامه‬
2.‫‌گذاری‬‫ف‬‫هد‬‫برای‬‌‫ه‬‫کر‬‫زمین‬:‫‌های‬‫م‬‫نظا‬‫طبیعی‬‫و‬‫محیط‬‫زیست‬‫ی‬
3.‫مالحظات‬‫اقتصادی‬‫سود‬

21. ‫ی‬‫پایه‬‫اقتصاد‬‫تاریخی‬‫مدیریت‬‫منابع‬‫ط‬‫بیعی‬

22. ‫کشور‬ ‫اشتغال‬ ‫روند‬:‫سال‬ ‫از‬ ‫اشتغال‬ ‫کاهش‬1387
16
17
18
19
20
21
22
23
24
1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395
‫کشور‬ ‫اشتغال‬(‫نفر‬ ‫میلیون‬)
‫رشد‬ ‫ثبات‬ ‫با‬ ‫روند‬:‫متوس‬‫ط‬
‫رشد‬3.6‫درصد‬
‫سال‬ ‫در‬ ‫اشتغال‬ ‫قله‬1386‫از‬ ‫پیش‬
‫نزولی‬ ‫روند‬ ‫شروع‬

23. ‫از‬ ‫سرانه‬ ‫داخلی‬ ‫ناخالص‬ ‫تولید‬ ‫روند‬‫دهۀ‬ ‫ابتدای‬‫هشتاد‬
18
23
28
33
38
43
48
1380 1381 1382 1383 1384 138۵ 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 139۵
‫ریال‬‫میلیون‬
‫سرانه‬ ‫داخلی‬ ‫ناخالص‬ ‫تولید‬(‫ریال‬ ‫میلیون‬)
‫سرانه‬ ‫داخلی‬ ‫ناخالص‬ ‫تولید‬ ‫رشد‬ ‫با‬ ‫داخلی‬ ‫ناخالص‬ ‫تولید‬۵.3‫درصد‬
‫رشد‬ ‫ثبات‬ ‫با‬ ‫روند‬:‫متوس‬‫ط‬
‫رشد‬۵.3‫درصد‬
‫رشد‬ ‫در‬ ‫روند‬ ‫تغییر‬ ‫آغاز‬
‫سال‬ ‫از‬1387‫رشد‬ ‫روند‬ ،
‫ک‬ ‫تغییر‬ ‫کشور‬ ‫اقتصادی‬‫رد‬
‫تا‬ ‫هشتاد‬ ‫دهه‬ ‫ابتدای‬ ‫از‬
‫سال‬1386‫اقتصادی‬ ‫رشد‬
‫داشت‬ ‫ثباتی‬ ‫با‬ ‫روند‬

24. ‫سال‬ ‫ثابت‬ ‫های‬‫قیمت‬ ‫به‬ ‫خانوار‬ ‫حقیقی‬ ‫درآمد‬1390:
‫سال‬ ‫از‬ ‫خانوار‬ ‫حقیقی‬ ‫درآمد‬ ‫کاهش‬1386
٦٠
٧٠
٨٠
٩٠
١٠٠
١١٠
١٢٠
١٣٠
١٤٠
١٥٠
١٦٠
١٣٦١
١٣٦٢
١٣٦٣
١٣٦٤
١٣٦٥
١٣٦٦
١٣٦٧
١٣٦٨
١٣٦٩
١٣٧٠
١٣٧١
١٣٧٢
١٣٧٣
١٣٧٤
١٣٧٥
١٣٧٦
١٣٧٧
١٣٧٨
١٣٧٩
١٣٨٠
١٣٨١
١٣٨٢
١٣٨٣
١٣٨٤
١٣٨٥
١٣٨٦
١٣٨٧
١٣٨٨
١٣٨٩
١٣٩٠
١٣٩١
١٣٩٢
١٣٩٣
١٣٩٤
‫ریال‬‫میلیون‬
‫شهری‬ ‫روستایی‬
‫سال‬ ‫در‬ ‫شهری‬ ‫خانوار‬ ‫درآمد‬1394،
18‫سال‬ ‫از‬ ‫کمتر‬ ‫درصد‬1386‫است‬
‫سال‬ ‫در‬ ‫روستایی‬ ‫خانوار‬ ‫درآمد‬
1394،3۵‫سال‬ ‫از‬ ‫کمتر‬ ‫درصد‬1386
‫است‬
25

25. ‫بی‬‫پیش‬ ‫و‬ ‫داخلی‬ ‫ناخالص‬ ‫تولید‬ ‫به‬ ‫گذاری‬‫سرمایه‬ ‫نسبت‬‫نی‬
‫رشد‬ ‫اساس‬ ‫بر‬۵.3‫سرانه‬ ‫درصدی‬
15
20
25
30
35
40
45
1353
1356
1359
1362
1365
1368
1371
1374
1377
1380
1383
1386
1389
1392
1395
1398
1401
1404
‫درصد‬
‫داخلی‬ ‫ناخالص‬ ‫تولید‬ ‫به‬ ‫گذاری‬ ‫سرمایه‬ ‫شده‬ ‫محقق‬ ‫نسبت‬
‫تولید‬ ‫به‬ ‫گذاری‬ ‫سرمایه‬ ‫نسبت‬ ‫بینی‬ ‫پیش‬
‫رشد‬ ‫به‬ ‫دستیابی‬ ‫برای‬۵.3
‫نسبت‬ ‫سرانه‬ ‫درصد‬
‫مقادی‬ ‫به‬ ‫بایستی‬ ‫گذاری‬‫سرمایه‬‫ر‬
‫از‬ ‫باالتر‬40‫برسد‬ ‫درصد‬
‫از‬ ‫میزان‬ ‫این‬‫گذاری‬‫سرمایه‬‫با‬
‫گذشته‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫مشاهده‬ ‫روند‬
‫دارد‬ ‫زیادی‬ ‫فاصله‬

26. ‫دیدگاه‬‫جدید‬‫اقتصادی‬‫تر‬‫پیچیده‬‫از‬‫جهان‬:
‫تغییر‬‫دیدگاه‬‫برای‬‫مدیریت‬‫منابع‬‫ط‬‫بیعی‬

27. ‫مفهوم‬‫ارزش‬
‌‫تعادل‌بین‌ذهنیت‌عامالن‌به‌دنبال‌پول‌و‌منافع‌شخصی‌با‬
‫عامالن‌به‌دنبال‌منافع‌اجتماعی‬
‫حداکثرسازی‬‫منافع‬،‫اجتماعی‬‫به‬‫‌شناختن‬‫ت‬‫رسمی‬‫‌های‬‫ت‬‫ضرور‬،‫اکوسیستم‬‫حفظ‬‫تداوم‬‫جریان‬‫م‬‫نافع‬‫در‬‫طول‬
‫نسل‬‫و‬،‫‌نسلی‬‫ن‬‫بی‬‫برخورد‬‫با‬‫‌های‬‫ت‬‫محدودی‬‫رشد‬،‫اقتصادی‬‫و‬‫حصول‬‫اطمینان‬‫از‬‫باالترین‬‫و‬‫بهتر‬‫ین‬
‫کاربردهای‬‫اجتماعی‬‫منابع‬‫‌زیستی‬‫ط‬‫محی‬(‫زمین‬)

28. ‫مفهوم‬‫ارزش‬(‫ادامه‬)
‫مسائل‬‫محیطی‬‫چون‬‫‌شدن‬‫م‬‫گر‬‫زمین؛‬‫حفظ‬‫‌ی‬‫ه‬‫الی‬‫اوزن؛‬‫کنترل‬‫هوا؛‬‫کنترل‬‫ضایعات‬‫و‬‫زباله؛‬‫پسآب؛‬‫آ‬‫لودگی‬
،‫هوا‬‫آب‬‫و‬‫خاک‬.
‫محدودیت‬‫استفاده‬‫از‬‫منابع‬‫فسیلی‬‫و‬‫غیرتجدیدپذیر‬‫از‬‫قبیل‬،‫زغال‬‫گاز‬،‫طبیعی‬‫انرژی‬‫‌ای‬‫ه‬‫هست‬‫و‬‫‌ی‬‫ه‬‫استفاد‬
‫‌تر‬‫ش‬‫بی‬‫از‬‫تجدیدپذیرها‬‫مثل‬‫‌های‬‫ت‬‫سوخ‬،‫زیستی‬،‫خورشیدی‬،‫بادی‬‫آبی‬‫و‬‫‌گرمایی‬‫ن‬‫زمی‬.
‫چارچوب‬‫نهادی‬‫کاربرد‬‫زمین‬‫و‬‫‌های‬‫ت‬‫سیاس‬‫زمین‬‫شامل‬،‫‌ریزی‬‫ه‬‫برنام‬‫حقوق‬،‫امالک‬‫ساختار‬‫مالکیت‬‫و‬‫ت‬‫عریف‬
‫دقیق‬‫نقش‬‫دولت‬‫در‬‫هر‬‫سطح‬.
‫‌ترتیب‬‫ن‬‫بدی‬‫بین‬«،‫اقتصاد‬»«‫‌زیست‬‫ط‬‫محی‬»‫و‬«‫اخالق‬»(‫یعنی‬‫آن‬‫دیدگاه‬‫فلسفی‬‫که‬‫فعالیت‬‫افر‬‫اد‬‫باید‬‫به‬‫رفاه‬
‫عمومی‬‫بینجامد‬‫و‬‫نهادهای‬،‫اجتماعی‬‫قوانین‬‫و‬‫مقررات‬،‫رسمی‬‫‌های‬‫ش‬‫ارز‬‫فرهنگی‬...‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬)‫باید‬‫‌ه‬‫ل‬‫تعاد‬‫ا‬‫را‬
‫پیدا‬‫کرد‬.
‫تبدیل‬«‫‌زیست‬‫ط‬‫محی‬»‫به‬‫مفهومی‬‫اقتصادی‬.
‫کاربردهای‬‫جدید‬‫زمین‬‫در‬‫اقتصاد‬‫چون‬‫اقتصاد‬،‫سبز‬‫علم‬،‫مکان‬‫اقتصاد‬‫کاربردهای‬،‫مکان‬....
‫در‬‫واقع‬‫مدیریت‬‫زمین‬‫به‬‫یک‬‫مرحله‬‫باالتر‬‫یعنی‬«‫مدیریت‬‫منابع‬،‫طبیعی‬‫بدوین‬‫تغییر‬‫یا‬‫مصر‬‫ف‬»‫ارتقاء‬‫‌یابد‬‫ی‬‫م‬
‫که‬‫عوامل‬‫اصلی‬‫رشد‬‫اقتصادی‬‫معاصراند‬.

29. ‫مصارف‬‫تجاری‬
‫مصارف‬‫مسکون‬‫ی‬
‫مصارف‬‫کشاورزی‬‫یا‬‫علفز‬‫ار‬
‫مصارف‬‫جنگلی‬‫یا‬‫چراگاهی‬
‫مفهوم‬‫اقتصادی‬‫‌ترین‬‫ن‬‫گرا‬‫و‬‫بهترین‬‫ک‬‫اربرد‬‫ظرفیت‬‫کاهشی‬‫کاربرد‬‫زم‬‫ین‬
‫ظرفیت‬‫ارزش‬‫زمین‬‫و‬‫‌ی‬‫ه‬‫اجار‬‫دریافتی‬
‫اراضی‬‫لم‬‫یزرع‬‫و‬‫ضایعاتی‬

30. ‫سرمایه‬ ‫موجودی‬ ‫رشد‬ ‫نرخ‬
0.0
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395
‫رشد‬ ‫نرخ‬ ‫نزولی‬ ‫روند‬ ‫آغاز‬
‫سال‬ ‫از‬ ‫سرمایه‬ ‫موجودی‬1387

31. ‫سرمایه‬ ‫موجودی‬ ‫به‬ ‫گذاری‬‫سرمایه‬ ‫نسبت‬
5
5.5
6
6.5
7
7.5
8
8.5
9
9.5
10
1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395
‫سرمایه‬ ‫موجودی‬ ‫به‬ ‫گذاری‬‫سرمایه‬ ‫نسبت‬
‫نسبت‬ ‫کاهش‬ ‫با‬
‫به‬ ‫گذاری‬‫سرمایه‬
‫ناخالص‬ ‫تولید‬
‫آهنگ‬ ‫داخلی‬
‫کن‬ ‫سرمایه‬ ‫انباشت‬‫د‬
‫است‬ ‫شده‬
‫در‬ ‫کاهش‬ ‫ادامه‬ ‫با‬
‫گذاری‬‫سرمایه‬ ‫نسبت‬
‫و‬ ‫سرمایه‬ ‫موجودی‬ ‫به‬
‫آستانه‬ ‫به‬ ‫آن‬ ‫رسیدن‬
،‫سرمایه‬ ‫استهالک‬ ‫نرخ‬
‫نیز‬ ‫سرمایه‬ ‫موجودی‬
‫یافت‬ ‫خواهد‬ ‫کاهش‬
‫گذاری‬‫سرمایه‬ ‫نسبت‬ ‫نزولی‬ ‫روند‬ ‫آغاز‬‫به‬
‫سال‬ ‫از‬ ‫سرمایه‬ ‫موجودی‬1387

32. ‫اثر‬‫اجرای‬‫پروژه‬‫بر‬‫های‬‫ارزش‬‫زمین‬‫و‬‫تخصیص‬‫ارزش‬‫افزوده‬
‫در‬‫‌ی‬‫ه‬‫محاسب‬‫منافع‬‫اقتصادی‬‫‌ی‬‫ه‬‫پروژ‬‫‌ی‬‫ه‬‫توسع‬،‫زمین‬‫هم‬‫تغییر‬‫ارزش‬‫ساختگاه‬‫پروژه‬‫و‬‫هم‬‫تغییر‬‫ار‬‫زش‬
‫‌های‬‫ن‬‫زمی‬‫اطراف‬‫و‬‫مرتبط‬‫با‬‫آن‬‫لحاظ‬‫‌شود‬‫ی‬‫م‬.‫این‬‫تغییر‬‫ارزش‬‫‌تواند‬‫ی‬‫م‬‫در‬‫جهت‬‫عکس‬‫هم‬‫باشد‬.
‫‌ی‬‫ه‬‫محاسب‬‫ارزش‬‫از‬‫روی‬‫تولیدات‬‫نهایی‬‫هم‬‫حاصل‬‫‌شود‬‫ی‬‫م‬.
‫‌ی‬‫ه‬‫نحو‬‫برخورد‬‫با‬‫ارزش‬‫اضافی‬‫حاصله‬‫و‬‫‌ی‬‫ه‬‫شیو‬‫تخصیص‬‫آن‬‫بر‬‫‌ی‬‫ه‬‫عرض‬‫زمین‬‫شهری‬‫تأثیر‬‫‌گذارد‬‫ی‬‫م‬.
‫چارچوب‬‫کلی‬‫مالیات‬‫و‬‫عوارض‬‫زمین‬‫و‬‫امالک‬.
‫منشاء‬«‫ارزش‬‫اضافی‬»:
-‫‌های‬‫ه‬‫پروژ‬‫زیرساختی‬‫بخش‬‫عمومی‬.
-‫رشد‬‫عمومی‬‫نواحی‬‫شهری‬‫و‬‫نیز‬‫درآمدهای‬‫شهری‬.
-‫کمبودهای‬‫مصنوعی‬‫زمین‬‫حاصل‬‫اعمال‬‫‌های‬‫ه‬‫شیو‬‫انحصاری‬‫و‬‫عدم‬‫پاسخگویی‬‫به‬‫تقاضا‬.
-‫‌گذاری‬‫ه‬‫سرمای‬‫خصوصی‬‫روی‬‫اراضی‬‫مجاور‬.

33. ‫سه‬‫روش‬‫برای‬‫کسب‬«‫ارزش‬‫اضافی‬»
‫دقت‬‫در‬‫‌که‬‫ن‬‫ای‬‫پیشدستی‬‫دولت‬‫برای‬‫اخذ‬«‫ارزش‬‫اضافی‬»‫به‬‫‌ی‬‫ه‬‫ضدانگیز‬‫بخش‬‫خصوصی‬‫ب‬‫دل‬‫نشود‬
‫هر‬‫یک‬‫از‬‫‌ها‬‫ش‬‫رو‬‫جزئیات‬‫خود‬‫را‬‫دارد؛‬ً‫ال‬‫مث‬‫در‬‫مورد‬‫مالیات‬‫‌ها‬‫ش‬‫رو‬‫متفاوت‬‫است‬.
‫دشواری‬‫اخذ‬‫ارزش‬‫اضافی‬‫اراضی‬‫مجاور‬

34. ‫جذب‬‫مازاد‬‫ارزش‬Value Capture

35. ‫دسترسی‬‫به‬‫زمین‬‫از‬‫طریق‬‫بازار‬
‫هدف‬‫‌های‬‫ت‬‫سیاس‬‫ملی‬‫زمین‬‫دسترسی‬‫عادالنه‬‫به‬‫زمین‬‫است؛‬‫این‬‫‌ها‬‫ت‬‫سیاس‬ً‫ا‬‫غالب‬‫بر‬‫ت‬‫شکیل‬‫رسمی‬
‫بازارهای‬‫زمین‬‫به‬‫‌ی‬‫ه‬‫مثاب‬‫ابزار‬‫تحویل‬‫و‬‫‌ی‬‫ه‬‫عرض‬‫زمین‬‫تأکید‬‫دارند‬.‫آیا‬‫فقرا‬‫در‬‫این‬‫با‬‫زار‬
‫‌توانند‬‫ی‬‫م‬‫رقابت‬‫کنند؟‬
‫احتیاط‬:‫بازار‬‫آزاد‬‫‌تواند‬‫ی‬‫نم‬‫ابزار‬‫‌ی‬‫ه‬‫عادالن‬‫دسترسی‬‫به‬‫زمین‬‫باشد‬.
‫‌زمینی‬‫ی‬‫احتکار‌زمین‌و‌ب‬
‫‌بینی‌شود‬‫ش‬‫‌باید‌پی‬‫ی‬‫‌پذیر‌م‬‫ب‬‫‌های‌آسی‬‫ه‬‫دسترسی‌به‌زمین‌در‌مناطق‌شهری‌برای‌گرو‬

36. ‫دو‬‫گروه‬‫کلی‬‫کنترل‬‫در‬‫کاربری‬‫زمی‬‫ن‬

37. ‫منطق‬‫دخالت‬‫دولت‬‫در‬‫بازار‬‫شهری‬‫زمین‬

38. ‫اصول‬‫ی‬‫توسعه‬‫زمین‬‫توسط‬‫دول‬‫ت‬

39. ‫ی‬‫خالصه‬‫ها‬‫سیاست‬
1.‫‌سازی‬‫ه‬‫ساد‬‫چارچوب‬‫‌ریزی‬‫ه‬‫برنام‬‫و‬‫‌های‬‫ل‬‫کنتر‬‫نظارتی؛‬‫در‬‫هنگام‬‫انجام‬‫‌های‬‫ی‬‫‌گذار‬‫ه‬‫سرمای‬‫بزرگ‬‫این‬‫امر‬‫‌ت‬‫ن‬‫ممک‬‫ر‬‫است‬.
2.‫اعمال‬‫عوارض‬‫مرغوبیت‬‫روی‬‫‌های‬‫ن‬‫زمی‬‫شهری‬‫به‬‫طور‬‫کلی‬‫یا‬‫‌های‬‫ن‬‫زمی‬‫‌ای‬‫ه‬‫پروژ‬‫خاص‬‫به‬‫منظور‬‫حفظ‬‫حقوق‬‫و‬‫منا‬‫فع‬
‫اجتماعی‬‫محلی‬.
3.‫اخذ‬‫وجه‬‫بابت‬‫خدمات‬‫شهری‬‫متناسب‬‫با‬‫‌های‬‫ه‬‫هزین‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫و‬‫نیز‬‫متناسب‬‫با‬‫منافع‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫برای‬‫‌کنندگان‬‫ف‬‫مصر‬‫ب‬‫ه‬‫منظور‬
‫ایجاد‬‫انگیزه‬‫در‬‫‌ی‬‫ه‬‫استفاد‬‫درست‬‫از‬‫این‬‫خدمات‬‫و‬‫نیز‬‫تأمین‬‫مالی‬‫‌ی‬‫ه‬‫توسع‬‫این‬‫خدمات‬.
4.‫تحقق‬‫اهداف‬‫عدالت‬‫و‬‫کارایی‬‫در‬‫خرید‬‫عمومی‬‫زمین‬‫شهری‬‫برای‬‫اجرای‬‫‌های‬‫ه‬‫پروژ‬‫‌گذاری‬‫ه‬‫سرمای‬‫و‬‫کسب‬‫ارزش‬‫ماز‬‫اد‬
‫برای‬‫اجتماع‬‫محلی‬.
5.‫مشارکت‬‫دولت‬(‫نهادهای‬‫عمومی‬)‫و‬‫زمینداران‬‫خصوصی‬‫برای‬‫‌های‬‫ه‬‫پروژ‬‫تنظیم‬‫مجدد‬‫زمین‬.
6.‫اصالح‬‫قوانین‬‫و‬‫ابزارهای‬‫مقررات‬‫حاکم‬‫بر‬‫خرید‬‫زمین‬‫توسط‬‫نهادهای‬‫عمومی‬‫و‬‫مبلغ‬‫و‬‫زمان‬‫پرداخت‬‫‌ازای‬‫ه‬‫ماب‬‫آ‬‫ن‬.
7.‫تخصیص‬‫‌ی‬‫ه‬‫بهین‬‫زمین‬‫شهری‬‫با‬‫اخذ‬‫مالیات‬‫بر‬‫ارزش‬‫زمین‬.
8.‫حفظ‬‫مالکیت‬‫‌های‬‫ن‬‫زمی‬‫دولتی‬‫و‬‫محلی‬‫و‬‫‌ی‬‫ه‬‫عرض‬‫آنها‬‫به‬‫‌های‬‫ه‬‫هزین‬‫مناسب‬(‫و‬‫گاهی‬‫صفر‬).

40. ‫کنترل‬‫در‬‫‌های‬‫ی‬‫کاربر‬‫زمین‬‫شهری‬‫حصول‬‫اطمینان‬‫از‬‫‌که‬‫ن‬‫ای‬‫زمین‬‫شهری‬‫در‬‫راستای‬‫منافع‬‫محلی‬‫مو‬‫رد‬
‫استفاده‬‫قرار‬‫‌گیرد‬‫ی‬‫م‬.
‫‌ی‬‫ه‬‫هم‬‫جوامع‬‫کنترل‬‫بر‬‫کاربری‬‫زمین‬،‫دارند‬‫‌ویژه‬‫ه‬‫ب‬‫چون‬‫فضاهای‬‫عمومی‬(ً‫ال‬‫مث‬‫جاده‬)‫هم‬‫موردنیاز‬‫است‬.
(‫قوانین‬‫و‬‫مقررات‬‫مربوطه‬)
‫بدون‬‫تعیین‬‫ضوابط‬‫ساخت‬‫و‬‫‌ی‬‫ه‬‫توسع‬،‫زمین‬‫‌های‬‫ه‬‫هزین‬‫خدمات‬‫عمومی‬‫افزایش‬‫‌یابد‬‫ی‬‫م‬.
‫بدون‬،‫کنترل‬‫بروز‬‫الگوهای‬‫شهری‬‫انحصاری‬‫و‬‫افزودن‬‫بر‬‫‌هایی‬‫ه‬‫هزین‬‫چون‬‫‌های‬‫ه‬‫هزین‬‫ازدحام‬‫و‬‫ترافیک‬‫و‬....
‫بدین‬‫دالیل‬‫توجه‬‫به‬«‫‌ریزها‬‫ن‬‫برو‬»externalities.
،‫بنابراین‬‫‌ی‬‫ه‬‫عرض‬‫زمین‬‫به‬‫باالترین‬‫قیمت‬‫مزایده‬‫کمتر‬‫معیار‬‫بوده‬‫است‬.
‫‌ی‬‫ه‬‫رابط‬‫متقابل‬‫بین‬‫نیروهای‬‫بازار‬‫و‬‫مقررات‬‫دولتی‬.
‫دشواری‬‫دیگر‬‫به‬‫دلیل‬‫‌بودن‬‫ه‬‫‌تک‬‫ه‬‫تک‬‫بازار‬.‫بازار‬‫زمین‬‫‌طور‬‫ه‬‫ب‬‫کلی‬‫نداریم‬.‫اراضی‬،‫مسکونی‬‫تجار‬،‫ی‬‫صنعتی‬‫هر‬
‫کدام‬‫‌های‬‫ی‬‫ویژگ‬‫خود‬‫را‬‫دارند‬.
‫ضرورت‬‫کنترل‬

41. ‫‌بودن‌مالکیت‌و‌جلوگیری‬‫ن‬‫ایجاد‌نظامات‌ثبت‌و‌کنترل‌اراضی‌شهری‌برای‌روش‬‌‫از‬
‫سوءاستفاده‌و‌ایجاد‌پایگاه‌اطالعاتی‌برای‌اخذ‌مالیات‌ضروری‌است‬‌.‫‌ترین‌ب‬‫م‬‫مه‬‌‫ستر‌تحقق‬
‫‌های‌کالن‌اقتصادی‌مسکن،‌وجود‌نظام‌اطالعاتی‌جامع‌برای‌ثبت‬‫ت‬‫اهداف‌و‌سیاس‬‌‫زمین‌و‬
‫مسکن‌در‌سطح‌ملی‌و‌صدور‌سند‌الکترونیک‌است‬‌.‫این‌سیستم‌ثبت،‌مجموعه‬‌‫‌ی‌اسناد‬
‫‌شود‌و‌به‌طور‌مرتب‌با‌توجه‌به‌تغییرات‌در‬‫ی‬‫بایگانی‌زمین‌و‌مسکن‌را‌شامل‌م‬‌‫مالکیت‌و‬
‫‌شود‬‫ی‬‫‌روز‌م‬‫ه‬‫ارزش‌و‌کاربری‌زمین‌و‌مسکن‌ب‬.
‫ضرورت‬‫نظام‬‫اطالعاتی‬

42. ‫با‌تشکر‬