2. MARGIE'S
TRAVEL
2
M
Այսօր գրեթե ամբողջ աշխարհը ջրի
սակավության խնդիր ունի: Աշխարհում
սպառվում են քաղցրահամ ջրի պաշարները,
ինչը հանգեցնում է նրան, որ
ապագայում խմելու ջուրը կդառնա
ամենաթանկ ապրանքը: Հայկական
լեռնաշխարհում գտնվող Սեւանա լիճը
հայտնի է իր քաղցրահամ ջրերով, բայց այն
հիմնախնդիրները, որոնք հանգիստ չեն տալիս
լճին, մեծ վտանգի տակ են դնում վերջինիս
գոյությունը:
3. MARGIE'S
TRAVEL
3
M
Լիճը գտնվում է Հայկական լեռնաշխարհի հյուսիս-
արևելյան մասում՝ ծովի մակարդակից 1900 մետր
բարձրության վրա: Լճի ջուրը սկսել է կեղտոտվել,
որին նպաստում են մի քանի գործոններ՝
հանքարդյունաբերություն, կոյուղաջրեր, ափամերձ
անտառների ջրածածկում, ջրի մակարդակի
տատանումներ, ձկնապաշարի ոչնչացում: Սկսած
30-ական թվականներից երկրի էներգետիկ
կարիքները հոգալու, Սևան-Հրազդան ՀԷԿ-երի
կասկադը ջրով ապահովելու և ոռոգովի
հողատարածքները ընդլայնելու նպատակով
Հրազդան գետի միջոցով սկսվեց ջրի լրացուցիչ
չափաքանակի բացթողում, որի արդյունքում լճի
մակարդակը իջավ 20.2 մ-ով: Լճի էկոհամակարգի
վերականգման և պահպանման նպատակով
ձեռնարկվեցին մի շարք մեծածավալ
միջոցառումներ։ Որոշվեց լճի մակարդակը
բարձրացնել 6,5 մ։ Կառուցվեցին Արփա-Սևան,
ապա Որոտան-Արփա ջրատար թունելները։
Հիմնականում 2002 թվականից սկսած կրճատվեցին
ջրբացթողումների ծավալները: Արդյունքում լճի
մակարդակը մոտ 3,5 մ բարձրացավ: Սակայն
ներկայումս շարունակում է խախտված մնալ լճի
բնական էկոհավասարակշռությունը, այն գտնվում է
անկայուն վիճակում:
Ջրի մակարդակի իջեցումր նպաստավոր
պայմաններ է ստեղծում լճի ճահճացման համար:
Լճի ճահճացումը դանդաղեցնելու գործում մեծ
դեր է խաղում նրա հատակին գտնվող 4C
աստիճան հաստատուն ջերմաստիճան ունեցող
ջրային շերտը: Այս շերտը թույլ չի տալիս, որ
տիղմը խառնվի լճին, բայց, քանի որ, լճի ծավալը
օրեցօր նվազում է, ապա խախտվում է նաեւ այս
շերտի գործառույթները: ՀՀ արտակարգ
իրավիճակների նախարարության հիդրոմեդ
ծառայությունը տեղեկացնում է, որ 2018-ի
ընթացքում Օգոստոսի 10-ի դրությամբ Սեւանա
լճից արդեն բաց է թողնվել 193.033 միլիոն խմ
ջուր: Այս տարի Սեւանա լճի մակարդակը
կազմում է 1900.61մ: Վերջին 10 տարվա
ընթացքում Սեւանա լճից հավելյալ ջրառ է
իրականացվել 2008, 2012, 2014, 2017
թվականներին: 2017 թվականին Սեւանա լճից
բաց թողնվեց 270 մլն խմ ջուր, որը 100 մլն խմ
ավելի է օրենքով սահմանված ծավալից: Այս
ամենը, իհարկե, չմնաց անհետեւանք. լճի ջուրը
սկսեց պատվել կապտականաչ ջրիմուռներով:
4. MARGIE'S
TRAVEL
4
M
Այդ ջրիմուռները վնասում են ոչ միայն լճին, այլեւ
մեծ վտանգ են ներկայացնում մարդկանց համար:
Կապտականաչները կարող են արտադրել
տոքսիններ, որոնք ազդում են մարդկանց
առողջության վրա: Նեյրոոտոքինները վնասում են
նյարդային համակարգը, հեպատոտոքսինները՝
լյարդը, ու դերմատոքսինները ՝մաշկը եվ
լորձաթաղանթները: Սրանք կարող են դառնալ
ավելի ծանր հիվանդությունների պատճառ,
առաջացնում են կաթված եւ խթանում ուռուցքի
զարգացմանը:
5. MARGIE'S
TRAVEL
5
M
Սևանա լճում փոխվել է ջրի որակը:
Այս փոփոխության պատճառ է դարձել
կենցաղային և արտադրական
թափոնները, գյուղատնտեսական
գործոնեությունը: Նախկինում ափերի
շրջակայքից չմաքրված աղբը հայտնվել
է ջրում: Լճի տարածքում բացակայում
են կառաարվող կենտրոնացած
աղբավայրերը: Դրա
հետեւանքով առաջացել են աղբի
կուտակման բազմաթիվ վայրեր:
Մարդիկ աղբը թափում են գետերի ու
առուների հուների մեջ: Հաճախակի են
նաեւ ուղղակի արտանետումները լճի
մեջ: Գաղտնիք չէ, որ Սևանա լիճ
կեղտաջրեր լցվում են բոլոր
ավազաններից, որոնք ոչ պակաս
վտանք են ներկայացբում լճի համար:
6. MARGIE'S
TRAVEL
6
M
Հանքաարդյունաբերություն
Սոտքի ոսկու հանքավայրը Հայաստանի
ամենախոշոր ոսկու հանքավայրն է, որը
գտնվումէ Սևանա լճի ավազանում: Հանքը
շահագործվում է բաց եղանակով, եւ քամին
փոշին, որն իրմեջ պարունակում է բազմաթիվ
տոքսիկ նյութեր եւ ծանր մետաղներ, քշում է լճի
ուղությամբ:Սոտքի հանքավայրում Ոսկու
որոնումները իջնում են ներքև՝ ավելի մոտենալով
Սեւանա լճինեւ մեծացնելով, լճի, հողերի,
Սեւանա լիճ թափվող գետերի աղտոտման
հավանականությունը
7. MARGIE'S
TRAVEL
7
M
Ձկնաբուծություն, ձկնագողություն
Լճի մակարդակի իջեցումից հետո այն վարակվեց կապտականաչ
ջրիմուռներով, խախտվեց նաև գազային ռեժիմը, պակասեց թթվածնի
քանակը, որը և իր հերթին անդրադարձավ կենդանական և բուսական
աշխարհի վրա: Իշխանի որոշ տեսակների վերացումը
պայմանավորված է ջրի մակարդակի իջեցմամբ: Այդ ձկնատեսակները
ձվադրում են միայն ափամերձ տարածքներում և ջրի նվազման
հետևանքով դրանք ոչնչացվել են: Մյուս ենթատեսակներն էլ ձվադրում
են հիմնականում գետերում, որտեղ ձուկ որսալը շատ ավելի հեշտ
է:Սեւանում բնակվող իշխաննի 4 ցեղատեսակներից 2-ը՝
ձմեռայինբաշտակը եւ բոջակը, անվերադարձ կորել են
համաշխարհային կենսաբազմազանության համար,իսկ գեղարքունին
եւ ամառային բախտակը մնացելեն ՝ ի հաշիվ արհեստական
վերարտադրության:2018թ-ին Սևանի իշխանի պաշարների
վերականգնման և ձկնաբուծության զարգացման հիմնադրամը Սևանա
լիճ թափվող գետեր բաց է թողել 90 000 հատ մանրաձուկ: Մոտ 20.000-ը
բաց է թողնվել Սևանի ավազանին պատկանող Կարճաղբյուր գետի
ստորին հոսանքում, իսկ շուրջ 40.000-ը՝ Մասրիկ գետի ստորին
հոսանքում:
Խեցգետինները ներմուծվել են 1980 թ.-ին եւ սկսել են արագ բազմանալ:
Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ խեցգետինընույնպես այսօր
գերորսի պատճառով ոչնչացման վտանգի տակ են: