2. • Սեւանա լիճը համարվում է Հայաստանի
Հանրապետության եւ ողջ Կովկասի 35 միլիարդ խմ
քաղցրահամ ջրի շտեմարանը: Սակայն այսօր
Սեւանա լճի ջուրը մաքուր չէ, դրան խոչընդոտում են
մի շարք հանգամանքներ` Սեւանի ավազանում
հանքարդյունաբերական գործունեության
ծավալումը, լճի մակարդակի անընդհատ
տատանումները, ձկան արդյունաբերական
պաշարների ոչնչացումը, ափամերձ անտառների ջրի
տակ մնալը, լճի հարեւանությամբ գտնվող
քաղաքների, ինչպես նաեւ լճափերին կառուցված
օբյեկտների կոյուղաջրերի լճի մեջ թափվելը: Այս
ամենն ուղեկցվում է լճի ճահճացմամբ:
3.
4. Սեւանա լճի ճահճացման պատճառները
• 1930–ական թվականներից սկսած` Սեւանա լճի
ջրի անխնա օգտագործման արդյունքում
(էներգիայի արտադրություն եւ ոռոգում)
խախտվեց Սեւանա լճի էկոլոգիական
հավասարակշռությունը: Լճի մակարդակը 1933–
2000թթ. արդյունաբերական շահագործման
հետեւանքով իջավ 19.6 մետրով, իսկ ծավալը
նախկին 58.5 մլրդ խմ-ից կրճատվեց մինչեւ 32.5
մլրդ խմ: (Տեղեկությունը վերցված է «Սեւանա լճի
էկոհամակարգի
վերականգնման, պահպանման, վերարտադրման
եւ օգտագործման միջոցառումների տարեկան եւ
համալիր ծրագիրը հաստատելու մասին» օրենքի
նախաբանից):
5.
6. • Ջրի օգտագործված 26.0 մլրդ խմ-ի 65 տոկոսը ծախսվել է
էներգիայի արտադրության, իսկ 35 տոկոսը` ոռոգման
նպատակներով: Լճի հատակից ազատվել է 25 հազ. հա
տարածք: ՀՀ ԳԱԱ Հիդրոէկոլոգիայի եւ ձկնաբանության
ինստիտուտի գիտական հետազոտությունները
բացահայտել են, որ լճի ճահճացման հիմնական
պատճառներից է լճի մակարդակի անկումը: Լճի ծերացման
(ճահճացման) դանդաղեցման գործընթացում պաշտպանիչ
դեր ունի լճի հատակի մոտ գտնվող 4C հաստատուն
ջերմաստիճան ունեցող ջրային շերտը: Այն թույլ չի
տալիս, որ հատակի տիղմը խառնվի լճին: Եթե լճի ծավալը
քչանում է, կրճատվում է նաեւ այդ պաշտպանիչ շերտը, ինչի
հետեւանքով լիճը սկսում է ճահճանալ: Ջրի մակարդակի
բարձրացման միջոցով հնարավոր է վերականգնել այդ
շերտը:
7. 2010թ. աշնանը ՀՀ կառավարությունը ձեռք
բերեց «Ուոթերմասթեր կլասիկ III» տիպի
բազմաֆունկցիոնալ էքսկավատորը, որը պետք է
Սևանա լիճը մաքրի ջրի տակ մնացած
ծառերից, թփերից ու արմատներից:
8. Սևանա լճի ձկնապաշարների
վիճակը
• «Ձկնային պաշարների առումով այսպիսի վատ
վիճակ ամբողջ Սեւանի պատմության մեջ դեռ չի
եղել, ամենավատ վիճակը մենք ունենք այսօր»:
Այսպես է բնորոշում Սեւանում ձկնապաշարների
վիճակը ՀՀ ԳԱԱ Հիդրոէկոլոգիայի եւ
ձկնաբանության ինստիտուտի տնօրեն Բարդուխ
Գաբրիելյանը: Ըստ Բարդուխ Գաբրիելյանի, եթե
1990-ական թվականներին Սեւանի սիգի
ձկնապաշարը մոտ 30 000 տոննայի էր
հասնում, ապա այսօր այդ պաշարները գնահատվում
են 170-180 տոննա: Շատ կարծիքներ կան, որ
սիգը վերացրեց իշխանին, այսօր էլ նույնիսկ ասում
են, որ սիգի վերացումը պետք է վերագրել
խեցգետնին: Դա չի համապատասխանում
իրականությանը:
9.
10.
11. • ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆ
• Այսպիսով` Սեւանա լճի ջուրը ներկայումս հեռու է մաքուր ջուր համարվելուց:
Մարդկային գործոնը մեծապես նպաստել է լճի էկոլոգիական վիճակի
վատթարացմանը: Լճի հաշվին մարդկանց մի խումբ օրվա հացի խնդիր է լուծում`
իրենց վտանգելով անօրինական ձկնորսությամբ զբաղվելով, մարդկանց մյուս
խումբն էլ լիճն ապականելով իրենց գրպաններն են լցնում: ՀՀ կառավարությունը
չի կարողանում լուծում տալ լճի խնդիրներին: Լճի մակարդակի բարձրացումը
վնասում է հենց կառավարող մարմինների ղեկավարների` լճի ափերին
ապօրինաբար կառուցված առանձնատներին, եւ դժվար է ստիպել բարձրակշիռ
պարոններին առանց փոխհատուցման քանդել միլոնների հաշվին կառուցած
առնձնատները: Մյուս կողմից էլ ՀՀ տնտեսական զարգացման հեռանկար
համարվող հանքարդյունաբերությունն է Սեւանի հանդեպ իր սեւ գործն անում`
թունավորելով լիճը: Երրորդ գործոնն էլ ղեկավարների վատ աշխատանքն է կամ
աշխատելու ցանկության բացակայությունը, քանի որ լճի ափերը ըստ պատշաճի
չեն մաքրվել մինչեւ լճի մակարդակի բարձրանալը, եւ բազմաթիվ ծառեր ու թփեր
մնացել են լճի մեջ` իրենց հերթին նպաստելով լճի ճահճացմանը: Ժամանակին ՀՀ
իշխանություններին ՀԿ-ներն առաջարկեցին, որպեսզի ափերի մաքրմանը եւ
ծառահատումներին մասնակցեն մոտակա համայնքների բնակիչները, որոնց
որպես փոխհատուցում կտրվեր կտրված ծառերի փայտը: Սակայն այդ
առաջարկը մերժվեց: Փոխարենն այսօր ՀՀ կառավարությունը պետական
բյուջեից մեծ գումարներ հատկացրեց լճի մեջ մնացած բուսականությունն ու
ծառերը մաքրող սարք ձեռք բերելու համար:
Մեր համոզմամբ` մինչեւ բոլորը` ե՛ւ ՀՀ իշխանությունները, ե՛ւ ՀՀ
քաղաքացիները, չհասկանան Սեւանա լճի նշանակությունն ու
կարեւորությունը, չգիտակցեն, որ Սեւանը ազգային հարստություն է, որ նրա
ջրով ենք մենք ապրում, եւ որ պետք է հոգ տանել նրա մասին եւ
չկեղտոտել, Սեւանը չի «բուժվի»:
