3. [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
ã¨OѨ٘ 7 ã¨OzHõ 1 ã¨OYº 22
D ã¨OzHõÖ’......D ã¨OzHõÖ’......D ã¨OzHõÖ’......D ã¨OzHõÖ’......D ã¨OzHõÖ’......
K«O^•Å∞, ~°K«#Å∞ ѨOѨ=Åã≤# z~°∞<å=∂ :
a.*’ºu
Z_ç@~ü, =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO
3–6–779/6, gkä <≥O.14, Ç≤Ï=∂Ü«∞`ü#QÆ~ü
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 29
á¶È<£ – 040 27625245
^≥·fi=∂ã≤Hõ Ѩ„uHõ
Hõ=~ü _ç*ˇ·<£, =Ú„^Œ} : K«i`« WO„ÃÑ+¨<£û
=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO
q_çHÍÑ‘ – ~°∞.10/–
ã¨O=`«û~° K«O^• – ~°∞.50/–
rq`« K«O^• – ~°∞.300/–
ã¨Oáê^ŒHõ=~°æO
a.*’ºu (Z_ç@~ü)
a.J#∂~å^èŒ
_®.Ñ≤.q[Ü«∞ÅH˜∆‡
Ñ≤.[Ü«∞
Ñ≤.J#Å
ã¨ÅǨ=∞O_»e
Hõ$ëê‚ÉÏ~Ú
x~°‡ÖÏ~å}˜
=#=∂Å
HÍ`åºÜ«∞x q^Œ‡¿ÇÏ
H˘O_ÕѨÓ_çx~°‡Å
Ñ≤.ã¨`«º=u
HÍ`åºÜ«∞x
â◊tHõà◊
mahilamargam@rediffmail.com
«¨ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O : áÈ~°∞^•iÖ’ 3
«"åºã¨O : Mˇ·~å¡Ol =∂~°}HÍO_» – ^Œo`« K≥·`«#ºOÃÑ· =∞~À^•_ç – Ѩ=# 5
«ã¨O㨇~°} : ÅH˜∆‡x 㨇iOK«∞‰õΩO^•O– =Ú#∞=ÚO^Œ∞‰õΩ Ѩܫ∞x^•ÌO – [Ü«∞ 8
«¢ã‘ÎÅ∞–K«@ìO : ‰õΩ@∞O|Ç≤ÏO㨠#∞O_ç ¢ã‘ÎʼnõΩ ~°Hõ∆}K«@ìO – _®IIx~°‡Å 9
«^Œo`« =∞Ç≤Ïà◊ : '‰õΩÅO—`À `«Ñ¨Ê K«∂_»ÖË~å? – Ç≤Ï_çOa 11
« K«i„`«Ö’=∞Ç≤Ïà◊ : ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°}À^Œº=∞O – q.QÍiæ 13
« Hõ^äŒ : ã¨∞|ƒÅH˜∆‡ ÃÑo§K«∂ѨÙÖ’Kü! – _®IIÑ≤.q[Ü«∞ÅH˜∆‡ 19
« "åºã¨O : ã≤OQÆ∂~°∞Ö’ ã≤Ñ≤ZO JHõ$`«ºO – a.J#∂~å^èŒ 23
«áÈ~å@„ã¨=OuÖ’.... : 25
«iáÈ~°∞ì : ¢ã‘ÎÅÃÑ· Ç≤ÏO㨉õΩ =ºuˆ~HõOQÍ qâßYÖ’ =~ü¯ëêÑπ – q+¨µ‚„Ñ≤Ü«∞ 27
«~å[ºÇ≤ÏO㨠: q^•º~°∞÷ÅÃÑ· ÖÏsîKèå~ü˚ J=∂#∞+¨O – ~°[x 30
«x"ÕkHõ : ã¨ÖÏfiA_»∞O – ¢ã‘ÎÅÃÑ· Ç≤ÏO㨠– _ç.^Õ"ÕO„^Œ 31
«g~°=x`«Å ã¨O㨇~°} : *ÏfÜ«∞ qѨ¡=HÍi}∞Å∞ 33
«r=#z„`«O : =Úà◊§á⁄^ŒÖ’¡Oz... – q+¨µ‚„Ñ≤Ü«∞ 36
«JO`«~å˚fÜ«∞O : Hõhflˆ~ Hõ`«∞ÎÅ∞KÕã≤ áÈ~å_»∞`«∞#fl áêÅã‘Î<å =∞Ç≤Ïà◊Å∞ – Ѷ¨ÓÖò=Ou 40
«áê~î°‰õΩÅ"ÕkHõ : „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO áê~î°‰õΩʼnõΩ..... – ÉèÏ~°u 44
«K«~°Û : c_ô HÍi‡‰õΩʼnõΩ „Ѩ`åº=∂flÜ«∞O Uk? – ~°[x 45
«iáÈ~°∞ì : áê~À =∞Ç≤Ïà◊Å ^Œ∞ã≤÷u – =∞}˜ 47
«ã¨ÊO^Œ# : Z~Ú_£ûx âߢã‘ÎÜ«∞ ^Œ$HõÊ^äŒO`À K«∂^•ÌO! – Ѩ^Œ‡ 48

4. 4 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
QÆ∞iÎOѨ٠=∂~°∞ʉõΩ ^•ifÜ«∂Å<Õ PHÍOHõ∆`À
=∞#ã¨=∂[O ¢ã‘ÎÅ#∞XHõ~°HõOQÍ#∂ѨÙ~°∞+¨µÅ#∞=∞~À~°HõOQÍ#∂x~°fizOzOk.¢ã‘ÎxѨÙ~°∞+¨µ_çH˜ÉÏxã¨QÍ
=∂ˆ~Û„Hõ=∞OÖ’<ÕDx~°fiK«<åÅ∞=KåÛ~Ú.|ÅOQÍ"Õà◊¥§#∞‰õΩ<åfl~Ú.D~ÀAJqZO`«QÍ=∞#rq`«OÖ’'ã¨Ç¨Ï[O—
J~ÚáÈÜ«∂Ü«∞O>Ë Jã¨Å∞ =∞#O `Õ_® =ÙO^Œx QÆ∞iÎOK«ÖË#O`«QÍ. '¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µe^ŒÌ~°∞ =∞#∞+¨µÖË Hõ^•– "åà◊§ =∞^茺
D `Õ_® ZO^Œ∞‰õΩ =ÙOk— J<Õ PÖ’K«# ‰õÄ_® ~å#O`«QÍ Jq =∞#‰õΩ JÅ"å@~ÚáÈÜ«∂~Ú. =∞i D Ѩiã≤÷u
=∂~åÛÅO>Ë–XHõq+¨Ü«∂xflQÆ∞iοãÎ`«~åfi`«^•xfl=∂ˆ~Û,=∂~°∞Û‰õΩ<ՄѨܫ∞`«flOKÕÜ«∞QÆÅO.
'QÆ∞iÎOK«_»O—J<Õ"≥Ú^Œ˜J_»∞QÆ∞"ÕÜ«∞_®xH˜ 'q=Hõ∆— ji¬Hõ#∞„áê~°OaèOKåO.Wkáê~î°‰õΩÅji¬Hõ.
'L"≥∞<£ =~°Öò¤— Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl ëêѨÙÅ∞ Jhfl =O˜O˜ ™ê=∂#∞Å<Õ J=∞‡_»O ^ŒQÆæ~° #∞Oz, á¶êºHõìsÖ’¡
=∞Ç≤ÏàÏ HÍi‡‰õΩʼnõΩ `«‰õΩ¯= "Õ`«<åÅ∞ ~Ú=fi_»O ^•HÍ „Ѩux`«ºO ¢ã‘ÎÅ∞ Z^Œ∞~˘¯<Õ q=Hõ∆ QÆ∞iÎOz `«=∞ J#∞Éèí"åÅ
#∞O_ç, ѨijÅ# #∞O_ç áê~î°‰õΩÅ∞ ~åã≤ ѨOáêÅx HÀ~°∞`«∞<åflO. =∞#Ö’ =∞#ˆH `≥b‰õΩO_® ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú#
áê`«|∂A#∞=keOK«∞HÀ=_®xH˜‰õÄ_®Dji¬HõLѨÜ≥∂QÆѨ_®Å<Õ^ÕPHÍOHõ∆.
'ã¨ÊO^Œ#— ^•K«∞HÀ_®xH˜ HÍ^Œ∞ ѨOK«∞HÀ_®xH˜!
x`«ºrq`«OÖ’ '¢ã‘ÎÅ∞—QÍ =∞#O Z<Àfl J#∞Éèí"åÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞<åflO. =∞# K«∞@∂ì Z<Àfl
ã¨OѶ¨∞@#Ö’¡ ¢ã‘ÎÅ∞ ÉÏ^èŒÅ‰õΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. H˘xfl™ê~°∞¡ ¢ã‘ÎÅ∞ "å˜x Z^Œ∞~˘¯O@∂ =ÙOÏ~°∞. XHÀ¯™êi
q[Ü«∞=O`«=∞=Ù`å~°∞. XHÀ¯™êi qѶ¨Å"≥∞ÿ<å qÅ∞"≥·# QÆ∞}áê~îåÅ#∞ <Õ~°∞ÛH˘x =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊¥Î =ÙOÏ~°∞.
W=hfl =∞#H© [~°Q˘K«∞Û ‰õÄ_®. WÖÏO˜ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ =∞#O^ŒiÖ’ U^À XHõ Hõ∆}OÖ’<Õ HÍ=K«∞Û– nxfl
JO^ŒiH© K≥áêÊe, JO^Œi`À ѨOK«∞HÀ"åe, nxfl ~åã≤ JO^Œi`À K«kqOKåe J<Õ ÉèÏ=O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
=∞#O QÆ=∞xOz# XHõ q+¨Ü«∂xfl, =∞#O <Õ~°∞Û‰õΩ#fl XHõ q+¨Ü«∂xfl, ÖË^• =∞#O K«eOzáÈ~Ú#
ã¨OѶ¨∞@#x QÍh =∞#Ö’<Õ ^•K«∞HÀ"åÅxÑ≤OK«^Œ∞, ѨOK«∞HÀ"åÅxÑ≤ã¨∞ÎOk.
JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞ D 'ã¨ÊO^Œ#— ji¬Hõ.
W<åflà◊√§QÍ "≥eH˜f¿ã "ÕkHõ ÖËHõ g∞Ö’ ^•y =Ù#fl J<ÕHõ ÉèÏ"åʼnõÄ, PÖ’K«#ʼnõÄ, ã¨ÊO^Œ#‰õÄ
JHõ∆~°~°∂áêxfl=fiO_ç. g∞~°∞ ~åÜ«∂Å#∞‰õΩ#fl ã¨OѶ¨∞@#Åx ã¨ÊO^Œ# ji¬HõH˜ ѨOѨO_ç. <åÅ∞QÆ∞QÀ_»Å
=∞^茺 =∞#efl |OkèOz, =∞#efl XHõi`À XHõix HõÅ=‰õΩO_® =∞# PÖ’K«#efl ѨOK«∞HÀx=fi‰õΩO_®
KÕã¨∞Î#fl ã¨=∂[ Hõ@∞ìÉÏ@¡#∞ KèÕk^•ÌO. =∞# ã¨ÊO^Œ#efl ѨOK«∞H˘O^•O! D ji¬Hõ g∞k.

5. 5=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞Oã¨Oáê^ŒH©Ü«∞Oã¨Oáê^ŒH©Ü«∞Oã¨Oáê^ŒH©Ü«∞Oã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O
áÈ~°∞^•iÖ’....
XHõ ã¨∞ˆ~Y, XHõ „Ñ≤Ü«∂OHõ ™êH∆Í`«∂Î `«=∞ „áê}ÏÅ ™êH˜∆QÍ J„QƉõΩÅ ^Œ∞~å‡~åæxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ xÅ|_®¤~°∞.
^Œo`«∞Å áÈ~å@ K≥·`«<åºxH˜ „ѨfHõÅ∞QÍ xezáÈÜ«∂~°∞.
=∞~ÀѨHõ¯ ^Œo`«∞Å P`«‡Q“~°"åxH˜ „ѨfHõ, ~å*ϺOQÆ x~å‡`«‰õΩ [iy# J==∂#O ^Œo`«∞Å QÆ∞O_≥H˜
QÍÜ«∞O KÕã≤Ok. =∞# JHõ¯K≥Öˇ¡à◊¥§, J#fl^Œ=Ú‡Å∂ J„QƉõΩÅ ^ÒëêìºxH˜ |Öˇ·áÈÜ«∂~°h, =∞# P`«‡ Q“~°=O
^≥|ƒu#fl^Œh zOuã¨∂Î ‰õÄ~ÀÛÖË^Œ∞. =∞ǨÏ~å„+¨ì ÉèíQÆ∞æ=∞#flk. ^Œo`« K≥·`«#ºO L"≥fi`«∞Î# ZQÆã≤Ok. =∞~À™êi
^Œo`« L^Œº=∞O ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩOk.
ÏÏʼnõΩ =∂ Éèí∂q∞x ^è•~°áÈÜ«∞O á⁄=∞‡x |iwã≤ xÅ|_»¤k, z#fl^≥·<å QÆ∞O_≥|ÅO "≥∞O_»∞QÍ
Hõey# K≥Öˇ¡ `«Ñ¨ã≤. ^ŒàÏs |∂~°∞˚"åÅ <≥Ü«∞º=∞Ok# '=Úã¨∞QÆ∞ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞— _èçb¡Ö’ Pi÷Hõ =∞O_»ÖÏÅ∞
=^ÕÌ =^Œ∞Ì, ɡOQÍÖòÖ’ =∂„`«O =Ú^ÕÌ =Ú^Œ∞Ì Jx xã≤ûQÆ∞æQÍ K≥Öˇ¡x K≥~°z ã¨r= ^ŒÇ¨Ï#O KÕ¿ãΠɡOQÍÖò
=∞ø#OQÍ ‰õÄ~ÀÛÖË^Œ∞. Ñ≤e¡‰õÄ#ÖÏ¡O˜ ã¨∂¯Å∞ Ñ≤Å¡Å∞ Ãã·`«O ~åÜ«∞Öò ɡOQÍÖò ѨÙÅ∞Öˇ· áÈ~°∞Éèí∂q∞Ö’ ^Œ∂HÍ~°∞.
ÏÏ "≥∂Ï~°¡ Ѩ^äŒHõO QÍe fâß~°∞.
ã¨O^ä•b ™È^Œi +‘ÖÏ ~°≠Ï~°öO_£ =∞Ç≤ÏàÏ L^Œº=∂<Õfl HÍ^Œ∞ Ü«∂=^•ƒù~°`« =∞Ç≤Ïà◊ÅO^ŒiH© <åÜ«∞Hõ`«fiO
=Ç≤ÏOK«QÆeˆQ ™ê=∞~å÷ºxfl ã¨O`«iOK«∞‰õΩ#flO^Œ∞‰õΩ ~å[ºO Hõ<≥fl„~°‰õΩ QÆ∞~°~Úº Mˇ·n J~ÚºOk. ''<ås =ÚH˜Î——
=∂ ÅHõ∆ºO JO@∂ Pk"åã‘ JHõ¯K≥Öˇ¡à◊√§ x~°ã¨# „ѨHõ˜OKå~°∞, |∞kúr=ÙÅ∂ =∞^ŒÌ`«∞ ѨeHÍ~°∞.
HÍjѨÓ~üÖ’#∂, HõoOQÆ#QÆ~üÖ’#∂, |ã¨Î~üÖ’#∂ Pk"åã‘ JHõ¯K≥Öˇ¡à◊√§ D J_»q =∂k, D Éèí∂q∞
=∂k, D hà◊√§ =∂q Jx x~°ƒùÜ«∞OQÍ „ѨHõ˜Oz 'ÏÏ—Å#∂, 'lO^•Öò—Å#∂, 'q∞@ìÖò—Å#∂, 'Z™êû~ü—Å#∂
`«iq∞H˘_»∞`«∞<åfl~°∞.
c_ôÖÏ¡ HÍeáÈ`«∞#fl |`«∞‰õΩʼnõΩ J~°÷=O`«OQÍ P^Œ~°∞=Ù K«∂Ѩ‰õΩO_® PQÆO KÕã¨∞Î#fl „ѨÉèí∞`åfixfl xÅnã≤
xÅɡ˜ì „ѨtflOz ~°≠Ï_çOKå~°∞ L`«Î~° `≥ÅOQÍ}Ï c_ô HÍi‡Hõ `«Å∞¡Å∂, K≥Öˇ¡à◊¥¡.
WOk~°=∞‡ ~å[ºO `≥™êÎ#O@∂ JHõ∆~åÖÏ 'Ü«∞=∞—Ô~˚hûx =∞m§ =ÚOy@ xÅɡ˜ì# "≥·Zãπ áêÅ#Ö’
„áê}ÏÅ∞ |eÃјì K≥·`«<åºxfl =∂„`«O K≥·`«#º =∞Ç≤ÏàÏ ã¨=∂Yº‰õΩ JOkOz J=∞~°`åfixfl z~°∞<å=∂ KÕã¨∞‰õΩOk
=∞^Œ∂Ì~°∞ =Ú^Œ∞Ìa_»¤ ÅH˜∆‡.
P"≥∞ ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∞ ^Œ∞óMÏxfl "≥∂ã¨∂Î<Õ P„QÆǨxfl PÜ«Ú^èŒO KÕã¨∞H˘x =∞iO`« |ÅOQÍ J_»∞QÆ∞Å∞
=ÚO^Œ∞ˆH "Õã¨∞Î<åfl~°∞. =∞Ç≤ÏàÏ L^Œº=∂xfl |Ö’¿Ñ`«O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. =O^ŒHÀ@¡ „Ѩ[efl ™ê„=∂[º"å^•xH©,
Éèí∂™êfi=∂ºxH© =ºuˆ~HõOQÍ Z‰õΩ¯ÃÑ>Ëì ѨxÖ’ PHÍâ◊OÖ’ ã¨QÍxfl ã¨OѶ¨∞˜`«O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
Jk ÉèíO_®~å J~Ú<å ã≤OQÆ∂~°∞ J~Ú<å, HÍjѨÓ~ü J~Ú<å HõoOQÆ#QÆ~ü J~Ú<å, ɡ·ÅkÖÏ¡ J~Ú<å
|ã¨Î~ü J~Ú<å, ã¨O^ä•Öò Ѩ~°QÆ}Ï J~Ú<å =ÚO_®s ˆH∆„`«"≥∞ÿ<å, x*Ï=∂ÉÏ^£ J~Ú<å HõsO#QÆ~ü J~Ú<å,
=∞^Œ∂Ì~°∞ J~Ú<å =∞OQÆ¿Ñ@ J~Ú<å JHõ¯_» [~°∞QÆ∞`«∞#fl Jxfl áÈ~åÏÖ’¡#∂ =ÚO^Œ∞ Ñ‘iî# =∞Ç≤Ïà◊ÖË.
*ˇ·à◊§Ö’ |OkèOѨ|_ç<å, QÍÜ«∞Ѩ_ç<å, J`åºKå~åʼnõΩ |Å~Ú<å, z=~°‰õΩ „áê}ÏÅ∞ HÀÖ’Ê~Ú<å áÈ~å@
ÉÏ@#∞ =^ŒÅHõ xÅ|_»∞`«∞#fln =∞Ç≤Ïà◊ÖË.
D Jxfl áÈ~åÏÅ∞ XHõ¯˜ HÍ"åe. Jâı+¨ ÉèÏ~°`« Ñ‘_ç`« „Ѩ[Å Ô~O_»∞ â◊„`«∞=ÙÅ∂ =∞˜ì Hõ~°"åe...
#∂`«# „Ѩ*Ï™êfi=∞º =º=ã¨÷ TÑ≤iáÈã¨∞HÀ"åe!
Ѩ^ŒO_ç áÈ^•O =ÚO^Œ∞‰õΩ =Ú#∞=ÚO^Œ∞‰õΩ!!

6. 6 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
*Ïi˚ |∞+πH˜ Zxfl™ê~°∞¡ "≥Ü«∂ºe Li?
„ѨѨOK« „Ѩ[Å "≥Ú@ì"≥Ú^Œ˜ â◊„`«∞=Ù, „ѨѨOK« L„QÆ"åk |∞+π J`«ºO`« JǨÏOHÍ~°O`À `å<Õ XHõ „ѨѨOK« áÈbã¨∞, [_ô˚
J~Úº W~åH± J^茺‰õ∆Ω_»∞ ã¨^•ÌO Ǩï¿ãû<£#∞ JO`«"≥ÚOkOKå_»∞. Wk ã¨^•ÌO <Õ~åÅH˜ „Ѩ[Å∞ "Õã≤# tHõ∆ HÍ^Œ∞. ™ê„=∂[º"å^ŒO
KÕã≤# ^•~°∞} ǨÏ`«º. <åºÜ«∞ qKå~°} ¿Ñ~°∞`À KÕã≤# „‰õÄ~°"≥∞ÿ# `«`«OQÆO. nx Ѩ@¡ „ѨѨOK« „Ѩ[Å x~°ã¨##∞ ÃÑ_»K≥qx
Ãјì ã¨^•ÌO `«~°Ñ¶¨Ù# "åkOz# =ÚQÆ∞æ~°∞ ÖÏÜ«∞~°¡#∞ ǨÏ`«ºHÍqOKå_»∞. W^ŒÌ~°∞ [_ç˚Å#∞ =∂iÛ, z=~°‰õΩ `«#∞ K≥Ñ≤Ê#@ìÖÏ¡
P_Õ `ÀÅ∞ÉÁ=∞‡ [_ç˚x ÃјìOz Ѩx =ÚyOKå_»∞.
1982Ö’ ^Œ∞*ˇ·Öò Ñ¨Öˇ¡Ö’x 148 =∞Ok +≤Ü«∂Å#∞ K«OÑ≤OKå_»<Õ P~ÀѨ}`À ã¨^•ÌO#∞ Lifâß~°∞. D P~ÀѨ} x["Õ∞
J~Ú=ÙO>Ë JO^Œ∞‰õΩ ã¨^•ÌO#∞ tH˜∆OKÕ Ñ¨ÓiΠǨωõį, JkèHÍ~°O +≤Ü«∂ „Ѩ[ňH =ÙO@∞Ok, |∞+πH˜ HÍ^Œ∞. HÍh D Lif`«
=º=Ǩ~°O "≥Ú`«ÎO |∞+π Hõ#∞ã¨#flÖ’¡<Õ [iyO^Œ<Õk |Ç≤Ï~°OQÆ"Õ∞.
q^èŒfiOã¨Hõ~° PÜ«Ú^è•Å#∞ Hõey=Ù<åfl_»O@∂ W~åH± ÃÑ·# J"≥∞iHÍ KÕã≤# ^•_»∞Å∂, JHõ$`åºÅ∂ „ѨѨOK« „Ѩ[ʼnõΩ
`≥bxq HÍ=Ù. =∂iÛ 2003Ö’ W~åH±#∞ ^Œ∞~å„Hõq∞Oz P~°∞ ÅHõ∆Å W~åH© áœ~°∞Å#∞ K«OÑ≤#O^Œ∞‰õΩ |∞+πH˜ Zxfl™ê~°∞¡ Li
"≥Ü«∂ºe? áêÅã‘Î<å, Öˇ|<å<£ÅÃÑ· W„*ÏÜ≥∞Öò`À KÕ~Úã¨∞Î#fl ^•_»∞Å`À ÅHõ∆ÖÏk =∞Ok „Ѩ[Å#∞ á⁄@ì#ɡ@∞ì‰õΩ#flO^Œ∞‰õΩ
*Ïi˚|∞+πH˜ Zxfl ™ê~°∞¡ "≥Ü«∂ºe Li?
J|∂QÆsÉò, Q“@<å"Õ∞ ÉË *ˇ·à◊§Ö’ J"≥∞iHÍ Ãã·#ºO KÕã¨∞Î#fl JHõ$`åºÅ‰õΩ |∞+π‰õΩ U tHõ∆Å∞ "≥Ü«∂ºe?
ÃÑ„’eÜ«∞O L`«Ê`«∞ÎʼnõΩ <≥Å"≥·# J~°Éò ^ÕâßÅ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ "åix ''qÉèílOz áêeOK«∞—— ã¨∂„`«O`À J"≥∞iHÍ
„ѨÉèí∞`«fiO KÕã¨∞Î#fl JHõ$`åºÅ‰õΩ ǨÏ^ÕÌ ÖË^Œ∞. ã¨^•ÌO Lif`« ‰õÄ_® +≤Ü«∂ ã¨∞hflÅ =∞^茺 Ãјì# zK«∞Û#∞ =∞iO`« ~°yeOKÕO^Œ∞ˆH.
+≤Ü«∂ „Ѩ[ʼnõΩ ã¨^•ÌO Ѩ@¡ P„QÆǨÏO <åºÜ«∞"≥∞ÿ#^Õ HÍx "å~°∞ =ÚO^Œ∞ QÆ∞iÎOK«=Åã≤#k „ѨѨOK« „Ѩ[ÅO^Œi
â◊„`«∞"≥·# J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^•xfl W~åH± #∞O_ç `«iq∞H˘˜ì JѨC_»∞ ã¨^•ÌOÖÏO˜ "åix qKåiOz tHõ∆Å∞ "ÕÜ«∂e. XHõ
z#fl â◊„`«∞=Ù HÀã¨O Ju ÃÑ^ŒÌ â◊„`«∞=Ù h_»Ö’ P„â◊Ü«∞O á⁄O^Œ_»O `«=∞ˆH =ÚѨC Jx +≤Ü«∂Å∞ „QÆÇ≤ÏOK«=Åã≤ =Ù#flk.
W`«~° ^ÕâßÅ PO`«~°OyHõ q+¨Ü«∂ÅÖ’ J"≥∞iHÍ *’Hͺxfl ã¨Ç≤ÏOz#O`«HÍÅO W@∞=O˜ ^Œ∞â◊Û~°ºÅhfl ''„Ѩ*Ï™êfi=∞º
Ѩi~°Hõ∆}—— ¿Ñ~°∞`À H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ =ÙOÏ~Ú. JO^Œ∞ˆH „ѨѨOK« „Ѩ[ÅO^Œ~°∂ *Ïi˚ |∞+π „ѨÉèí∞`«fiO KÕã¨∞Î#fl <Õ~åÅ#∞ =ÚHõÎ
HõO~î°O`À YO_çOK«=Åã≤ =Ù#flk. „ѨѨOK« â◊„`«∞=Ù J~Ú# J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ =∞# áÈ~åÏÅx
Z‰õΩ¯ÃÑÏìe. JѨC_Õ x*OQÍ „Ѩ*Ï™êfi=∂ºxfl HÍáê_»∞HÀQÆÅO.

7. 7=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
Mˇ·~å¡Ol =∞ǨÏ~å„+¨ì, ÉèíO_®~å lÖÏ¡Ö’x XHõ z#fl „QÍ=∞O.
D „QÍ=∞OÖ’ 2006, ÃãÃÑìO|~ü 29# [iy# XHõ J=∂#∞+¨"≥∞ÿ#
ǨÏ`åºHÍO_», ^•^•Ñ¨Ù XHõ <≥Å~ÀAÅ `«~åfi`« =∞ǨÏ~å„+¨ì#∂,
"≥Ú`«ÎO ^Õâßhfl ã≤QÆ∞æѨ_ÕÖÏ KÕã≤Ok. D „QÍ=∞OÖ’x J„QƉõΩÖÏÅ∞,
Xaã≤Å∞ UHõ"≥∞ÿ J^Õ „QÍ=∞OÖ’x =∞ǨÏ~ü (^Œo`«) ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok#
XHõ ‰õΩ@∞O|OÖ’x #Å∞QÆ∞ix ǨÏ`«ºKÕâß~Ú. JO^Œ∞Ö’ W^ŒÌ~°∞
=∞Ç≤Ïà◊Å∞. P =∞Ç≤Ïà◊e^ŒÌiÃÑ· ™ê=¸Ç≤ÏHõ J`åºKå~°O [iÑ≤,
Öˇ·OyHõOQÍ Ç≤ÏOã≤Oz "åix K«Oáê~°∞.
Mˇ·~å¡OlÖ’ =Ù#fl Ô~O_»∞ =¸_»∞ ^Œo`« ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’
ã¨∞ˆ~Y, ÉèíÜ«∂ºÖÏÖò Éè’ò=∂OˆQÅ ‰õΩ@∞O|O XHõ˜. giH˜ W^ŒÌ~°∞
H˘_»∞‰õΩÅ∞ ~À+¨<£, ã¨∞nè~ü. XHõ ‰õÄ`«∞~°∞ „Ñ≤Ü«∂OHõ. ã¨∞ˆ~Y
‰õΩ@∞O|O L#fl H˘O`« Éèí∂q∞x ѨO_çOK«∞‰õΩO@∂ Ñ≤Å¡Å#∞
K«kqã¨∞Î#flk. XHõ H˘_»∞‰õΩ WO[hiOQ∑ K«^Œ∞=Ù`«∞O_»QÍ „Ñ≤Ü«∂OHõ
WO@s‡_çÜ«∞ò KÕã¨∞Î#flk. P „QÍ=∞OÖ’x PkèѨ`«º ‰õΩÖÏÅ∞
H˘xfl ã¨O=`«û~åÅ „H˜`«"Õ∞ gi Éèí∂q∞ =∞^茺xOz ^•i HÍ"åÅx
Ѩ@∞ì|@ì_»O`À ^•iHÀã¨O P ‰õΩ@∞O|O H˘O`« Éèí∂q∞x
"˘^Œ∞Å∞HÀ=Åã≤=zÛOk. JO`«˜`À `«$Ñ≤ÎK≥O^Œx "å~°∞
ÉèíÜ«∂ºÖÏÖò, ã¨∞ˆ~YÅ Éèí∂q∞x =∞iO`« HÍ*ËÜ«∂Åx
„Ѩܫ∞uflOK«™êQÍ~°∞. "åi Éèí∂q∞ K«∞@∂ì Éèí∂q∞ =Ù#fl W`«~°
‰õΩÖÏÅ"å~°∞ U^À XHõ q^èŒOQÍ "åix "ÕkèOK«™êQÍ~°∞. D
„Ѩܫ∞`åflÅ#∞ Éè’ò=∂OˆQ ‰õΩ@∞O|O, =ÚYºOQÍ ã¨∞ˆ~Y
Zkiã¨∂Î, J_»∞¤‰õΩO@∂ =Ù#flk. "åiH˜ gi ã¨g∞Ѩ |O^èŒ∞"≥·#
ã≤^•Ì~°÷ QÆ*òÉèíÜ«∂º JO_»QÍ xeKå_»∞. W`«#∞ ѨHõ¯ „QÍ=∞O áÈbãπ
Ѩ>ËÖò ‰õÄ_®. ã¨OѶ¨∞@# [~°QÆ_®xH˜ H˘kÌ ~ÀAÅ =ÚO^Œ∞ Mˇ·~å¡Ol
„QÍ=∂xH˜ K≥Ok# =∞~å~îå, ‰õΩbƒ (Xaã≤) ‰õΩÅã¨∞ÎÅ∞ ã≤^•Ì~°÷ÃÑ·
^•_ç KÕã≤ H˘Ïì~°∞. ã≤^•Ì~°÷ "åiÃÑ· ˆHã¨∞ ÃÑ@ìQÍ, P ˆHã¨∞Ö’
ã¨∞ˆ~Y, „Ñ≤Ü«∂OHõÅ ™êHõ∆ºO #"≥∂^Œ∞ KÕâß~°∞. D ˆHã¨∞Ö’ áÈbã¨∞Å∞
15 =∞Okx ÃÑ·QÍ JÔ~ã¨∞ì KÕ™ê~°∞. JÔ~ÃãìÂ#"åà◊√§ ɡ~ÚÅ∞ÃÑ·
q_»∞^ŒÖˇ·# "≥O@<Õ ã¨∞ˆ~Y ‰õΩ@∞O|OÃÑ·, ã≤^•Ì~°÷ QÆ*òÉèíÜ«∂º
™È^Œ~°∞ÅÃÑ· ^•_çH˜ Ѩ^äŒHõO Ѩ<åfl~°∞.
D J=∂#∞+¨"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞@# [iy# ~À_»∞¤ ‰õΩhƒ, =∞~å~îå
‰õΩÖÏʼnõΩ K≥Ok# 40, 50 =∞Ok =ÚO^Œ∞QÍ ã≤^•Ì~°÷ QÆ*òÉèíÜ«∂ºÃÑ·
^•_çH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. ã≤^•Ì~°÷ WO˜=^ŒÌ ÖËHõáÈ=_»O`À ã¨∞ˆ~Y
WO˜g∞^Œ ^•_ç KÕ™ê~°∞. P ã¨=∞Ü«∂xH˜ WO˜=^ŒÌ ã¨∞ˆ~Y, P"≥∞
W^ŒÌ~°∞ H˘_»∞‰õΩÅ∞, ‰õÄ`«∞~°∞ „Ñ≤Ü«∂OHõ =Ù<åfl~°∞. ÉèíÜ«∂ºÖÏÖò
á⁄ÅO =^ŒÌ =Ù<åfl_»∞. ^•_çH˜ =zÛ# =¸Hõ g~°∞ #Å∞QÆ∞ih
qѨs`«OQÍ H˘@∞ì‰õΩO@∂ „QÍ=∞O =∞^茺֒H˜ fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞.
ã¨∞ˆ~Y, „Ñ≤Ü«∂OHõÅ |@ìÅ∂_»nã≤ #QÆflOQÍ Tˆ~yã¨∂Î
z„`«Ç≤ÏOã¨ÅáêÖË˚™ê~°∞. „Ñ≤Ü«∂OHõÃÑ· J`åºKå~°O [~°áêÅx P"≥∞
™È^Œ~°∞ÅÃÑ· =uÎ_ç `ÕQÍ "å~°∞ x~åHõiOKå~°∞. x~åHõiOz#"åix
qѨs`«OQÍ H˘˜ì, "åi =∞~å‡OQÍÅ#∞ ^èŒfiOã¨O KÕã≤, QÍeÖ’H˜
"åi â◊s~åÅ#∞ ZQÆ∞~°"Õã¨∂Î qHõ$`å#O^•xfl á⁄O^•~°∞. f„=OQÍ
QÍÜ«∞Ѩ_ç Kå=Ù|`«∞‰õΩÅÖ’ =Ù#fl "åix ǨÏ`«ºKÕ™ê~°∞. ã¨∞ˆ~Y,
„Ñ≤Ü«∂OHõÅÃÑ· J<ÕHõ=∞Ok J`åºKå~°O [iáê~°∞. QÍÜ«∞Ѩ_ç,
ã¨Ê$Ç¨Ï HÀÖ’Ê~Ú =Ù#fl "åix ~åÜ«∞ÖËxq^èŒOQÍ
z„`«Ç≤ÏOã¨ÅáêÅ∞ KÕ™ê~°∞. z=~°H˜ z„`«Ç≤ÏOã¨Å∞ `«@∞ìHÀÖËHõ
K«xáÈ~Ú# `«~åfi`« ‰õÄ_® „Ñ≤Ü«∂OHõÃÑ· J`åºKå~°O [iáê~°∞.
#Å∞QÆ∞i â◊"åÅ#∞ Z_»¡|O_çÃÑ· "Õã¨∞H˘x „QÍ=∞OÖ’x U~°∞ ѨHõ¯
`«ÖÏ XHõ KÀ@ Ѩ_Õ™ê~°∞. ^•^•Ñ¨Ù ™êÜ«∞O„`«O 5 QÆO@ʼnõΩ
"≥Ú^ŒÅ~Ú# D ^•_ç 3,4 QÆO@Åáê@∞ ™êyOk. „QÍ=∞OÖ’x
„Ѩ[ÅO`å D ^•_çÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. J„QƉõΩÖÏʼnõΩ K≥Ok# „ã‘ÎÅ∞
‰õÄ_® D ^•_çH˜ „¿ÑHõ∆‰õΩÅ∞QÍ LO_»@"Õ∞ H͉õΩO_® J`åºKå~°O
[~°∞ѨÙ`«∞#fl ѨÙ~°∞+¨µÅ#∞ Ô~K«ÛQ˘Ïì~°∞.
D ^•_ç „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# H˘kÌ¿ãѨ˜ˆH q+¨Ü«∞O `≥eã≤
ã¨OѶ¨∞@<åã¨÷ÖÏxH˜ ^ŒQÆæ~°QÍ KÕ~°∞‰õΩ#fl ÉèíÜ«∂ºÖÏÖò [~°∞QÆ∞`«∞#flk
K«∂ã≤, Ug∞ KÕÜ«∞ÖËHõ `«# „áê}ÏÖˇ·<å ^ŒH˜¯OK«∞HÀ=K«Ûx ÉèÏqOz
áêiáÈÜ«∂_»∞. =∞~åfl_»∞ ã¨g∞Ѩ áÈbã¨∞ ¿ãì+¨<À¡ Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕ™ê_»∞.
^•_çH˜ =ÚO^Õ „Ѩ=∂^•xfl TÇ≤ÏOz# „Ñ≤Ü«∂OHõ `«# "≥Úɡ·Öò
á¶È<£ #∞Oz ã≤^•Ì~°÷ QÆ*òÉèíÜ«∂º ™È^Œ~°∞_çH˜ ã¨=∂Kå~åxfl
JOkOzOk. q+¨Ü«∞O `≥eã≤ Mˇ·~å¡OlH˜ =zÛ# J`«#∞
[~°∞QÆ∞`«∞#flk QÆ=∞xOz ^•^•Ñ¨Ù ^•_ç "≥Ú^ŒÅ~Ú#
J~°QÆO@Ö’¿Ñ áÈbã¨∞ʼnõΩ q+¨Ü«∂xfl á¶È<£ ^•fi~å `≥eÜ«∞*Ë™ê_»∞.
WO`« [iy<å ã¨OѶ¨∞@# =Úyã≤áÈ~Ú# Ô~O_»∞ =¸_»∞ QÆO@Å
`«~åfi`« XHõ¯ HÍx¿ãì|∞Öò =∂„`«"Õ∞ Mˇ·~å¡OlH˜ "˘KåÛ_»∞. 'Ug∞
[~°QÆÖË^Œ∞, JO`å „Ñ¨âßO`«OQÍ LO^Œ—x ~åã¨∞H˘x "≥o§áÈÜ«∂_»∞.
=∞~åfl_»∞ ÉèíÜ«∂ºÖÏÖò Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ áÈbã¨∞ ¿ãì+¨<£‰õΩ
áÈ`Õ ˆHã¨∞ #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ™ê÷xHõ ã≤S x~åHõiOKå_»∞.
J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Mˇ·~å¡OlH˜ ã¨g∞ѨOÖ’ U~°∞ ѨHõ¯# XHõ =∞Ç≤Ïà◊,
XHõ ѨÙ~°∞+¨µ_ç â◊=O Ѩ_ç=Ù<åflÜ«∞x "≥·~üÖˇãπÖ’ ã¨=∂Kå~°O
JO^Œ_»O`À JѨC_»∞ ˆHã¨∞ #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. JѨʘˆH ˆHã¨∞#∞
ǨÏ`åº<Õ~°O H˜O^Œ<Õ #"≥∂^Œ∞ KÕ™ê~°∞ `«Ñ¨Ê ''Zãπã≤/Zãπ˜
Mˇ·~å¡Ol =∂~°}HÍO_» – ^Œo`« K≥·`«#ºOÃÑ· =∞~À ^•_ç
– Ѩ=#
"åºã¨O"åºã¨O"åºã¨O"åºã¨O"åºã¨O

8. 8 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
J`åºKå~° x~À^èŒHõ K«@ìO—— H˜O^Œ #"≥∂^Œ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ _çZãπÑ≤
x~åHõiOKå_»∞.
Mˇ·~å¡Ol ǨÏ`åºHÍO_»#∞ "≥Ú`«ÎOQÍ QÆ=∞x¿ãÎ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x
Jxfl =º=ã¨÷Å∂ ZO`«QÍ „ÉÏǨχ}©Ü«∞, J„QƉõΩÅ ^Œ∞~°Ç¨ÏOHÍ~°O`À
‰õΩo§ HõOѨ٠H˘_»∞`«∞<åflÜ≥∂ J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
=∞ǨÏ~å„+¨ì JOÉË^Œ¯~ü, Ѷ¨ÓÖËÅ∞ [x‡Oz# ~å„+¨ìO. Hõhã¨O
70, 75 Uà◊√§QÍ ^Œo`« K≥·`«<åºhfl, kèHͯ~åhfl „Ѩ^Œi≈ã¨∞Î#fl ~å„+¨ìO.
P K≥·`«<åºxfl ZO`ÀH˘O`« JOkѨÙK«∞Û‰õΩ#fl ã¨∞ˆ~Y ‰õΩ@∞O|O
H˘O`« Éèí∂q∞x Hõey=ÙO_ç, ѨO_çOK«∞‰õΩO@∂ Ñ≤Å¡Å#∞
K«kqOKå~°∞. ™È÷=∞`« L#flѨʘH©, „QÍ=∞ ѨOKå~Úf ѨHͯ WÅ∞¡
Hõ@∞ìHÀhÜ«∞HõáÈ~Ú<å „QÍ=∞OÖ’<Õ LO@∂ ã¨fi`«O„`«OQÍ `«=∞
HÍà◊§g∞^Œ `å=Ú |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. gi Éèí∂q∞x HÍ*ËÜ«∂Åx
„QÍ=∞OÖ’x W`«~° ‰õΩÖÏÅ∞ „Ѩܫ∞uflOK«QÍ ^•xx Zkiã¨∂Î,
áÈ~å_»∞`«∂ |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞. „QÍ=∞OÖ’ L#flk =¸_Õ ^Œo`«
‰õΩ@∞OÉÏÅ~Ú<å ÉèíÜ«∞Ѩ_»Hõ, ÖÁOQÆHõ ˆHã¨∞Ö’ ™êHõ∆ºO K≥ѨÊ_®xH˜
‰õÄ_® ã≤^ŒúѨ_®¤~°∞. XHõ~°HõOQÍ K≥áêÊÅO>Ë |Å"≥∞ÿ# ^Œo`«
K≥·`«<åºxH˜ „ѨfHõÅ∞QÍ xeKå~°∞. =ÚYºOQÍ ã¨∞ˆ~Y J@∞=O˜
K≥·`«<åºxfl |ÅOQÍ Hõey=ÙO_Õ^Œx `≥Å∞ã¨∞Î#flk.
D K≥·`«<åºxfl ÉèíiOK«ÖËx W`«~° ‰õΩÖÏÅ∞ "åiÃÑ· ^•_çH˜
áêÅÊ_®¤~°∞. D ^•_çÖ’ „Ѩ^è•# áê„`« =Ç≤ÏOzOk ‰õΩhƒ, =∞~å~îå
J<Õ Ô~O_»∞ Xaã≤ ‰õΩÖÏÅ∞. JO>Ë D „ÉÏǨχ}©Ü«∞ ‰õΩÅ=º=ã¨÷
Xaã≤Å#∞ ‰õÄ_® `«=∞Ö’ ÉèÏQÆO KÕã¨∞H˘x ^Œo`«∞ÅÃÑ· ^•_çH˜
Lã≤Q˘Å∞Ê`«∞#flk. =ÚYºOQÍ QÆ`« H˘kÌHÍÅOQÍ Pi÷HõOQÍ
ÃÑ·™ê÷~ÚH˜ KÕ~°∞‰õΩO@∞#fl H˘xfl Xaã≤ ‰õΩÖÏÅ∞ ^Œo`«∞ÅÃÑ·
^•_»∞ʼnõΩ áêÅÊ_»_»O =∞# ~å„+¨ìOÖ’ ‰õÄ_® QÆ=∞xã¨∂Î<Õ =Ù<åflO.
HÍ|˜ì D ^•_çÖ’ „Ѩ^è•# áê„`« =Ç≤ÏOzOk Xaã≤ÖË J~Ú<å,
D ^•_çx ^Œo`« K≥·`«<åºhfl, ^Œo`« P`«‡Q“~°"åhfl ^≥|ƒfÜ«∞_®xH˜
Ç≤ÏO^Œ∂ „ÉÏǨχ}©Ü«∞ =º=ã¨÷ KÕã¨∞Î#fl „Ѩܫ∞`«flOQÍ<Õ J~°÷O
KÕã¨∞HÀ=Åã≤ =ÙO@∞Ok.
Mˇ·~å¡Ol ã¨OѶ¨∞@#Ö’ áÈbã¨∞Å∞ <Õ~°ã¨∞ÎÅ#∞ ~°H˜∆OK«_»O
=∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞, `å"Õ∞ <Õ~°ã¨∞ÎÅ∞QÍ „Ѩ=iÎOKå~°x K≥ѨCHÀ=K«∞Û.
ã¨=∂Kå~°O JOn, [~°∞QÆ∞`«∞#fl ^•_çx P¿Ñ „Ѩܫ∞`«flO
KÕÜ«∞HõáÈ=_»O, â◊"åÅ∞ Ѩ_ç=Ù<åflÜ«∞x ã¨=∂Kå~°O JOk#ѨʘH©
™êH∆ͺÅ#∞ HÍáê_»_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# „Ѩܫ∞`åflÅ∞
KÕÜ«∞HõáÈ=_»O, â◊"åÅ#∞ "≥`«Hõ_»OÖ’ *ÏѨºO W=hfl áÈbã¨∞Å∞
<Õ~°ã¨∞ÎÅ`À ZO`«QÍ q∞ÖÏY`ü J~Ú=Ù<åfl~À K≥áêÎ~Ú. ã¨OѶ¨∞@#
ɡ·˜H˜ =zÛ, ^Œo`«∞Å∞ ÃÑ^ŒÌZ`«∞Î# x~°ã¨# `≥eÑ≤# `«~åfi`«QÍh,
JO>Ë ^•^•Ñ¨Ù <≥Å~ÀAÅ `«~åfi`«QÍh _çZã‘Ê ''Zã‘û/Zã‘ì J`åºKå~°
x~À^èŒHõ K«@ìO—— H˜O^Œ ˆHã¨∞ #"≥∂^Œ∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. áÈbã¨∞Å∞
f~ÚOz# á¶È’ÅÖ’ „Ñ≤Ü«∂OHõ =∞~å‡=Ü«∞"åÅÖ’ Hõ„~°Å∞
*ÁÑ≤ÊOz L#fl q+¨Ü«∞O HõxÑ≤ã¨∂Î =Ù#fl^Œx á¶È’Å∞ fã≤# "åà◊§
^•fi~å |Ü«∞˜H˜ "˘zÛOk. J~Ú#ѨʘH© ZѶπ.S.P~ü.Ö’ P
q+¨Ü«∂xfl ~åÜ«∞HõáÈ=_»"Õ∞ HÍHõ, J`åºKå~°O [iy#@∞ì ‰õÄ_®
áÈbã¨∞Å∞ ˆHã¨∞ #"≥∂^Œ∞ KÕÜ«∞@O ÖË^Œ∞. JO>Ë „QÍ=∂xH˜
áÈ~Ú=zÛ# HÍx¿ãì|∞Öò, ˆHã¨∞ #"≥∂^Œ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ x~åHõiOz#
ã≤S, _çZã‘Ê "≥Ú`«ÎOQÍ áÈbã¨∞ =º=ã¨÷ JO`å ‰õÄ_® J„QƉõΩÅ
ÉèÏ=*ÏÅO`À xO_çáÈ~Ú =Ù#fl^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
^•_çÖ’ =∞~°}˜Oz# #Å∞QÆ∞i â◊"åÅ∞ ^˘iˆH@ѨʘH˜
^•^•Ñ¨Ù Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_çKå~Ú. J~Ú#ѨʘH© ã¨∞ˆ~Y,
„Ñ≤Ü«∂OHõÅ â◊s~åÅÃÑ· =Ù#fl QÍÜ«∂Å∞, =∞~å‡=Ü«∞"åÅÃÑ·<å,
֒ѨÖÏ =Ù#fl QÍÜ«∂Å∞ J`åºKå~°O [iyO^Œ<Õ ã¨Ê+¨ìO
KÕã¨∞Î<åfl~Ú. HÍh _®Hõì~°∞¡ =∂„`«O J`åºKå~°O [iy# q+¨Ü«∂xfl
JOwHõiOK«_»O ÖË^Œ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞, ã¨∞ˆ~Y â◊s~°OÃÑ· f„="≥∞ÿ#
QÍÜ«∂Å∞#fl q+¨Ü«∂xfl ‰õÄ_® #"≥∂^Œ∞ KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. J<ÕHõ x~°ã¨#Å
`«~åfi`« Ô~O_»=™êi áÈãπì=∂~°ì"£∞ [iÑ≤#ѨʘH©, JO^Œ∞Ö’ ‰õÄ_®
J`åºKå~°O [iyO^Œ#fl q+¨Ü«∂xfl x~åúiOK«ÖË^Œ∞. áÈã¨∞ì=∂~°ìO
KÕã≤# _®Hõì~°¡‰õΩ xOk`«∞Å xOz ÃÑ^ŒÌ "≥Ú`«ÎOÖ’ _»|∞ƒ
JOkO^Œ#fl „ѨKå~°O ‰õÄ_® |ÅOQÍ<Õ qxÑ≤ã¨∞Î#flk. JO`«HõO>Ë
=ÚYºOQÍ `À˜ J„QƉõΩÖÏÅ "åix HÍáê_®Å<Õ "åi ÉèÏ=*ÏÅ"Õ∞
D `«Ñ¨C_»∞ iáÈ~°∞ìʼnõΩ HÍ~°}=∞x =∞#O `ÕeHõQÍ<Õ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
ÉèíO_®~å lÖÏ¡ a*ˇÑ≤ „áê|źO JkèHõOQÍ =Ù#fl lÖÏ¡. ™ê÷xHõ
Z"≥∞‡Ö˺ a*ˇÑ≤H˜ K≥Ok#"å_»∞. ã¨∞ˆ~Y, „Ñ≤Ü«∂OHõÅ∞ ™êHõ∆ºO
WzÛ# ˆHã¨∞Ö’ xOk`«∞Å∞ q_»∞^ŒÅ HÍQÍ<Õ "åix Ô~K«ÛQ˘˜ì HõHõ∆
f~°∞ÛHÀ=∞x „áÈ`«ûÇ≤ÏOz#k ™ê÷xHõ Z"≥∞‡Ö˺<Õ J<Õ „ѨKå~°O
‰õÄ_® „Ѩ[Ö’¡ |ÅOQÍ<Õ =Ù#flk. JnH͉õΩO_® Mˇ·~å¡Ol a*ˇÑ≤H˜
Ѩ@∞ì=Ù#fl „QÍ=∞O. |∞kúã¨∞ìÅ∞QÍ |`«∞‰õΩ`«∞#fl ^Œo`« ‰õΩ@∞O|O
a*ˇÑ≤H˜ ÏÔ~æò HÍ=_»O TÇ≤ÏOK«ÖËx q+¨Ü«∞"Õ∞g∞ HÍ^Œ∞.
K≥·`«#º=O`«=∞ø`«∞#fl ^Œo`«∞Å∞, "≥∞ÿ<åi©ÅÃÑ· aã≤Å∞,
Pk"åã‘Å`À ^•_»∞Å∞ KÕ~ÚOK«_»O a*ˇÑ≤, PÔ~ÃãûãπÅ Z*ˇO_®Ö’
ÉèÏQÆ"Õ∞ J<Õ q+¨Ü«∞O WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ J<ÕHõ ã¨OѶ¨∞@#ÅÖ’
ɡ·˜H˜ =zÛOk.
WHõáÈ`Õ JkèHÍ~°OÖ’ =Ù#fl <Õ+¨#eã¨∞ì HÍO„ÔQãπ áêsì, HÍO„ÔQãπ
áêsìÅ ã¨OH©~°‚ „ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_® aè#flOQÍ Ug∞ ã¨ÊOkOK«ÖË^Œ∞.
ã¨OѶ¨∞@# [iy# Ô~O_»∞ <≥ÅÅ =~°‰õÄ ‰õÄ_® =ÚYº=∞O„u

9. 9=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
HÍh, ǨϟO=∞O„u HÍh „QÍ=∂xfl ã¨O^Œi≈OK«ÖË^Œ∞, ÉèíÜ«∂ºÖÏÖò#∞
Ѩ~å=∞i≈OK«ÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ <åQÆѨÓ~üÖ’ x~°ã¨# „Ѩ^Œ~°≈# [~°∞ѨÙ`«∞#fl
^Œo`« L^Œº=∞HÍ~°∞ÅÃÑ· ÖÏsîKèås˚ KÕã≤, ÉÏ+¨Ê"åÜ«Ú=Ù
„ѨÜ≥∂yOzOk. ~å„+¨ì=∞O`«Ï ‰õÄ_® ^Œo`«∞Å∞ x~°ã¨#
„Ѩ^Œ~°≈#Å∞ [~°∞ѨÙ`«∞O>Ë "å˜x J_»∞¤‰õΩ<Õ "≥·¿Ñ „ѨÉèí∞`«fiO ^Œ$+≤ì
ÃјìOk `«Ñ¨Ê ÉÏkè`«∞ʼnõΩ <åºÜ«∞O Kտ㠄Ѩܫ∞`«flO KÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
#=O|~ü 12# ^Œo`« ã¨OѶ¨∂Å∞ `«ÅÃјì# âßOu Ü«∂„`«#∞
J#∞=∞uOK«‰õΩO_® <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ JÔ~ã¨∞ì KÕ™ê~°∞. ^Œo`«
<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ HõÅ=_®xH˜ ‰õÄ_® =ÚYº=∞O„u x~åHõiOKå_»∞.
#=O|~°∞ 6# <åQÆѨÓ~üÖ’ [iy# |O^£, x~°ã¨#Å "≥#∞Hõ
#HõûÖˇ·@∞¡ L<åfl~°x P~ÀÑ≤ã¨∂ΠǨϟO=∞O„u "≥Ú`«ÎO q+¨Ü«∂xfl
ѨHõ¯^•i Ѩ˜ìOKÕ „Ѩܫ∞`«flO KÕ™ê_»∞. P ™ê‰õΩ`À ^Œo`« |ã‘ÎÅÃÑ·
qK«Hõ∆}Ï~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# ^•_»∞Å∞ KÕ™ê~°∞ áÈbã¨∞Å∞. J<ÕHõ=∞Ok
^Œo`«, „ѨQÆujÅ ã¨OѶ¨∂Å HÍ~°ºHõ~°ÎÅ#∞ JÔ~ã¨∞ìÅ∞ KÕã≤ ˆHã¨∞Å∞
ÃÑÏì~°∞. "≥Ú`«ÎOQÍ „ѨÉèí∞`«fi Ü«∞O„`åOQÆO xOk`«∞Å
H˘=Ú‡HÍã≤O^Œ<Õk ã¨Ê+¨ìO.
D =∂~°}HÍO_» q+¨Ü«∞OÖ’ g∞_çÜ«∂ ã¨ÊO^Œ# QÆ∞iOz
‰õÄ_® H˘O`« K≥ѨCHÀ"åe. WO`« ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ# ã¨OѶ¨∞@# <≥Å
~ÀAÅ =~°‰õÄ ™ê÷xHõ Ѩ„uHõÅÖ’ `«Ñ¨Ê WOÔHHõ¯_® KÀ@∞
á⁄O^ŒÖË^Œ∞. ™ê÷xHõ Ѩ„uHõÅ∞ ‰õÄ_® lÖÏ¡ ™ê÷~Ú Z_ç+¨#¡Ö’ XHõ
z#fl ã¨OѶ¨∞@#QÍ =∂„`«O „ѨK«∞iOKå~Ú. qq^èŒ =~åæÅ „Ѩ[Å
xOz q+¨Ü«∞O ɡ·˜H˜ =zÛ ^Œo`«∞Å∞ ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# Hõke x~°ã¨#
`≥Å∞Ѩ_»O "≥Ú^ŒÅ∞Ãјì# `«~åfi`« HÍh *ÏfÜ«∞ Ѩ„uHõÅ∞ D
ã¨OѶ¨∞@# QÆ∞iOz ~åÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ@ìÖË^Œ∞. ã≤h `å~°Å,
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ =ºH˜ÎQÆ`« Hõ^ŒeHõÅ#∞ ‰õÄ_® Ѩã≤QƘì
~åÜ«∞QÆey# g∞_çÜ«∂‰õΩ XHõ lÖÏ¡ ˆHO„^•xH˜ 100 H˜.g∞.Å
^Œ∂~°OÖ’ 3,4 QÆO@Åáê@∞ [iy# =∂~°} HÍO_» =∂„`«O ^Œ$+≤ìH˜
~åÖË^Œ∞. ^Œ$+≤ìH˜ =zÛ<å ~å„+¨ì ™ê÷~ÚÖ’, *ÏfÜ«∞ ™ê÷~ÚÖ’
„ѨK«∞iOK«=Åã≤# q+¨Ü«∞OQÍ JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞.
z=~°QÍ Mˇ·~å¡Ol „QÍ=∞OÖ’x J„QƉõΩÅ =∞Ç≤Ïà◊Å ã¨ÊO^Œ#
QÆ∞iOz `«Ñ¨Ê‰õΩO_® =∂Ï¡_»∞HÀ"åe. ™ê^è•~°}OQÍ Ñ≤`«$™êfi=∞º
=º=ã¨÷Ö’ Z@∞=O˜ PkèѨ`«º „Ѩ^Œ~°≈#ÔH·<å =ÚO^Œ∞QÍ
|ÅÜÕ∞ºk „ã‘ÎÖË. JO^Œ∞Ö’ ã¨∞ˆ~Y K≥·`«#ºO`À J„QƉõΩÖÏÅ#∞
„ѨuѶ¨∞˜Oz# =∞Ç≤Ïà◊. HÍ|>Ëì ã¨∞ˆ~Y, „Ñ≤Ü«∂OHõÅÃÑ· f„="≥∞ÿ#
Öˇ·OyHõ ^•_ç [iyOk. ǨÏ`«º KÕ¿ã=ÚO^Œ∞ "åi â◊s~åÅÃÑ·,
Öˇ·OyHõ`«ÃÑ· `«=∞ PkèѨ`åºxfl x~°∂Ñ≤OK«∞‰õΩ<åfl~°∞ P „QÍ=∞
ѨÙ~°∞+¨µÅ∞. J~Ú`Õ D ã¨OѶ¨∞@##O`«˜h „¿ÑHõ∆‰õΩÅ∞QÍ K«∂ã¨∞Î#fl
=∞Ç≤Ïà◊Ö’¡ Z=~°∂ ‰õÄ_® nxH˜ JÉèíºO`«~°ÃÑ@ìHõáÈQÍ H˘kÌ=∞Ok
„áÈ`«ûÇ≤ÏOKå~°∞ ‰õÄ_®. QÆ∞[~å`üÖ’ "≥∞ÿ<åi©ÅÃÑ· [iy#
=∂~°}HÍO_»Ö’ ‰õÄ_® „ã‘ÎÅ∞ áêÖÁæ#fl q+¨Ü«∂xfl =∞#O K«∂™êO.
HÍ|˜ì „ã‘ÎÅO^Œ~°∂ XHõ>Ë, J}z"Õ`« JO^Œ~°∞ „ã‘ÎÅÃÑ· XˆHq^èŒOQÍ
LO@∞O^Œ<Õ "å^Œ#Ö’¡ U=∂„`«O x[O ÖË^Œ∞ J<Õk J~°÷=∞=Ù`«∂<Õ
=ÙOk. J<ÕHõ ~°HÍÖˇ·# Jã¨=∂#`«Å∞#fl ã¨=∂[OÖ’ PÜ«∂ =~åæÅ
„ã‘ÎÅ∞ "åi =~°æ „ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ<Õ =º=ǨÏi™êÎ~°<Õk
ã¨Ê+¨ìO.
D "≥Ú`«ÎO ã¨OѶ¨∞@#Ö’ ZO`À H˘O`« T~°@xKÕÛ
q+¨Ü«∞O ^Œo`«∞Å „ѨuѶ¨∞@#. ã¨OѶ¨∞@# PÅ㨺OQÍ "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜
=zÛ#ѨʘH© ^Œo`«∞Å∞ ~å„+¨ì=∞O`«Ï ‰õÄ_® KåÖÏ f„=OQÍ
„ѨuѶ¨∞@<å HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. #=O|~ü 6# 25 ^Œo`«
ã¨OѶ¨∂Å∞ <åQÆѨÓ~ü |O^£‰õΩ Ñ≤Å∞ѨÙxKåÛ~Ú. "ÕÅ ã¨OYºÖ’
Hõke# „Ѩ[Å∞ <åQÆѨÓ~ü |O^£#∞ q[Ü«∞=O`«O KÕ™ê~°∞. XHõ
áÈbãπ "åº<£#∞ `«QÆ∞ÅɡÏì~°∞, áÈbã¨∞ BòáÈãπìÃÑ· ^•_ç KÕ™ê~°∞.
J^Õ ~ÀA '"å_ç— ^ŒQÆæ~° P~°= *ÏfÜ«∞ ~°Ç¨Ï^•ix XHõ ~À[O`å
=¸ã≤"Õ™ê~°∞. ÉèíO_®~åÖ’ P~°∞"ÕÅ =∞Ok`À x~°ã¨# „Ѩ^Œ~°≈#
[iyOk ~å„+¨ì ~å[^è•x =ÚO|~ÚÖ’ J<ÕHõ x~°ã¨# „Ѩ^Œ~°≈#Å∞
[iQÍ~Ú. D x~°ã¨#Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ HÍ#∂Ê~°∞Ö’
H˘O^Œ~°∞ ÉÏÉÏ™êÃÇÏÉò JOÉË^Œ¯~ü q„QÆǨxfl ^èŒfiOã¨O KÕ™ê~°∞. P
ã¨OѶ¨∞@# ‰õÄ_® HõeyOz# P„QÆǨÏO`À =ÚOÉÏ~ÚÖ’
L^Œº=∞HÍ~°∞Å∞ Ô~·Å∞ É’wÅ#∞ `«QÆ∞ÅɡÏì~°∞. ÃÑ^ŒÌÜ≥∞`«∞Î#
~å„+¨ì=∞O`«Ï x~°ã¨# *ÏfiÅÅ∞ ÖËKå~Ú. ^Õâ◊OÖ’x J<ÕHõ
„áêO`åÖ’¡ ‰õÄ_® x~°ã¨# „Ѩ^Œ~°≈#Å∞ [iQÍ~Ú. "å@xfl˜
Ѷ¨e`«OQÍ<Õ Ô~O_»∞ <≥ÅÅ `«~åfi`≥·<å „Ñ¨Éèí∞`«fiO ã¨ÊOkOzOk.
xOk`«∞ÅÃÑ· Kèåi˚+‘@∞ ^•YÅ∞ KÕã≤Ok. S^Œ∞QÆ∞~°∞ áÈbã¨∞ÅÃÑ·
K«~°º fã¨∞H˘#flk. ÉèíÜ«∂ºÖÏÖò‰õΩ 12 ÅHõ∆Å ~°∂áêÜ«∞Å∞, „ѨÉèí∞`«fi
L^ÀºQÆO Ǩg∞ WzÛOk. J~Ú`Õ ÉèíÜ«∂ºÖÏÖò =∂„`«O `«#‰õΩ
J"Õg∞ =^ŒÌx, xO^Œ∞`«∞ʼnõΩ tHõ∆ Ѩ_»@"Õ∞ `«#‰õΩ =ÚYº=∞x
JO@∞<åfl_»∞. WHõ¯_» =∞~˘Hõ =ÚYº"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O, ÃÑ· x~°ã¨#
~°∂áêÅhfl ‰õÄ_® ^Œo`«∞Å∞ `«=∞O`«@ `å=ÚQÍ fã¨∞‰õΩ#flq.
Hõhã¨O |`«HÍÅO>Ë „ѨuѶ¨∞˜OK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ<Õ K≥·`«#ºO`À ^Œo`«∞Å∞
HõkÖÏ~°∞. „Ѩ[Å∞ `«=∞‰õΩ `å"Õ∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOK«∞‰õΩOÏ~°x,
~å[H©Ü«∞ áêsìÅ HÀã¨O, <åÜ«∞‰õΩÅ#|_Õ"åi HÀã¨O Z^Œ∞~°∞
K«∂_»~°x D ã¨OѶ¨∞@# =∞#‰õΩ =∞~˘Hõ¯™êi ã¨Ê+¨ìO KÕã≤Ok.
Mˇ·~å¡Ol ã¨OѶ¨∞@# <ÕѨ^䕺hfl, qq^èŒ =º=ã¨÷Å ã¨ÊO^Œ##∂
QÆ=∞x¿ãÎ XHõ q+¨Ü«∞O =∞#‰õΩ ã¨Ê+¨ìOQÍ J~°÷=∞=Ù`«∞Ok. ÉèÏ~°`«
ã¨=∂[OÖ’ „ÉÏǨχ}©Ü«∞, Ç≤ÏO^Œ∂ ÉèÏ=*ÏÅO J}∞=}∞=Ù<å
KåÖÏ Ö’`«∞QÍ, qHõ$`«OQÍ xO_çáÈ~Ú=Ù#flk. nxx
„ѨuѶ¨∞˜OKåÅO>Ë „ѨQÆujÅ â◊‰õΩÎÅ |Å"≥∞ÿ# áÈ~å@O J=ã¨~°O.
JO>Ë ‰õΩÅ, =∞`« ~°Ç≤Ï`« ã¨=∞ã¨=∂[ ™ê÷Ѩ# HÀã¨O =∞#=∞O`å
ZO`À Ö’`≥·#, â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ# áÈ~åÏxfl xi‡OKåeû =Ù#flk.
J@∞=O˜ XHõ ã¨=∂["Õ∞ „ã‘ÎʼnõΩ ã¨=∂#`åfixfl ™êkèOz
ÃÑ@ìQÆÅ^Œ∞. JO^Œ∞ˆH =∞Ç≤Ïà◊Å∞QÍ =∞#O Ñ≤`«$™êfi=∞ºO`Àáê@∞
J„QƉõΩÅ Ç≤ÏO^Œ∂ Éèí∂™êfi=∞º ÉèÏ=*ÏÅOÃÑ· ~årÖËx áÈ~åÏxfl
KÕÜ«∞=Åã≤O^Õ. D q+¨Ü«∂xfl Mˇ·O~å¡Or =∞m§ XHõ™êi =∞#‰õΩ
QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞Î#flk. X

10. 10 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
ÅH˜∆‡ „Ѩ*ÏѨšq, P"≥∞ Hõà◊ ã¨r=O. P"≥∞ J_»∞QÆ∞
„Ѩ=Ç≤ÏOKÕ ÃãÅÜÕ∞~°∞. P"≥∞ QÆà◊O „â◊=∞r=ÙÅ P~°Î<å^ŒO. P"≥∞
QÆÅQÆÖÏ ã¨=Ú„^ŒO JÅÖÏ #=Ùfi`«∞Ok. P #=Ùfi „ѨHõ$`«O`«
ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ#k. xO_»∞^Œ#O, x*Ï~Úf, JO`«‰õΩ q∞Oz#
ã¨∂˜^Œ#O P"≥∞ „Ѩ`ÕºHõ`«. P"≥∞ rq`«O ™ê=∂lHõ PK«~°}Ö’
ÉèÏQÆO. P L`ÕÎ[Hõ~° K≥·`«#ºO Hõ~°Î=ºO "≥·Ñ¨Ù "Õ∞Å∞H˘Å∞ѨÙ. P"≥∞
#=Ü«∞=fi# #∞e"≥K«Ûx <≥`«∞Θ q`«Î<åÅ#∞ ¢ã‘Îq=ÚH˜Î áÈ~°∞ÔH·
K«Å∞¡^•O.
Hõ~°∂flÅ∞ lÖÏ¡ áê=ÚÅáê_»∞ =∞O_»ÅO =∞^Œ∂Ì~°∞ „QÍ=∞OÖ’
qã≤i"ÕÜ«∞|_»¤ =∂kQÆ"å_». L#fl"åi Ñ≤Å¡ÖÏ¡ PÅ<å áêÅ<å
=ÙO_»=Ù. gi `«Å∞¡Å∞ Wxfl áêezÛ WO˜=^ŒÌ =kÖËã≤ q`«Î<åÅ∞
K«ÖË¡^ŒQÆæ~° #∞O_ç ^è•#ºO Éèí∂™êfi=ÚÅ QÍ^≥Å∞ xO¿Ñ^•Hõ ã¨HõÅ
ã¨OѨ^ŒÅ∞ ã¨$+≤ìã¨∂Î x~°O`«~°O L`«ÊuÎÖ’ ÉèÏQÆ=∞=Ù`«∂, "åi
Ñ≤Å¡Å∞ UO uO@∞#fln, Zxfl Hõhflà◊√§ ÃÑ@∞ì‰õΩ#fln, ZHõ¯_»
HÍÅ∞*Ïi áÈ~ÚOn K«∂¿ãO`« fiHõ ‰õÄ_® gix Hõ#fl
`«Å∞¡Å‰õΩO_»^Œ∞. JÏ¡ Ѩ_»∞`«∂, ÖËã¨∂Î `«=∞‰õΩ `å"Õ∞
xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩO@∂ ÃÑiy# P k‰õΩ¯"≥Ú‰õΩ¯ ÖËx '[#O—Ö’ #∞O_ç
=zÛOk ÅH˜∆‡.
giH˜ Ô~O_»∞ Ô~Hõ¯Å∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~ Éèí∂q∞ Ñ¨Ù„Ï =ÙO_»=Ù.
P~°∞QÍÅO ‰õÄ_»∞, QÆ∂_»∞, QÆ∞_»¤ HÀã¨O Ѩi`«Ñ≤ã¨∂Î ^˘~°Å
Éèí∂™êfi=ÚÅ á⁄ÖÏÖ’¡ `«=∞ Ѩã≤Ñ≤Å¡efl *’Öˇ Hõ@∞ìH˘x ѨxKÕã¨∂Î,
P Ñ≤šʼnõΩ W|ƒOk Hõey`Õ "˘~°Og∞^Œ ‰õÄ™Èɡ˜ì P `«Å∞¡Å∞
=Oy =Oy Hõ∆}O =$^è• H͉õΩO_® KÕã¨∞Î#fl Ѩxx P Ñ≤Å¡Å∞
z#flѨʘ#∞O_Õ QÆ=∞xã¨∞ÎOÏ~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ z#flѨʘ#∞O_Õ
P `«Å∞¡Å∞ ѨxH˜áÈ~Ú =KÕÛ=~°‰õΩ Hõ>ˇìÅ∞ `Õ=_»O, ^ŒOK«_»O,
hà◊√§ `Õ=_»O, xѨC~å*ËÜ«∞@O, =O@, T_»Û@O, z#flÑ≤Å¡
Å∞O>Ë Z`«∞ÎHÀ=_»O „ѨuѨxÖ’ =ÚYºOQÍ P_»Ñ≤Å¡Å∞ `«e¡
"≥#flO˜ LO_»Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞. WO`«˜ QÆ_»∞¤ Ѩiã≤÷`«∞Å <≥^Œ∞~˘˘¯O@∂
K«^Œ∞=ÙHÀ=_» =∞O>Ë =∞Ǩ =ÚO^Œ_»∞QÆ∞. JO@~åx`«#=∞<Õ
J==∂<åÅ *Ï_®ºxfl Z^Œ∞~˘¯O@∂, Dã¨_çOѨÙÅ#∞ `«@∞ìH˘x,
ã¨=∂[OÖ’ WO`« "≥·~°∞^茺ѨÓi`«"≥∞ÿ# JO`«~åÅ∞
ZO^Œ∞‰õΩ<åflÜ≥∂ J~°÷OHÍx J=∂Ü«∞HõѨ٠=Ü«∞ã¨∞û.
z#flѨʘ KÕ^Œ∞ J#∞Éèí"åÅ∞, ÃÑ^ŒÌ=Ù`«∞O>Ë Z^Œ∞~°∞¯<Õ
J==∂<åÅ∞ "åi rq`åÅ#∞ U =∞Å∞ѨÙÅ∞ uѨC`å~Ú? J^Õ
=∞Å∞Ѩ٠uiyOk ÅH˜∆‡ rq`«O.
JHͯK≥Öˇ¡à◊§O^ŒiÖ’ aè#fl"≥∞ÿ# ^Œ$HõÊ^äŒO Hõey K«∞@∂ì
J#∞Éèíqã¨∞Î#fl ^ÀÑ≤_ô ^Ò~°˚<åºÅ #∞O_ç ZÖÏ |Ü«∞@Ѩ_»@=∂
J<Õ Hõh㨠`«Ñ¨# Hõey# ã¨QÆ@∞rq ÅH˜∆‡. x~°O`«~° Ѷ¨∞~°¬},
rq`«"Õ∞ áÈ~å@O.
ÅH˜∆‡ |∂~°∞˚"å K«^Œ∞=ÙÅ∞ ÃÑ^ŒÌQÍ K«^Œ=HõáÈ~Ú<å
ã¨=∂[OÖ’ =∂~°∞Ê ã¨Ç¨Ï[=∞h, ã¨OѶ¨∞~°¬} Jx"å~°º=∞h âߢã‘ÎÜ«∞
ã¨`åºxfl „QÆÇ≤ÏOzOk. `«# K«∞@∂ì =Ù#fl ¢ã‘ÎÅ rq`åÅ#∞
J^茺ܫ∞#O KÕã≤Ok. Éèí∂áÈ~åÏÅ∞ KÕã≤# =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ
"å~°ã¨∞~åÅ~ÚOk. áÈ~å@O P^Œ~°≈O HÍ^Œ∞, J=ã¨~°=∞x
#=∞‡_»"Õ∞ HÍ^Œ∞ PK«~°}je J~ÚOk. xK≥Û#"≥∞@¡ Jã¨=∂#`«fi
ã¨=∂[OÖ’ `å<ÕO KÕÜ«∞QÆÅ<À##fl J<Õfi+¨}Ö’ =∞Ç≤ÏàÏq=ÚH˜Î
áÈ~åÏxfl ZOK«∞‰õΩOk. QÆ`« Ѩkã¨O=`«û~åÅ áê@∞ Ñ‘_ç`«
=∞Ç≤Ïà◊ŠѨH∆Í# xÅ|_çOk. "åix ã¨OѶ¨∞˜`«O KÕã¨∂Î
HÍ~Àº#∞‡Y∞efl KÕã≤Ok.
âßOuK«~°ÛÅO@∂ H˘OQÆ[ѨO KÕã¨∂Î<Õ 2005 [#=i 8=
`ås‰õΩ# ÅH˜∆‡x ã¨r=OQÍ Ñ¨@∞ì‰õΩx, z„`«Ç≤ÏOã¨Å∞ ÃÑ˜ì „Ñ¨HÍâ◊O
lÖÏ¡Ö’ Ju „‰õÄ~°OQÍ K«OÑ≤Ok "≥·Ü«∞ãπP~ü „ѨÉèí∞`«fiO. P<å˜H˜
P"≥∞ =Ü«∞ã¨∞û 30 ã¨O=`«û~åÅ∞. Hõ~°∂flÅ∞Ö’x JÉèí∞º^ŒÜ«∞
=∞Ç≤ÏàÏã¨OѶ¨∞O P^èŒfi~°ºOÖ’ Ñ‘_ç`«=∞Ç≤Ïà◊efl ã¨OѶ¨∞˜`«O KÕã¨∂Î
ã¨=∞㨺Å∞ Ѩi+¨¯iã¨∞Î#flO^Œ∞‰õΩ, QÆ`«OÖ’ K«O„^ŒÉÏ|∞ Z<Àfl™ê~°∞¡
ǨÏ`庄Ѩܫ∞`«flO KÕ~ÚOKå_»∞. HÍx „Ѩ[Å ~°Hõ∆} =Å¡ P
„Ѩܫ∞`åflÅ∞ <≥~°"Õ~°ÖË^Œ∞. ѨzÛxÜ«∞O`«, á¶êã≤ã¨∞ì J~Ú#
"≥·Ü«∞ãπP~ü P QÆ∞~°∞`«~°"≥∞ÿ# ÉÏ^茺`«#∞ ã¨∞<åÜ«∂ã¨OQÍ
<≥~°"Õ~åÛ_»∞.
Éèí∂™êfi=∞º, ÃÑ@∞ì|_ç^•s ã¨fiÉèÏ==Ú#fl =∞# áêʼnõΩÅ∞
™ê„=∂[º"å^Œ∞ŠǨÏO`«Hõ ÅHõ∆}ÏÅ#∞ J~°∞=Ù^≥K«∞ÛH˘x, "åi
J_»∞QÆ∞ʼnõΩ =∞_»∞QÆ∞ÖÁ`ÕÎ ^ŒàÏs áê„`« áÈ+≤ã¨∂Î, r=#‡~°}
ã¨=∞㨺ÖÔH· áÈ~å_Õ „Ѩ[efl ^•~°∞}OQÍ J}K«_»"Õ∞ =∂~°æOQÍ
ZOK«∞‰õΩx =∂@Ö’¡ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO =e¡ã¨∂Î, KÕ`«Ö’¡ ™ê„=∂[º"å^Œ
„ѨѨOpHõ~°}#∞ J=∞Å∞ KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
J@ì_»∞QÆ∞ ^Œo`« =∞Ç≤Ïà◊Å∞ <åÜ«∞Hõ`«fi™ê÷~ÚH˜
Z^ŒQÆ_»=∞O>Ë áêʼnõΩÅ Ñ‘~îåÅ∞ Hõ^ŒÅ∞`åÜ«∞<Õ QÆ∞|∞Å∞. JO^Œ∞ˆH
"åi<˘Hõ HõO@ HõxÃÑ_»∞`«∂ "≥ÚQÆæÖ’<Õ `«∞OKÕÜ«∞_»O. #∂`«#
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ qѨ¡="Õ∞ ÅHõ∆ºOQÍ Ñ¨xKÕã≤# ÅH˜∆‡x Éè∫uHõOQÍ
x~°∂‡eOz#ѨʘH© P"≥∞ Pâ◊Ü«∂xfl x~°∂‡eOK«ÖË~°∞.
Hõ~°Î=º™ê^èŒ#Ö’ J=∞~°∞~åÅ~Ú# ÅH˜∆‡H˜ x"åà◊√ÅiÊã¨∂Î, P"≥∞
Pâ◊Ü«∞™ê^èŒ#Ö’ Ѩܫ∞x^•ÌO. X
ÅH˜∆‡x 㨇iOK«∞‰õΩO^•O =Ú#∞=ÚO^Œ∞‰õΩ Ѩܫ∞x^•ÌO!
–[Ü«∞
ã¨O㨇~°}ã¨O㨇~°}ã¨O㨇~°}ã¨O㨇~°}ã¨O㨇~°}

11. 11=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
¢ã‘ÎÅÃÑ· Ç≤ÏOã¨, ‰õΩÅ, =∞`«, =~°æ qK«Hõ∆}Å∞ ÖˉõΩO_®
„ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ‰õΩ@∞O|OÖ’ ¢ã‘ÎÅÃÑ· Ç≤ÏOã¨
QÆ`« Ô~O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ JO>Ë „ѨѨOpHõ~°} <ÕѨ^䌺OÖ’
qѨs`«OQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ JOâßxfl „ѨѨOK«=∞O`å
JOwHõiOz# q+¨Ü«∞"Õ∞. JO`«~å˚fÜ«∞ =∞Ç≤ÏàÏã¨OѶ¨∂Å
L^Œº=∂ŠѶ¨e`«OQÍ ‰õΩ@∞O|Ç≤ÏO㨠=ºH˜ÎѨ~°"≥∞ÿ# ^Œâ◊ #∞Oz
™ê=∂lHõ JOâ◊OQÍ ~°∂á⁄OkOK«|_çOk. JO`«~å˚fÜ«∞
=∞øeHõã¨∂„`åÅ „ѨHÍ~°O ~å[ºO XHõ =ºH˜ÎÃÑ· ~å[ºÑ¨~°, ã¨O™ê÷QÆ`«
Ç≤ÏOã¨#∞OKÕ H͉õΩO_® W`«~° =º‰õΩÎÅ∞ KÕ¿ã Ç≤ÏO㨠#∞O_ç ‰õÄ_®
~°Hõ∆} W=fi_®xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# xÜ«∞O„`«}ÏÜ«∞O„`åxfl `«Ü«∂~°∞
KÕÜ«∂eû# J=ã¨~°O LOk.
1980 =~°‰õΩ ‰õΩ@∞O|OÖ’ ¢ã‘ÎÖÃÑ· Ç≤ÏO㨉õΩ áêÅÊ_ç#
ѨÙ~°∞+¨µÅx tH˜∆OK«_®xH˜ ÉèÏ~°fÜ«∞ tH∆Í㨇$uÖ’x ™ê^è•~°}"≥∞ÿ#
ÃãHõ∆#¡#∞ =∂„`«"Õ∞ LѨÜ≥∂yOKÕ"å~°∞.
L^•Ç¨Ï~°} – ǨÏ`«º (ÃãHõ∆<£ 302), P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞
KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»O (ÃãHõ∆<£ 306), f„=OQÍ
QÍÜ«∞Ѩ~°K«_»O (ÃãHõ∆<£ 324). D ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å#∞ ‰õÄ_®
ÉÏkè`«¢ã‘ÎÅ∞ ã¨=ºOQÍ LѨÜ≥∂yOK«∞HÀ=_®xH˜ J=HÍâ◊O KåÖÏ
`«‰õΩ¯=QÍ LO_Õk. ™ê^è•~°}OQÍ Z‰õΩ¯=âß`«O ÉÏkè`«∞~åà◊√§ H˘xfl
HÍ~°}ÏÅ∞QÍ Ç≤ÏO㨉õΩ áêÅÊ_Õ Éèí~°Î, J`«x |O^èŒ∞=ÙÅÃÑ·# Ѷ≤~åº^Œ∞
KÕÜ«∞_®xH˜ =KÕÛ"å~°∞ HÍ^Œ∞. (‰õΩ@∞O| Q“~°=O, Pi÷HõѨ~°OQÍ
Éèí~°ÎÃÑ· P^è•~°Ñ¨_»@O, a_»¤Å Éèíq+¨º`ü, ã¨=∂[O z#flK«∂ѨÙ
K«∂ã¨∞ÎO^Œ<Õ ÉèÏ=#). áÈbãπ ¿ãì+¨<£ =~°‰õΩ =zÛ# ˆHã¨∞Å#∞ ‰õÄ_®
áÈbã¨∞Å∞ KåÖÏ=~°‰õΩ Ñ≤`«$™êfi=∞º ÉèÏ=*ÏÅO ÃÑOá⁄OkOKÕ
ã¨∂„`åxfl =e¡OKÀ, ÉÏkè`«∞~åÅ∞ `«~°Ñ¶¨Ù# =KÕÛ"åà◊§#∞ #Ü«∂<À
ÉèíÜ«∂<À XÑ≤ÊOKÀ ~år ‰õΩ^Œ∞~°Û_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
áÈbã¨∞¿ãì+¨#¡Ö’ ilã¨ì~ü J~Úº HÀ~°∞ì‰õΩ "≥o§# J~°H˘~° ˆHã¨∞ÅÖ’
‰õÄ_® H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ '„áêã≤‰õĺ+¨<£ "å~°∞ xO^Œ#∞ U=∂„`«O
J#∞=∂#O ÖˉõΩO_® x~°∂Ñ≤OKåeû# J=ã¨~°O— J<Õ XHõ
=∞øeHõ"≥∞ÿ# <Õ~° x~°∂Ѩ}Ïã¨∂„`«O xOk`«∞_çH˜ tHõ∆ Ѩ_»‰õΩO_®
LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞Ok. J^≥ÖÏQÆO>Ë ÉÏkè`«∞~åe"≥·Ñ¨Ù# "åkOKåeû#
„áêã≤‰õĺ+¨<£ "å~°∞ xOk`«∞_ç `«~°Ñ¶¨Ù# "åkã¨∞Î#fl _çÃѶ<£û
ÖÏÜ«∞~ü`À ÖÏÅ∂pѨ_ç ˆHã¨∞#∞ HÍ"åÅ<Õ |ÅÇ‘Ï#Ѩ~°∞™êÎ~°∞.
^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ KåÖÏ `«‰õΩ¯= tHõ∆Å∞ =∂„`«"Õ∞ iáÈ~üì
JÜ«∂º~Ú. 1960, 70 ^Œâ◊HõOÖ’ [iy#@∞=O˜ =~°Hõ@fl
ǨÏ`«ºÅ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ =∞Ç≤ÏàÏã¨OѶ¨∂Å Hõ$+≤ =Å¡ ÉèÏ~°fÜ«∞
tH∆Í㨇$uÖ’ 1983, 87ÅÖ’ Ô~O_»∞ =ÚYº"≥∞ÿ# ã¨=~°}Å∞
[iQÍ~Ú. "≥Ú^Œ˜k ÃãHõ∆<£ 498 Z. ^•x„ѨHÍ~°O Éèí~°ÎQÍh, Éèí~°Î
`«~°Ñ¨Ù |O^èŒ∞=ÙÅ∞QÍh ÉÏkè`«∞~åeÃÑ· „‰õÄ~°OQÍ „Ѩ=iÎOz# ÖË^•
_ç=∂O_»∞¡ (Pi÷HõѨ~°"≥∞ÿ#q) Ãјì#@¡~Ú`Õ 3 ã¨O=`«û~åÅ =~°‰õΩ
tHõ∆ Ѩ_»∞`«∞Ok. Ô~O_»= =ÚYº"≥∞ÿ# =∂~°∞Ê UO@O>Ë ÃãHõ∆<£
304a á⁄O^Œ∞Ѩ~°K«|_çOk. nx „ѨHÍ~°O q"åǨÏO J~Ú# 7
ã¨O=`«û~åŠ֒ѨŠU^≥·<å J#∞=∂<åã¨Ê^Œ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ ¢ã‘Î
K«xáÈ~Ú#@¡~Ú`Õ D Kå=Ù =~°Hõ@fl ǨÏ`«ºQÍ QÆ∞iÎOѨ|_»∞`«∞Ok.
^•xH˜ HÍ~°‰õΩÖˇ·# Éèí~°ÎQÍh Éèí~°Î `«~°Ñ¶¨Ù |O^èŒ∞=ÙÅ∞QÍh 7
ã¨O=`«û~åÅ =~°‰õΩ tHõ∆‰õΩ QÆ∞~°=Ù`å~°∞.
D <ÕѨ^䌺OÖ’ ‰õΩ@∞O|OÖ’ ¢ã‘ÎÅÃÑ· [iˆQ Ç≤ÏOã¨#∞
x~ÀkèOK«_®xH˜ XHõ ã¨=∞„QÆ"≥∞ÿ# K«Ïìxfl fã¨∞‰õΩ~å"åÅx =∞Ç≤ÏàÏ
ã¨OѶ¨∂Å∞ 70= ^Œâ◊HõO #∞Oz Z<Àfl áÈ~åÏÅ∞ [~°∞ѨÙ`«∂
=ã¨∞Î<åfl~Ú. "å˜ Hõ$+≤ Ѷ¨e`«"Õ∞ `≥~°ÃÑ·H˜ 'QÆ$ǨÏÇ≤ÏO㨠#∞O_ç
¢ã‘ÎʼnõΩ ~°Hõ∆}— J<Õ ¿Ñ~°∞`À JHÀì|~ü 2005Ö’ =zÛ# H˘`«Î K«@ìO.
D K«@ìO aÅ∞¡~°∂ѨOÖ’ L#flѨʘ #∞Oz ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ
K«~°Û [~°∞QÆ∞`«∂ =™ÈÎOk. =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂Å _ç=∂O_»∞¡, =∞Ç≤ÏàÏ
™êkèHÍ~°`« HÀ~°∞‰õΩ<Õ "Õ∞^è•q=~°æ ã¨∂K«#Å "Õ∞~°‰õΩ ÉÏkè`«∞~åà◊§‰õΩ
H˘xfl J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# JOâßÅh D K«@ìOÖ’ KÕ~°Û_»O [iyOk.
D K«@ìO J=∞Å∞ÃÑ· KåÖÏ=∞OkH˜ JáÈǨÏÅ∞ LO_»@O ‰õÄ_®
QÆ=∞<å~°›O. D K«Ïìxfl XHõ =~°OÖÏ Jaè=i‚Oz#"å~°∞‰õÄ_®
ÖËHõáÈÖË^Œ∞.
K«@ìOÖ’ =ÚMϺOâßÅ∞ – Ç≤ÏO㨉õΩ áêÅÊ_Õ =ºH˜Î`À q"åǨÏ
ã¨O|O^èŒO HÍh, q"åÇ¨Ï ã¨fiÉèÏ=O Hõey# ã¨O|O^èŒOQÍh,
~°HõÎã¨O|O^èŒO HÍh, ^Œ`«Î`« ã¨O|O^èŒO HÍh LO_ç J`«x`À áê@∞
XˆH WO’¡ LO_Õ =∞Ç≤ÏàÏ ÉÏkè`«∞ÅO^ŒiH© D K«@ìO =iÎã¨∞ÎOk.
(ÃãHõ∆<£ 2Z). L^•Ç¨Ï~°} – ÉèÏ~°º, `«e¡, JHõ¯, K≥Öˇ¡Å∞, ‰õÄ`«∞~°∞,
q`«O`«∞"≥·# |O^èŒ∞=Ù.
âßs~°Hõ, Öˇ·OyHõ Ç≤ÏOã¨, ^Œ∂+¨}, ÉèÏ"À^ÕfiQÆ, Pi÷Hõ Ѩ~°"≥∞ÿ#
Ç≤ÏOã¨ÅxflO˜H© =iÎOKÕÖÏ QÆ$ǨÏÇ≤ÏO㨠x~°fiK«#O Ѩikèx D
K«@ìO qã¨Î$`«O KÕã≤Ok (ÃãHõ∆<£ 3). L^•Ç¨Ï~°} – H˘@ì_»O, `«#fl_»O,
`ÀÜ«∞_»O (âßs~°Hõ Ç≤ÏOã¨, |Å=O`«OQÍ J#∞ÉèíqOK«_»O, Jj¡Å,
Jã¨ÉèíºHõ~° ^Œ$âߺÅ#∞ K«∂_»=∞x |Å=O`«ÃÑ@ì_»O,
‰õΩ@∞O|Ç≤ÏO㨠#∞O_ç ¢ã‘ÎʼnõΩ ~°Hõ∆}K«@ìO
q=∞~°≈<å`«‡Hõ qâı¡+¨}
–_®IIx~°‡Å
ã‘΢Å∞ – K«@ìOã‘΢Å∞ – K«@ìOã‘΢Å∞ – K«@ìOã‘΢Å∞ – K«@ìOã‘΢Å∞ – K«@ìO

12. 12 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
J#∞=∂xOK«_»O. ¿Ñ~°∞¡ÃÑ@ì_»O (L^ÕfiQÍ`«‡Hõ"≥∞ÿ# Ç≤ÏOã¨)
L^ÀºQÆO KÕÜ«∞x=fiHõáÈ=_»O ÖË^• L^ÀºQÆO =kÖËÜ«∞=∞x
XuÎ_ç `Õ=_»O, ÉèíÜ«∞ÃÑ@ì_»O, Pã≤Îáêã¨∞ÎÅ#∞ P"≥∞‰õΩ
W+¨ìOÖˉõΩO_® J=∞‡=∞x XuÎ_ç `Õ=_»O (Pi÷HõÇ≤ÏOã¨).
¢ã‘Î ‰õΩ@∞O|Ç≤ÏO㨉õΩ QÆ∞~“`«∞#fl^Œx `≥eã≤# U =ºH˜Î
J~Ú<å㨈~, JO^Œ∞‰õΩ ã¨O|OkèOz# ã¨=∂Kå~åxfl ã¨O|Okè`«
JkèHÍ~°∞Å („á⁄>ˇHõ∆<£ PѶ‘ã¨~ü, "≥∞l¢¿ãìò, ¿ã"åã¨Oã¨÷Å∞) ^Œ$+≤ìH˜
fã¨∞H˘x ~å=K«∞Û. ¢ã‘ÎH˜ ~°Hõ∆} HõeÊOK«=K«∞Û (ÃãHõ∆<£ 4).
ÉÏkè`«∞~åÅ∞ Ç≤ÏOã¨#∞ HÀ~°∞ì^Œ$+≤ìH˜ fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜
=ÚO^Œ∞ U WO’¡ x=ã≤ã¨∂Î LO^À J^Õ WO’¡ P"≥∞ x=ã≤OK«QÆÅ
ǨωõΩ¯#∞ HÀ~°∞ì HõeÊã¨∞ÎOk. P WÅ∞¡ P"≥∞ ™⁄O`«O HÍHõáÈ~Ú<å,
P WO˜ÃÑ· P"≥∞‰õΩ Pi÷HõѨ~°"≥∞ÿ# ǨωõΩ¯Å∞ ÖËHõáÈ~Ú<å P"≥∞#∞
"≥à◊§Q˘@ì_®xH˜ Z=iH© JkèHÍ~°O LO_»^Œ∞ (ÃãHõ∆<£ 17)
ˆHã¨∞ #"≥∂^Œ∞ J~Ú# `«~°∞"å`« uiy `«#ÃÑ· Ç≤ÏOã¨
H˘#™êQÆ∞`«∞O^Œ<Õ J#∞=∂#O ÉÏkè`«∞~åeH˜ =zÛ#ѨÙ_»∞ `«##∞
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ „Ѩu"åk Ç≤ÏOã≤OK«‰õΩO_® "Õ∞l¢¿ãìò #∞O_ç
L`«Î~°∞fiÅ∞ á⁄O^Œ=K«∞Û. ÉÏkè`«∞~åÅ∞ L^Àºy J~Ú#@¡~Ú`Õ
P"≥∞ ѨxKÕ¿ã ã¨÷ÅOÖ’H˜ "≥à◊§_»O, ÉÏkè`«∞Å∞ z#flÑ≤Å¡Å~Ú`Õ
"åi ã¨∂¯Å∞H˜ "≥à◊§_»O, ÉÏkè`«∞~åe`À U ~°∂ѨOÖ’<≥·<å JO>Ë
=ºH˜ÎQÆ`«OQÍ, >ˇeá¶È<£, W–"≥∞~ÚÖò ^•fi~å =∂Ï¡_»Ïxfl
"Õ∞l¢¿ãìò L`«Î~°∞fiÅ ^•fi~å x¿+kèOK«=K«∞Û (ÃãHõ∆<£ 18).
<≥Å<≥ÖÏ Éèí~°}O, „^Œ=º~°∂ѨOÖ’ #+¨ìѨiǨ~°O,
‰õΩ@∞O|Ç≤ÏO㨠=Å¡ #+¨ìáÈ~Ú# P^•Ü«∞O, "≥·^•ºxH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
Y~°∞ÛÅ∞, Pã≤Î #+¨ìO xq∞`«ÎO ѨiǨ~°O g@xflO˜ HÀã¨O
"Õ∞l¢¿ãìò L`«Î~°∞fiÅ ^•fi~å ÉÏkè`«∞~åeH˜ Pi÷HõOQÍ ~°Hõ∆}
HõeÊOK«=K«∞Û (ÃãHõ∆<£ 20, 22)
‰õΩ@∞O|Ç≤ÏO㨉õΩ áêÅÊ_»¤=ºH˜ÎH˜ XHõ ã¨O=`«û~°O *ˇ·Å∞tHõ∆
ÖË^• 20,000 ~°∂áêÜ«∞Å [i=∂<å ÖË^• Ô~O_»∂ qkèOK«=K«∞Û
(ÃãHõ∆<£ 31). D K«@ìO ‰õΩ@∞O|Ç≤ÏOã¨#∞ <å<£–ɡ~ÚÅ|∞Öò
<Õ~°OQÍ ¿Ñ~˘¯Ok. JO`ÕHÍHõ, D K«@ìO „ѨHÍ~°O XHõ¯ ÉÏkè`«∞~åe
™êHõ∆ºO P^è•~°OQÍ<Õ „Ѩu"åkx tH˜∆OK«=K«∞Û. W`«~° ™êH∆ͺ^è•~åÖËg
J=ã¨~°OÖË^Œ∞ (ÃãHõ∆<£ 32(2))
ÉÏkè`«∞~åeH˜ ã¨`«fi~°<åºÜ«∞O KÕ‰õÄ~°Û_»"Õ∞ D K«@ìO
„Ѩ^è•<À^ÕÌâ◊O. HÀ~°∞ìÖ’ JaèÜ≥∂QÆO ^•YÖˇ·# =¸_»∞~ÀAÖ’¡<Õ P
JaèÜ≥∂QÍxfl ѨijeOKåÅx, 60 ~ÀAÖ’¡QÍ ˆHã¨∞ÃÑ· f~°∞Ê
W"åfiÅx D K«@ìO ¿Ñ~˘¯#flk (ÃãHõ∆<£ 12(Z)(4)(5)).
K«@ìO J=∞Å∞‰õΩ ã¨O|OkèOz# Ü«∞O„`åOQÆOÖ’ ã¨O~°Hõ∆}
JkèHÍ~°∞Å∞ „á⁄>ˇHõ∆<£ PѶ‘ã¨~°∞¡), ¿ã"åã¨Oã¨÷Å∞ (ã¨sfiãπ „á⁄"≥·_»~üû)
Ju=ÚYº"≥∞ÿ# "å~°∞. ã¨O~°Hõ∆} JkèHÍ~°∞Å xÜ«∂=∞HõO
~å¢+¨ì„ѨÉèí∞`«fi ÉÏ^茺`« (ÃãHõ∆<£ 8)
¿ã"åã¨Oã¨÷Å∞ D K«@ìѨikèÖ’ ѨxKÕÜ«∂ÅO>Ë ™⁄Ãã·©
il¢¿ãì+¨<£ K«@ìO H˜O^Œ HÍh HõOÃÑhÜ«∂H±ì H˜O^Œ HÍh il¢¿ãì+¨<£
KÕã¨∞HÀ=eû# J=ã¨~°O LOk (ÃãHõ∆<£ 10)
D K«Ïìxfl J=∞Å∞Ѩ~°K«_»OÖ’ „á⁄>ˇHõ∆<£ PѶ‘ã¨~ü XHõ
H©ÅHõ"≥∞ÿ# áê„`« =Ç≤ÏOKåeû LO@∞Ok. ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ J`«#∞/ P"≥∞
x~°fiÇ≤ÏOKåeû# ÉÏ^茺`«Å∞ –
ÉÏkè`«∞~åÅ∞ ˆHã¨∞ "ÕÜ«∞_®xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»@O,
ÉÏkè`«∞~åeÃÑ· [iy# Ç≤ÏO㨠QÆ∞iOz iáÈ~üì `«Ü«∂~°∞KÕã≤
"Õ∞l¢¿ãìò‰õΩ W"åfie, P"≥∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl Ü≥∞_»Å ã¨Ç¨Ü«∞ˆHO„^ŒOÖ’
KÕiÊOK«_»O, ÉÏkè`«∞~åeH˜ "≥·^Œºã¨Ç¨Ü«∞O JO^Õ@@∞¡ K«∂_®e,
ÉÏkè`«∞~åeH˜ 498 Z H˜O^Œ ˆHã¨∞ "Õã¨∞H˘<Õ J=HÍâ◊O LO^Œx
`≥eÜ«∞*ˇÑ¨ÓÎ P"≥∞ QÆ#Hõ W+¨ìѨ_ç`Õ ˆHã¨∞ "ÕÜ«∞_®xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O
K͆Ƕe.
Wq H͉õΩO_® XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# ÉÏ^茺`« „á⁄>ˇHõ∆<£ PѶ‘ã¨~ü
ÃÑ·# LOk. `«# ѨikèÖ’ L#fl il¢ã¨ì~ü J~Ú# ¿ã"åã¨Oã¨÷Å∞,
<åºÜ«∞ã¨ÅǨ^•~°∞Å∞ ã¨Ç¨Ü«∞ˆHO„^•Å∞, "≥·^Œºã¨^Œ∞áêÜ«∂Å
*Ïa`å#∞ "≥∞~ÚO>ˇÿ<£ KÕÜ«∂e (ÃãHõ∆<£ (5)(9)). ¿ã"åã¨Oã¨÷Å∞
„á⁄>ˇHõ∆<£ PѶ‘ã¨~ü x~°fiÇ≤ÏOKåeû# ÉÏ^茺`«Ö’¡ H˘xfl =∂„`«"Õ∞
x~°fiÇ≤ÏOKåeû LOk. JO>Ë ÉÏkè`«∞~åeÃÑ· Ç≤ÏO㨠QÆ∞iOz
iáÈ~üì `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞_»O, ÉÏkè`«∞~åÅ∞ HÀi# Ü≥∞_»Å
"≥·^Œºã¨^Œ∞áêÜ«∞O, ¿ã"åã¨Oã¨÷Å ã¨^Œ∞áêÜ«∂xfl P"≥∞‰õΩ
HõÅ∞QÆ*ËÜ«∞_»O (ÃãHõ∆<£ 10).
D K«@ìO ¢ã‘ÎʼnõΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# ǨωõΩ¯Å#∞ HõeÊOK«@"Õ∞
H͉õΩO_® '‰õΩ@∞O|Ç≤ÏO㨗, 'ÉÏkè`«∞~åÅ∞— x~°fiK«<åxfl
qã¨Î$`«Ñ¨~°K«@O ^•fi~å =∞Ç≤ÏàÏã¨OѶ¨∂Å ã¨∞n~°…"≥∞ÿ# HÀÔ~¯Å#∞
ѨiQÆ}#Ö’H˜ fã¨∞HÀ=_»O `«Ñ¨Ê‰õΩO_® ǨÏi¬OK«`«QÆæ q+¨Ü«∞"Õ∞.
HÍx J=∞Å∞Ѩ~°K«ÏxH˜ U~åÊ>ˇÿ# Ü«∞O„`åOQÆO JO>Ë „á⁄>ˇHõ∆<£
PѶ‘ã¨~üû, ¿ã"åã¨Oã¨÷Å áê„`«ÅÃÑ· JáÈǨÏÅ∞ =ºHõÎѨ~°K«@OÖ’
Pâ◊Û~°ºO Ug∞ÖË^Œ∞.
=∞Ç≤ÏàÏã¨OѶ¨∂Å∞, "Õ∞^è•q=~°æO „á⁄>ˇHõ∆<£ PѶ‘ã¨~üû ÉÏ^茺`«Å
QÆ∞iOz qaè#fl Jaè„áêÜ«∂Å∞ =ºHõÎѨ~°K«@O [iyOk.
1)=∞Ç≤Ïà◊efl =∂„`«"Õ∞ „á⁄>ˇHõ∆<£ PѶ‘ã¨~üûQÍ "Õ~ÚOKåe
2) ™ê=∂lHõã¨Ê$Ç¨Ï Hõey#@∞=O˜ "åix, 3) K«@ì
Ѩi*Ï˝#O L#fl"åix, 4) WO`«‰õΩ=Ú#∞¿Ñ „ѨÉèí∞`«fi ÉÏ^茺`«Å∞
x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl"åix H͉õΩO_® „Ѩ`ÕºHõOQÍ ÃÑ·#K≥Ñ≤Ê#@∞=O˜
J~°›`«Å∞ Hõey#"åix xÜ«∞q∞OKåe.
„á⁄>ˇHõ∆<£ PѶ‘ã¨~üû ÉÏ^茺`«Å∞ KåÖÏ H©ÅHõ"≥∞ÿ#q HÍ|˜ì
"åi xÜ«∂=∞HõOÖ’ J~°›`«Å q+¨Ü«∞OÖ’ [<åaè„áêÜ«∂xfl ^Œ$+≤ìÖ’
ÃÑ@ìHÀ=Åã≤# J=ã¨~°O LOk. D K«@ì„ѨHÍ~°O ¿ã"åã¨Oã¨÷Å∞
il+¨ì~ü J~Ú LO_®Å<Õ x|O^èŒ# ZO`ÀHÍÅOQÍ =∞Ç≤ÏàÏ

13. 13=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
JÉèí∞º#flu HÀã¨O ѨxKÕã¨∞Î#fl =∞Ç≤ÏàÏã¨OѶ¨∂ÅH˜ XHõ J=~À^èŒOQÍ
=∂ˆ~ J=HÍâ◊O LOk. JO`ÕH͉õΩO_® D x|O^èŒ# W`«~°^ÕâßÅ
Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O`À ѨxKÕ¿ã Z<£lF P~°æ<≥·*Ë+¨<£ûH˜ Z‰õΩ¯=
J=HÍâ◊O HõeÊOz, D K«Ïìxfl ^Œ∞ifixÜ≥∂QÆ Ñ¨iKÕ J=HÍâ◊O
LOk.
‰õΩ@∞O|Ç≤ÏOã¨x ã¨=¸ÅOQÍ x~°∂‡eOKåÅO>Ë
K«ÏìÅ=Å¡ =∂„`«"Õ∞ ™ê^茺O HÍ^Œ∞. ¢ã‘ÎÅÃÑ· Ç≤ÏOã¨H˜
=¸ÅHÍ~°}ÏÖˇ·#@∞=O˜, ã¨fiO`åã≤÷, Ñ≤`«$™êfi=∞ºO, ¿Ñ^ŒiHõO,
Jq^Œº, =∞^Œºáê#O ã¨=¸ÅOQÍ x~°∂‡eOK«#O`«=~°‰õΩ
QÆ$ǨÏÇ≤ÏOã¨x JiHõ@ì_»O Hõ+¨ì™ê^茺O. X
P~ÀA PѶ‘ã¨∞Ö’ KåÖÏѨx LO_»@O =Å¡ Hõ∆}O fiHõ
ÖˉõΩO_® LOk. á⁄^Œ∞Ì##OQÍ _»∂º©H˜ =zÛ#^•xfl ™êÜ«∞O„`«O
P~°=Ù`«∞<åfl WOHÍ ZHõ¯_ç Ѩx JHõ¯_Õ LOk. WO`«Ö’ =∂ =~°¯~ü
=zÛ UO ^˘~°™êh... KåÜü∞ `Õ"åÖÏfl Jx J_çyOk. P =∂@
q<Õã¨iH˜ „áê}O ÖËK˘zÛOk. ZO`«=∞Ozk ÅH˜∆‡ Jx ã¨O`À+¨O`À
ÉϺQ∑Ö’#∞O_ç _»|∞ƒÅ∞ fã≤zÛ KåÜü∞ `≥=∞‡x K≥Ñ≤Ê<å. ÅH˜∆‡
KåÜü∞ `≥zÛ HõѨCÖ’ áÈã≤ WzÛOk. #∞=ÙfiQÆ∂_» `åQÆ∞ ÅH©∆‡
JO>Ë `«#∞ ‰õÄ_» HõѨCÖ’ áÈã¨∞H˘x `åQÆ_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃјìOk.
ÅH˜∆‡ =Ü«∞ã¨∞û ^•^•Ñ¨Ù 50 ã¨O=`«û~åÅ∞ LO@∞Ok. PѶ‘ã¨∞Ö’
JO^Œ~°∂ "≥àı§^•HÍ LO_ç `«~°∞"å`« á¶êº#∞¡, Öˇ·@∞¡ PѶπ KÕã≤
`åà◊O "Õã≤, `åà◊OK≥q "åKü"≥∞<£H˜ WzÛ "≥àϧe. JO^Œ∞QÆ∞iOz
ÖËò JÜÕ∞ºH˘nÌ ZѨC_»∞ "≥àÏÎ~å Jx K«∂ã¨∂Î LO@∞Ok. UO
^˘~°™êh WOHõ ZO`«¿ãѨ٠LO@=Ù Jx J_çyOk. WOHÀ
J~°÷QÆO@Ö’ áÈ`å ÅH©∆‡ Jx K≥Ñ≤Ê<å. UO ^˘~åûh ÉÏQÍ
ã¨Oáêkã¨∞Î#fl=Ù... ÉÏQÍ ‰õÄ_»Éˇ˜ì LO@=Ù... =∞i ÃÑà‹§Ñ¨C_»∞
^˘~°™êh Jx J_çyOk. <Õ#∞ #=Ùfi`«∂ JÉσ~Ú WOHÍ ^˘~°HõÖË^Œ∞
ÅH©∆‡.... JÉσ~Ú ^˘~°HõOQÍ<Õ ÃÑO_ç¡ J<åfl. UO ^˘~åûh L^ÀºQÆO
KÕ¿ã JÉσ~Ú HÀã¨O K«∂ã¨∞Î<åfl~å... J~Ú<å g∞^•O’¡ L^ÀºQÆO
KÕ¿ã"åà◊√§ `«‰õΩ¯= QÆ^•... J~Ú<å g∞~°∞ "åºáê~°O KÕ¿ãÎ |OQÍ~°O
J=Ù`«∞O^Œ=∂‡. <å=∂@ qx L^ÀºQÆO, L^ÀºQÆO Jx
Z^Œ∞~°∞K«∂_»Hõ "åºáê~°O KÕ¿ã =∞Oz =∂~åA Z=Ô~·<å ^˘iH˜`Õ
HÍ^Œ#‰õΩ. P_»Ñ≤Å¡‰õΩ ZO`« `˘O^Œ~°QÍ ÃÑà◊§~Ú`Õ JO`« =∞Ozk
JOk. ÅH˜∆‡ "åºáê~°O Jx ZO^Œ∞HõO@∞O^À, UO =∂Ï¡_»∞`«∞O^À
<åHõ~°÷O HÍÖË^Œ∞. UO˜ ÅH©∆‡ "Õ∞O "åºáê~°O K≥Ü«∞º_»O UO©...
=∂ WO’¡ JO^Œ~°∂ K«^Œ∞=Ù‰õΩx L^ÀºQÍÅ∞ KÕã¨∞Î#fl"åàı§.
J~Ú<å JÖÏ J<åfl"ÕO© J<åfl. J^ÕO@=∂‡ g∞~°∞ HÀ=∞@∞¡
QÍ^• Jx J_çyOk. HÍ^Œ∞ ÅH©∆‡ "Õ∞O =∂Ö’à◊§O Jx K≥Ñ≤Ê<å.
J=Ùfi<å..... Jx Pâ◊Û~°ºOQÍ K«∂ã¨∂Î.... =∞Oz L^ÀºQÆO KÕã¨∂Î
ÉÏQÍ ã¨Oáêk™êÎ LO>Ë ÃÑ^ŒÌ‰õΩÅO J#∞‰õΩ<åfl =∞s P ‰õΩÅO
J#∞HÀÖË^Œ∞. Hõ@∞ì, ÉÁ@∞ì, #∞=Ùfi ‰õÄ_® H˘OK≥O <åEQÍæ
LO_Õã¨iH˜ HÀ=∞@∞¡ J#∞‰õΩ<åfl Jx KåÖÏ Pâ◊Û~°ºáÈ`«∂... U^À
Ѩx L#fl@∞¡ JHõ¯_ç#∞O_ç "≥o§áÈ~ÚOk. <Õ#∞ QÆ|QÆÉÏ Ñ¨x F
H˘eH˜¯ `≥zÛ... ÉϺQ∑ ã¨~°∞̉õΩx "≥o§áÈÜ«∂#∞. ^˘~åûh.... ^˘~åûh...
Jx =∂Ï¡_Õ ÅH˜∆‡ #∞=Ùfi Jx =∂Ï¡_»@O QÆ=∞xOz<å U^À
Pâ◊Û~°ºOÖ’ LOkÖË Jx J#∞‰õΩ<åfl. J~Ú<å W^ÕO H˘`«ÎHÍ^Œ∞QÍ...
=∂Ö’à◊§O Jx `≥eÜ«∞QÍ<Õ U^À Ѷ¨∞’~°O [iyáÈ~Ú#@∞¡ KÕ™êÎ~°∞.
JO^Œ∞ˆH ÃÑ^ŒÌ Ѩ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞.
=∞~°∞<å_»∞ <Õ#∞ PѶ‘ãπH˜ =KÕÛã¨iH˜ <å ã‘ò ^ŒQÆæ~° ÅH˜∆‡
Z^Œ∞~°∞K«∂™êÎ LOk. =∞x+≤ KåÖÏ P`«$`«QÍ L#fl@∞¡ Hõ#|_çOk.
UO˜ ÅH©∆‡ WHõ¯_»∞<åfl=Ù Jx J_çQÍ#∞. UOÖË^Œ∞ h`À H˘OK≥O
=∂Ï¡_®e JOk. UO’ K≥ѨC J<åfl. <å‰õΩ XHõ¯_Õ H˘_»∞‰õΩ.
KåÖÏ JO^ŒOQÍ LOÏ_»∞. ™⁄O`« WÅ∞¡Ok... JO@∂ U^À K≥ѨÓÎ
LOk. W^ŒO`å <åÔHO^Œ∞‰õΩ K≥ѨÙÎ<åfl=Ù ÅH©∆‡ J<åfl. g∞ ‰õΩÅOÖ’
ZÖÏQÍ K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl"åà◊√§ LO_»~°∞ Hõ^•! WOHÍ ZO`«HÍÅO WÖÏ
ÃÑo§ KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® LOÏ=ÙQÍh.... <å H˘_»∞ÔH·`Õ h‰õΩ K«Hõ¯QÍ
LO@∞Ok Jx U^À Q˘Ñ¨Ê q+¨Ü«∞O HõxÃјì#@∞ì K≥ѨC‰õΩO@∂
áÈ`«∂ LOk. <å‰õΩ P Hõ∆}OÖ’ P"≥∞x K«∂¿ãÎ ã‘iÜ«∞ãπQÍ
K≥ѨÙÎ#fl@∞ìQÍ<Õ LOk. J~Ú<å #=∞‡ÖËHõáÈÜ«∂#∞. D"≥∞ x[OQÍ
K≥ѨÙÎO^• UO˜ Jx x~åú~°} KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ h H˘_»∞‰õΩ UO
K«^Œ∞=Ù‰õΩ<åfl_»∞ ÅH©∆‡ Jx J_çQÍ. Jk q#QÍ<Õ ÅH˜∆‡ "≥ÚǨÏO
H˘OK≥O z#fl|∞K«∞ÛH˘x "Õ∞=Ú ~åAÅO `≥Å∞™ê... U^À HÍÅO
Hõeã≤~åHõ <å =∞QÆ_»∞ K«zÛáÈ`Õ <Õh L^ÀºQÆO K≥Ü«∂ºeû =ã¨∞ÎOk.
<å H˘_»∞ˆH¯O@=∂‡... =∂~åA. "å_»∞ ZO`« K«Hõ¯QÍ LOÏ_À
`≥Å∞™ê JOk. W=fihfl K≥ѨÙÎOk QÍx K«^Œ∞=Ù ã¨OQÆu K≥ѨÊ_»O
ÖË^Œ∞. =∞m§ J_çQÍ UO K«k"å_»∞ ÅH©∆‡ Jx. UO^Œ=∂‡ K«^Œ∞=Ó..
K«^Œ∞=Ó Jx XHõ>Ë QÆ∞zÛ QÆ∞zÛ J_»∞QÆ∞`«∞<åfl=Ó? "å_»∞
WO@~üÖ’ XHõ ѨsHõ∆OÖ’ `«Ñ≤Ê<å_»∞. J~Ú<å UO `åёѨxH˜
áÈ`«∞O_»∞. ~ÀA‰õΩ 100 ~°∂áêÜ«∞Å∞ ã¨Oáêkã¨Î_»∞. J~Ú<å g∞
‰õΩÅOÖ’ WO`«HõO>Ë =∞Oz ã¨O|O^èŒO h‰õΩ ^˘~°∞‰õΩ`«∞O^•...
g∞ ‰õΩÅOÖ’ U iH∆Í"å_Àfl KÕã¨∞‰õΩ<Õ|^Œ∞Å∞ <å H˘_»∞‰õΩ<Õ KÕã¨∞HÀ..
~åAÅ Ñ≤Å¡==Ù`å=Ù. Ô~O_»∞ѨÓ@ÖÏ =∞OzQÍ =O_çÃÑÏì=O>Ë
hHõO>Ë Z‰õΩ¯= ã¨Oáêkã¨Î_»∞. =∂ÖÏO˜ ~åAÅ ã¨O|O^èŒO
'‰õΩÅO—`À `«Ñ¨Ê K«∂_»ÖË~å?
–Ç≤Ï_çOa
^Œo`« =∞Ç≤Ïà◊^Œo`« =∞Ç≤Ïà◊^Œo`« =∞Ç≤Ïà◊^Œo`« =∞Ç≤Ïà◊^Œo`« =∞Ç≤Ïà◊

14. 14 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
~å=_»O h J^Œ$+¨ìO J#∞HÀ"åÖˇ JOk. <å‰õΩ ëêH± `«ye#O`«
Ѩ<≥·Ok. UO ["å|∞K≥áêÊÖ’ J~°÷O HÍ=_»O ÖË^Œ∞. P"≥∞ ##∞fl,
<å ‰õΩÖÏxfl J==∂xã¨∞ÎOk. =~°¯~ü J~Ú LO_ô P"≥∞HõO>Ë
L#fl`«™ê÷#OÖ’ L#fl ##∞fl Z‰õΩ¯=‰õΩÅO J<Õ JǨÏO`À
J==∂x™ÈÎOk. D"≥∞‰õΩ WO`« K«#∞qzÛ =∂Ï¡_ç#O^Œ∞‰õΩ ##∞fl
<Õ#∞ K≥ѨCfã≤ H˘@∞ìHÀ"åe Jx u@∞ì‰õΩO@∂... UO
=∂Ï¡_»∞`«∞<åfl"À `≥e¿ã =∂Ï¡_»∞`«∞<åfl"å ÅH©∆‡? Jx J_çQÍ#∞.
P"≥∞ J^Õg∞ Ѩ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® WOHÍ U^À =∂Ï¡_»∞`«∂ LOk.
P"≥∞ =∂@Å∞ qO@∞#flH˘nÌ P ^Œ=_», D ^Œ=_» "å~ÚOKå
Å#flO`« HÀѨO =™ÈÎOk. HÍx HÀѨO kQÆq∞Oy, WOÔHѨC_»∂ <å
^ŒQÆæ~° WÖÏ =∂Ï¡_»‰õΩ. #∞=Ùfi WHõ¯_» =~°¯~üq, h ǨÏ^Œ∞ÌÖ’¡
#∞=ÙfiO_»_»O =∞Ozk Jx gÅ~Ú#O`« ™œ=∞ºOQÍ K≥áêÊ#∞.
(ZO^Œ∞HõO`« ™œ=∞ºOQÍ K≥áêÊ<å Jx D ~ÀAH© u@∞ì‰õΩOÏ#∞.
z#fl L^ÀºQÆã¨∞ÎÅx ZѨC_»∂ `«‰õΩ¯=QÍ K«∂_»‰õÄ_»^Œ<Õ ÉèÏ=O`À<Õ
HÍ"˘K«∞Û P"≥∞#∞ QÆ|∞‰õΩ¯# UO J#ÖËHõáÈÜ«∂#∞.)
P... UO˜... UO K«∂ã¨∞H˘x P >ˇ‰õΩ¯ h‰õΩ.... <Õ#∂
K«∂™êÎ#∞ h‰õΩ ZÖÏO˜ "≥ÚQÆ∞_˘™êÎ_À JO@∂ JHõ¯_ç#∞O_ç
HÀѨOQÍ "≥o§áÈ~ÚOk. á⁄^Œ∞Ì<Õfl "≥^èŒ= #∂ºÃã#∞û Jx
u@∞ì‰õΩO@∂ Ѩx „áê~°OaèOKå#∞.
`«~°∞"å`« Ô~O_»∞k<åÅ =~°‰õΩ ##∞fl K«∂¿ãÎ P"≥∞‰õΩ HÀѨO,
P"≥∞x K«∂¿ãÎ <å‰õΩ HÀѨO. `«~åfi`« P"Õ∞ "≥∞Å¡ "≥∞Å¡QÍ
=∂Ï¡_çOk. <å‰õΩ =∂Ï¡_»Hõ `«Ñ¨Êx Ѩiã≤÷u. ÖˉõΩO>Ë P"≥∞
Ѩ#∞¡‰õÄ_® <Õ<Õ KÕã¨∞HÀ"åÅ. HÍx `«~°∞"å`« `«~°∞"å`« P <ÀÏ
D<ÀÏ <å ÃÑo§ QÆ∞iOz ÅH˜∆‡ ÖËxáÈxq =∂Ï¡_»∞`«∞O^Œx
`≥eã≤Ok. áÈ~Ú Q˘_»= ÃÑ@∞ì‰õΩO^•O JO>Ë <å`À ÉÏQÍ<Õ
=∂Ï¡_»∞`«∞Ok, "≥#Hõ J<Õ =∂@ʼnõΩ U=∞x J_»QÍe Jx
Ѩ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® T~°∞H˘<åfl#∞.
H˘xfl~ÀAʼnõΩ <Õ#∞ "Õˆ~ ÃãHõ∆<£H˜ =∂~å#∞. ZHõ¯_» L<åfl
P QÍÜ«∞O JÖÏ QÆ∞K«∞Û‰õΩO@∂<Õ LOk. D ÅH˜∆‡ `«~°∞"å`«
~ÀAÖ’¡ ѨxQÆ@∞ìH˘x =∂ ÃãHõ∆<£H˜ =zÛ JO^ŒiH© <å H˘_»∞‰õΩ
ÃÑO_ç¡ Jx K≥ѨÓÎ, J=∂‡~Ú ZO`« JO^ŒOQÆ∞O@∞O^À =i‚Oz
=i‚Oz K≥Ñ≤ÊOk. <Õ#∞ Ѩ˜ìOK«∞HÀ=_»O =∂<Õ™ê#∞. `«~°∞"å`«
#∞O_ç <Õ#∞ P"≥∞‰õΩ ZHõ¯_» Hõ#|_ç<å ÃÑà‹§Ñ¨C_»∞ ^˘~°™êh Jx
ÃÑ^ŒÌQ˘O`Õã¨∞H˘x JO^ŒiH© q#|_ÕÖÏ =∂Ï¡_»_»O, =∂ ^˘~°™êx
ѨѨÊ#flO Z#fl_»∞ uxÑ≤ã¨Î^À U"≥∂ JO@∂ ™êQÆnã¨∂Î
=∂Ï¡_»∞`«∞O_Õk. JO^Œ~°∂ LO_»QÍ ^˘~°™êh <å‰õΩ =∞#=_»∞
ѨÙÏì_»∞ `≥Å∞™ê Jx XH˜O`« QÆ~°fiOQÍ K≥ѨÙ`«∞Ok.
XHõ~ÀA <Õ#∞, <å „ÃѶO_»∞ U^À =∂Ï¡_»∞‰õΩO@∂ LO>Ë
=zÛ ''UO ^˘~°™ê#∂¡ WOHÍ ÃÑo§à◊√§ KÕã¨∞HÀ~å? ZO`«HÍÅO
J=∂‡<å~Ú#Å QÆ∞O_≥Åg∞^Œ∞OÏ~°∞—— JOk. "≥O@<Õ <å „ÃѶO_»∞
HÀѨOQÍ ''hÔHO^Œ∞‰õΩ ÅH©∆‡, =∂ `«e¡^ŒO„_»∞ʼnõΩ ÖËx ÉÏ^èŒ. #∞"ÕfiO
uO_çÃÑ_»ÎÖË=Ù Hõ^•, h Ѩx #∞=Ùfi KÕã¨∞HÀ—— Jx QƘìQÍ JOk.
^•xH˜ P"≥∞ ''ã¨Oáêkã¨∞Î<åflO Jx JO`« q∞_çã≤áê@∞
ѨxH˜~å^Œ=∂‡... =KÕÛ"å_»∞ =OK«∞`å_»∞ÖË... J~Ú<å g∞
=∞QÆ"åà◊√§ KåÖÏ "≥Ú~°@∞QÍ LOÏ~°∞QÍ—— JO@∂
"≥o§áÈ~ÚOk. =∂ W^ŒÌiH© Xà◊√§ =∞O_çOk. P"≥∞ ^ŒQÆæ~°‰õΩ "≥o§
UOk ÅH˜∆‡ UO@O@∞<åfl=Ù Jx xÅnã≤ J_çy`Õ, JÜ≥∂º
^˘~°™ê#∂¡.... ã¨~°^•QÍ J<åfl#∞ JOk.
JѨʘ#∞O_ç D ÅH˜∆‡H˜ ZO`« Pã¨HÀÎ <Õ<≥=ifl ÃÑo§
KÕã¨∞‰õΩOÏ<å Jx. HõxÑ≤Oz# „Ѩu™ês U^À XHõ QÍÜ«∞O
K≥Ü«∂ºÅ#∞‰õΩO@∞Ok. ZѨC_»∂ XHõ q^èŒ"≥∞ÿ# JHõ¯ã¨∞`À U^À
XHõ˜ JO@∂ LO@∞Ok. <å‰õΩ#fl ÉÏ^茺`«Å =Å¡ WѨʘH© <Õ#∞
ÃÑo§ KÕã¨∞HÀÖË^Œ∞. D S^•~°∞ ã¨O=`«û~åÅÖ’ HõxÑ≤Oz# „Ѩu™ês
Ç≤ÏOã≤ã¨∂Î<Õ LOk.
"≥Ú^Œ’¡ U"≥∂ JxOkÖË Jx T~°∞‰õΩ<åfl#∞. ^•xfl ZÖÏ
Z^Œ∞~À¯"åÖ’ `≥eÜ«∞Hõ ÉèíiOKå#∞. P"≥∞ Hõ#|_çO^ŒO>Ë KåÖÏ
ÉèíÜ«∞O "Õ¿ãk. ZÖÏQÀÖÏ `«Ñ≤ÊOK«∞‰õΩ uiˆQ^•xfl. P"≥∞ nxfl
JÅ∞ã¨∞QÍ fã¨∞H˘x "≥kH˜ "≥kH˜ =∞s Ç≤ÏOã≤ã¨∞ÎOk. D
=∞^茺HÍÅOÖ’ <Õ<˘Hõ „ѨQÆujÅ ã¨OѶ¨∞OÖ’ ‰õΩÅO–^•xѨÙ@∞ìHõ
g∞^Œ J=QÍǨÏ<å `«~°QÆuH˜ "≥àϧ#∞. P HÍ¡ã¨∞ q<åflHõ XH˘¯Hõ¯˜QÍ
J~°÷O J=™êQÍ~Ú. WO`«HÍÅO ÅH˜∆‡ #<≥flO^Œ∞‰õΩ WO`«QÍ
"≥O@|_ç J==∂xã¨∞ÎOk. <Õ<≥O^Œ∞‰õΩ P"≥∞#∞ Ug∞
J#ÖËHõáÈ`«∞<åfl#∞. ZO^Œ∞H˜O`« Ç≤ÏOã¨#∞ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl#∞...
ã¨=∂[O J„QƉõΩÖÏÅH˜ Jxfl J=HÍâßÅ`Àáê@∞ ÃÑ^ŒÌ<À~°∞#∞
‰õÄ_® WzÛOk. J^Õ H˜Ok‰õΩÖÏÅ ^ŒQÆæiH˜ =KÕÛã¨iH˜ U J=HÍâßÅ∞
W=fi‰õΩO_® <ÀÔ~`«Î‰õΩO_® J}z =ÙOzOk. JO^Œ∞ˆH =~°¯~ü
J~Ú<å P"≥∞ JO`« ^è≥·~°ºOQÍ "≥O@|_ç "Õkèã¨∞ÎOk. ZO`« á⁄QÆ~°∞
J„QƉõΩÅO Jx P"≥∞‰õΩ. J^Õ P"≥∞ H˘_»∞‰õΩ¯ H˘OK≥O K«^Œ∞=ÙO_ç
LO>Ë ##∞fl J_çˆQ^•, ÖË^• <Õ#∞ J„QƉõΩÅOÖ’ L#fl@ì~Ú`Õ
WÖÏO˜ ™êǨÏã¨O KÕ¿ã^•... ZO`« =∂@Ok ##∞fl... g∞ ‰õΩÅOÖ’
iH∆Í"À_çfl Hõ@∞ì‰õΩ<Õ|^Œ∞Å∞ ‰õÄeѨx KÕã¨∞‰õΩ<Õ <å H˘_»∞‰õΩx KÕã¨∞HÀ
JO@∞O^•? JO>Ë ^Œo`« ‰õΩÖÏÖ’¡ ÉÏQÍ K«^Œ∞=Ù‰õΩ<Àflàı§ ÖË~°<å...
ÖËHõ ^Œo`«∞ÅO`å iH∆Í `˘Hõ¯_®xˆH ѨÙÏì~°<å? JOÉË^Œ¯~ü ÖÏO˜
"Õ∞^è•=ÙÅ∞ WOHÍ J<ÕHõ=∞Ok ^Œo`«∞ÖË. J~Ú<å ZO`«
z#flK«∂Ѩ٠ÖˉõΩO>Ë K«^Œ∞=Ó, L^ÀºQÆO ÖËx "å_çH˜ =∞Oz
L^ÀºQÆOÖ’ L#fl ##∞fl J_»∞QÆ∞`«∞O^•? "åà◊§ ‰õΩÖÏÖ’¡
J=∂‡~Úefl WÖÏ J_çy`Õ Tix â◊‡âß#O KÕÃãÜ«∞º~°∂...
J„QƉõΩÅO J~Ú#O^Œ∞‰õΩ "å_çfl ÃÑo§KÕã¨∞HÀ=_»O <å J^Œ$+¨ìOQÍ
ÉèÏqOKåÅO@. J^Õ^À <å‰õΩ ÃÑ^ŒÌ"Õ∞Å∞ KÕã¨∞Î#fl@∞ì á¶ÈA. WOHõ
<Õ#∞ =∞OzQÍ =O_çÃÑ_ÕÎ WOHÍ ã¨Oáêk™êÎ@ì! D™êi P"≥∞
Hõ#|_ç`Õ <åÅ∞QÆ∞ ^Œ∞e¿Ñ™êÎ#∞. WѨʘˆH P"≥∞x KåÖÏ
ÉèíiOKå#∞. WOHÍ Éèíi¿ãÎ <å K≥·`«<åºxH˜, K«^Œ∞=ÙH˜ J~°÷OÖË^Œ∞.X

15. 15=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
K«i`«„Ö’ =∞Ç≤Ïà◊K«i`«„Ö’ =∞Ç≤Ïà◊K«i`«„Ö’ =∞Ç≤Ïà◊K«i`«„Ö’ =∞Ç≤Ïà◊K«i`«„Ö’ =∞Ç≤Ïà◊
(QÆ`« ã¨OzHõ H˘#™êyOѨÙ)
D J^蕺ܫ∞OÖ’ =∞#O ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°}À
^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ KÕѨ˜ì# „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# =∞Ç≤ÏàÏ ã¨=∞㨺Å
QÆ∞iOp, =∞Ç≤ÏàÏ ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°ÎÅ áê„`« QÆ∞iOp,
ã¨O㨯~°}"å^Œ =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂Å QÆ∞iOp K«∂™êÎO. =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ·
™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°}À^Œº=∞ „ѨÉèÏ"åhfl, JO^Œ∞Ö’ =∞Ç≤Ïà◊Å
áê„`«#∂ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_»O HÀã¨O D J^蕺ܫ∂xfl D
LѨji¬HõÅ∞QÍ qÉèílOK«_»O J=ã¨~°=∞x "Õ∞O ÉèÏqOKåO.
ÃÑiÜ«∂~ü P`«‡Q“~°= L^Œº=∞=¸, JOÉË^Œ¯~ü ^Œo`«
L^Œº=∞=¸ qѨ¡"å`«‡Hõ"≥∞ÿ#g, ¿ÇÏ`«∞|^Œú"≥∞ÿ#g J~Ú#ѨʘH©
Wq LxH˜Ö’ =Ù#fl ™êOѶ≤∞Hõ, Pi÷Hõ =º=ã¨÷#∞ ã¨OѨÓ~°‚OQÍ
‰õÄÅ^ÀÜ«∞_®xfl ÅHõ∆ºOQÍ ÃÑ@∞ìHÀ‰õΩO_® Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨=∂*Ïxfl
ã¨O㨯iOKåÅx HÀ~°∞‰õΩ#flg, P =∂@H˘¿ãÎ "≥Ú^Œ@QÍ =Åã¨
áêÅ##∞ =keOK«∞HÀ"åÅx „Ѩ=zOz#g HÍ|˜ì WOHÍ
=ÚO^Œ˜ HÍÖÏxH˜ ã¨OkèOz#"≥·#ѨʘH© D Ô~O˜h ‰õÄ_® D
J^蕺ܫ∞OÖ’ K«iÛOK«_»O [iyOk.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O „a˜+π =Åã¨QÍ =∂i# „ѨÉèÏ=O, „ÃѶOz
qѨ¡= Pâ◊Ü«∂Å∂, ÃÑ@∞ì|_ç^•s q^è•#O "≥∞Å¡"≥∞Å¡QÍ K˘K«∞ÛH˘x
~å=_»O, q^•º=O`«∞Öˇ·# #∂`«# JkèHÍ~° =~°æO, "å}˜[º=~åæÅ
Pq~åƒù="Õ∞ ^Õâ◊OÖ’x qq^èŒ „áêO`åÅÖ’ `«ÖˇuÎ# ™êOѶ≤∞Hõ
ã¨O㨯~°}À^Œº=∂xH˜ =¸ÖÏÅ∞. 19= â◊`å|ÌOÖ’x `˘e ™êOѶ≤∞Hõ
ã¨O㨯~°}À^Œº=∞O K«@ì|^Œú"≥∞ÿ# ™ê=∂lHõ"≥∞ÿ# =∂~åæÅ ^•fi~å
=∞Ç≤Ïà◊Å L^Œú~°} HÀã¨O [iy# L^Œº=∞O. HÍh Wk
JuH˘kÌ=∞Ok =∞Ç≤ÏàÏ<åÜ«∞‰õΩÅ#∞ `«Ñ≤Ê¿ãΠѨÙ~°∞+¨µÅ Jã¨O|^Œú
<åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’<Õ ™êyOk.
19= â◊`å|ÌѨ٠kfifÜ«∂~åúxHõÖÏ¡ „a˜+π WO_çÜ«∂Ö’x
Jxfl ÉèÏQÍÖ’¡#∂ ã¨O㨯~°} „QÆ∂ѨÙÅ∞ =ÙO_Õq. Jq ã¨u, P_»Ñ≤Å¡Å
„Éèí∂} ǨÏ`«ºÅ∞, |ǨïÉèÏ~åº`«fiO, ÉÏźq"åǨÅ∞, q"åǨÏ=∂_Õ
„ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ =∞^茺 J`«ºkèHõ =Ü≥∂ÉË^èŒO, HõÏflÅ∞, Ѩ~°^•,
ÉÏeHõÅ q^ŒºÃÑ· x¿+^èŒO, ^Õ=^•ã‘ q^è•#O, Ñ≤`«$™êfiq∞Hõ L=∞‡_ç
‰õΩ@∞OÉÏÅÃÑ· ˆHO„nHõiOKå~Ú. D ã¨O㨯~°} <åÜ«∞‰õΩÅÖ’
J<ÕHõ=∞Ok „ÉÏǨχ}∞Å∞. "åi L^Œú~°} „Ѩ^è•#OQÍ J„QƉõΩÖÏÅ
=∞Ç≤Ïà◊ÅÖ’<Õ [iyOk. D ã¨O㨯~°ÎŠѨ^Œú`«∞Å∞ [_»"≥∞ÿ#q.
™ê=¸Ç≤ÏHõ ã¨O`«HÍÅ HͺOÃÑ~Ú#∞¡, |Ç≤Ï~°OQÆ ã¨ÉèíÅ∞,
ã¨O㨯~°}Å HÀã¨O „a˜+π „ѨÉèí∞`«fiO`À ã¨O„ѨkOѨÙÅ ~°∂ѨOÖ’
LO_Õq. "åi HÍ~°ºjÅ`« W`«~° „áêO`åÅÖ’x ã¨O㨯~°}Ïaè
ÖÏ+¨µÖˇ·# ã¨fi`«O„`« =º‰õΩÎʼnõΩ „¿Ñ~°HõOQÍ#∂ „áÈ`åûǨÏHõOQÍ#∂
LO_»@O`À „Hõ=∞OQÍ JdÅÉèÏ~°`« QÆ∞iÎOѨ٠Hõey# ã¨O㨯~°}
ã¨OѶ¨∂Å Pq~åƒù=O "≥Ú^ŒÅ~ÚOk.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°}À^Œº=∞O =∞Ç≤Ïà◊Å
L^Œú~°}‰õΩ ã¨O|OkèOz# J<ÕHõ ã¨=∞㨺Å#∞ KÕѨ˜ìOk. J„QƉõΩÅ
Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ "ÕkèOKÕ J<ÕHõ Éèí∂™êfi=∞º J~åK«HÍÅ#∞
=ºuˆ~H˜OKå~°∞. =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ Ѷ¨∞’~°OQÍ Ç‘Ï#Ѩ~°K«_®xfl QÆ∞iOz
`«=∞ „ѨKå~°O, HÍ~°ºHõÖÏáêÅ ^•fi~å „Ñ¨[ÅÖ’ K≥·`«<åºxfl
ÖË=<≥`åÎ~°∞. D ã¨O㨯~°}Å∞ „ã‘Î q^Œº‰õΩ ÉÏ@Å∞"Õã≤, `«^•fi~å
™ê=∂lHõOQÍ "åi áê„`«#∞ ÃÑOz"Õâß~Ú. #∂`«# L^•~°"å^Œ
ã≤^•úO`«O XHõ „ѨѨOK«"åºÑ¨Î ^èÀ~°}˜QÍ<Õ Pq~°ƒùqOK«_»O`À Jk
ã¨$+≤ìOz# ™ê=∂lHõ HõÖ’¡ÅO`À ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ‰õÄ_® ÉèÏQÆ"≥∞ÿOk.
"å~°∞ `«=∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ =Å# =ºH˜ÎQÆ`«OQÍ J<ÕHõ HõëêìÅ#∂,
z=~°‰õΩ ™êOѶ≤∞Hõ |Ç≤Ï+¨¯~°}#∞ ‰õÄ_® Z^Œ∞~À¯"åeû=zÛOk.
J~Ú<å "å~°∞ `«@∞ìH˘x xÅ|_ç áÈ~å_®~°∞. 19= â◊`å|ÌѨ٠D
ã¨O㨯~°ÎÅÖ’ qâı+¨OQÍ Pã¨H˜Î HõeyOKÕ q+¨Ü«∞O "åi
PK«~°}`«`«fi"Õ∞. *ˇO_»~üÃÑ·# "åi PÖ’K«#Å∞ =ºH˜ÎQÆ`« J#∞Éèí"åÅ
P^è•~°OQÍ =zÛ#"Õ. "å~°∞ `å=Ú "Õ˜`À<≥·`Õ rqOKå~À,
ѨxKÕâß~À "å˜x =∂ˆ~Û „Ѩܫ∞`åflxfl `«=∞ rq`« HÍÅ=∞O`å
KÕâß~°∞. Éèí∂™êfi=∞º ã¨=∂[OÖ’ |OnQÍ =Ù#fl ™êOѶ≤∞Hõ â◊‰õΩÎÅÃÑ·
D ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°}À^Œº=∞O ÃÑ^ŒÌÜ≥∞`«∞Î# q[Ü«∞=O`«OQÍ
`«# „ѨÉèÏ"åxfl K«∂ѨQÆeyO^Œh, JO^Œ∞=Å# JѨC_Õ
Pq~°ƒùqã¨∞Î#fl |∂~°∞˚"å =~°æO, ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å =~°æ
„ѨÜ≥∂[<åʼnõΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_»ÖËHõáÈ~ÚO^Œh =∞#O K≥ѨÊ=K«∞Û.
ã¨O㨯~°}ÅÖ’ J<ÕHõ"å˜H˜ qq^èŒ „a˜+π QÆ=~°fl~ü [#~°à◊√§ WzÛ#
=∞^ŒÌ`«∞, J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ H˘xfl q+¨Ü«∂ÅÖ’ Éèí∂™êfi=∞º
â◊‰õΩÎÅ`À "å~°∞ ~år Ѩ_»O ÖË^• YzÛ`«OQÍ J=∞Å∞
KÕÜ«∞ÖËHõáÈ=_»O J<Õk ''ÉèÏ~°fÜ«∞ QÆ∞=∞™êÎÅ∞——, ''Éèí∂™êfi=∞º
=∞^ŒÌ`«∞——`À `«=∞ áêÅ##∞ ™êyOKåÅ<Õ „a˜+π"åi Ѩ^äŒHÍxH˜
J#∞QÆ∞}OQÍ =Ù#fl"Õ.
™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°}À^Œº=∞O
–q.QÍiæ

16. 16 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
D „Hõ=∂xfl ѨÙ~°∞+¨ ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°ÎÅ∞
„áê~°OaèOz#ѨʘH©, „ã‘Î[<À^Œú~°}‰õΩ ã¨O|OkèOz# J<ÕHõ
~°OQÍÅÖ’ =∞Ǩϟ^Œº=∂xH˜ #_»∞O ayOz# J<ÕHõ=∞Ok =∞Ç≤ÏàÏ
™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°ÎÅ∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞QÍ Pq~°ƒùqOK«_®xfl =∞#O
K«∂™êÎO. D L^Œº=∞OÖ’ =ÚO^Œ∞ Ñ‘iî# xez# J<ÕHõ =∞Ok
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞OÖ’ ‰õÄ_® <åÜ«∞‰õΩÅÜ«∂º~°∞. J<ÕHõ
=∞Ok ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°}À^Œº=∞O "Õã≤# ѨÙ<å^Œ∞ÅÃÑ· xÅ|_Õ
*ÏfÜ«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ HÍQÆeQÍ~°∞. =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ™êkèOz# J<ÕHõ
''`˘e—— q[Ü«∂Å∞ D L^Œº=∞ Ѷ¨e`åÖË. Éèí∂™êfi=∞º =º=ã¨÷
=∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· J=∞Å∞ KÕã≤# J<ÕHõ ^ÒëêìºÅ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
áÈ~å_»@O HÀã¨O <åÅ∞QÆ∞ QÀ_»Å =∞^茺 |OnQÍ =Ù#fl =∞Ç≤Ïà◊Å#∞
|Ü«∞@‰õΩ fã¨∞‰õΩ~å=_»O, P"≥∞‰õΩ K≥·`«<åºxfl JOkOK«_»O ^•fi~å
xã¨ûO^ÕǨÏOQÍ ã¨O㨯~°}À^Œº=∞O =∞Ç≤Ïà◊Å ™ê=∂lHõ, ~å[H©Ü«∞
áê„`«#∞ ÃÑOá⁄OkOK«_®xH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ "Õã≤Ok.
ã¨O㨯~°}À^Œº=∞O „Ѩ^è•#OQÍ Ç≤ÏO^Œ∂ ™ê=∂lHõ PKå~åʼnõΩ,
„Ѩ^è•#OQÍ „ÉÏǨχ} ‰õΩ@∞OÉÏÖ’¡x PKå~åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
áÈ~å_ç#ѨʘH©, D ™ê=∂lHõ =~åæÅ#∞ „Ѩ*Ï™êfiq∞H©HõiOK«_»O,
D =∞Ç≤Ïà◊Å HÀã¨O H˘xfl |∂~°∞˚"å ǨωõΩ¯Å#∞ ÔQÅ∞K«∞HÀ=_®xH˜
^•ifã≤O^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl `«Ñ¨Êxã¨iQÍ QÆ∞iÎOKåe.
ã¨O㨯~°} „Ѩu J_»∞QÆ∞#∂ KèåO^Œã¨∞Öˇ·# „ÉÏǨχ}∞Å∞
„ѨuѶ¨∞˜OKå~°∞. L^•~°"å^Œ ã¨O㨯~°ÎÅ∞ ™êOѶ≤∞Hõ |Ç≤Ï+¨¯~°}
"≥Ú^ŒÅ∞H˘x Ç≤ÏO™êѨÓi`« ɡkiOѨÙÅ =~°‰õÄ J<ÕHõ ™ê=∂lHõ
Ѩ~åÉèí"åÅ#∞ J#∞ÉèíqOKåeû =zÛOk. 19= â◊`å|ÌOÖ’x z=i
Ô~O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅÖ’ *ÏfÜ«∞"å^Œ HͺOѨىõΩ K≥Ok# ~å[H©Ü«∞
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°ÎÅÃÑ· ^•_»∞Å∞ „áê~°OaèOKå~°∞.
=∞`åxH©, ^ÕâßxH© =ºuˆ~HõOQÍ =Ù<åfl~°O@∂ ÉÏÅ QÆOQÍ^èŒ~° uÅH±
™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°ÎÅÃÑ· ^•_çKÕâß_»∞. P`«‡Q“~°=O Hõey# U
ÉèÏ~°fÜ«Ú_»∂ `«=∞ ã¨fiO`« ã¨=∂*Ïhfl, =∞`åhfl =∂~°Û_»O HÀã¨O
q^Õj áêʼnõΩÅ ã¨Ç¨Ü«∂xfl HÀ~°_»x uÅH± K≥áêÊ_»∞. D Ѷ¨∞~°¬}
#∞O_ç Ç≤ÏO^Œ∂ ѨÙ#~°∞^Œú~°}"å^•xH˜ *ÏfÜ«∞`å "å^•xfl ã¨=∂#O
KÕ¿ã XHõ H˘`«Î ^èÀ~°}˜ `«ÖˇuÎOk. ^ŒÜ«∂#O^Œ ã¨~°ã¨fiu P~°ºã¨=∂[O
(1875) q"ÕHÍ#O^Œ∞x ~å=∞Hõ$+¨‚ q∞+¨<£ (1897), H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ
Ph cÃãOò =∞„^•ãπ J™Èã≤ÜÕ∞+¨<£ (1904) =O˜ â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ#
P~°æ<≥·*Ë+¨#¡Ö’ D #∂`«# ѨÙ#~°∞^Œú~°} "å^ŒO =ºHõÎ"≥∞ÿOk.
ã¨O㨯~°}À^Œº=∂ÅÖ’ *’ºuÉÏ Ñ¶¨ÓÖË, ÃÑiÜ«∂~ü,
<å~åÜ«∞} QÆ∞~°∞ =O˜"åi <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x =∞~À „Ѩ^è•#
„ã¨=Ou =ÙOk. "å~°∞ ‰õΩÅ =º=ã¨÷‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_®~°∞,
JO@~åx`«<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ, J}QÍi# ‰õΩÖÏÅ L^Œú~°} HÀã¨O
"å~°∞ ѨxKÕâß~°∞. J~Ú`Õ JOÉË^Œ¯~ü <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x
L^Œº=∞O`À<Õ ‰õΩÅ ã¨=∞㨺 ÉÏQÍ "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =zÛOk.
*’ºuÉÏ Ñ¶¨ÓÖË, ™êq„fÉÏ~Ú Ñ¶¨ÓÖË =O˜ H˘kÌ=∞Ok
`«Ñ¨Ê H˜Ok ‰õΩÖÏÅ =∞Ç≤Ïà◊Å ã¨=∞㨺Å<≥=~°∂ fã¨∞HÀÖË^Œ∞.
™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°} Pi÷Hõ q+¨Ü«∂efl Ѩ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ#flk "åã¨Î=O
HÍQÍ ™ê=∂lHõ ~°OQÆOÖ’ ‰õÄ_® H˜Ok =~åæÅ, H˜Ok ‰õΩÖÏÅ
ã¨=∞㨺Å∞ "åi HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ JO`«QÍ HõxÑ≤OK«=Ù. P `«~åfiu
^Œâ◊Ö’ =∂„`«"Õ∞ JO>Ë 20= â◊`å|ÌOÖ’ `«q∞à◊<å_»∞Ö’ ÃÑiÜ«∂~ü
P`«‡Q“~°= L^Œº=∞O „ÉÏǨχ} =ºuˆ~Hõ ã¨=∞㨺efl fã¨∞‰õΩOk.
JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨=∂[OÖ’x ‰õΩÅ, Öˇ·OyHõ (*ˇO_»~ü)
J}z"Õ`«efl „ѨtflOzOk. JOÉË^Œ¯~ü ‰õΩÅ =ºuˆ~Hõ L^Œº=∞OÖ’
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ Jã¨OMϺHõOQÍ HõkÖÏ~°∞. Jk‰õÄ_® ‰õΩÅ, *ˇO_»~ü
J}z"Õ`«<Õ ˆHO„^ŒOQÍ Hõey=Ù#fl Ç≤ÏO^Œ∂~Ú[Ѩ٠=∞øeHõ
xÜ«∞=∂Å#∞ „ѨtflOzOk.
=∞ǨÏ~å„+¨ì‰õΩ K≥Ok# *’ºuÉÏѶ¨ÓÖË, `«q∞à◊<å_»∞
ÃÑiÜ«∂~üÅ „ÉÏǨχ}Ë`«~° L^Œº=∞O, JOÉË^Œ¯~ü <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’x
^Œo`« L^Œº=∞O ‰õΩÅ Jã¨=∂#`«Å#∂, "å˜H˜ HÍ~°}"≥∞ÿ#
„ÉÏǨχ}˜*Ïhfl, Ç≤ÏO^Œ∂~Ú*Ïhfl ã¨"åÖò KÕâß~Ú. D „Hõ=∞OÖ’
âß„™êÎÅÖ’ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ L#fl ѨHõ∆áê`« ^èÀ~°}˜x
|@ì|Ü«∞Å∞ KÕâß~Ú. Jxfl ‰õΩÖÏÅÖ’x =∞Ç≤Ïà◊ʼnõÄ,
ѨÙ~°∞+¨µÅ‰õÄ ã¨=∂# ǨωõΩ¯Å∞O_®Åx "å~°∞ _ç=∂O_£ KÕâß~°∞.
KÕѨ˜ì#H˘xflã¨=∞㨺Å∞
ã¨uÃÑ·:
ɡOQÍÖòÖ’ „|Ǩχã¨=∂*Ïxfl ™ê÷Ñ≤OK«_®xH˜ XHõ
^ŒâßÉÏÌxH˜ ѨÓ~°fi"Õ∞ 1828Ö’ 'ã¨u—H˜ =ºuˆ~HõOQÍ ~å*Ï~å"≥∂‡Ç¨Ï<£
~åÜü∞ „ѨKå~À^Œº=∂xfl KÕѨÏì_»∞. W^Õ „Ѩ[Å ^Œ$+≤ì<åHõi¬Oz#
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ˜ =∞Ç≤ÏàÏ ã¨=∞㨺. q`«O`«∞=ÙÅ#∞ ^ŒÇ¨Ï#O KÕÜ«∞_»O
QÆ∞iOz# K«~°Û "≥Ú^Œ˜™êiQÍ 1780ÅÖ’ „áê~°OÉèí=∞~ÚOk.
"≥Ú^Œ@QÍ q∞+¨#sÅ∞ D ã¨=∞㨺#∞ KÕѨÏì~°∞. ã¨u
ã¨=∞㨺ÃÑ·#<Õ "≥Ú^Œ˜™êiQÍ =Å㨠„ѨÉèí∞`«fi Ü«∞O„`åOQÆO
áœ~°ã¨=∂[OÖ’ *’HõºO KÕã¨∞‰õΩOk. Kåi„`«HõOQÍ D PKå~°O
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x H˘xfl xiÌ+¨ì „áêO`åÅÖ’ J„QÆ ‰õΩÖÏÅÖ’, Éèí∂q∞x
Hõey=Ù#fl"åiÖ’ =∂„`«"Õ∞ "åºÑ≤Î K≥Ok LOk. 12, 13 â◊`åÉÏÌÅÖ’
K«xáÈ~Ú# Éèí~°Î Pã≤÷Ö’ q`«O`«∞=ÙʼnõΩ ÉèÏQÆO Hõey=Ù#fl
„áêO`åÅÖ’ D PKå~°O „Ѩ|ÅOQÍ "åºÑ≤Î K≥Ok=ÙOk. z=~°‰õΩ
1829Ö’ ~å"≥∂‡Ç¨Ï<£ ~åÜü∞ =O˜ ã¨OѶ¨∞ ã¨O㨯~°ÎÅ Hõ$+≤=Å#
'ã¨u x¿+^èŒ K«@ìO— *Ïs J~ÚOk. ~åÜü∞ J=ÅOaOz# „Ѩ^è•#
Z`«∞ÎQÆ_» q*Ï˝Ñ¨#Å∞ ѨOѨ_»O.

17. 17=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
ÉÏźq"åǨÅÃÑ·:
„|Ǩχ ã¨=∂[O, P~°º ã¨=∂[O =O˜ ã¨OѶ¨∂Å∞ ÉÏź
q"åǨÏÅ ã¨=∞㨺#∞ KÕѨÏì~Ú. ÉÏeHõʼnõΩ 5 ÖË^• 10 ã¨OIIÅ
=Ü«∞ã¨∞Ö’, WOHÍ z#fl =Ü«∞ã¨∞Ö’ ‰õÄ_®, ÃÑo§à◊√§
[~°∞QÆ∞`«∞O_Õq. 1860Ö’ Dâ◊fi~° K«O„^Œ q^•º™êQÆ~ü „áÈ^ŒƒÅO`À
ÉÏeHõ 10 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨∞HõO>Ë z#fl^≥·#ѨÙ_»∞ q"åǨÏ
ѨiѨÓ~°‚`«(consummation)#∞ ÉèÏ~°`« tH∆Í㨇$u x¿+kèOzOk.
'k U*ò PѶπ Hõ<≥ûOò— aÅ∞¡ 10 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨∞HõO>Ë z#fl^≥·#
ÉÏeHõ`À Öˇ·OyHõ ã¨O|O^è•xfl J`åºKå~°OQÍ Ñ¨iQÆ}˜ã¨∂Î K«@ìO
KÕã≤Ok. D aÅ∞¡ ÉÏÅ =^èŒ∞=ÙʼnõΩ ~°Hõ∆}xzÛO^Õg∞ ÖË^Œ∞.
Jxflq^è•ÖÏ Ñ¨xH˜~åxkQÍ q∞yeOk. 1880ÅÖ’ D ã¨=∞㨺
=∞m§ „Ѩ`«ºHõ∆=∞~ÚOk. 1891Ö’ ã¨=∞‡u =Ü«∞ã¨∞ (U*ò PѶπ
Hõ<≥ûOò)#∞ 12 ã¨OIIʼnõΩ ÃÑOK«∞`«∂ <Õ~°ã¨‡$ux ã¨=iOKå~°∞.
J~Ú`Õ P `«~åfi`« 30 ã¨OIIÅ =~°‰õÄ D K«@ìO H˜O^Œ ZÖÏO˜
x~°∂Ñ≤`« <Õ~åÅ∞ ÖË=Ù. 11 ã¨OIIÅ =Ü«∞ã¨∞#fl Ѷ¨ÓÖò=∞}˜ ^ÕqH˜
=Ü«∞ã¨∞ g∞i# =ºH˜Î`À ÃÑo§ J~ÚOk. J`«_®"≥∞ÃÑ· J`åºKå~°O
KÕÜ«∞_»O`À P"≥∞ =∞~°}˜OzOk. ÉÏźq"åǨÅ#∞ PѨÙ
KÕÜ«∞_®xH˜ XHõ ã¨Ô~·# K«@ìO HÀã¨O JÉèíºi÷ã¨∂Î H˘O`«=∞Ok
=∞Ç≤ÏàÏ "≥·^Œ∞ºÅ∞ „ѨÉèí∞`åfixH˜ XHõ q*Ï˝Ñ¨##∞ ѨOáê~°∞. JO^Œ∞‰õΩ
Ѷ¨ÓÖò=∞}˜ =∞~°}O XHõ =ÚYº"≥∞ÿ# JOâ◊O J~ÚOk. nxH˜
ã¨OѶ‘∞ÉèÏ"åxfl `≥Å∞ѨÙ`«∂ 1500 =∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∞ W@∞=O˜
ã¨O㨯~°}Å<Õ HÀ~°∞`«∂ XHõ „Ѩuxkèx qHÀìiÜ«∂ ~å}˜ =^ŒÌ‰õΩ
ѨOáê~°∞. z=~°‰õΩ 1929 JHÀì|~üÖ’ âß~°^• K«@ìO *Ïs J~Úº
1930 U„Ñ≤ÖòÖ’ J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛOk. nx„ѨHÍ~°O Hõh㨠q"åǨÏ
=Ü«∞ã¨∞û#∞ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ 14 ã¨OIIÅ∞QÍ, ѨÙ~°∞+¨µÅ‰õΩ 18 ã¨OIIÅ∞QÍ
ã≤÷~°O KÕâß~°∞. J~Ú`Õ Wk ZHõ¯_® PK«~°}Ö’H˜ ~åÖË^Œ∞.
q"åÇ¨Ï =Ü«∞ã¨∞û#∞ ÃÑOKÕ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ P `«~åfi`«
`«∞á¶ê#∞Å∞ ˆ~áê~Ú. aÅ∞¡ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ˜™êiQÍ ÉèÏ~°`« ^Õâ◊
„áêuѨkHõQÍ XHõ =∞Ç≤ÏàÏ ã¨=∞㨺#∞ ÖË=<≥uÎOk. uÅH± =O˜
ѨÙ#~°∞^Œú~°}"å^Œ∞Å∞ XHõ ™ê=∂lHõ K≥_»∞QÆ∞#∞ x~ÀkèOK«_®xH˜
K«@ìOHÀã¨O =Å㨠„ѨÉèí∞`åfixfl J_»QÆ_»O <≥·uHõOQÍ ã¨Ô~·Ok HÍ^Œh,
J==∂#ѨiKÕn, ™ê=∂lHõOQÍ |ÅÇ‘Ï#Ѩ~°KÕn Jx <˘H˜¯
K≥áêÊ~°∞. =Å㨠„Ѩ[ŠѨiã≤÷`«∞Å#∞ "≥∞~°∞QÆ∞ Ѩ~°K«_®xH˜
U=∂„`«O ѨxKÕÜ«∞x ~å*ϺxH˜ ^•x q+¨Ü«∂ÅÖ’ HõÅQÆ*Ëã¨∞‰õΩ<Õ
<≥·uHõ J~°›`« ÖË^Œx PÜ«∞# K≥áêÊ_»∞. „a˜+π „ѨÉèí∞`«fiO xOz
K«@ì|^Œú Ѩ^Œú`«∞Å ^•fi~å =∞Ç≤Ïà◊ŠѨiã≤÷`«∞Å#∞ "≥∞~°∞QÆ∞Ѩ~°K«=∞x
HÀ~°_®xfl ‰õÄ_® Jk xe¿Ñã≤Ok.
q`«O`«∞ѨÙ#ifi"åǨÏO:
q`«O`«∞=ÙÅ#∞ =∞m§ ÃÑo§ KÕã¨∞HÀx=fiHõ áÈ=_»O
=¸_»∞ J„QÆ ‰õΩÖÏÖ’¡<Õ „Ѩ|ÅOQÍ =ÙOk. PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ 1905
=~°‰õÄ [iy# 68 q`«O`«∞ q"åǨÅÖ’ 50 =∞Ok „ÉÏǨχ}∞Å∞,
8 =∞Ok "≥·â◊√ºÅ∞, =ÚQÆ∞æ~°∞ W`«~° ‰õΩÖÏÖ’¡x"åiq. 1856,
_çÃãO|~üÖ’ `˘e q`«O`«∞ q"åǨÏO HõÅHõ`åÎÖ’ [iyOk. q`«O`«∞
q"åǨxfl K«@ì|^ŒúO KÕã≤# XHõ K«Ïìxfl 1856 AÖˇ·Ö’ Dâ◊fi~°
K«O„^Œ *Ïs KÕ~ÚOKå_»∞. `«# "≥Ú^Œ˜ ‰õΩ=∂~°∞xH˜ q`«O`«∞=ÙxzÛ
ÃÑo§ [iÑ≤OK«_»O ^•fi~å PÜ«∞# XHõ L^•Ç¨Ï~°}x <≥ÅH˘ÖÏÊ_»∞.
J@∞=O˜ ÃÑo§à◊§HõÜÕ∞º Y~°∞Û#∞ PÜ«∞# ÉèíiOKÕ"å_»∞. 1856
q`«O`«∞ ѨÙ#ifi"åÇ¨Ï K«@ìOÖ’ =∞~°}˜Oz# `«=∞ Éèí~°ÎÅ Pã≤ÎÖ’
q`«O`«∞=ÙʼnõΩ ÉèÏQÆO WKÕÛ"å~°∞ HÍ^Œ∞. ~å[=∞O„_ç ™êOѶ≤∞Hõ
ã¨O㨯~°} ã¨OѶ¨∞O nxx YO_çOz, ^•xx ã¨iKÕÜ«∂eûOkQÍ
„ѨÉèí∞`åfixfl Ji÷OzOk. ѨÙ#ifi"åÇ¨Ï K«@ìO q`«O`«∞=ÙÅ ã≤÷ux
=∂~°ÛÖË^Œ∞.
1881, _çÃãO|~ü 11# ~å[=∞O„_çÖ’ XHõ „ÉÏǨχ}
q^èŒ∞~°∞xH©, XHõ q`«O`«∞=Ù‰õÄ gˆ~â◊eOQÆO ÃÑo§ [iÑ≤OKå_»∞.
J^Õ PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ [iy# "≥Ú^Œ˜ ѨÙ#ifi"åǨÏO. q`«O`«∞
ѨÙ#ifi"åǨÅ#∞ âß„™êÎÅ∞ XѨC‰õΩO@∞<åflÜ«∞O@∂ 1879Ö’
PÜ«∞# LѨ<åºã¨O WKåÛ_»∞. Jk WѨʘH© „Ѩã≤kú K≥Ok#^Õ.
1881Ö’ XHõ q`«O`«∞ ѨÙ#ifi"åÇ¨Ï ã¨OѶ¨∂xfl ™ê÷Ñ≤OKå_»∞. 1878Ö’
q`«O`«∞ ѨÙ#~å"å㨠ˆHO„^•xfl „áê~°OaèOKå_»∞.
q`«O`«∞=ÙÅ∞‰õÄ_® u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕâß~°∞. 1870 "Õ∞
<≥ÅÖ’ `«# `«O„_ç ã‘`å~å"£∞ |Å=O`«OQÍ `«#‰õΩ t~À=ÚO_»#O
KÕã¨∞Î<åfl_»x ~°Hõ∆} HÀ~°∞`«∂ XHõ Ü«Ú= q`«O`«∞=Ù lÖÏ¡ JkèHÍiH˜
Ѷ≤~åº^Œ∞ KÕã≤Ok. P"≥∞ `«O„_ç XHõ Ç≤ÏO^Œ∂ Ñ‘~îåkèѨu
â◊OHõ~åKå~°º‰õΩ U*ˇO@∞. XHõ =∞`åxH˜ ã¨O|OkèOz# q+¨Ü«∞OÖ’
*’HõºO KÕã¨∞HÀÖË#x "Õ∞l„¿ãìò `«# Jâ◊HõÎ`«#∞ =ºHõÎO KÕâß_»∞.
ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ XHõ ©K«~ü XHõ ã¨∂¯Å∞ =∂ëêìix
ÃÑo§KÕã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩOk. P"≥∞ ÃÑo§H˜ `«# ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å#∞
PǨfixOzOk, U~åÊ@∞¡ KÕã¨∞‰õΩOk. P"≥∞ |O^èŒ∞=ÙÅ∞ P"≥∞
ÃÑ·<å, P"≥∞ HÍÉ’ÜÕ∞ Éèí~°ÎÃÑ·<å, P"≥∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞ÅÃÑ·<å ^•_ç KÕâß~°∞.
|Å=O`«OQÍ P"≥∞‰õΩ A@∞ì f¿ãã≤ QÆ$ǨÏx~°ƒO^èŒOÖ’ ÃÑÏì~°∞.
H˘`«ÎQÍ q`«O`«∞"≥·# XHõ =∞Ç≤Ïà◊ `«#‰õΩ ã¨iѨ_ç#xfl
|@ìÅ∞<åflÜ«∞h, `«#∞ =∞m§ ÃÑo§ KÕã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩO’Ok
HÍ|˜ì `«# HÀã¨O `≥zÛ# `≥Å¡ p~°Å#∞ J`«x ÉèÏ~°º‰õΩ W=fi=∞x
`«# ™È^Œ~°∞xH˜ K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ XHõ „ÉÏǨχ} =∞Ç≤Ïà◊#∞ QÆ∞iOz
gˆ~â◊eOQÆO K≥¿ÑÊ"å~°∞. QƘì =ºuˆ~Hõ`« `«~åfi`« P"≥∞ `å#∞
ÃÑo§ KÕã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ#fl =ºH˜`À ÃÑo§ ÖˉõΩO_® ã¨O|O^è•Å∞
H˘#™êyOKÕ J=HÍâßxflKåÛ~°∞. HÍH˜<å_»‰õΩ K≥Ok# XHõ q`«O`«∞=Ù

18. 18 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v [#=i – Ѷ≤„|=i 2007
`«# #QÆÅÖ’ H˘xflO˜x fã¨∞‰õΩx XHõ â◊¥„^Œ Ü«Ú=‰õΩ_ç`À Hõeã≤
"≥o§áÈ~ÚOk. ^˘OQÆ`«#O P~ÀѨ}Åg∞^Œ P"≥∞#∂, P"≥∞
„¿Ñq∞‰õΩ_çh *ˇ·Å∞Ö’ ÃÑÏì~°∞. QÆO*ÏO (Xi™êû)Ö’x Ü«∂ã≤Hõ
„QÍ=∂xH˜ K≥Ok# ã‘`«=∞‡ J<Õ q`«O`«∞=Ù gˆ~â◊eOQÆO x=ã≤ã¨∞Î#fl
~å[=∞O„_çH˜ =KÕÛã≤Ok. JHõ¯_» q`«O`«∞ ѨÙ#ifi"åǨÅ∞
[~°∞ѨÙ`å~°<Õ "å~°Î#∞ "å~åΠѨ„uHõÅ ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl P"≥∞
H˘O`« ^Œ∂~°O Z_»¡ |O_çÖ’#∂, q∞QÆ`å ^Œ∂~åxfl HÍe#_»Hõ<å
„Ѩܫ∂}O ™êyOz =KÕÛã≤Ok.
q`«O`«∞ ѨÙ#ifi"åÇ¨Ï ã¨OѶ¨∂Å∞ „áê~°OÉèí=∞Ü«∂º~Ú.
q`«O`«∞=ÙÅ∞ ã¨fi`«O„`«OQÍ „|uˆHO^Œ∞HÀã¨O "åiH˜ tHõ∆}x=fi_®xH˜
q`«O`«∞ QÆ$ǨÅ∞ „áê~°OÉèí=∞Ü«∂º~Ú. 1877Ö’ "≥Ú^Œ˜™êiQÍ
HõÅHõ`åÎÖ’ â◊táê^Œ ɡ#s˚ J@∞=O˜ QÆ$Ǩxfl „áê~°OaèOKå~°∞.
1881Ö’ ѨtÛ=∞ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x ã¨∂~°`üÖ’ XHõ HÀ~°∞ì
q"å¿ÇÏ`«~°OQÍ Ñ¨Ù˜ì# `«# a_»¤#∞ K«OÑ≤#O^Œ∞‰õΩQÍ#∞
q[Ü«∞ÅH˜∆‡ J<Õ Ü«Ú= „ÉÏǨχ} q`«O`«∞=Ù#∞ qKåiOzOk.
"≥Ú^Œ˜™êi qKå~°}Ö’ LifÜ«∂Åx f~°∞ÊxKåÛ~°∞. JÑ‘ÊÖò
KÕã¨∞‰õΩ<åflHõ ^•xfl Ü«∂=r˚= tHõ∆QÍ, P `«~åfi`« 5 ã¨OIIʼnõΩ tHõ∆#∞
`«yæOKå~°∞. D ˆHã¨∞ `å~åÉÏ~Ú +≤O_Õ (1850–1890) J<Õ Ü«Ú=
=∞~åsî QÆ$Ç≤Ï}˜x ZO`« HÀáêxH˜ QÆ∞iKÕã≤O^ŒO>Ë P"≥∞ ''„ã‘Î
ѨÙ~°∞+¨–`«∞Å#—— J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl ~åã≤Ok. D ˆHã¨∞ q`«O`«∞=ÙÅ
^Œ∞~°^Œ$+¨ìO QÆ∞iOp, q`«O`«∞ ѨÙ#ifi"åǨÅ QÆ∞iOp „Ѩ[Ö’¡
f„="≥∞ÿ# K«~°Û‰õΩ ^•ifã≤Ok. ™ê^è•~°}OQÍ =∞Ç≤Ïà◊ŠѨ@¡ K«∂¿Ñ
„‰õÄ~°`åfixH˜ D ã¨OѶ¨∞@# XHõ „ѨfHõ Jx `å~åÉÏ~ÚH˜ ã¨Ê+¨ìOQÍ<Õ
`≥Å∞ã¨∞. J~Ú`Õ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_»"Õ∞ `«Ñ¨Ê `«=∞`À
ã¨=∂#"≥∞ÿ# ™ê÷~Úx W"åfiÅ#∞HÀx ã¨O㨯~°ÎÅ∞#fl „ѨѨOK«OÖ’
ã¨=∂#`«fiO HÀã¨O `å~åÉÏ~Ú KÕã≤# P„HõO^Œ#Å#∞ Z=~°∂
Ѩ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞.
q`«O`«∞ ѨÙ#ifi"åǨÅ HÀã¨O KÕã≤# „Ѩܫ∞`åflŠѶ¨e`«O
KåÖÏ `«‰õΩ¯=. _»|∞ƒHÀã¨O `«=∞ÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç# D [O@ʼnõΩ
W=fi_»O HÀã¨O q^•º™êQÆ~ü, gˆ~â◊eOQÆOÅ∞ JѨCÅ∞ KÕÜ«∂eû
=zÛOk. D ™êOѶ≤∞Hõ ã¨O㨯~°ÎÅ∞ =∞ixfl Z‰õΩ¯= ѨÙ#ifi"åǨÅ∞
[iÑ≤OK«_»O g∞^Œ ˆHO„nHõiOKå~°∞ `«Ñ¨Ê q"åǨÏ=∂_Õ "åi
ã¨fiÉèÏ"åÅ∞ XHõiH˘Hõ~°∞ J#∞‰õÄÅOQÍ LOÏÜ≥∂ ÖË^À J<Õ
q+¨Ü«∂xfl Ѩ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å# D ÃÑo§à◊√§ Z‰õΩ¯=QÍ
P [O@ʼnõΩ ÉÏ^è•Hõ~°OQÍ =Úy™ê~Ú. P ÃÑo§à◊§#∞ KåÖÏ
`˘O^Œ~°QÍ [iÑ≤Oz#@∞¡QÍ z=~°‰õΩ gˆ~â◊eOQÆO P `«~åfi`«
XѨC‰õΩ<åfl~°∞. ã¨O㨯~°}ʼnõΩ J#∞‰õÄÅOQÍ =ÙO_Õ H˘xfl ¿Ñ~˘Ok#
Ѩ„uHõÅ∞ ‰õÄ_® D q+¨Ü«∞"≥∞ÿ "åiH˜ ã¨ÅǨÅxKåÛ~Ú. U
Ѩiã≤÷uÖ’<≥·<å P [O@ q_çáÈ~Ú#ѨÙ_»∞ P =∞Ç≤Ïà◊ ÉÏQÀQÆ∞Å#∞
ã¨O㨯~°ÎÅ∞ K«∂¿ã"å~°∞ HÍ^Œ∞. `«# Éèí~°Î#∞ ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞HÀ=_»OÖ’
q`«O`«∞=ÙÔH#fl_»∂ J=HÍâ◊O =ÙO_ÕkHÍ^Œ∞. P~°º ã¨=∂*ò ˆH=ÅO
ÉÏÅ q`«O`«∞=ÙŠѨÙ#ifi"åǨÅHÀã¨"Õ∞ ѨxKÕã≤Ok.
^Õ=^•ã‘ÅÃÑ·:
^Õ=^•ã‘ =º=ã¨÷#∞ x¿+kèã¨∂Î "≥∞ÿã¨∂~°∞ ã¨O™ê÷#O
1909Ö’ XHõ K«Ïìxfl `≥zÛOk. "≥∞ÿã¨∂~üÖ’ KÕã≤#@∞¡QÍ<Õ ^Õ=^•ã‘
=º=ã¨÷#∞ x¿+kèOKåÅO@∂ ã¨O㨯~°ÎÅ∞ =∞„^•ãπ „ѨÉèí∞`åfixH˜
Ñ≤©+≤<£ WzÛ<å, P „ѨÉèí∞`«fiO JO^Œ∞‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ ÖË^Œ∞.
1926Ö’ Öˇl¿ã¡˜"£ H“xûÖò‰õΩ ã¨Éèí∞º~åeQÍ ZxflÔH·# =∞„^•ã¨∞
~å„ëêìxH˜ K≥Ok# =Ú`«∞ÎÅH©∆‡ Ô~_ç¤ ^Õ=^•ã‘Å ã¨=∞㨺#∞ KÕѨ˜ìOk.
z=~°‰õΩ P"≥∞ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ Ѷ¨eOz '1929, „Ñ≤"≥#¬<£ PѶπ _≥_çˆH+¨<£—
K«@ìO *Ïs J~ÚOk. =∞„^•ãπ „ѨÉèí∞`åfixfl L^•Ç¨Ï~°}QÍ
fã¨∞‰õΩ#fl ÉÁOÉÏ~Ú „ѨÉèí∞`«fiO 1934Ö’ ^Õ=^•ã‘ K«Ïìxfl
KÕã≤Ok.
<å@ºQÆ`≥ÎÅ ã¨O㨯$ux gˆ~â◊eOQÆOQÍ~°∞ =ºuˆ~
H˜OKå~°∞. PÜ«∞# 1909Ö’ ~å[=∞O„_çÖ’ "Õâ◊ºÅ HÀã¨O ѨÙ#~å"åã¨
QÆ$Ǩxfl „áê~°OaèOKå~°∞.
=∂~°Ê<Õk ֒Ѩe#∞O_ç =∞iO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ Hõ#|_»
™êyOk. D ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok# H˘O`«=∞Ok ѨÙ~°∞+¨µÅ∞ ^Õ=^•ã‘Å
„Ѩ^Œ~°≈#ÅÖ’ `å=Ú "å~Ú^ŒºHÍ~°∞Å∞QÍ áêÖÁæ#~å^Œx 1906Ö’
XHõ f~å‡<åxfl KÕâß~°∞. `«=∞ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ K«^Œ=_»O ~åÜ«∞_»O
<ÕiÊ "åiH˜ ÃÑo§à◊√§ ‰õÄ_® KÕÜ«∂Åx "å~°∞ „Ѩu[˝ ‰õÄ_®
fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. nxx LÅ¡OѶ≤∞Oz# "åiH˜ 500 ~°∂.Å#∞
[i=∂<å#∞ qkèOKåÅx x~°‚~ÚOz ^•xfl J=∞Å∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ
XHõ Hõq∞©x ‰õÄ_® U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. <å@ºQÆ`≥ÎÅ PKå~åxH˜
=ºuˆ~HõOQÍ =zÛ# L^Œº=∞O =Å# H˘xfl ‰õΩÖÏÅ "å~°∞ Z<Àfl
Uà◊√§QÍ =ã¨∞Î#fl `«=∞ PKå~åÅ#∞ =keÃÑ>Ëìâß~°∞. „H˜ëê‚ lÖÏ¡Ö’x
[‰õΩ¯Å ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok#"åiÖ’ XHõ ÉÏeHõ#∞ D =$uÎH˜ JOH˜`«O
KÕ¿ã PKå~°O =ÙO_Õk. P PKå~åxfl "åà◊√§ =keÃÑ>Ëìâß~°∞. J<ÕHõ
=∞Ok ^èŒx‰õΩÅ∞, ѨÅ∞‰õΩ|_ç =Ù#fl"å~°∞ "Õ_»∞HõÅ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ
<å@º „Ѩ^Œ~°≈#efl U~åÊ@∞KÕÜ«∞_®xfl xe¿Ñâß~°∞. Z=Ô~·<å XHõ
=ºH˜Î WÖÏO˜q U~åÊ@∞ KÕÜ«∞‰õΩO_® =ÙO>Ë Ñ¨„uHõÅ∞ P
q+¨Ü«∂xfl „ѨK«∞iOz q∞QÆ`å"åà◊√§ ^•xx áê˜OKÕÖÏ
„áÈ`«ûÇ≤ÏOKå~Ú. ^Œi≈ K≥OK«Ü«∞º PO„^茄Ѩ^Õâò‰õΩ K≥Ok# ™êfi`«O„`«
ã¨=∞~°Ü≥∂^èŒ∞_»∂, ã¨O㨯~åÎ. PÜ«∞<å, ɡOQÆ∞à◊¥~°∞ <åQÆ~°`«fl=∂‡
("Õâߺ ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok# =∞Ç≤Ïà◊), P"≥∞ ‰õΩ=∂Ô~Î XHõ Ѩ„uHõ#∞
™ê÷Ñ≤OKå~°∞. ^Õ=^•ã‘ =º=ã¨÷‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ PO„^èŒ JO`«Ï
ã¨ÉèíÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. "åi „ѨÉèÏ=O =Å# "Õâߺ=$uÎÖ’ =Ù#fl
J<ÕHõ =∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å∞ `«=∞ ‰õΩÅ=$uÎx =kÖËâß~°∞. K«^Œ=_»O,
~åÜ«∞_»O <ÕiÛ ÃÑo§à◊√§ KÕã¨∞‰õΩx Q“~°=hÜ«∞"≥∞ÿ# rq`åÅ#∞