Presentatie n.a.v. ecocultuurdag in Stuk, Leuven, over de rol van de culturele sector in de transitie naar rechtvaardige duurzaamheid. Event, 21/11/2011.

1. De transitie naar rechtvaardige
duurzaamheid en de rol van de culturele
sector
Dr. Peter Tom Jones
(K.U.Leuven/Plan C/TNM)
Ecocultuur
Stuk, 21/11/2011

2. BAU is geen optie meer...
www.petertomjones.be 21/11/2011 2

3. Uitputting van niet-hernieuwbare
grondstoffen
Gelijkaardig probleem
voor uitputting van
fosfaatvoorraden
www.petertomjones.be 21/11/2011 3

4. Materialenafhankelijkheid
www.petertomjones.be 21/11/2011 4

5. Kritische grondstoffen voor de
EU
Supply risk
Economic importance
www.petertomjones.be 21/11/2011 5

6. …cruciaal voor de groene economie!
Supply risk Wind energy, electric
cars, energy saving
lamps
Catalysts
PV energy
Batteries
Economic importance
www.petertomjones.be 21/11/2011 7

7. Living Planet Report 2010
BAU = SC = Suicide Scenario
www.petertomjones.be 21/11/2011 10

8. Ecologische grenzen, “the non-negotiable
basis for our social and economic development”
Rockström et al., Nature, 461, 2009
www.petertomjones.be 21/11/2011 12

9. IPCC – AR4 – Temperatuurprojecties
2°C t.o.v. 1800
IPCC AR4
www.petertomjones.be 21/11/2011 13

10. Mitigatie – beperking opwarming tot
max. 2-2,4°C (IPCC, AR4, 2007)
 Mondiale daling 50-85%
tegen 2050 (ref. 2000)
 Westen:
 Daling 80-95% tegen 2050
(ref. 1990)
 25-40% tegen 2020
 Mondiale piek emissies
vóór 2015
www.petertomjones.be 21/11/2011 14

11. Evoluties sinds IPCC, AR4
www.petertomjones.be 21/11/2011 15

12. Stijging reële emissies sneller dan worst-
case IPCC emissiescenario (A1FI)
www.petertomjones.be 21/11/2011 16

13. World Energy Outlook 2011
www.petertomjones.be 21/11/2011 18

14. www.petertomjones.be 21/11/2011 19

15. …maar rijke Noorden blijft niet buiten
schot
www.petertomjones.be 21/11/2011 21

16. Uitdagingen zonder weerga voor
België en EU
 Twee topprioriteiten voor EU:
 Materialenonafhankelijkheid  TMR verlagen
 Energieonafhankelijkheid  incl. CO2(eq) emissies
verlagen
 Transitie naar een lage-C en materiaalefficiënte
economie!
 Transitie op energetisch vlak
 Transitie naar duurzaam materialenbeheer (SMM)
www.petertomjones.be 21/11/2011 24

17. Mondiaal klimaatbeleid loopt voor
geen meter...
UNFCCC Proces COPx  Kyoto, post-Kyoto...
Heel moeilijk...
Overheden reactief en
bang!
www.petertomjones.be 21/11/2011 26

18. Bottom-up initiatieven... Des te meer
UNFCCC Proces COPx  Kyoto, post-Kyoto...
Heel moeilijk...
Overheden reactief en
bang!
Én
én Hoopgevend… Lokale
overheden sneller pro-
actief
Bottom up proces: grassroots, transition
towns, cities, staten, landen...
www.petertomjones.be 21/11/2011 27

19. (Mega)steden
zijn
kwetsbaar…
(CDP Cities 2011:
Global Report on C40
Cities)
www.petertomjones.be 20/11/2011 28

20. … en gaan
voorop in de
strijd tegen de
klimaat-
veranderingen
www.petertomjones.be 20/11/2011 29

21. Provincie Limburg – TACO2
 “De provincie Limburg heeft in 2008 resoluut
besloten deze uitdaging aan te gaan en zich als
doel te stellen om tegen 2020 uit te groeien tot
een CO2-neutrale provincie. Deze doelstelling
werd verankerd in het Milieubeleidsplan Provincie
Limburg 2010-2013. De provincie legt de lat
bewust erg hoog. Daarmee wil ze een duidelijk
signaal geven, een signaal van dwingende
noodzaak, maar ook van hoop, motivatie en
inspiratie.”
www.petertomjones.be 21/11/2011 31

22. Gent Klimaatneutraal tegen 2050
http://www.gentsklimaatverbond.be/
 Gent Klimaatneutraal tegen 2050
 Oprichting Gents Klimaatverbond vanuit de
Stadsoverheid
 Burgers, maatschappelijke
organisaties, scholen, vakbonden, bedrijven,...
www.petertomjones.be 21/11/2011 32

23. Sinds 24/5: “Leuven klimaatneutraal
2030!”
www.petertomjones.be 21/11/2011 33

24. Projectaanpak “Leuven
klimaatneutraal 2030”
www.petertomjones.be 21/11/2011 34

25. Transitie(management) als
enthousiasmerend kader

26. Parallelle transities...
Energiebeheer
Materialenbeheer
Financiën
Mobiliteit
Voeding
Wonen
www.petertomjones.be 21/11/2011 37

27. Multi-actor, vernieuwingsgezinde
netwerken  koplopersmodel
“Triple helix” Kennisinstellingen
Civiele
MVO
samenleving
www.petertomjones.be Boycots & Bycots 21/11/2011 40

28. 1. I love Techno
Energietransitie Materialentransitie
 Energie-efficiëntie  Slim sluiten
 Restwarmte optimaal  EcoDesign (LCA)
benutten  Van verbruikers 
 Hernieuwbare energie gebruikers
Jones et al., JOM, December 2012
 (Super)Smart Grids
www.petertomjones.be 21/11/2011 41

29. 2. We need to change our behaviour
www.petertomjones.be 21/11/2011 42

30. World 2.0: Terug naar boomhutten?
Neen, danku
www.petertomjones.be 21/11/2011 43

31. Van probleemanalyse  Leitbilder 
transitiepaden  transitie-experimenten
(Rotmans, 2009)
www.petertomjones.be 21/11/2011 45

32. Urgenda, 2010
www.petertomjones.be 21/11/2011 46

33. De voordelen van een transitiebeleid
 Nieuwe jobs
 Energie- en
materialenautonomie
 Leefbare steden –
minder
gezondheidskosten
(Pittel en Rubbelke,
2008)
 Kenniseconomie
cleantech &
aantrekken
investeringen
www.petertomjones.be 21/11/2011 47

34. Geen maatschappelijk draagvlak 
geen transitie
Transitie-
paradox!
Kennisinstellingen
Burger/consument
MVO Vakvereniging
You are what you Nieuwe soc.
sell... bewegingen.
www.petertomjones.be 21/11/2011 52

35. De weg vooruit:
rechtvaardige transities!
www.petertomjones.be 21/11/2011 53

36. De weg vooruit:
rechtvaardige transities!
 Koppeling ecologische en sociale
kwestie
 Rechtvaardige transitie  gedeeld,
mobiliserend, enthousiasmerend
Leitbild
 Niet-handelen  ecologische impact
treft vooral de zwakkeren
 Opportuniteiten op het vlak van
groene jobs, waardig werk
 Transitie naar groene en sociale fiscaliteit
 OPRICHTING VAN HET VLAAMSE
TRANSITIENETWERK VAN HET
www.petertomjones.be 21/11/2011 54
MIDDENVELD! (Sinds Mei 2010!)

37. De culturele sector
 Low hanging fruit: Exemplify
 Reductie ecologische impact van kunstproductie (cf.
Ecopodia Project, Vti) – hoe-vraag  Signaalfunctie
 Sociale dilemma: reële (ecologische voetafdruk) en
(verbeeldingsruimte) impact van kunstproductie?
 Een veel moeilijker gegeven: Engage - hoe kan
culturele sector bijdragen tot andere
normen, waarden via andere metaforen – wat-
vraag
 Artistieke autonomie versus instrumentele
benadering
 Hoe op een politieke manier kunst maken eerder
dan kunst te willen reduceren tot het verspreiden
van eenduidige politieke boodschappen?
www.petertomjones.be 21/11/2011 56

38. Besluit en Stellingen
 Een transitie is essentieel omwille van
ecologische én economische redenen; BAU =
Suicide!
 Technologisch optimisme is ongegrond 
transitie vereist ook culturele én wetgevende
veranderingen!
 Een transitie vereist pro-actieve overheden
 Draagvlakcreatie in/met de civiele
samenleving is essentieel om deze
transitieparadox op te lossen!
 De culturele sector heeft een kernrol te
www.petertomjones.be 21/11/2011 60
spelen

39. LKN2030 en de culturele sector
 Zowel Stuk als 30CC
zijn kernactoren in dit
proces
 Klimaatweek
 Kulturama/Artefact
 Persconferenties en
debatten
 ZONDER HET
ECOCULTUUR-
initiatief was dit
wellicht nooit gebeurd
www.petertomjones.be 21/11/2011 61

40. De vlinder van Lorenz
www.petertomjones.be 21/11/2011 62

41. Dank voor de aandacht!
Foto Carl Vandervoort
Dr. Ir. Peter Tom Jones
IOF Research Manager Industrial Ecology and SMM
Centre for high temperature processes, metallurgy and refractory
materials
Centre for Resource Recovery and Recycling (CR³) & SMaRT-Pro²
IOF Knowledge Platform: http://smart-pro2.eu
Enhanced Landfill Mining Research Consortium:
http://www.elfm-symposium.eu
Dept. MTM, K.U.Leuven
peter.jones@mtm.kuleuven.be
www.petertomjones.be
www.petertomjones.be 21/11/2011 63