Hoe kan jouw bibliotheek, cultuurhuis, ontmoetingscentrum, vereniging, evenement of festival, … een rol spelen in het klimaatverhaal? Ook de cultuursector speelt een essentiële rol in de sensibilisering over de urgentie van verhoogde klimaatinspanningen én kan hierin zelf het voortouw nemen.

1. Inspiratiedag
duurzaam cultuurbeleid
Donderdag 1 maart 2018

2. Agenda
• 13u15: Verwelkoming en inleiding
• Chris De Wispelaere, burgemeester Lovendegem
• Rebecca Van Rechem, coördinator COMEET
• An Heyerick, coördinator Meetjesland Klimaatgezond, Veneco
• 13u45-14u45: De rol van de cultuursector in de strijd
tegen de klimaatopwarming. Inspirerende voorbeelden
• Steven Vromman, Low Impact Man
• 15u15 -16u10: Een actieve verkenning van mogelijke
klimaatacties op maat van uw organisatie. Met
getuigenissen uit de regio
• Steven Vromman, Low Impact Man
• 16u15: Afsluiter + receptie

3. • Meetjesland Klimaatgezond
An Heyerick, Veneco

4. Gemiddelde globale temperatuurstijging

5. Gevolgen klimaatopwarming

6. Klimaatverandering in het Meetjesland

7. Klimaatverandering in het Meetjesland

8. Klimaatverandering in het Meetjesland

9. Klimaatverandering in het Meetjesland

10. Zonder (extra) klimaatbeleid neemt de gemiddelde
temperatuur toe met 3,7-4,8°C tegen 2100

11. Zonder (extra) klimaatbeleid neemt de gemiddelde
temperatuur toe met 3,7-4,8°C tegen 2100

12. •Europees: Europees Klimaat- en Energiepakket 2021-2030
• -40% CO2 tegen 2030
• Min. 27% hernieuwbare energie
• 27% energie-efficiëntie
•Vlaanderen:
• Vlaams klimaatbeleidplan 2013-2020
• Energiepact?
•Lokaal
• “Het zijn de steden en hun burgemeesters die de problemen van deze tijd het beste
het hoofd kunnen bieden” (Benjamin Barber, politicoloog )
Klimaatactie nodig!

13. = Internationaal kader ter erkenning en ondersteuning van
lokaal klimaat- en energiebeleid
> 7000 ondertekenaars in Europa
• 40% minder CO2 uitstoot in 2030 (= mitigatie)
• Negatieve effecten klimaatverandering maximaal temperen
(= adaptatie)
Burgemeestersconvenant

14. Burgemeestersconvenant in het ML
AALTER
MALDEGEM
ASSENEDE
EVERGEM
NEVELE
SINT-LAUREINS
EEKLO
KAPRIJKE
ZOMERGEM
KNESSELARE
WACHTEBEKE
ZELZATE
WAARSCHOOT
LOVENDEGEM
Legende
Ondertekening
2015: 20% CO2-reductie tegen 2020
2016: 40% CO2-reductie tegen 2030
adaptatie
2017: 40% CO2-reductie tegen 2030
Interesse

15. Nulmeting Meetjesland
Totale CO2-uitstoot in 2011: 1,2 miljoen ton
40% uitstootreductie
= 0,5 miljoen ton

16. • Inzetten op energiebesparing én hernieuwbare energie
• Niet enkel lokale besturen, ook burgers, verenigingen,
organisaties, cultuursector (!), handelaars, …
• Samenwerking
• binnen gemeenten
• Tussen gemeenten
• Met lokale en regionale actoren
Alle hens aan dek!

17. • Samenwerking ifv gemeenschappelijke klimaatdoelstellingen
• 14 gemeenten
• Veneco
• Provincie Oost-Vlaanderen
• Het Europese Burgemeestersconvenant als kapstok
• Ondersteuning bij opmaak lokale klimaatactieplannen (mitigatie + adaptatie)
• Ondersteuning bij uitvoeren klimaatacties
• Meetjeslandse klimaatscholen
• Renteloze energielening voor energiebesparende maatregelen
• Cultuurbeleid verduurzamen
• …
Meetjesland Klimaatgezond

19. www.meetjeslandklimaatgezond.be

21. • De rol van de cultuursector in de strijd
tegen klimaatopwarming
Steven Vromman

22. Steven Vromman
- Persoonlijke zoektocht naar minimale uitstoot (Low Impact
Man)
- 5 jaar coördinator Greentrack netwerk in Gent
- Begeleiding organisaties, bedrijven en overheden rond
verkleinen van impact
De rol van de cultuursector in de strijd tegen de
klimaatopwarming

23. Hoe groot is die impact?
Waarom moet de cultuursector daar iets rond doen?
Wat zijn goede voorbeelden in de sector?
Welke ondersteuning is er mogelijk?
Welke instrumenten en informatie kunnen we vinden?
(na de pauze: een actieve verkenning van mogelijke
klimaatacties op maat van de eigen organisatie)
De rol van de cultuursector in de strijd tegen de
klimaatopwarming

24. Onderzoek nulmeting Vlaanderen in 2015
(op basis van 100 organisaties)
kWh CO2
Jeugd 1.139.341 231
Cultuur 16.002.348 1.041
Totaal 17.141.689 1.272
CULTUUR kWh ton CO2
Erfgoed 2.875.802 80
Sociaal-cultureel 208.777 187
Kunsten 12.917.769 774
Totaal 16.002.348 1.041

25. Extrapolatie: cultuursector in Vlaanderen
Geschatte totale uitstoot CO2
Jeugd 20.000 ton
Sociaal-Cultureel werk 3.500 ton
Kunsten 27.500 ton
Erfgoed 10.000 ton
TOTAAL 61.000 ton
Enkel infrastructuur!

26. Totale impact van culturele activiteiten
Enkel infrastructuur!
20
70
5
5
infrastructuur
mobiliteit
materialen-afval
catering

27. Vergelijking
De geschatte uitstoot van de sectoren Jeugd en
Cultuur in 2015 komt overeen met:
0,05 % van de totale CO2-uitstoot Vlaanderen
1,6 % van de uitstoot voor energie in Vlaanderen
45,0 % van de uitstoot van de landbouw in
Vlaanderen
De uitstoot van 98.000 huishoudens uit de stad
Gent.
De jaarlijkse uitstoot van 160.000 wagens in
Vlaanderen.
[1] Alle huishoudens in Gent samen stoten 366.000 ton uit (cijfer van 2013!)
[2] Gerekend aan 15.000 kilometer per jaar, met een uitstoot van 125 gram CO2/kilometer

28. Rol van Cultuur in dit alles?
• Welke houding aannemen?
• BAU (business as usual)?
• Alarmbel functie?
• Experimenteer ruimte?
• Veerkracht? (wat als…)
• Vrachtwagens groen schilderen?
• Lange termijn visie (met aandacht voor globale context)?
• Verantwoordelijkheid?
• …

29. Waaraan kan gewerkt worden…

30. Mogelijke invalshoeken
• Keuze van locatie
• Energiegebruik en water
• Mobiliteit
• Afval – aankopen - materialen
• Catering
• Promotie
• Financiën
• Programmatie
• Maatschappelijk engagement

31. Keuze locatie
• Locaties selecteren met een minimale ecologische voetafdruk
(energie, water…)
• Locatie selecteren/bouwen met een minimale
impact op de bodem, flora en fauna.
• Toegankelijkheid met openbaar vervoer en minder validen.

32. Energie en warmte
- Welke stroom
- Welke gebouw
- Welke warmte (en warm water)
- Verlichting
- Gedrag
- Trias energetica
• groene stroom
• echte groene stroom
• groencheck

33. Energiecoaching

34. Energiecoaching

35. Basisprincipes: water
• Toiletten, afwas
• Hoeveelheid (meten is weten)
• Hoe warm water voorzien
• Welke producten gebruiken
• Afvoer van vervuild water
• Gebruik regenwater of putwater
(indirecte waterverbruik: watervoetafdruk ) (greentrack ipWKY7nKpX)

36. Basisprincipes: mobiliteit
Het ‘STOP’-principe
• Rangorde van gewenste mobiliteitsvormen
• S van Stappen (voetgangers)
• T van Trappen (fietsen)
• O van Openbaar Vervoer
• P van Personenwagen of Privé-vervoer
• Ook in de communicatie!
(http://www.eeklo.be/cultuurcentrum/praktisch/ligging)

37. Basisprincipes: mobiliteit
• Tijdstip van activiteit
• Parkeer beleid
• Opbouw en afbouw
• Van waar komt materiaal, medewerkers en artiesten
• Bekendmaken van het aanbod
• https://www.delijn.be/nl/zakelijk-aanbod/reisinfo-op-
maat/vertrekinfo-scherm.html
• https://www.delijn.be/realtime/203587

38. Mobiliteit
• impactberekening
• compensatie
• carpoolen

39. Basisprincipes: afval en materialen

40. Materialen en aankoop
• labels
• kringloopexpo
• depotwijzer
• Mo-Olelo
– Hout
– Plastiek/Kunststoffen
– Textiel
– Elektronica
– Verf/lijm
– Metaal
– Glas-keramiek

41. Basisprincipes: catering
• Herkomst: lokaal
• Seizoensgebonden
• Vleesmatiging
• Eventueel biologische en fair-trade
• Hoeveelheden
• Verpakking
biodichtbijhuis
Fermweb
vis

42. Basisprincipes: promotie
• Papier: affiches, folders, flyers
• Papiersoort, hoeveelheid
• Gebruik van pers
• Gebruik van internet (mail, website, sociale media…)
• Borden en banners
• Gadgets…

43. • uw bank
• coöperatief ondernemen
• complementaire munten
• New-B
Geld

44. Nog meer info en instrumenten
• Evenementen
• Juliesbicycle
• Ovam groen event
• Cultuurzaam
• Greentrack
• recoep (tools)
Gratis monitoring energie (en meer): www.energieid.be

45. EnergieID

46. EnergieID

47. EnergieID

48. EnergieID

49. Gratis te gebruiken door iedereen
Mogelijkheid om groepen te maken (ong 350 euro/jaar)
Te koppelen aan automatische uitlezing
EnergieID

50. Nieuw subsidiereglement FOCI
3.3. Het energiezuiniger maken van culturele infrastructuur
Volgende deadline: 1 april
Meer info: https://svengatz.prezly.com/sven-gatz-wil-
zonnepanelen-op-cultuurhuizen#conversations
Financiële ondersteuning…

51. Ondersteuning…

52. • de uitvoering van een energieaudit;
• de installatie van een slimme energiemonitor en algemene relighting;
• energiezuinig werklicht;
• dakisolatie;
• isolatie van de buitenmuren;
• isolatie van vloeren;
• super isolerend glas;
Wat komt in aanmerking?

53. • regelsystemen;
• centrale verwarming;
• de vervanging van een stookolie-installatie door een gasinstallatie of
aansluiting op een warmtenet of plaatsing van een warmtepomp;
• de vervanging van een bestaande installatie door een warmtepomp;
• plaatsing van een zonneboiler.
• Deze opsomming is niet limitatief.
Het maximaal toe te kennen subsidiebedrag voor deze prioriteit is
500.000 €. (voorwaarde: verbruik van 100 000 kWh)
Wat komt in aanmerking?

54. Overzichtslijst: deze link
Wie kreeg al geld?

55. Voorbeelden van acties
• Een dienstwagen niet vervangen
• Opstarten van een intern EcoTeam
• Papierverbruik reduceren met 5% per jaar
• Overschakelen naar een duurzame bank
• Ledverlichting installeren
• Veggie en lokale catering voorzien
• Dienstfietsen, plooifietsen, cambio, hybride wagens
• Kraantjeswater introduceren met herbruikbare bekers

56. Nog meer voorbeelden
• Fietsherstellingen voor bezoekers
• Samenwerkingen met en acties voor vluchtelingen
• Hergebruik, delen en weggeven van materialen en
toestellen
• Echte groene stroom kopen
• Intern charter opstellen
• Internationale mobiliteit herbekijken
• Vluchten compenseren

57. En nog meer!
• Afval- en voedselverspilling tegengaan
• Daken isoleren en warmteverlies tegengaan
• Banners omsmeden tot draagtassen
• Moestuintjes beginnen
• Programmeren (Leuvense klimaatweek, Kortrijkse
klimaatweek… voorstellingen, wandelingen, tento,
jeugdtheater, film, lezingen…)

58. Een actieve verkenning van mogelijke klimaatacties op maat
van je organisatie.
DOEL = komen tot eerste aanzet voor eigen acties/actieplan
DEEL TWEE:

59. Infrastructuur
• Waar kan infrastructuur gedrag uitsluiten of impact verkleinen?
Organisatie
• Welke procedures of gewoonten zorgen voor impact?
• Zijn er procedures mogelijk die gedrag kunnen beïnvloeden?
Gedrag / sensibilisering
• Waar speelt gedrag een rol?
• Welk gedrag willen we anders zien?
Drie mogelijke invalshoeken

60. Hier in de regio
• Thomas De Groote, bibliothecaris Maldegem
• Filip De Pau, stadsarchitect Eeklo
• Lieven Claeys, Boombal Festival

61. Stappenplan
1. Doel bepalen (concreet, timing…)
2. Impact in kaart brengen
3. Mogelijke acties oplijsten
4. Prioriteiten stellen (volgens impact/haalbaarheid)
5. Middelen en mensen aan acties koppelen
6. Samenbrengen in actieplan
7. Uitvoeren
8. Evalueren en bijsturen

62. Keuzematrix
HEBBEN WE ZELF ONDER
CONTROLE
M
I
L
I
E
U
I
M
P
A
C
T

63. Van acties tot plan

64. Voorbeeld actieplan

65. …

66. • Een actieve verkenning van mogelijke
klimaatacties op maat van uw organisatie.
Steven Vromman

67. • Afsluiter: What’s next?
Rebecca Van Rechem, COMEET

68. • Slotoefening…
• Opgenomen in Memorandum Lokaal Cultuurbeleid Meetjesland
• COMEET-Veneco: opmaak actieplan toekomstige integratie klimaat-
cultuur (zowel quick wins als langere termijn trajecten); aftoetsing en
terugkoppeling
• Maximale verwerking in nieuw beleidsplan COMEET 2020-2026
• Wordt vervolgd…

69. Dank voor uw actieve deelname!