Gornik.eksploatacji.podziemnej 711[02] z4.01_u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Marek Pilarski
Wykonywanie prac na powierzchni kopalni
711[02].Z4.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
dr inż. Janusz Makówka
dr inż. Jacek Myszkowski
Opracowanie redakcyjne:
mgr Marek Pilarski
Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[02].Z4.01
„Wykonywanie prac na powierzchni kopalni”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu górnik eksploatacji podziemnej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 6
3. Cele kształcenia 7
4. Materiał nauczania 8
4.1. Schemat organizacji kopalni 8
4.1.1. Materiał nauczania 8
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Obiekty na powierzchni kopalni 12
4.3. Dyspozytornia kopalni i środki łączności 15
4.4. Kopalniana stacja ratownictwa górniczego 18
4.5. Warsztaty ruchowe, plac drzewny i magazyny kopalniane 22
4.6. Znaczkownia, lampownia, przechowalnia pochłaniaczy oraz aparatów
ucieczkowych, łaźnia górnicza, izba opatrunkowa 28
4.7. Szyb wentylacyjny oraz zasady rozprowadzania powietrza i przewietrzania
kopalni
33
4.8. Urządzenia podsadzkowni 38

3
4.9. Zakład przeróbki kopalin użytecznych 41
4.10. BHP, ochrona przeciwpożarowa i ochrona środowiska pracy przy
wykonywaniu prac na powierzchni kopalni
45
5. Sprawdzian osiągnięć 48
6. Literatura 52

4
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o obiektach górniczych
znajdujących się na powierzchni kopalni. Ułatwi właściwe zrozumienie zagadnień
związanych z całokształtem prac jakie wykonuje się w warsztatach zlokalizowanych na
powierzchni kopalni.
Poradnik ten zawiera:
− Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej.
− Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
− Materiał nauczania, który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również:
− pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
− ćwiczenia wraz z poleceniem i sposobem wykonania,
− wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
− sprawdzian postępów, który umożliwi Ci sprawdzenie poziomu umiejętności po
wykonaniu ćwiczeń. Rozwiązując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na
pytanie tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
− Sprawdzian osiągnięć, sprawdzający Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu
całej jednostki modułowej.
− Wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki w celu pogłębienia wiedzy
z zakresu programu jednostki modułowej.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną czynność.
Po opanowaniu umiejętności spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni, obiektach kopalnianych na powierzchni, sztolni
i w wyrobiskach dołowych (pole szkoleniowe) musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac, zachować szczególną dyscyplinę, utrzymywać porządek w miejscu
wykonywania ćwiczeń. Przepisy te poznałeś już podczas realizacji wcześniejszych jednostek
modułowych. Podczas realizacji ćwiczeń będą przypominane przepisy bezpieczeństwa
i higieny pracy do, których musisz się stosować.

5
Schemat układu jednostek modułowych
711[02].Z4.01
Wykonywanie prac na
powierzchni kopalni
711[02].Z4.02
Użytkowanie urządzeń
transportowych
711[02].Z4.03
Użytkowanie urządzeń pneumatycznych
i hydraulicznych stosowanych w górnictwie
podziemnym
711[02].Z4
Urządzenia górnicze
711[02].Z4.04
Użytkowanie maszyn do urabiania
i ładowania urobku

6
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− charakteryzować procesy mechanicznej przeróbki węgla,
− poruszać się po drogach na terenie kopalni,
− organizować stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii,
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej podczas
prac na powierzchni kopalni,
− udzielać pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy.

7
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− określić zadania oddziałów na powierzchni kopalni,
− scharakteryzować pracę dyspozytorni kopalnianej,
− scharakteryzować pracę dyspozytorni metanometrii i stacji tąpań,
− obsłużyć urządzenia do łączności głośnomówiącej i telefonicznej,
− scharakteryzować strukturę i zadania Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego,
− załadować i przenieść materiał na placu drzewnym,
− scharakteryzować zadania zakładu przeróbki kopalin użytecznych,
− scharakteryzować podstawowe procesy przeróbcze,
− poruszać się bezpiecznie po drogach kopalnianych,
− określić zadanie szybu wentylacyjnego,
− wyjaśnić schematy przestrzenne przewietrzania kopalni,
− scharakteryzować urządzenia instalacji podsadzkowej,
− posłużyć się lampami górniczymi,
− sporządzić raporty produkcyjne,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony przeciwpożarowej podczas
wykonywania prac na powierzchni kopalni.

8
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Schemat organizacji kopalni
4.1.1. Materiał nauczania
Kopalnia węgla kamiennego jest przedsiębiorstwem państwowym, którego zadaniem jest
wydobywanie węgla i uzdatnianie go do celów gospodarczych. Kopalnie węgla są różnej
wielkości. Miarą wielkości kopalni jest jej dobowe wydobycie. Obecnie łączy się kopalnie
małe w duże jednostki wielozakładowe, których rentowność jest większa niż kopalni małych
oraz możliwe jest uzyskanie dużych koncentracji i kompleksowe wprowadzanie nowej
techniki. Okres budowy kopalni trwa około trzech do dziesięciu lat. Budowa prowadzona jest
ze środków inwestycyjnych państwa lub spółki węglowej. Okres eksploatacji kopalni trwa
kilkadziesiąt a czasem i ponad sto lat. Okres likwidacji kopalni trwa kilka do kilkunastu lat.
Powodem likwidacji jest wyczerpywanie się zasobów kopaliny użytecznej lub nierentowność
wydobycia.
Do prawidłowego funkcjonowania kopalni konieczna jest właściwa organizacja
zarządzania. W kopalniach stosowany jest sztabowo-liniowy system zarządzania, który
charakteryzuje się tym, że każda komórką organizacyjną kieruje tylko jeden kierownik,
a każdy pracownik podlega tylko jednemu bezpośredniemu zwierzchnikowi. Pracownik
wykonuje polecenia służbowe kierownika i odpowiada przed nim za wykonaną pracę.
Zgodnie z zasadą jednoosobowego kierownictwa całą kopalnią kieruje dyrektor
(Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego).
Dyrektor kieruje całokształtem działalności gospodarczej kopalni i odpowiada za:
− wykonanie planu wydobycia,
− racjonalną gospodarkę kopalni,
− rentowność kopalni,
− przestrzeganie zarządzeń władz zwierzchnich,
− dobór i szkolenie kadr,
− wprowadzanie postępu technicznego,
− prawidłowy nadzór i skuteczną kontrolę działalności gospodarczej kopalni.
Dyrektor jest równocześnie Kierownikiem Ruchu Zakładu Górniczego, odpowiedzialnym
przed Wyższym Urzędem Górniczym oraz Okręgowym Urzędem Górniczym za prowadzenie
ruchu zakładu górniczego zgodnie z Prawem geologicznym i górniczym oraz przepisami
i zarządzeniami władz górniczych.
Dyrektorowi podlegają zgodnie ze schematem następujące piony:

9
Rys. 1. Schemat organizacyjny kopalni jednozakładowej [5, s. 9]

10
Schemat organizacyjny zakładu górniczego może ulec pewnej korekcie w zależności od
specyfiki zagrożeń, jakie występują w danej kopalni.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.
1. Co to jest schemat organizacyjny kopalni?
2. Na czym polega system sztabowo-liniowy?
3. Co to jest jednoosobowe kierownictwo?
4. Jaka jest rola Wyższego i Okręgowego Urzędu Górniczego?
5. Jaki jest podział dozoru kopalnianego?
6. Które ze stanowisk nie wymagają stwierdzenia kwalifikacji przez organ nadzoru?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ, co to jest schemat organizacyjny kopalni i na czym polega system sztabowo-
liniowy zarządzania?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
2) przypomnieć sobie zasady podległości poszczególnych komórek schematu
organizacyjnego kopalni,
3) określić system sztabowo-liniowy przy pomocy schematu,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− sala instruktażowa,
− zestaw schematów organizacyjnych kopalni,
− instrukcja do właściwego posługiwania się schematem organizacyjnym kopalni,
− papier i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Na podstawie schematu organizacyjnego, podaj podległość poszczególnych komórek
w dziale BHP.
2) przypomnieć sobie zależność służb BHP z zakładzie,
3) posłużyć się właściwym wycinkiem schematu dotyczącego działu BHP,
4) dokonać oceny ćwiczenia.
− sala instruktażowa,
− schemat organizacyjny kopalni,
− przybory do pisania i kartki papieru.

11
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować schemat organizacyjny zakładu górniczego? ¨ ¨
2) podać, na czym polega system sztabowo-liniowy? ¨ ¨
3) określić rolę Wyższego i Okręgowego Urzędu Górniczego? ¨ ¨
4) określić, za co odpowiada dyrektor kopalni? ¨ ¨
5) dokonać podziału dozoru kopalnianego? ¨ ¨

12
4.2. Obiekty na powierzchni kopalni
Powierzchnią kopalni nazywa się część zakładu górniczego na powierzchni wraz
z obiektami i wyposażeniami. Na powierzchni kopalni znajduje się zespół budynków
i urządzeń o różnym przeznaczeniu. Ich rodzaj i rozmieszczenie są dopasowane do procesu
technologicznego kopalni.
Rys. 2. Przykładowy plan zabudowy powierzchni kopalni. [5, s. 16] 1 – szyb wydobywczy i zakład przeróbki
mechanicznej, 2 – szyb zjazdowy, 3 – budynek z urządzeniami ogrzewczymi szybu, 4 – składowisko
węgla, 5 – osadniki, 6 – rozdzielnia główna, 7 – rozdzielnia główna napowietrzna, 8 – kotłownia,
9 – magazyn główny, 10 – magazyn paliw i smarów, 11 – silosy, 12 – plac składowy, 13 – warsztaty,
14 – garaże i remiza straży pożarnej, 15 – zbiornik przeciwpożarowy, 16 – blok bhp, 17 – budynek
wejściowy, 18 – budynek administracyjny, 19 – remiza lokomotyw, 20 – nastawnia, 21 – stacja
ratownictwa górniczego, 22 – parking, 23 – dworzec autobusowy
Rozróżnia się:
− obiekty i urządzenia bezpośrednio związane z wydobyciem węgla (urządzenia
wyciągowe),
− obiekty i urządzenia do wzbogacania węgla (zakład przeróbki mechanicznej),
− obiekty i urządzenia energetyczne (rozdzielnie i transformatory),
− obiekty i urządzenia związane z BHP (szatnie, łaźnie, stacja ratownictwa górniczego,
punkt opatrunkowy itp.),
− obiekty i urządzenia do napraw i magazynowania (warsztat elektryczny, mechaniczny,
telefoniczny, ciesielnia, magazyny drewna itp.),
− obiekty i urządzenia gospodarki wodnej (osadniki),
− zwałowiska węgla,
− obiekty administracyjno-socjalne.
Do urządzeń na powierzchni kopalni należą ponadto urządzenia wentylacyjne
i podsadzkowe, zlokalizowane przeważnie na peryferiach obszaru kopalni.
Ze względów bezpieczeństwa cały teren kopalni jest ogrodzony i strzeżony, a wchodzić
na teren zakładu górniczego można tylko wejściami (bramami) wyznaczonymi przez dyrekcję
kopalni.

13
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to są obiekty na powierzchni kopalni?
2. Jakie są obiekty związane z wydobyciem węgla?
3. Jaka jest rola obiektów do wzbogacania węgla?
4. Jakie są obiekty energetyczne?
5. Co zaliczamy do obiektów związanych z bezpieczeństwem kopalni?
6. Do czego służą obiekty napraw i magazynowania?
7. Co to są obiekty gospodarki wodnej?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wymień obiekty kopalni związane z wydobyciem węgla.
1) zapoznać się z obiektami na powierzchni kopalni związanymi z wydobyciem węgla na
powierzchnię,
2) zapoznać się ze schematem rozmieszczenia szybów kopalni,
3) zapoznać się z szybem wydobywczym i jego urządzeniami,
4) zwiedzić maszynę wyciągową i wieżę szybową,
5) przypomnieć sobie jak wygląda urządzenie wyciągowe.
− schematy maszyny wyciągowej,
− schemat rozmieszczenia szybów kopalnianych,
− literatura dotycząca maszyn wyciągowych,
− kartki papieru oraz przybory do pisania i rysowania.
Ćwiczenie 2
Określ zadania obiektów do napraw i magazynowania urządzeń.
2) zapoznać się ze sposobem magazynowania,
3) wyznaczyć lokalizacje urządzeń do napraw,
4) zapoznać się z funkcją warsztatów naprawczych,
5) posłużyć się modelami dotyczącymi sposobów magazynowania.
− schemat rozmieszczeń materiałów w magazynie,
− schemat ilustracyjny warsztatów naprawczych,
− literatura dotycząca magazynowania i warsztatów naprawczych,
− kartka papieru, przybory do pisania i rysowania.

14
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, co to są obiekty na powierzchni kopalni? ¨ ¨
2) wymienić obiekty służące do wydobywania na powierzchnię węgla? ¨ ¨
3) określić zadania zakładu przeróbki węgla? ¨ ¨
4) określić zadania stacji ratownictwa górniczego? ¨ ¨
5) określić zadania punktu opatrunkowego? ¨ ¨
6) podać, jakie urządzenia energetyczne mieszczą się w obiektach
kopalnianych? ¨ ¨
7) określić rolę urządzeń i obiektów wentylacyjnych? ¨ ¨

15
4.3. Dyspozytornia kopalni i środki łączności
Między najważniejszymi stanowiskami pracy a kierownictwem ruchu kopalni musi
istnieć możliwość stałego dwustronnego przekazywanie informacji. Łączność telefoniczna nie
stwarza możliwości stałej samoczynnej kontroli przebiegu procesu produkcyjnego
i warunków bezpieczeństwa pracy, zdalnego sterowania urządzeniami (np. zamykania tam,
uruchamiania pomp) oraz przekazywania informacji lub poleceń osobom znajdującym się
z dala od aparatu telefonicznego. Obecnie stosowane są specjalne urządzenia, których
podstawowe człony są zainstalowane w dyspozytorni. Należą do nich:
1. Człon sygnalizacji awaryjno-alarmowej – wyposażony w:
− 40 linii dozorowych z wyświetlaczami,
− zestaw rozgłoszeniowy, umożliwiający prowadzenie rozmów oraz alarmowania
załogi,
− 10 linii alarmowych połączonych alarmowymi aparatami telefonicznymi
zainstalowanymi w kopalnianej stacji ratownictwa górniczego, w straży pożarnej
oraz biurach i mieszkaniach wyznaczonych osób kierownictwa ruchu kopalni.
2. Człon łączności dyspozytorskiej – pracuje niezależnie od normalnej sieci telefonicznej
kopalni i jest wyposażony w:
− 2 linie do centrali telefonicznej ogólnokopalnianej,
− 4 linie do łącznic ręcznych,
− 40 linii do aparatów telefonicznych zainstalowanych w ważnych punktach pod
ziemią kopalni,
− telefon specjalny (koloru czerwonego) sprzężony z magnetofonem, który rejestruje
rozmowy prowadzone przez dyspozytora w wyniku odebranego sygnału
alarmowego,
− zestaw do zdalnego włączania radiowęzła w celu nadawania komunikatów,
− zestaw umożliwiający włączenie się do sieci trolejfonowej pod ziemią.
3. Człon kontrolno-sygnalizacyjny – jest wyposażony w układy:
− zdalnego pomiaru obciążenia wybranych silników elektrycznych,
− liczenia wozów,
− zdalnego pomiaru depresji wentylatora,
− zdalnego pomiaru temperatury w polach pożarowych,
− sygnalizacji wartości krytycznych temperatury powietrza, zawartości metanu, tlenku
i dwutlenku węgla,
− sygnalizacji otwarcia tam wentylacyjnych, czasu postoju maszyny wyciągowej
i innych urządzeń kopalnianych.
4. Człon zasilania – dyspozytornia zasilana jest prądem przemiennym o napięciu 220 V
z dwóch źródeł:
− z sieci kopalnianej 220 V,
− ze źródła zapasowego, które stanowi przetwornica zasilana z baterii akumulatorów.
W niektórych kopalniach w dyspozytorni zainstalowane są dodatkowe układy elektryczne
do zdalnego uruchomiania ważniejszych mechanizmów kopalni oraz urządzenia telewizji
przemysłowej i urządzeń wskazujących zwyżki i zniżki ciśnienia barometrycznego.
Dyspozytornię obsługuje dyspozytor ruchu oraz konserwator urządzeń dyspozytorni. Do
obowiązków dyspozytora należy:
− czuwanie nad stanem bezpieczeństwa kopalni i rytmicznym przebiegiem produkcji,
− informowanie o wszelkich zagrożeniach, wypadkach i zakłóceniach,

16
− przyjmowanie meldunków od osób dozoru o obłożeniu stanowisk pracy,
− przyjmowanie raportów o stanie wydobycia i wykonania robót oraz przekazywanie ich
kierownictwu kopalni,
− przyjmowanie raportów o awariach i przeszkodach ruchowych, natychmiastowe
zawiadamianie właściwych osób kierownictwa i dozoru oraz organizowanie akcji w celu
usunięcia tych awarii,
− stałe śledzenie wskazań i sygnałów urządzenia dyspozytorskiego,
− prowadzenie ustalonej przez kierownictwo kopalni dokumentacji dyspozytorskiej.
Aby właściwie pełnić funkcje dyspozytora należy znać:
− plan całego dołu kopalni,
− schemat przestrzenny i kanoniczny wentylacji kopalni,
− schemat transportu urobku na powierzchni i pod ziemią,
− schemat rozmieszczenia rurociągów przeciwpożarowych, gaśnic oraz składów
materiałów i urządzeń przeciwpożarowych,
− schemat miejsc z zainstalowanymi telefonami,
− kopalniane i oddziałowe plany akcji ratowniczej dla zwalczania określonych zagrożeń.
W dyspozytorni powinny być także spisy telefonów służbowych i domowych
kierownictwa i osób dozoru kopalni, dyrektora i inspektorów OUG, lekarzy zakładowej
służby zdrowia oraz innych władz i urzędów, które należy zawiadomić przypadku zagrożenia
osób lub ruchu kopalni.
1. Co to jest dyspozytornia kopalniana?
2. Czym charakteryzuje się człon sygnalizacji dyspozytorskiej?
3. Jaki jest cel łączności dyspozytorskiej?
4. Jakie jest zadanie członu kontrolno-sygnalizacyjnego?
5. Do czego służy czerwony telefon specjalny?
6. Jakie jest zadanie członu zasilania?
7. Jakie jest zadanie telewizji przemysłowej stosowanej w dyspozytorniach?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przy pomocy miniaturowego zestawu, przedstaw człon łączności dyspozytorskiej
kopalni.
1) przypomnieć sobie jakie zadania ma do wykonania dyspozytor kopalni,
2) przygotować zestaw map górniczych i instrukcji,
3) przygotować system sygnalizacyjno-informacyjny,
4) połączyć się z nauczycielem i przekazać mu meldunek,
5) ogłosić alarm dla uczniów w sztolni ćwiczebnej.
− zestawy urządzeń do łączności telefonicznej,

17
− zestaw urządzeń alarmowo-sygnalizacyjnych,
− schematy łączności alarmowo-sygnalizacyjnej,
− schematy rozmieszczenia wyrobisk górniczych,
− literatura dotycząca łączności i sygnalizacji,
− kartki papieru i przybory do pisania i rysowania.
Ćwiczenie 2
Dobierz urządzenia członu kontrolno-sygnalizacyjnego dyspozytorni.
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia w sali instruktażowej,
2) dobrać odpowiedni sprzęt i urządzenia,
3) przypomnieć sobie cele członu kontrolno-sygnalizacyjnego,
4) przygotować plany dyspozytorni z rozmieszczonymi urządzeniami.
− plany i mapy rozmieszczenia wentylatorów,
− zestaw urządzeń członu kontrolno-sygnalizacyjnego,
− sygnalizacja do otwierania tam wentylacyjnych,
− odpowiednia literatura,
− kartki papieru i przybory do pisania.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) omówić zadania i prace w dyspozytorni? ¨ ¨
2) wymienić podstawowe człony dyspozytorni? ¨ ¨
3) scharakteryzować człon awaryjno-alarmowy? ¨ ¨
4) scharakteryzować człon łączności? ¨ ¨
5) scharakteryzować człon kontrolno-sygnalizacyjny? ¨ ¨
6) określić cel stosowania telewizji przemysłowej? ¨ ¨

18
4.4. Kopalniana stacja ratownictwa górniczego
Każdy zakład górniczy powinien mieć odpowiednio zorganizowane ratownictwo
górnicze, a mianowicie:
− drużynę ratowniczą,
− stację lub punkt ratownictwa górniczego,
− sprzęt ratowniczy niezbędny do prowadzenia akcji ratowniczej.
Kopalniane stacje ratownictwa górniczego podlegają organizacyjnie okręgowym stacjom
ratownictwa górniczego. Cała sieć organizacyjna ratownictwa podlega Centralnej Stacji
Ratownictwa Górniczego w Bytomiu.
Wielkość i wyposażenie kopalnianej stacji ratownictwa górniczego jest proporcjonalna
do liczby załogi dołowej. Np. w kopalni zatrudniającej ponad 3000 pracowników dołowych
stacja ratownicza powinna mieć następujące pomieszczenia:
Rys. 3. Przykład rozmieszczenia pomieszczeń: a) – w kopalnianej stacji ratownictwa górniczego, b) – w komorze
ćwiczeń; 1 – przedsionek, 2 – korytarz, 3 – pomieszczenie sanitarno – higieniczne, 4 – biuro stacji,
5 – sala aparatów oddechowych, 6 – sala wykładowa, 7 – magazyn podręczny warsztatu, 8 – warsztat,
9 – magazyn ogólny, 10 – komora przetłaczarek z przedsionkiem, 11 – schody i pochylnie do komory
ćwiczeń, 12 – wejście, 13 – pomieszczenie urządzeń siłowych, 14 – chodniki ćwiczebne (zadymiane),
15 – chodniki kontrolne [5 s.53]
− salę aparaturową przeznaczona do przechowywania aparatów oddechowych roboczych,
masek, przyrządów kontrolnych, aparatów telefonicznych przenośnych itp.,
− komorę pomp do przetłaczania tlenu,
− warsztat do naprawy, czyszczenia i dezynfekcji aparatów oddechowych, masek oraz
innego sprzętu ratowniczego,
− magazyn do przechowywania narzędzi, sprzętu i ubrań ratowniczych,
− salę do prowadzenia wykładów dla ratowników,
− biuro stacji,
− pomieszczenia sanitarno-higieniczne ,
− komorę ćwiczeń do szkolenia ratowników.

19
Liczbę aparatów określają odpowiednie przepisy: np. w kopalniach zatrudniających 3000
pracowników dołowych powinno być co najmniej 30 aparatów oddechowych.
W pomieszczeniach stacji powinny znajdować się:
− telefon ze spisem ważnych numerów w razie alarmu,
− aktualne plany wentylacyjne i plan wzajemnej pomocy kopalń,
− spis ratowników drużyny.
Koniecznym wyposażeniem stacji jest:
− pompa do przetłaczania tlenu, zapas butli i pochłaniaczy,
− benzynowe lampy wskaźnikowe i akumulatorowe, sprzęt medyczny oraz narzędzia
i płótno wentylacyjne,
− inny sprzęt ratowniczy: radiotelefony przenośne, sprzęt medyczny, piły, siekiery, łopaty.
Liczba butli, pochłaniaczy i lamp powinna być obliczona na 10 h akcji ratowniczej z
użyciem wszystkich aparatów znajdujących się w stacji.
Komora ćwiczeń
W komorze ćwiczeń odbywają się okresowe szkolenia ratowników i członków załogi
dołowej w zakresie posługiwania się sprzętem ochrony dróg oddechowych. Komora ćwiczeń
znajduje się przeważnie w podziemiach stacji. Można w niej wytworzyć takie same warunki,
jakie panują na dole kopalni podczas akcji ratowniczych. W komorze ćwiczeń są chodniki
o różnych przekrojach, poziome i pochyłe, szybiki oraz chodniki obserwacyjne,
umożliwiające kontrolę ćwiczących w chodnikach na całej długości.
Za całokształt działalności stacji odpowiedzialny jest kierownik kopalnianej stacji
ratownictwa górniczego, podległy kierownikowi wentylacji.
Do zakresu czynności kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego należy:
− nadzór nad stacją ratownictwa górniczego i maskownią,
− nadzór nad drużyną ratowniczą,
− opracowanie i stała aktualizacja planu ratowniczego.
Odpowiedzialny jest on za stan stacji i jej pomieszczeń, sprzęt i zaopatrzenie oraz za należyte
wyszkolenie, dyscyplinę i sprawność kopalnianej drużyny ratowniczej. Natomiast w czasie
akcji ratowniczych do jego obowiązków należy:
− zaalarmowanie kopalnianej drużyny ratowniczej, o ile tego nie uczynił wcześniej
mechanik aparatowy,
− podzielenie przybyłych ratowników na zastępy i wyznaczenie zastępowych,
− prowadzenie ścisłej ewidencji ratowników, którzy biorą udział w akcji ratowniczej,
− troska o sprzęt i materiały potrzebne do akcji.
Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego ma do pomocy zastępcę oraz
mechaników aparatowych. Stacja czynna jest przez całą dobę. W czasie akcji ratowniczej do
obowiązków mechanika należy zaalarmowanie kopalnianej drużyny ratowniczej, jeśli nie
zrobił tego kierownik stacji. Podczas akcji ratowniczej, w której biorą udział wszystkie
zastępy, mechanik aparatowy powinien, znajdować się w bazie ratowniczej na dole i tam
czuwać nad aparatami, które przekazywane są do akcji.

20
1. Co to jest kopalniana stacja ratownictwa górniczego?
2. Co to jest drużyna ratownicza?
3. Komu podlega organizacyjnie kopalniana stacja ratownictwa górniczego?
4. Od czego zależy wielkość i wyposażenie kopalnianej stacji ratownictwa górniczego?
5. Do jakich celów przeznaczona jest sala aparatów i warsztat?
6. Od czego zależy liczba aparatów oddechowych w stacji?
7. Do jakich celów służy komora ćwiczeń?
8. Jaka jest rola kierownika kopalnianej stacji ratownictwa górniczego?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W kopalnianej stacji ratownictwa górniczego zaimitowano pożar (pali się drewno
i papier). Określ, jakimi gaśnicami i w jaki sposób ugasisz pożar.
2) zachować szczególne środki bezpieczeństwa w trakcie wykonania ćwiczenia,
3) przypomnieć sobie zasady stosowania gaśnic,
4) dobrać właściwą gaśnicę do palącego się materiału,
5) zgasić palący się materiał,
– kopalniane stanowisko do gaszenia pożarów,
– instrukcje obsługi gaśnic,
– zestaw gaśnic stosowany w kopalni,
– sprzęt ochrony osobistej (okulary, rękawice).
Ćwiczenie 2
Przygotuj przy pomocy nauczyciela oraz pracowników kopalnianej stacji ratownictwa
górniczego, niezbędne urządzenia i narzędzia, aby w minimalny sposób wyposażyć zastęp
ratowniczy.
2) zorganizować niezbędny sprzęt oraz narzędzia,
3) przygotować i sprawdzić odpowiednią ilość aparatów oddechowych,
4) przygotować odpowiednią ilość ubrań dla drużyny,
5) przygotować plan działania drużyny z pełnym wyposażeniem.

21
− pomieszczenie kopalniane stacji ratownictwa górniczego,
− zestaw aparatów oddechowych,
− pompa do przetłaczania tlenu,
− benzynowe lampy wskaźnikowe, lampy akumulatorowe,
− tekst przewodni.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) opisać działalność kopalnianej stacji ratownictwa górniczego? ¨ ¨
2) podać skład zastępu ratowniczego? ¨ ¨
3) podać komu podlega organizacyjnie kopalniana stacja ratownictwa
górniczego? ¨ ¨
4) określić do jakich celów służy komora ćwiczeń? ¨ ¨
5) określić komu podlega bezpośrednio kierownik stacji ratowniczej? ¨ ¨
6) określić ilość aparatów w stosunku do pracowników dołowych? ¨ ¨

22
4.5. Warsztaty ruchowe, plac drzewny i magazyny kopalniane
W warsztacie mechanicznym wykonuje się bieżące naprawy wszystkich maszyn
i urządzeń kopalnianych. W warsztacie przeprowadza się selekcję elementów wycofanych
z ruchu urządzeń górniczych na:
− zdatne do dalszego użytkowania,
− wymagające regeneracji,
− przeznaczone na złom.
W warsztacie mechanicznym znajdują się:
− sekcja montażu i demontażu, czyli ślusarska, która prowadzi naprawy maszyn i urządzeń
(po zdemontowaniu),
− sekcja obróbki skrawaniem dla odkuwek, odlewów, stali profilowej i części
mechanizmów.
W warsztacie elektrycznym wykonuje się bieżące naprawy silników i urządzeń
elektrycznych stosowanych w kopalni.
W zakres prac warsztatu elektrycznego wchodzą:
− konserwacja i naprawa silników,
− instalacje elektryczne,
− ładowanie akumulatorów pojazdów mechanicznych.
Warsztat elektryczny dzieli się na następujące sekcje:
− ładowania akumulatorów,
− prób silników,
− demontażu i montażu urządzeń elektrycznych,
− prac ogólnych.
Sekcja ładowania akumulatorów służy do ładowania baterii akumulatorów trakcyjnych.
Sekcje ładowanie akumulatorów są budowane najczęściej w zajezdni lokomotyw
elektrycznych.
Sekcja prób silników wyposażona jest w odpowiednie narzędzia do pomiarów stanu
izolacji i przebicia.
Organizacja i wykonanie remontów w warsztatach energo-mechanicznych na
powierzchni
W zależności od rodzaju maszyny lub urządzenia, remonty mogą być wykonane
systemem gospodarczym lub zleconym. Kopalnia powinna mieć własny oddział remontowy
dla maszyn i urządzeń elektrycznych. Kopalniana służba remontowa powinna wykonywać
przede wszystkim przeglądy oraz remonty bieżące. Remonty kapitalne oraz średnie mogą być
zlecane specjalistycznym przedsiębiorstwom naprawczym. Przed przystąpieniem do remontu
niezależnie czy jest to urządzenie elektryczne czy mechaniczne należy ustalić:
− szczegółowy harmonogram remontu,
− zagadnienia BHP,
− warunki odbioru i finansowania,
− sposób wykonania remontu,
− transport części i zespołów do remontu,
− narzędzia i sprzęt,
− miejsce na regenerację,
− osoby odpowiedzialne za całość prac.

23
Do obowiązków użytkownika i wykonawcy remontu należy przygotowanie części
zamiennych i materiałów oraz ciężkiego sprzętu dźwigowego. Grupa remontowa przystępując
do remontu powinna być zapoznana:
− z przepisami BHP i instrukcjami remontowymi,
− ze szczegółowym harmonogramem remontu,
− z budową maszyny lub urządzenia.
W ramach odbioru należy sprawdzić:
− zakres i jakość wykonywanych robót,
− jakość zastosowanych materiałów,
− pracę maszyny na luzie oraz pod obciążeniem.
Do odbioru technicznego należy dołączyć wykaz operacji remontowych oraz
specyfikację części, które zostały wymienione. Za bezpieczne wykonanie remontu odpowiada
ze strony wykonawcy-kierownik oddziału remontowego, ze strony użytkownika sztygar
oddziału napraw.
Do prawidłowego i sprawnego przebiegu produkcji potrzebne są różnego rodzaju
materiały, maszyny i urządzenia. Między dostarczaniem ich do kopalni a wprowadzeniem do
ruchu istnieje różna rozpiętość czasowa. Na ten okres materiały i maszyny są umieszczane
w odpowiednich magazynach i na placach składowych. Obecnie, w coraz szerszym zakresie,
zaopatrzeniem, transportem i magazynowaniem zajmują się wyspecjalizowane
przedsiębiorstwa. Materiały pakowane są w jednostki ładunkowe charakteryzujące się
znormalizowanymi wymiarami. W zależności od materiału jednostki ładunkowe mogą być
pakowane:
− w pakiety (wiązki),
− na paletach,
− w pojemnikach.
Przechowywanie materiałów w magazynach powinno być tak zorganizowane, aby
zapewniało utrzymanie ich pełnej wartości użytkowej.
W kopalni rozróżnia się:
− główną rozdzielnię materiałów,
− magazyn paliw płynnych i smarów,
− magazyn materiałów wybuchowych ( umieszczony pod ziemią),
− plac składowy drewna.
Plac składowy drewna
Plac składowy drewna jest otwartym składowiskiem drewna, którego ilość ma
zabezpieczyć ciągłość produkcji. Plac składowy drewna powinien być płaski o nachyleniu do
2,5% zdrenowany lub odwodniony oraz wysypany żwirem. Najczęściej przez środek placu
przebiegają tory kolei normalnej. Po obu stronach torów układane są na żelbetowych słupkach
i podwalinach stosy okrąglaków i tarcicy. Równolegle do torów normalnych, między rzędami
stosów, buduje się tory kopalnianej kolejki wąskotorowej. Stosując natomiast do prac
przeładunkowych dźwig samojezdny buduje się dodatkowo drogi jezdne równoległe do torów
kolejowych. W celu zabezpieczenia placu przed pożarem wyposaża się go w sieć
wodociągową.
Do najważniejszych czynności wykonywanych na placu składowym drewna należą:
− wyładunek drewna z wagonów,
− składowanie drewna w stosy,
− załadunek na drzewiarki.
Wyładunek drewna dowożonego najczęściej koleją odbywa się za pomocą suwnic
i elektrycznych wyciągów.

24
Urządzenia do przeładowywania i transportu instalowane są na:
− żurawiach samochodowych,
− suwnicach bramowych,
− żurawiach budowlanych, wieżowych,
− żurawiach stałych.
Składowanie drewna
Drewno ułożone w pojedyncze stosy powinno być odizolowane od wilgotnego podłoża,
przez zastosowanie betonowych podkładek. Podkładki te w górnej części mają wyżłobienia
na kopalniaki tworzące podstawę stosu.
Rys. 4. Sposoby układania drewna w stosy [5, s.99]

25
Wydawanie drewna
Stos, z którego wydaje się drewno należy rozkładać całkowicie. W przypadku
niecałkowitego rozładowania stosu nie wolno na pozostałe dolne warstwy dokładać drewna
z nowych dostaw.
Drewno o długości do 3 m ładowane jest na drzewiarki pojedyncze, natomiast dłuższe na
drzewiarki dwuczłonowe. Wydawanie drewna następuje na podstawie zamówienia
pisemnego.
Nasycanie drewna
Nasycanie drewna ma na celu przedłużenie jego trwałości w warsztatach dołowych
kopalni. Nasycanie odbywa się dwoma metodami:
− gorącej kąpieli,
− próżniowo-ciśnieniową.
Olownia
W celu zmniejszenia strat drewna oraz zwiększenia wytrzymałości, drewno poddaje się
na powierzchni kopalni wstępnej obróbce, która w przypadku stojaków ogranicza się do
mechanicznego olowania. Olowanie polega na wykonaniu półokrągłego wycięcia z jednej
strony kopalniaka. Do tego celu służy specjalna piła cylindryczna, która wykonuje to szybko
i bez straty drewna.
Magazyny kopalniane
Każdy zakład górniczy ma na swoich obrzeżach plac drzewny oraz magazyny. Wszystkie
maszyny, materiały i niezbędne urządzenia do ciągłości produkcji kopalni, muszą przejść
przez plac składowy i magazyny powierzchniowe kopalni. Materiały podatne na wpływy
atmosferyczne są składowane w magazynach półotwartych i zamkniętych. W magazynach
wysokiego składowania, palety są układane w regałach. Do manipulacji paletami służą
suwnice paletowe lub układaki magazynowe podłogowe. Magazyny regałowe zapewniają
wykorzystanie objętości magazynu w 40 procentach, dobra przelotowość i dobry dostęp.
Nowoczesną odmianą magazynów są magazyny paletowe przelotowe. Palety są
podawane z jednej strony suwnicą paletową w odpowiednie okienko szachownicy regałowej
będące początkiem toru przenośnika rolkowego. Pod wpływem siły ciężkości ładunek
przemieszcza się samoczynnie w przeciwny koniec magazynu, tam opiera się o końcowy
odbój lub poprzedzająca paletę. Magazyny tego typu mogą by zautomatyzowane i sterowane
komputerowo. Na placach i w magazynach stosuje się wiele różnorodnych środków
transportu w postaci: wózków, podnośników, suwnic, żurawi, samochodów oraz kolei
wąskotorowej i normalnej.
1. Jakie są zadania warsztatów na powierzchni kopalni?
2. Jakich remontów można dokonać w warsztacie mechanicznym?
3. Co to jest harmonogram prac remontowych?
4. Kto odpowiada za prawidłowo wykonany remont?
5. Na jakie sekcje dzieli się warsztat elektryczny?
6. Jakimi sekcjami dysponuje warsztat mechaniczny?
7. Do czego służy plac składowy drewna?
8. Jak pakowane są jednostki ładunkowe?
9. Jakie znasz składowiska i magazyny kopalni?
10. Przy pomocy jakich urządzeń dokonuje się rozładunków i załadunków?
11. Jak składuje się drewno?
12. Na czym polega nasycanie drewna?
13. Do czego służy olownia?

26
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z placu drzewnego, ułóż okrąglaki w stos krzyżowy warstwami na przemian
według grubości końców.
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) przypomnieć sobie sposoby układania drewna w stosy,
3) zaopatrzyć się w instrukcję dotyczącą bezpiecznego układania stosów,
4) przygotować odpowiedni materiał,
5) obliczyć rzeczywistą ilość okrąglaków,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy
− okrąglaki,
− słupki betonowe izolujące od podłoża,
− podwaliny do osadzania na słupkach,
− miara, rękawice robocze,
− przybory do pisania i notes.
Ćwiczenie 2
Znając zasady mechanicznego i ręcznego olowania, wykonaj ręczny olunek na dwóch
kopalniakach w wyrobisku ćwiczebnym.
1) zorganizować stanowisko w wyrobisku ćwiczebnym,
2) zaopatrzyć się w instrukcję ręcznego olowania,
3) zapoznać się z materiałem, w którym należy wykonać olunek,
4) zachować zasadę, że olunek wykonany ma być na grubszym końcu kopalniaka,
5) zaopatrzyć się w niezbędne narzędzia,
6) ocenić stan zagrożenia w wyrobisku,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
− dwa różnej grubości kopalniaki,
− instrukcja wykonania olunku,
− narzędzia: piła, siekiera, młot, przymiar,
− sprzęt ochrony osobistej,
− notes i przybory do pisania.

27
Czy potrafisz
Tak Nie
1) wymienić prace wykonywane w warsztacie mechanicznym? ¨ ¨
2) określić zakres prac warsztatu elektrycznego? ¨ ¨
3) zdefiniować sekcję ładowania akumulatorów? ¨ ¨
4) określić zakres prac sekcji montażu i demontażu? ¨ ¨
5) podać kto nadzoruje prace remontowe w warsztacie? ¨ ¨
6) określić co to jest harmonogram prac remontowych? ¨ ¨
7) określić dokumentację odbioru technicznego po przeprowadzonym
remoncie? ¨ ¨
8) określić sposób pakowania jednostek ładunkowych? ¨ ¨
9) podać sposób przechowywania materiałów w magazynach? ¨ ¨
10) określić na czym polega składowanie w stos prostokątny? ¨ ¨
11) podać do czego służą słupki betonowe stosowane do układania
drewna? ¨ ¨
12) podać na czym polega nasycanie drewna? ¨ ¨
13) określić jak wyglądają magazyny paletowo-przelotowe? ¨ ¨
14) określić do czego służą kanały między regałowe? ¨ ¨

28
4.6. Znaczkownia, lampownia, przechowalnia pochłaniaczy oraz
aparatów ucieczkowych, łaźnia górnicza, izba opatrunkowa
Każda osoba zjeżdżająca na dół kopalni winna być wyposażona w znaczek kontrolny,
lampę górniczą oraz pochłaniacz i aparat ucieczkowy.
Znaczkownia
Jest to pomieszczenie na drodze z łaźni górniczej w kierunku szybu. Obsługa tego
pomieszczenia na prośbę pracownika wydaje mu znaczek kontrolny, który jest znakiem
rozpoznawczym. W znaczkowni istnieje dokumentacja zjazdów i wyjazdów wszystkich
pracowników kopalni. Rejestracja osób i wydanych znaczków jest kontrolowana codziennie
przez osoby dozoru górniczego celem zapewnienia pełnego bezpieczeństwa.
Lampownia
Dalszą drogę do szybu pracownik pokonuje przechodząc przez lampownię, gdzie
zaopatruje się w niezbędną lampę górniczą. W pomieszczeniach lampowni znajduje się
również przechowalnia pochłaniaczy. Konstrukcja ładownic lampowni jest tak wykonana, że
po włożeniu lampy do ładownicy w dolnej jej części wykonane jest okienko celem osadzenia
tam pochłaniacza. Każda lampa górnicza posiada odpowiedni numer kontrolny, który jest taki
sam jak numer znaczka kontrolnego oraz pochłaniacza. W górnictwie używane są lampy
akumulatorowe typu Rc-12. Lampa nahełmna typu Rc-12 jest lampą akumulatorową,
przystosowaną do ładowania i przechowywana w lampowniach. Może być używana we
wszystkich pomieszczeniach kopalń metanowych.
Lampa Rc-12 składa się z:
− głowicy z reflektorem,
− przewodu łączącego głowicę z akumulatorem,
− akumulatora umieszczonego w puszce poliamidowej.
Obecnie w miejsce lamp Rc-12 wprowadza się lampę nahełmną typu ELM01P i typu
ELM01-P/s, są to lampy wagowo i gabarytowo mniejsze, a zatem mniej uciążliwe. Lampy
tego typu mogą by stosowane w zakładach górniczych w polach metanowych i nie
metanowych.
Lampy składają się z dwóch zasadniczych części: baterii i głowicy. Zasilane są
z bezobsługowego akumulatora, praktyczne w eksploatacji, zapewniające dobre oświetlenie
w różnych sytuacjach. Z lampą współpracuje nadajnik sygnalizacyjny, który służy do
poszukiwania ludzi objętych zawałem w podziemiach wyrobisk górniczych.
Benzynowa lampa wskaźnikowa – przeznaczona jest do wykrywania zawartości metanu
w powietrzu kopalnianym, a także może służyć za wskaźnik zawartości tlenu lub dwutlenku
węgla.
Lampa taka składa się z czterech zasadniczych elementów:
− zbiornika benzyny z zapalniczką,
− cylindra szklanego,
− dwóch kloszy drucianych,
− klatki ochronnej.
Aparat tlenowy ucieczkowy SR-60
Aparat tlenowy ucieczkowy SR-60 przeznaczony jest do ochrony układu oddechowego
użytkownika podczas jego wycofywania się (ucieczki ze strefy zagrożonej gazami
szkodliwymi dla zdrowia oraz tam gdzie stężenie tlenu jest niewystarczające do oddychania).
Aparat jest przeznaczony dla górnictwa podziemnego i innych gałęzi przemysłu. Może
być stosowany w podziemnych zakładach górniczych, w polach metanowych i nie

29
metanowych. Służy do bezpiecznego opuszczania strefy objętej pożarem, wyrzutem gazów
lub awarią instalacji chemicznej. Przeznaczony do jednorazowego użycia. Czas ochronnego
działania wynosi minimum 60 minut. Aparaty włączone do eksploatacji mogą być
użytkowane w warunkach górniczych przez okres maksymalnie pięciu lat, lecz nie dłużej niż
okres 10 lat od daty produkcji. Pomieszczenia, w których składowane są aparaty, powinny
spełniać wymagania „Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 28.06.2002r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy”. Konserwacja aparatu tlenowego polega na codziennym
oczyszczeniu z pyłu i brudu. Należy także sprawdzić kolor indykatora. Tak oczyszczony
aparat składa się na półkę w specjalnie do tego celu wyznaczonym pomieszczeniu.
Do obiektów specjalnych zaliczyć należy łaźnie kopalniane, które umożliwiają załodze
przebieranie się, przechowywanie odzieży i kąpiel po pracy oraz rehabilitację zdrowotną.
Łaźnie kopalniane buduje się dla pracowników dołowych oraz dla pracowników
powierzchni w pobliżu szybu, w którym odbywa się regularny zjazd i wyjazd ludzi. Łaźnie
mają połączenia korytarzowe z nadszybiem.
W każdej łaźni powinny być:
− szatnie na odzież domową,
− szatnie na odzież roboczą,
− natryskownie i suszarnie,
− pomieszczenia do prania, suszenia, dezynfekowania i naprawy odzieży,
− ustępy,
− pomieszczenia rehabilitacyjne.
Szatnie powinny mieć dwa oddzielne pomieszczenia przeznaczone do przechowywania
odzieży domowej i roboczej. Oba pomieszczenia powinny by odgrodzone od natryskowni.
W łaźniach kopalnianych rozróżnia się trzy typy szatni:
− łańcuszkowe – gdzie ubrania zawiesza się na wieszakach,
− szafkowe – w których ubrania przechowuje się w indywidualnych szafkach zamykanych
przez użytkowników,
− garderobiane – w których ubrania przechowuje się na specjalnych stojakach a wydawania
ubrań dokonuje personel łaźni.
Natryskownie – powinny mieć urządzenia doprowadzające ciepłą wodę w ilościach co
najmniej 70 dm3
na jednego kąpiącego oraz taką ilość natrysków aby jeden natrysk przypadał
na 5 pracowników.
Przy natryskowniach zbiorowych stosuje się suszarnie, w których po kąpieli pracownicy
suszą swe ciała ciepłym powietrzem. Obsługę łaźni stanowią łazienny, sprzątaczki
i konserwator.
Izba opatrunkowa
Każda kopalnia powinna mieć na powierzchni urządzone pomieszczenie do udzielania
pierwszej pomocy w razie wypadku lub zachorowania w pracy. Izba opatrunkowa powinna
znajdować się blisko szybu w miejscu łatwo dostępnym. Najczęściej izba opatrunkowa składa
się z następujących pomieszczeń:
− właściwej izby opatrunkowej,
− poczekalni,
− gabinetu do badań lekarskich,
− podręczny magazyn z lekarstwami i materiałami opatrunkowymi,
− łazienki z ciepłym natryskiem.
Na widocznym miejscu zawieszona jest tabliczka ze spisem lekarzy i sanitariuszy oraz
telefonem do najbliższego szpitala. W czasie każdej zmiany w izbie opatrunkowej pełniony
jest dyżur przez sanitariusza, a do jego obowiązków należy:
− udzielanie pierwszej pomocy,

30
− utrzymanie czystości w izbie opatrunkowej,
− prowadzenie ewidencji lekarstw,
− rejestrowanie każdego wypadku i sposobu udzielenia pierwszej pomocy.
W zależności od udzielenia pierwszej pomocy należy niezwłocznie o wypadku
powiadomić lekarza zakładowego, lub dyżurnego sanitariusza oraz najbliższa osobę dozoru.
Miejsce wypadku powinno pozostać nienaruszone dla umożliwienia komisji powypadkowej
stwierdzenia wszystkich okoliczności i przyczyn wypadku.
1. Jakie obowiązkowe wyposażenie posiada każda osoba zjeżdżająca do kopalni?
2. Jakie pomieszczenie nazywamy znaczkownią?
3. Co to jest lampownia?
4. Jakie lampy górnicze są stosowane w górnictwie?
5. Czym charakteryzuje się budowa lampy Rc-12?
6. Z czego składa się benzynowa lampa wskaźnikowa i do czego jest przeznaczona?
7. Do jakich celów służy nadajnik sygnalizacyjny?
8. Jakie jest zastosowanie aparatu ucieczkowego SR-60?
9. W jakich warunkach stosujemy tlenowy aparat ucieczkowy?
10. Jaki jest czas ochronnego działania aparatu ucieczkowego?
11. Co to jest łaźnia górnicza i jakie musi spełnia wymogi?
12. Jakie są typy szatni ze względu na sposób przechowywania odzieży domowej i roboczej?
13. Kto obsługuje łaźnię?
14. Jakie zadania ma izba opatrunkowa?
15. Jakie pomieszczenia znajdują się w izbie opatrunkowej?
16. Jak pełniony jest dyżur w izbie opatrunkowej i co należy do obowiązków sanitariusza?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W lampowni kopalnianej jest część pomieszczeń przeznaczonych na benzynowe lampy
wskaźnikowe. Korzystając z tego pomieszczenia, pod nadzorem nauczyciela i osoby
wydającej lampy, dokonaj pełnej kontroli lampy przed jej wydaniem.
1) przeczytać instrukcję przygotowania lampy,
2) wybrać właściwą lampę,
3) sprawdzić i wyregulować wysokość płomienia,
4) sprawdzić szczelność lampy za pomocą specjalnego przyrządu,
− lampy wskaźnikowe,
− sprzęt do badania szczelności lamp,
− pojemnik z benzyną do uzupełniania zbiornika lampy,
− niezbędne narzędzia,
− literatura dotycząca obsługi benzynowych lamp wskaźnikowych.

31
Ćwiczenie 2
Dokonaj przeglądu i konserwacji lampy Rc-12 i przygotuj ją do eksploatacji.
1) zapoznać się z instrukcją przeglądów i konserwacji lamp Rc-12,
2) oczyścić lampę i zdjąć pokrywę przy pomocy urządzenia magnetycznego,
3) sprawdzić stan techniczny akumulatora,
4) sprawdzić stan elektrolitu,
5) dokonać sprawdzenia kabla łączącego akumulator z głowicą,
6) sprawdzić włókna żarówki w głowicy,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
− instrukcje przeglądów i konserwacji lamp Rc-12,
− lampa Rc-12,
− elektrolit do lamp,
− zapasowe żarówki,
− rezerwowe kabelki,
− rezerwowe płytki akumulatorowe,
− komplet narzędzi,
− rękawice gumowe i okulary.
Ćwiczenie 3
W pomieszczeniach znaczkowni, pod nadzorem stałej obsługi wyposaż I zmianę
w znaczki kontrolne oraz dokonaj sprawdzenia i wypełnienia pełnej dokumentacji
rejestrującej.
1) wydać znaczki kontrolne zjeżdżającej załodze,
2) zapoznać się z instrukcją prowadzenia dokumentacji znaczkowni,
3) zapoznać się z tzw. „szychtówkami” – zeszyty do kontroli zjazdów,
4) zapoznać się z książką wyjazdów załogi,
5) sprawdzić na tablicy stan wydanych znaczków z dokumentacją,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
− tablice do zawieszania znaczków,
− instrukcje prowadzenia dokumentacji znaczkowni,
− książka wyjazdu załogi,
− zeszyty kontroli pracowników (szychtówki),
− notes i przybory do pisania.

32
Ćwiczenie 4
W trakcie zabudowy odrzwi w sztolni ćwiczebnej doszło do skaleczenia lewej ręki. Przy
pomocy dostępnych środków, udziel pierwszej pomocy poszkodowanemu.
1) przypomnieć sobie o sposobie udzielania pierwszej pomocy,
2) dokonać oględzin skaleczenia ręki,
3) dokonać obmycia przy pomocy płynu dezynfekującego,
4) założyć opatrunek,
5) poszkodowanego ułożyć w pozycji siedzącej,
6) przejść z poszkodowanym do izby opatrunkowej celem udzielenia fachowej pomocy oraz
ewentualnie skontaktować się z lekarzem,
– apteczka pierwszej pomocy wyposażona w niezbędne lekarstwa i środki opatrunkowe,
– instrukcja udzielania pierwszej pomocy,
– sprzęt ochrony osobistej.
Czy potrafisz
Tak Nie
1) zdefiniować co to jest lampownia i jakie jest jej przeznaczenie? ¨ ¨
2) określić rolę znaczkowni? ¨ ¨
3) podać gdzie mieści się przechowalnia aparatów tlenowych? ¨ ¨
4) wymienić lampy górnicze? ¨ ¨
5) scharakteryzować benzynową lampę wskaźnikową i lampę Rc-12? ¨ ¨
6) określić rolę nadajnika sygnalizacyjnego? ¨ ¨
7) podać do czego służy aparat tlenowy SR-60? ¨ ¨
8) określić czym podyktowane są połączenia korytarzowe szybu
z łaźnią? ¨ ¨
9) podać jakie pomieszczenia znajdują się w łaźni? ¨ ¨
10) wymienić typy łaźni górniczych? ¨ ¨
11) określić przeznaczenie izby opatrunkowej? ¨ ¨

33
4.7. Szyb wentylacyjny oraz zasady rozprowadzania powietrza
i przewietrzania kopalni
Szyby wentylacyjne
Szyby wentylacyjne stanowią integralną część każdego zakładu górniczego. Podstawową
rolą szybu wydechowego jest wysysanie zużytego powietrza z wnętrza kopalni.
W kopalniach zazwyczaj zainstalowane są stacje wentylatorowe przy szybach
wydechowych.
W stacji działa zwykle jeden wentylator a drugi stanowi rezerwę. Nie raz zachodzi
potrzeba stosowania wentylatorów głównych w układzie szeregowym lub równoległym.
Oprócz głównych wentylatorów szybowych w chodnikach kopalnianych mają zastosowanie
wentylatory pomocnicze których zadaniem jest pomoc w przewietrzaniu chodników ślepych
oraz innym wyrobisk górniczych.
Przepływ powietrza w kopalni
Kopalniana sieć wentylacyjna jest układem złożonym z kilku set i więcej bocznic sieci,
węzłów sieci, oporów miejscowych i wentylatorów zwanych elementami.
Węzły niezależne – to miejsca sieci wentylacyjnej, w której występuje rozdzielanie lub
łączenie mas strumieni powietrza.
Przez bocznicę sieci wentylacyjnej rozumiemy pojedyncze wyrobisko lub połączenie
szeregowe kilku wyrobisk łączące dwa węzły niezależnej sieci wentylacyjnej.
Oporem lokalnym przepływu powietrza nazywamy pracę tarcia wywołaną:
− zmianą kierunku przepływu – opór skrętu (kolano),
− zmianę zwiększenia lub zmniejszenia przekroju poprzecznego wyrobiska,
− obecności odrzwi dławiących,
− wentylatorem górniczym – nazywana jest maszyna służąca do sztucznego wywołania
ruchu powietrza w kopalni i sieci wentylacyjnej.
Schemat przestrzenny sieci wentylacyjnej i rodzaje prądów powietrza pokazano na
rysunku poniżej:

34
Rys. 5. Schemat przestrzenny kopalnianej sieci wentylacyjnej
Schemat przestrzenny ma za zadanie przedstawić przestrzenny obraz wszystkich
czynnych wyrobisk w kopalni. Ze schematu ma jasno wynikać wznoszący czy też schodzący
charakter powietrza w kopalni. Sposób wykonania tego schematu należy dostosować do
warunków lokalnych jak np. nachylenie pokładów, zmiany rozciągłości pokładów, lokalna
niecka, uskoki itp.
− szyby i szybiki pionowe rysuje się pionowo,
− przekopy poziome i chodniki węglowe kreśli się poziomymi liniami pojedynczymi,
przekopy liniami pojedynczymi lub podwójnymi,
− przecznice i orty oraz wyrobiska pochyłe rysuje się liniami pojedynczymi lub
podwójnymi pod kątem 300
w stosunku do przekopów i chodników,
− wyrobiska pochyłe (dowierzchnie i upadowe) kreśli się liniami pojedynczymi pod kątem
600
w stosunku do chodników i przekopów.
W sytuacjach zbyt skomplikowanych kreśli się schemat uproszczony.
Schemat kanoniczny sieci służy do badania charakteru bocznic wentylacyjnych, tzn. ich
normalności, przekątności oraz obliczeń wentylacyjnych. Posługując się schematami
przestrzennymi i kanonicznymi sieci wentylacyjnej można przeprowadzić klasyfikację
prądów powietrza tej sieci.
Wyróżnia się następujące prądy powietrza:
− wznoszący się prąd powietrza tj. prąd płynący w bocznicy od węzła o mniejszej
wysokości niwelacyjnej do węzła o wyższej wysokości,
− schodzący prąd powietrza tj. prąd płynący od węzła o wyższej wysokości niwelacyjnej do
węzła o mniejszej wysokości,
− normalny prąd powietrza, tj. prąd którego kierunek nie zależy od oporu bocznic
sąsiednich,
− przekątny prąd powietrza, tj. prąd którego kierunek zależy od oporu bocznic sąsiednich,

35
− niezależny prąd powietrza, tj. prąd który oddziela się od powietrza świeżego i po
przewietrzeniu miejsca pracy lub innego miejsca dołącza się do prądu zużytego
powietrza,
− zależny prąd powietrza, tj. w bocznicach sieci łączących ze sobą dwa różne prądy
świeżego powietrza,
− rejonowy prąd powietrza, tj. niezależny prąd powietrza przewietrzający kompleks
wyrobisk górniczych,
− grupowy prąd powietrza tj. prąd powietrza płynący do co najmniej dwóch rejonów
wentylacyjnych,
− prosty prąd powietrza względem danego źródła energii tj. prąd, którego kierunek jest
zgodny z kierunkiem działania tego źródła,
− odwrócony prąd powietrza – kierunek tego prądu jest niezgodny z kierunkiem działania
energii.
Tamy wentylacyjne
Tamami nazywamy przegrody zbudowane w poprzek wyrobisk górniczych przeznaczone
do oddzielenia prądów powietrza lub odizolowania wyrobisk czynnych od wyrobisk
nieczynnych, bądź do regulacji przepływu powietrza w kopalnianej sieci wentylacyjnej.
Ze względu na przeznaczenie tamy dzielimy je na:
− izolacyjne,
− oddzielające,
− regulacyjne.
Ze względu na konstrukcję dzielimy je na:
− głuche (pełne),
− z drzwiami.
Ze względu na materiał dzielimy je na:
− drewniane,
− metalowe,
− murowe.
1. Co to jest szyb wentylacyjny i jakie jest jego zdanie?
2. Co to jest kopalniana sieć wentylacyjna?
3. Co to jest schemat przestrzenny sieci wentylacyjnej?
4. Jaka jest definicja prądu wznoszącego?
5. Jak brzmi definicja prądu schodzącego?
6. Gdzie zlokalizowane są stacje wentylatorowe?
7. Do czego służą tamy wentylacyjne?

36
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na mapie pokładowej, dostarczonej przez nauczyciela, zaprojektuj przewietrzanie
wyrobiska ścianowego.
1) zapoznać się z funkcją, jakie pełnią wyrobiska wentylowane w określonej ścianie,
2) przypomnieć sobie zasady sporządzania schematów przestrzennych,
3) ustalić gdzie znajduje się wlot i wylot powietrza z rejonu,
4) wyznaczyć rozmieszczenie tam wentylacyjnych,
5) wskazać wyrobiska, w których prowadzona jest odstawa taśmami,
6) zaprezentować wykonanie ćwiczenia,
− mapy pokładowe,
− literatura dotycząca wentylacji wyrobisk górniczych,
− przybory do pisania i rysowania,
− notes.
Ćwiczenie 2
Zaprojektuj i zbuduj tamę drewnianą z drzwiami w sztolni ćwiczebnej.
1) przypomnieć sobie sposoby budowy tam,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) zorganizować właściwe drewno do budowy tamy,
4) wybrać właściwe miejsce na zabudowanie tamy,
5) przygotować właściwe stojaki i stropnice,
6) zwrócić uwagę na dokładność wykonanego ćwiczenia,
− sztolnia ćwiczebna,
− potrzebny materiał do wykonania zadania: drewno, stojaki, deski, płótno wentylacyjne
uszczelniające,
− zestaw narzędzi: kilof, łopata, młot, gwoździe, zawiasy, siekiera, calówka, przymiar, piła,
− przepisy górnicze.

37
Czy potrafisz
Tak Nie
1) określić szyb wentylacyjny? ¨ ¨
2) zdefiniować kopalnianą sieć wentylacyjną? ¨ ¨
3) podać przykłady oporów lokalnych przepływu powietrza? ¨ ¨
4) scharakteryzować schemat przestrzenny sieci wentylacyjnej? ¨ ¨
5) scharakteryzować wznoszący prąd powietrza? ¨ ¨
6) scharakteryzować schodzący prąd powietrza? ¨ ¨
7) zdefiniować tamy wentylacyjne i określić do czego służą? ¨ ¨
8) dokonać podziału tam wentylacyjnych ze względu na przeznaczenie? ¨ ¨

38
4.8. Urządzenia podsadzkowni
Zespół urządzeń podsadzkowych na powierzchni kopalni nazywa się podsadzkownią.
Posadzkownia składa się ze zbiornika podsadzkowego wraz z mostem
samowyładowczym, budynku zmywczego i zbiorników wodnych.
Zbiorniki podsadzkowe buduje się w zależności od warunków gruntowych i od
wymaganej pojemności. Wyróżnia się zbiorniki skarpowe i cylindryczne.
Zbiorniki skarpowe mają ściany z betonu a dno wyłożone jest kostką granitową –
nachylone jest w kierunku szybu, w którym połączone są tzw. lunetą podsadzkową. Od
nowoczesnych zbiorników podsadzkowych wymaga się, aby były przystosowane do
magazynowania i dodawania kamienia do mieszanki podsadzkowej. Najlepiej tym warunkom
odpowiadają zbiorniki cylindryczne. Budynek zmywczy usytuowany jest obok zbiornika
i sięga jego dna. Budynek ten ma kilka kondygnacji poniżej poziomu powierzchni i mieszczą
się w nim pompy, dozowniki kamienia, kratownica, skrzynia zmywcza i lej podsadzkowy.
Zbiorniki wody podsadzkowej to zbiorniki żelbetowe o pojemności 1000–4000 m3
.
Luneta podsadzkowa jest to wyrobisko pochyłe, w którym zabudowane są rurociągi
podsadzkowe biegnące od urządzenia podsadzkowego do szybu.
Kolejowa bocznica piaskowa – zbudowana obok podsadzkowi zapewniająca dostawę
piasku przy pomocy urządzeń wspomagających jak: wagony samowyładowcze, pomosty itp.
Podsadzanie wyrobisk polega na całkowitym lub częściowym wypełnieniu pustych
przestrzeni powstałych przez wybranie złoża – materiałem płonnym pochodzącym bądź ze
skał otaczających złoże, bądź dostarczanym z powierzchni.
Ze względu na stopień transportowania materiału podsadzkowego do padoków
i podsadzania rozróżnia się podsadzkę hydrauliczną i suchą.
Podsadzka hydrauliczna to materiał podsadzkowy transportowany w rurociągach za
pomocą strumienia wody.
Podsadzka sucha to materiał skalny wypełniający wybraną przestrzeń. Na ogół materiał
podsadzkowy jest przywożony z zewnątrz. Materiałem do podsadzki hydraulicznej może być
piasek, żużel, kamień odpadowy i inne materiały niepalne. Nie wolno jednak używać
materiałów promieniotwórczych oraz takich, które w zetknięciu z wodą wydzielają gazy
trujące, żrące i cuchnące. W celu uzyskania maksymalnej wydajności w procesie podsadzania
coraz częściej stosuje się automatyczny pomiar gęstości przepływającej mieszaniny
i natężenia przepływu za pomocą izotopów promieniotwórczych.
Rys. 6. Plan sytuacyjny podsadzkowni [5, s. 67]

39
Podsadzanie wyrobisk górniczych stosuje się gdy nie istnieją warunki prowadzenia
eksploatacji na zawał.
− gęsta miejska zabudowa,
− zbyt mocne skały stropowe,
− zbyt grube pokłady węgla.
1. Co to jest podsadzka?
2. Jakie są zbiorniki do podsadzania?
3. Jakie znasz sposoby podsadzki?
4. Co to jest luneta podsadzkowa?
5. Jakich materiałów używamy do podsadzki płynnej?
6. Czym charakteryzuje się zbiornik skarpowy?
7. Jaka jest różnica między podsadzką suchą a hydrauliczną?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przy pomocy modelu do podsadzki hydraulicznej, dokonaj imitacyjnego podsadzania
wyrobiska chodnikowego wykonanego również w postaci modelu.
1) przygotować odpowiednie modele, które będą współpracować z sobą w trakcie
wykonywania ćwiczenia,
2) pobrać odpowiednie narzędzia,
3) przygotować odpowiednią ilość piasku do podsadzki,
4) sprawdzić stan dopływu wody,
5) sprawdzić i uzupełnić zbiornik mieszanką,
6) zaprezentować ćwiczenie i dokonać jego oceny.
− stanowisko w sztolni ćwiczebnej,
− stół do wykonania ćwiczenia,
− eksponaty w postaci modeli,
− instrukcja do podsadzania wyrobisk,
− materiały potrzebne do podsadzania,
− literatura.

40
Czy potrafisz?
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie podsadzki? ¨ ¨
2) określić rolę zbiorników wodnych? ¨ ¨
3) podać definicję zbiornika skarpowego? ¨ ¨
4) określić budowę zbiorników cylindrycznych? ¨ ¨
5) podać do czego służy luneta podsadzkowa? ¨ ¨
6) wymienić materiały używane do podsadzki? ¨ ¨
7) określić cel podsadzania wyrobisk górniczych? ¨ ¨

41
4.9. Zakład przeróbki kopalin użytecznych
Przeróbka mechaniczna węgla to zespół mechanicznych, fizycznych i fizykochemicznych
procesów, którym poddaje się urobek w celu przystosowania go do właściwego użytkowania.
Zakład przeróbki mechanicznej węgla energetycznego produkujący miały surowe składa
się z następujących działów.
− stacja przygotowania,
− klasyfikacji wstępnej,
− wzbogacania i odwadniania produktów,
− klasyfikacji końcowej i załadunku węgla wzbogaconego,
− załadowania miałów,
− rekuperacji magnetytu i przygotowania cieczy ciężkiej,
− załadunku odpadów,
− odprowadzania mułów i ścierów gruboziarnistych,
− zagęszczania i odwadniania mułów,
− składowania węgla.
Węgiel surowy z szybu przez zbiornik przyskipowy podawany jest na przesiewacz
wibracyjny lub rusztowy w celu wydzielenia ziaren. Przypadkowe kawałki drewna i żelaza
zostają wydzielone na przenośniku taśmowym. Ziarna > 200 mm skruszone zostają
w kruszarce szczękowej na ziarna < 200 mm i połączone z klasą ziarnową 0–20 mm. Cały
węgiel surowy 0–200 mm kierowany jest na przesiewacze klasyfikacji wstępnej, na której
zostaje odsiana klasa ziarnowa 0–200 mm. Klasa górna 20–200 mm po wzbogaceniu
i odwodnieniu zostaje podzielona na przesiewaczu na 3 podstawowe sortymenty:
− kostka 80–200 mm,
− orzech 30–80 mm,
− groszek I–20–30 mm.
Ściery oraz muł z filtrów próżniowych łączone są z miałem surowym 0–20 mm i przez
zbiornik załadowczy, wagę taśmową ładowane są do wagonów kolejowych. Załadunek
sortymentów grubych i średnich odbywa się z zbiorników do wagonów kolejowych
ustawianych na wagach wagonowych. Wagony przetacza się urządzeniami przetokowymi.
Odpady klasy ziarnowej 20–200 mm po odwodnieniu na przesiewaczu przez zbiornik
ładowane są do wagonu i odwożone na zwałowisko. Obieg cieczy ciężkiej stanowi oddzielny
układ dla każdego wzbogacalnika. Ciecz ciężka rozrzedzona ze zbiornika pompowana jest na
rekuperatory: wstępny i wtórny. Wydzielony magnetyt przez zbiornik rozdzielany jest na
poszczególne obiegi cieczy ciężkiej. Do zbiornika dodawany jest na bieżąco magnetyt świeżo
zmielony w młynach kulowych. Przelew z rekuperatorów wstępnych wykorzystany jest do
natrysków przy spłukiwaniu magnetytu na przesiewaczach odwadniających. Koncentraty
i odpady. Wylew z rekuperatora kierowany jest do rząpia centralnego. Osadzane w rząpiu
muły i ściery przenoszone są na sito łukowe i przesiewacz ścierów. Ściery i grubo uziarnione
muły dodawane są do miału surowego. Dla zachowania rytmicznej pracy zakładu
przeróbczego, zakłady te wyposażone są w place składowe węgla. W zasadzie nie należy
dopuszczać do składowania niesortu dlatego, że jest on najbardziej skłonny do samozapalenia.

42
Rys. 7. Schemat zakładu przeróbki mechanicznej węgla [5, s.31]
Nowoczesne place składowe węgla wyposażone są w zwałowarki i ładowarki na
podwoziu szynowym o zdolności składowania i zbierania od 600–1200 T/h węgla klasy
ziarnowej 0–20 mm. Integralną częścią zakładu przeróbczego poza podstawowymi
maszynami i urządzeniami są instalacje:
− prądowe sterowania i sygnalizacji,
− sterowania i regulacji ciężaru właściwego cieczy ciężkiej,
− wentylacji i odpylania lokalnego,
− teletechniczne,
− chłodzenia łożysk i uszczelniania zamków hydraulicznych,
− hydrantowa – przeciwpożarowa,
− skraplania mleczkiem wapiennym węgla,
− zraszania wewnętrznych ścian wagonów środkami przeciw zamrażaniu.
Obsłudze wszystkich maszyn i urządzeń zakładu przeróbki węgla zabrania się:
− uruchamiania jakichkolwiek instalacji bez osłon części ruchomych i napędów,
− smarowania i czyszczenia elementów ruchomych w czasie pracy maszyny,
− naprawiania urządzeń elektrycznych i mechanicznych,
− samodzielnego opuszczania stanowiska pracy.
Obowiązuje bezwzględne stosowanie sprzętu i ochrony osobistej.
W Polsce funkcjonuje szereg zakładów przeróbki mechanicznej będących integralną
częścią zakładów górniczych. Celem usługi jest przygotowanie koncentratów lub mieszanek
energetycznych o określonych parametrach jakościowych. Konieczność wzbogacania miałów
spalanych w energetyce lub indywidualnie w gospodarstwach domowych wynika
z obowiązku dotrzymania norm emisji tlenków siarki i pyłów.

43
1. Co to jest zakład przeróbki kopalin użytecznych?
2. Na czym polega wzbogacanie węgla?
3. W jaki sposób dokonuje się klasyfikacji wstępnej węgla?
4. Jakie są trzy podstawowe sortymenty węgla?
5. Na czym polega obieg cieczy ciężkiej?
6. Jaką rolę w procesie technologicznym spełnia magnetyt?
7. Jak odbywa się załadunek sortymentów grubych i średnich?
8. Jakie podstawowe maszyny, urządzenia i instalacje współpracują z sobą w zakładzie
przeróbczym?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj podziału podstawowych sortymentów węgla, stosując odpowiednie sita
klasyfikacyjne.
2) przygotować odpowiednie sortymenty węgla,
3) zaopatrzyć się w odpowiednią literaturę fachową,
4) przygotować sita korygujące i klasyfikujące sortyment,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
− pomieszczenie w warsztacie napraw urządzeń przeróbki mechanicznej,
− schematy przesiewacza i sit o oczkach pozwalających oddzielić sortymenty,
− instrukcja dla obsługi przesiewaczy,
− sprzęt ochrony osobistej,
− Poradnik dla ucznia,
− papier i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Przygotuj właściwy roztwór magnetytu z wodą do obiegu cieczy ciężkiej, dostosowanej
do odpowiedniego sortymentu węgla.
1) zapoznać się ze sposobami wykonania takiego roztworu,
2) posłużyć się właściwą literaturą,
3) przypomnieć sobie schemat obiegu cieczy ciężkiej,
4) bazować na osobach, które posiadają odpowiednie doświadczenie w tym zakresie,
5) zaprezentować wykonaną pracę,
6) dokonać samooceny i poprawności wykonanej pracy.

44
− stanowisko przy laboratorium zakładowym,
− wagi laboratoryjne,
− ruda magnetytu po zmielenia,
− woda,
− instrukcja wykonania mieszaniny,
− zeszyt i przybory dopisania,
− Poradnik dla ucznia, odpowiednia literatura.
Czy potrafisz
Tak Nie
1) zdefiniować cele i zadania zakładu przeróbczego? ¨ ¨
2) wyjaśnić co to jest nadawa? ¨ ¨
3) podać klasyfikację podstawowych sortymentów węgla? ¨ ¨
4) określić zadania kruszarek szczękowych? ¨ ¨
5) określić rolę przesiewacza? ¨ ¨
6) podać co to jest ciecz ciężka i od czego zależy jej gęstość? ¨ ¨
7) wymienić instalacje dodatkowe integralnie związane z prawidłowym
funkcjonowaniem zakładu przeróbczego? ¨ ¨

45
4.10. BHP, ochrona przeciwpożarowa i ochrona środowiska pracy
przy wykonywaniu prac na powierzchni kopalni
Główne zadania i obowiązki wykonawcze oraz odpowiedzialność w omawianym zakresie
spoczywa na kierownictwie i załodze zakładu. Dyrekcja ma do swojej dyspozycji pomocniczą
komórkę organizacyjną zwaną komórką Bezpieczeństwa i higieny pracy, którą kieruje
inżynier specjalista w tym zakresie. Do podstawowych zadań komórki bezpieczeństwa
i higieny pracy należy:
− koncepcje – ogólne zasady, kierunki, plany itp.,
− koordynacje – uzgodnienia działania między jednostkami organizacyjnymi zakładu,
zbiorcze planowanie, stosunki między wykonawstwem a kontrolą i nadzorem
zewnętrznym,
− konsultacje – porady fachowe dla kierowników działów produkcyjnych transportowych,
magazynowych warsztatów itp.,
− szkolenie – instruktaże ekspertyzy i opinie,
− kontrole stanu bhp we wszystkich działach, badania wypadków.
Szczególną pomoc inżynierowie bhp powinni świadczyć w:
− w prowadzeniu z pracownikami instruktażu bhp na stanowisku roboczym,
− w kontrolowaniu stanu wyposażenia technicznego,
− w kontrolowaniu stanu i wykorzystaniu sprzętu i odzieży ochronnej,
− w nadzorze nad stosowaniem przepisów bhp przez pracowników,
− w badaniu wypadków,
− w działalności w dziedzinie poprawy stanu bhp.
Nad bezpiecznym prowadzeniem produkcji czuwa służba zewnętrzna. Do niej zaliczamy:
− Okręgowy Urząd Górniczy,
− Wyższy Urząd Górniczy.
W zakładach pracy wykonuje się badania i pomiar czynników szkodliwych dla zdrowia
występujących w środowisku pracy dotyczący:
− zapylenia i hałasu,
− drgań,
− substancji chemicznych i warunków klimatycznych,
− promieniowania oraz natężenia oświetlenia.
Na wszystkich stanowiskach pracy zapewnia się odpowiednie środki ochrony, odzieży
i obuwia. Pracodawca zapewnia pracownikom odpowiednią opiekę medyczną w postaci:
badań okresowych i specjalistycznych.
Typowym oddziałem współpracującym z kopalnią jest zakład przeróbki mechanicznej
i wzbogacania węgla. W zakładzie tym występuje najwięcej zagrożeń typu:
− drgania – drgające maszyny i urządzenia mechaniczne,
− hałas – powstający w procesie technologicznym,
− zapylenie – jest wynikiem procesu technologicznego.
Powierzchniowe warsztaty mechaniczne i elektryczne stanowią integralną część kopalni
a występujące tam zagrożenia należą do jednych z najniebezpieczniejszych:
− ciężkie transporty maszyn i urządzeń górniczych,
− duże gabarytowo wyłączniki dużych mocy,
− potężne stacje transformatorowe wysokich napięć.

46
Wszystkie te urządzenia transportowane suwnicami ciągarkami i wózkami stanowią duże
zagrożenia dla osób wykonujących te prace. Prace spawalnicze wymagają specjalnych
rygorów i zezwoleń a niejednokrotnie musza być wykonane, gdyż taka jest konieczność
wykonania tych prac.
Ochrona przeciwpożarowa
Istotne znaczenie dla zapewnienia bezpiecznych warunków pracy ma ochrona
przeciwpożarowa. Nad prawidłowym stanem zabezpieczenia przeciwpożarowego czuwają
fachowcy pożarnicy zatrudnieni przede wszystkim w organach nadzoru przeciwpożarowego,
jak również na niektórych stanowiskach zakładowych straży pożarnych.
Do zakładów pracy, w których powołano zawodowe straże pożarne organami kontroli są
właściwe powiatowe i miejskie komendy straży pożarnej. Kontrola stanu bezpieczeństwa
przeciwpożarowego obejmuje:
− lustrację obiektów, budynków zakładu,
− okresową kontrolę sprzętu przeciwpożarowego,
− kontrolę urządzeń maszyn pod względem dostosowania ich do obowiązujących
przepisów przeciwpożarowych.
Ochrona środowiska
Ochroną środowiska na terenie zakładu górniczego zajmuje się specjalna komórka, której
zadaniem jest:
− systematyczna walka z pyłami i zagrożeniami,
− likwidacja hałd skały płonnej znajdujących się na obrzeżach zakładu,
− czuwanie nad składowiskami (zwałami miału i węgla),
− kontrolowanie właściwego i ekologicznego spalania w kotłowniach zakładowych,
− kontrola ilości gazów wydostających się do atmosfery,
− rekultywacja hałd górniczych.
1. Jakie są główne zadania i obowiązki służby bezpieczeństwa i higieny pracy?
2. Jaką pomoc powinni świadczyć inżynierowie bhp?
3. Jakie zagrożenia występują w zakładzie przeróbki mechanicznej węgla?
4. Czym zajmuje się zakładowa straż pożarna?
5. Co jest zadaniem komórki do spraw ochrony środowiska?
4.10.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj okresowego przeglądu sprzętu przeciwpożarowego zainstalowanego
w wyrobisku. Zaznacz na planie wszystkie punkty gaśnicze.
1) zapoznać się z materiałem dotyczącym zwalczania zagrożenia przeciwpożarowego,
2) przypomnieć sobie instrukcję obsługi sprzętu gaśniczego,
3) nakreślić plan kontroli i przeglądu sprzętu gaśniczego,

47
4) przygotować notatki i zaprojektować rozmieszczenie sprzętu na poszczególnych
stanowiskach,
5) zaprezentować wykonaną pracę i dokonać samooceny.
− sztolnia ćwiczebna,
− środki gaśnicze rozmieszczone na poszczególnych stanowiskach,
− przepisy dotyczące kontroli,
− protokół z poprzedniego przeglądu z datami,
− zeszyt i przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Przygotuj stanowisko spawalnicze do spawania elektrycznego z zachowaniem wszelkich
środków bezpieczeństwa.
1) przypomnieć sobie zasady bezpiecznego wykonania robót spawalniczych,
2) zaopatrzyć się w instrukcję dotyczącą spawania elektrycznego,
3) dokonać właściwego wyboru miejsca na stanowisko spawalnicze,
4) przygotować odpowiedni sprzęt spawalniczy,
5) przygotować odpowiedni materiał do spawania,
6) zaprezentować wykonaną pracę,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.
− spawarka elektryczna wirowa z osprzętem kablowym i instrukcją,
− sprzęt spawalniczy: elektrody, maska, młotek, stół spawalniczy,
− materiał do spawania,
− sprzęt ochrony osobistej: rękawice, ubranie, fartuch ochronny,
− przepisy dotyczące spawania.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić zadania służb bezpieczeństwa i higieny pracy? ¨ ¨
2) podać czym zajmuje się specjalista do spraw bezpieczeństwa? ¨ ¨
3) określić kompetencje Okręgowego i Wyższego Urzędu Górniczego? ¨ ¨
4) podać, na czym polega ochrona przeciwpożarowa? ¨ ¨
5) podać, różnicę pomiędzy zawodową a ochotniczą strażą pożarną? ¨ ¨
6) podać, na czym polega ochrona środowiska? ¨ ¨
7) określić, na czym polega rekultywacja hałd górniczych? ¨ ¨

48
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed
wskazaniem poprawnego wyniku.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Okres budowy kopalni trwa
a) rok.
b) 2 lata.
c) 3 do 10 lat.
d) 15 lat.
2. Skrót WUG oznacza
a) Wyższy Urząd Górniczy.
b) Wyższy Uniwersytet Górniczy.
c) Wojewódzki Urząd Gospodarczy.
d) Ważny Urząd Górniczy.
3. Skrócenie czasu pracy do 6 godzin może nastąpić
a) przy bardzo długiej drodze dojścia.
b) przy robotach rabunkowych.
c) gdy temperatura w wyrobisku przekracza 280
C.
d) w wyrobiskach nachylonych >330
.
4. W razie pilnej potrzeby wcześniejszego wyjazdu z dołu kopalni pracownik powinien
uzyskać pisemne zezwolenie od
a) przodowego.
b) przewodniczącego związku zawodowego.
c) osoby dozoru ruchu prowadzącej zmianę.
d) dowolnej osoby dozoru.

49
5. Telefon specjalny zainstalowany w dyspozytorni ma kolor
a) biały.
b) zielony.
c) czerwony.
d) żółty.
6. Pochłaniacz górniczy zabezpiecza górnika przed
a) KOH.
b) N.
c) CO.
d) CO2.
7. Badany pochłaniacz w komorze pomiarowej jest szczelny gdy
a) grzeje się.
b) ciśnienie nie spada.
c) ciśnienie podnosi się.
d) oziębia się.
8. Gdy pojemność akumulatora lampy górniczej RC-12 spada to wynik braku
a) elektrolitu.
b) zasady.
c) przerwy na kablu.
d) spalonej żarówki.
9. W zawalonym wyrobisku słychać wyraźnie dźwięki sygnalizatora. Jest to sygnał
a) telefonu.
b) trolejfonu.
c) nadajnika lokalizacyjnego.
d) wysyłany przez osobę dozoru.
10. Jeden prysznic w łaźni górniczej przypada na
a) jedną osobę.
b) 3 osoby.
c) 5 osób.
d) 10 osób.
11. Na terenie łaźni papierosy można palić
a) pod prysznicem.
b) w ubikacji.
c) na korytarzu.
d) w żadnym z wymienionych w punktach a), b) c) miejsc.
12. Drużyna ratownicza (zastęp) liczy
a) 3 osoby.
b) 5 osób.
c) 7 osób.
d) 10 osób.

50
13. Kiedy załoga dołowa liczy 3000 osób, w kopalnianej stacji ratownictwa górniczego
powinno znajdować się
a) 10 aparatów oddechowych.
b) 15 aparatów oddechowych.
c) 20 aparatów oddechowych.
d) 30 aparatów oddechowych.
14. Kierownik kopalnianej stacji ratowniczej podlega bezpośrednio
a) kierownikowi robót górniczych.
b) kierownikowi bhp.
c) kierownikowi wentylacji.
d) głównemu mechanikowi.
15. Minimalny czas świecenia lampy górniczej wynosi
a) 6 godzin.
b) 8 godzin.
c) 10 godzin.
d) 24 godziny.
16. Czas używania pochłaniacza to
a) 30 minut.
b) 60 minut.
c) 120 minut.
d) 150 minut.
17. W trakcie użycia pochłaniacza typu POG-8 zauważono następujące objawy, prawidłowy
objaw to, że pochłaniacz
a) pokrył się szronem.
b) grzeje się.
c) pokrył się kurzem.
d) pęcznieje.
18. Okres eksploatacji aparatu tlenowego SR-60 w warunkach górniczych wynosi
a) 5 lat.
b) 7 lat.
c) 10 lat.
d) 15 lat.
19. Za wypadek zbiorowy uważa się wypadek któremu
a) uległ jeden z pracowników.
b) uległy dwie lub więcej osób z tej samej przyczyny.
c) uległo dokładnie trzech pracowników.
d) uległy trzy lub więcej osób z tej samej przyczyny.
20. Orzech to granulat o następującej grubości
a) 80–200 mm.
b) 30–80 mm.
c) 20–30 mm.
d) 10–15 mm.

51
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ………………………………………………………………………………..
Wykonywanie prac na powierzchni kopalni
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

52
6. LITERATURA
1. Antoniak J.: Maszyny górnicze cz.3- Transport kopalniany Wyd. ŚLĄSK Katowice 1980
2. Filipkowski St.: Bezpieczeństwo i higiena pracy Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Kraków
1974
3. Karbon Sp. z o.o.: Vademecum Górnika- Wyd. PZZ KADRA, Katowice 2004
4. Kokot W.: Zajęcia praktyczne dla uczniów szkół górniczych cz. III Wyd. ŚLĄSK
Katowice 1978
5. Kwaśniak Wł.: Zajęcia praktyczne dla uczniów szkół górniczych cz. II Wyd. ŚLĄSK
Katowice 1978
6. Praca zbiorowa: Poradnik Górnika cz. III Wyd. ŚLĄSK Katowice 1974
7. Instrukcja: Aparat Ucieczkowy SR – 60 Fabryka Sprzętu Ratunkowego i Lamp
Górniczych „FASER” SA Tarnowskie Góry 2004
8. Instrukcja: Pochłaniacz Ochronny Górniczy POG – 8 Fabryka Sprzętu Ratowniczego
i Lamp Górniczych „FASER” SA Tarnowskie Góry
9. Instrukcja: Obsługi Lampy Najemnej Typ ELMO1 – PELMO1 – P/S Elektrometal SA
Cieszyn 2003

Gornik.eksploatacji.podziemnej 711[02] z4.01_u

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (16)

Viewers also liked

Viewers also liked (17)

Similar to Gornik.eksploatacji.podziemnej 711[02] z4.01_u

Similar to Gornik.eksploatacji.podziemnej 711[02] z4.01_u (20)

Gornik.eksploatacji.podziemnej 711[02] z4.01_u