4.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Krzysztof Marekwia
Tadeusz Marekwia
Użytkowanie urządzeń transportowych
711[02].Z4.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr inż. Piotr Chudeusz
mgr inż. Jan Jureczko
Opracowanie redakcyjne:
mgr Krzysztof Marekwia
Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 711[02].Z4.02
„Użytkowanie urządzeń transportowych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu górnik eksploatacji podziemnej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1 Transport w kopalni oraz urządzenia służące do odstawy 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 14
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Odstawa przenośnikami: zastosowanie, montaż, konserwacja i obsługa 16
4.3. Transport szynowy 23
4.4. Przepisy bhp oraz ochrona przeciwpożarowa w transporcie kopalnianym 30
5. Sprawdzian osiągnięć 34
6. Literatura 39

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o transporcie i odstawie
w kopalniach węglowych. Ułatwi właściwe zrozumienie zagadnień związanych
z całokształtem działania transportu oraz zagrożeń, jakie mogą występować na
poszczególnych etapach transportu.
Poradnik ten zawiera:
− wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej.
− cele kształcenia tej jednostki modułowej.
− materiał nauczania, który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również:
− pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
− ćwiczenia wraz z poleceniem i sposobem wykonania,
− wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,
− sprawdzian postępów, który umożliwi Ci sprawdzenie poziomu umiejętności po
wykonaniu ćwiczeń. Rozwiązując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na
pytanie tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
− sprawdzian osiągnięć potwierdzający Twoje opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu
całej jednostki modułowej.
− wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki w celu pogłębienia wiedzy
z zakresu programu jednostki modułowej.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela
o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz określoną czynność.
Po opanowaniu umiejętności spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni, obiektach kopalnianych na powierzchni, sztolni
i w wyrobiskach dołowych (pole szkoleniowe) musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac, zachować szczególną dyscyplinę, utrzymywać porządek w miejscu
wykonywania ćwiczeń. Przepisy te poznałeś już podczas realizacji wcześniejszych jednostek
modułowych. Podczas realizacji ćwiczeń będą przypominane przepisy bezpieczeństwa
i higieny pracy, do których musisz się stosować.

4
Schemat układu jednostek modułowych
711[02].Z4.01
Wykonywanie prac na
powierzchni kopalni
711[02].Z4.02
Użytkowanie urządzeń
transportowych
711[02].Z4.03
Użytkowanie urządzeń pneumatycznych
i hydraulicznych stosowanych w górnictwie
podziemnym
711[02].Z4
Urządzenia górnicze
711[02].Z4.04
Użytkowanie maszyn do urabiania
i ładowania urobku

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− stosować jednostki układu SI,
− przeliczać jednostki,
− rozróżniać podstawowe wielkości mechaniczne i elektryczne oraz ich jednostki,
− analizować proste schematy kinematyczne części maszyn,
− wykonywać rysunki części maszyn,
− charakteryzować wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy przy obsłudze maszyn
i urządzeń mechanicznych,
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− współpracować w grupie.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− określić zadanie transportu w kopalni,
− sklasyfikować transportowe maszyny robocze,
− scharakteryzować sposoby odstawy przenośnikami,
− wyjaśnić zasadę działania i budowę przenośników,
− wyjaśnić zasadę działania i budowę podzespołów przenośników,
− rozróżnić rodzaje przenośników,
− scharakteryzować zastosowanie przenośników w transporcie,
− określić zasady sygnalizacji i sterowania przenośnikami,
− określić warunki obsługi i konserwacji przenośników,
− odczytać instrukcje dotyczące obsługi i konserwacji przenośników,
− określić zastosowanie transportu w wydobywaniu złóż,
− zmontować przenośnik,
− zdemontować przenośnik,
− przedłużyć przenośnik zgrzebłowy,
− wytyczyć trasę przenośnika taśmowego,
− obsłużyć przenośniki,
− zbudować przejście nad taśmociągiem,
− wyjaśnić zadania transportu szynowego i wozami oponowymi,
− scharakteryzować budowę toru kopalnianego i jego elementy składowe,
− określić zadania wozów kopalnianych i lokomotyw,
− określić zakres stosowania wyciągu szynowego,
− określić zakres stosowania transportu linowo-kołowego,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas transportu kopalni.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Transport w kopalni oraz urządzenia służące do odstawy
4.1.1. Materiał nauczania
Zadania transportu kopalnianego
Transport kopalniany jest transportem wewnątrzzakładowym, gdyż odbywa się
w określonym obszarze kopalni jako ośrodku produkcji górniczej.
Transport kopalniany obejmuje dwa obszary działania: pierwszy – objęty procesem
transportu, a dotyczący czystej pracy przemieszczania, oraz drugi – dotyczący przeładunków,
składowania i magazynowania materiałów.
Głównymi ogniwami transportu kopalnianego w kopalni są:
– transport podziemny, który dzieli się na odstawę, przewóz i ciągnienie,
– transport na powierzchni.
Drogi transportu są długie, lecz zróżnicowane pod względem nachylenia, a liczba
punktów przeładunkowych duża.
Warunki pracy transportu kopalnianego są bardzo ciężkie w związku, z czym środki
transportu powinny cechować się odpornością na uszkodzenia i podwyższoną trwałością.
Warunki bezpiecznego prowadzenia transportu polegają, na zachowaniu właściwych
gabarytów, do których zaliczamy:
− odstęp między krawędziami środka transportowego, a odbudową lub odrzwiami
wyrobiska powinna wynosić, co najmniej 0,25 m,
− odstęp między krawędziami dwóch mijających się środków transportowych powinien
wynosić, co najmniej 0,25 m,
− podczas przewozu ludzi można prowadzić tylko transport przenośnikami taśmowymi.
Rys. 1. Schemat główny ogniw transportu kopalnianego [1]

8
Urządzenia służące do odstawy i ich podział
Podstawowymi urządzeniami do odstawy urobku w kopalni są przenośniki zgrzebłowe,
taśmowe i grawitacyjne. Przenośniki zgrzebłowe mają szerokie zastosowanie w wyrobiskach,
gdzie bezpośrednio dokonuje się urabiania węgla, a więc w przodkach ścianowych
i chodnikowych. Przenośniki taśmowe instalujemy jako przenośniki odbierające węgiel
z przenośników zgrzebłowych usytuowanych w chodnikach odstawczych oraz w głównych
ciągach transportowych do szybu lub po pochylniach na powierzchnię kopalni.
Ogólnie przenośnik zgrzebłowy składa się z łańcucha bez końca ze zgrzebłami
(poprzeczkami) gwiazdy napędowej, wałka napinającego, konstrukcji stalowej
z kształtowników i koryta górnego i dolnego, co zezwala na ruch w obydwu kierunkach.
Przenośniki zgrzebłowe
Przenośnik zgrzebłowy jest to urządzenie transportowe typu przesuwającego, w którym
przymocowane do łańcucha (łańcuchów) elementy poprzeczne zwane zgrzebłami przesuwają
urobek w sposób ciągły w określone miejsce.
Każdy przenośnik zgrzebłowy składa się z następujących podstawowych zespołów:
napędu, rynien, łańcucha wraz ze zgrzebłami oraz zwrotni. Silnik napędowy sprzęgnięty
z przekładnią zębatą za pośrednictwem sprzęgła napędza gwiazdę napędową, która pociąga
łańcuch przenośnika wraz z urobkiem. Na rys. 2 i 3 przedstawione są ww. elementy
przenośnika zgrzebłowego. Do napędu stosuje się silniki o dużym momencie rozruchowym.
Elementy i zespoły stosowanych przenośników są zunifikowane tak, że są one wzajemnie
wymienne.
wymienne.
Rys. 2. Przenośnik zgrzebłowy.
1 – napęd, 2 – rynna dołączna, 3 – rynna,
4 – połączenie rynien,7 – zgrzebło.
Rys. 3. Przenośnik
zgrzebłowy.
1 – zwrotnia, 2 – rynna
dołączna, 3 – rynna,

9
Przenośniki zgrzebłowe dzielą się na:
– ciężkie (np. Rybnik, Nowomag),
– lekkie (np. SKAT lub GROT).
Każdy z przenośników posiada odpowiedni system sygnalizacyjno-sterowniczy
z możliwością zatrzymywania urządzenia z każdego miejsca trasy.
Służą do tego:
– linki, łącza wzdłuż trasy,
– urządzenia zabezpieczające przed przeciążeniem, przegrzaniem itp.,
– osłony typu mechanicznego.
Zasady bezpieczeństwa obowiązujące przy eksploatacji przenośników zgrzebłowych
Zatrzymanie przenośnika zgrzebłowego powinno być możliwe z każdego miejsca trasy.
Przenośniki zgrzebłowe, które współpracują z kruszarkami powinny posiadać dodatkowe
linki ułożone poprzecznie do trasy w odległości 5–8 m od strony kruszarki celem zatrzymania
napędu. Rozruch przenośnika jest poprzedzony sygnałem akustycznym słyszalnym na całej
trasie przenośnika. Zabronione jest wchodzenie na trasę przenośnika zgrzebłowego.
Przenośniki taśmowe
Przenośniki taśmowe są to środki transportu o zasięgu ograniczonym i ruchu ciągłym,
przenoszące nosiwo na powierzchni jednej taśmy, między dwiema taśmami lub wewnątrz
taśmy zamkniętej. Taśma tworzy cięgno bez końca, napędzane bezpośrednio bębnem lub
bębnami napędowymi, ewentualnie pośrednio przez dodatkowe cięgna napędowe.
Przenośniki taśmowe zalicza się do grupy przenośników cięgnowych. W górnictwie
najczęściej stosowane są przenośniki taśmowe z taśmą nieckową.
Rys. 4. Schemat przenośnika taśmowego. [5, s. 11]
Na rys. 4. taśma 1 przewija się przez bęben zrzutowy 2 oraz zwrotny 3 zmieniając na
nich kierunek biegu. Między bębnami taśma jest podparta zestawami krążnikowymi 4. Bębny
i zestawy krążnikowe są zabudowane na konstrukcji nośnej. Mechanizm napędowy napędza
taśmę za pomocą jednego lub kilku bębnów napędowych, wykorzystując sprzężenie cierne
między taśmą i bębnem. Napięcie wstępne, niezbędne do przeniesienia napędu na taśmę
i utrzymania w dopuszczalnych granicach zwisów taśmy między krążnikami, wywołuje
mechanizm napinający 5. Poprawne układanie się nosiwa na taśmie zapewnia kosz zasypowy 6.
Do czyszczenia taśmy służą urządzenia czyszczące 7.
Przenośniki taśmowe klasyfikuje się według następujących kryteriów.
1. Z uwagi na sposób wyładunku:
− z wyładunkiem na bębnie,
− z wyładunkiem na trasie,
− z górną taśmą nośną,
− z dolną gałęzią nośną,
− z dwiema gałęziami nośnymi.

10
2. Z uwagi na kształt ułożenia taśmy:
– z taśmą płaską,
– z taśmą nieckową,
– z taśmą korytkową.
3. Ze względu na typ zastosowanej taśmy.
− z taśmą elastyczną o rdzeniu wykonanym z przekładek tkanych lub kordowych,
− z rdzeniem linek stalowych lub innych tworzyw.
4. Ze względu na kształt trasy:
– prostoliniowe,
– krzywoliniowe.
5. Ze względu na kierunek ruchu:
– o jednym kierunku ruchu,
– rewersyjne.
6. Ze względu na kąt nachylenia:
– dla małych nachyleń,
– dla dużych nachyleń.
7. Ze względu na rodzaj napędu:
– z napędem bębnowym,
– z dodatkowymi napędami pośredniczącymi.
8. Ze względu na ułożenie taśmy:
– naspągowe, naziemne,
– podwieszane,
– na estakadach.
Przedstawiona klasyfikacja nie jest pełna, możliwe są jeszcze inne kryteria podziałów.
Zasady bezpieczeństwa przy montażu i obsłudze przenośników
Elementy przenośników taśmowych, takie jak wysięgniki, stacje napędowe, sprzęgła
i przekładnie, stacje napinające, stacje zwrotne muszą być osłonięte.
Przenośniki muszą być wyposażone w czujniki ruchu i spiętrzenia, czujniki temperatury
oraz wyłączniki awaryjne powodujące wyłączenie silników napędowych. Wyłączniki
awaryjne przenośnika mają możliwość wyłączenia i zablokowania napędu w pozycji
wyłączonej i są rozmieszczone w odległości co 70 m wzdłuż przenośnika. Linki wyłączników
awaryjnych powinny umożliwiać ich uruchomienie poprzez pociągnięcie w dowolną stronę i
być rozwieszone w zasięgu ręki pracownika od strony przejścia i w miejscach przebywania
ludzi w czasie ruchu przenośnika.
a) b)
Rys. 5. Przenośnik taśmowy, a – napęd (reduktory napędowe); b – trasa taśmociągu z wyłącznikiem
bezpieczeństwa i sygnalizatorem alarmowym. [www.pioma.pl]

11
Napędy i stacje zwrotne oraz trasę przenośników utrzymuje się w stałej czystości bez
nagromadzonego urobku. Rozruch przenośnika jest poprzedzony sygnałem akustycznym
słyszalnym na całej trasie przenośnika. Zabroniona jest jazda przenośnikiem nie
przystosowanym do jazdy ludzi.
Przejście obok przenośnika powinno mieć szerokość min. 0,7 m, wysokość min. 1,8 m.
Odstęp ruchowy przenośnika od obudowy 0,4 m w poziomie i 0,8 m w pionie.
Jazda ludzi przenośnikami taśmowymi
Przenośniki taśmowe, których zasadnicza funkcja polega na transportowaniu urobku
mogą też służyć do transportu ludzi – jazdy ludzi. Przystosowanie przenośnika do jazdy ludzi
wymaga spełnienia bardzo wielu rygorów.
Jazda ludzi przenośnikami może odbywać się na dolnej lub górnej taśmie w wyrobiskach
o nachyleniu do 18° po wzniosie i 12° po upadzie.
Przenośnik taśmowy do jazdy ludzi wyposaża się w pomosty do wsiadania i wysiadania,
których powierzchnie powinny być przystosowane do nachylenia wyrobiska i wykonane
z materiałów utrudniających pośliźnięcie się. Szerokość pomostów min. 0,8 m, długość
pomostu do wsiadania min. 2,5 m, a do wysiadania 10 m. Wysokość wolnej przestrzeni nad
pomostem min. 1,8 m.
Przenośniki grawitacyjne
W górnictwie podziemnym stosowane są również przenośniki grawitacyjne ślizgowe:
– ześlizgi proste,
– śrubowe,
– zsypnie.
Można je wykorzystywać do transportu nosiwa sypkiego.
Ruch nosiwa w tego typu urządzeniach odbywa się w formie ześlizgiwania, staczania
albo wolnego spadku, lub ma postać mieszaną.
Przemieszczanie nosiwa może być prowadzone w zależności od kąta nachylenia ześlizgu,
lub zsuwania do poziomu transportu wprost po spągu, po posadzce, w żłobkach i w rynnach
odkrytych lub zsuwniach śrubowych.
Ześlizgi i zsuwnie w zależności od kształtu powierzchni zsuwnych, dzieli się na proste
i śrubowe.
Przy dużych kątach nachylenia konieczne jest wytracanie energii przemieszczanego
nosiwa w związku z tym konieczne jest budowanie zsuwni z różnych materiałów, drewna,
betonu, stali lub gumy o specjalnych własnościach mechanicznych.
Kołowroty i ich zastosowanie w górnictwie
W transporcie kopalnianym znalazły zastosowanie kołowroty EKO–D oraz PNEKO–D.
Liczba symbolu np. EKO–D15 oznacza wielkość kołowrotu odpowiadającą w przybliżeniu
mocy silnika w kilowatach. Podobnie przedstawia się oznaczenie kołowrotu PNEKO–D
z wyjątkiem przedrostka symbolu PNE, który oznacza pneumatyczne kołowroty, które
odznaczają się nowoczesną konstrukcją i charakteryzują się zastosowaniem w nich szeregu
zunfikowanych zespołów i części. Ze znanych kołowrotów spotkać można typ kołowrotu
„Jankowice” dopuszczonego do stałego stosowania w kopalniach przemysłu węglowego.
Kołowroty przeznaczone są głównie do przetaczania wozów kopalnianych po torach
poziomych lub nachylanych pod kątem +/– 30 stopni.

12
Poza tym stosuje się je do:
– wszelkich prac pomocniczych w transporcie bezszynowym jak np. przesuwanie ciężkich
przedmiotów po spągu,
– napędu przeciągarek liniowych służących do transportu materiału do przodku,
– napędu kolejek liniowych służących do transportu materiałów pomocniczych,
– do przetaczania wozów w załadowczych oddziałach,
– do transportu obudów zmechanizowanych w ścianach.
Ze względu na istniejące zagrożenia (zerwanie liny oraz inne uciążliwości transportowe
kołowroty zostały w pewien sposób wyparte przez kolejki podwieszane samojezdne. W celu
ogólnego wprowadzenia do tematu związanego z kołowrotami dołączono rysunki, które
obrazują budowę w/w urządzenia transportowego. Kołowroty te nie są przystosowane do
ciągnienia pionowego ani do napędu urządzeń do jazdy ludzi.
Zabudowa kołowrotu.
Sposób zabudowy kołowrotu zależy od warunków lokalnych od przewidywanego czasu
eksploatacji i zadań urządzenia. Jeśli kołowrót ma obsługiwać stałą drogę przewozową
najlepiej ustawić go na fundamencie stałym i przykręcić śrubami. Jeśli kołowrót instaluje się
na czas krótkotrwały można go ustawić wprost na twardym równym spągu i ustalić rozporami
(kotwami) wykorzystując do tego celu gniazda rozporowe. Przy spągu miękkim wskazane jest
wkopać podkłady drewniane pod wzdłużne belki ramy. Pokazane na rysunku kołowroty
składają się z następujących podzespołów:
− bębna,
− dwustopniowej przekładni obiegowej,
− silnika elektrycznego,
− hamulca,
− ramy,
− osłony bębna.
Zasada działania kołowrotu
Obroty silnika przenoszone są przez koło zębate na dwustopniową przekładnię obiegową
na wał bębna, a stąd przez koło zębate osadzone w tarczy sprzęgła. W przypadku gdy bęben
jest zahamowany, koła zębate toczą się po wewnętrznym uzębieniu wieńca bębna
hamulcowego pociągając za sobą osie satelit, a wraz z nimi tarczę sprzęgła. Wtedy kołowrót
pracuje na biegu luzem. Z chwilą uruchomienia tarczy sprzęgła przez zakleszczenie jej
hamulca koła zębate pracują jak koła pośrednie i napędzają wieniec zębaty a wraz z nim
bęben.
Rys. 6. Widok ogólny kołowrotu [Fabryka Maszyn Górniczych Niwka Sosnowiec poradnik nr 3]

13
Rys. 7. Kołowrót w układzie lewym i prawym [Fabryka Maszyn Niwka Sosnowiec poradnik nr 3]
Rys. 8. Sposób mocowania liny na bębnie [Fabryka Maszyn Górniczych Niwka Sosnowiec poradnik nr 3]

14
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest transport kopalniany?
2. Na jakiej zasadzie działa przenośnik zgrzebłowy?
3. Na jakiej zasadzie działa przenośnik taśmowy?
4. Co to jest rynnociąg?
5. Jakie zasady obowiązują podczas jazdy ludzi przenośnikami taśmowymi?
6. Na jakiej zasadzie działa przenośnik grawitacyjny?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sprawdź stan zabudowy przenośnika taśmowego w polu szkoleniowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z wymogami dotyczącymi obsługi,
2) określić zagrożenia występujące przy uruchamianiu,
3) sprawdzić stan osłon i zabezpieczeń,
4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− przenośnik taśmowy w wyrobisku górniczym,
− instrukcja obsługi przenośnika,
− instrukcja dotycząca prowadzenia prac na trasie przenośnika,
− przepisy dotyczące eksploatacji,
− notes,
− przybory do pisania.
Ćwiczenie 2
Sprawdź stan zabudowy kołowrotu w chodniku ćwiczebnym pola szkoleniowego oraz
urządzeń zabezpieczających przed samostaczaniem się wozów.
1) zapoznać się z budową kołowrotu,
2) zapoznać się z instrukcjami dotyczącymi budowy kołowrotów oraz zabezpieczeniami
przy transporcie kołowrotami,
3) sprawdzić stan osłon kołowrotu i układaka liny,
4) sprawdzić stan lin,
5) sprawdzić skuteczność działania łapaczy i zapór,
6) dokonać przeglądu stanu sygnalizacji.
− kołowrót,
− tablice ostrzegawcze i sygnalizacyjne,
− instrukcje dotyczące obsługi i kwalifikacji,
− tor jezdny,
− łapacze, zapory,
− kotwy mocujące i rozpory.

15
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić transport kopalni? ¨ ¨
2) podzielić transport oddziałowy? ¨ ¨
3) określić drogi transportu? ¨ ¨
4) podać odstęp między krawędziami dwóch mijających się środków
transportowych? ¨ ¨
5) podać zasadniczą różnicę między przenośnikiem taśmowym
a zgrzebłowym? ¨ ¨

16
4.2. Odstawa przenośnikami: zastosowanie, montaż, konserwacja
i obsługa
Przenośniki taśmowe są powszechnie stosowane w górnictwie na całym świecie. Do ich
zalet należą:
– wysoki stopień typizacji,
– łatwość dostosowania trasy do terenu,
– możliwość zabudowy w układzie naziemnym i podziemnym,
– bardzo dużą wydajność transportu,
– możliwość pracy w przeciwnych kierunkach,
– łatwość automatyzacji,
– stosunkowe niskie opory ruchu,
– mała pracochłonność obsługi,
– lekka konstrukcja,
– wysoka niezawodność,
– cichobieżność, brak wibracji,
– postęp w konstrukcji taśm przenośnikowych pozwala na tworzenie długich odcinków
wieloczłonowych, umożliwiając transport dalekiego zasięgu w ~ 3000 m.
Do najczęściej stosowanych przenośników zaliczamy przenośnik taśmowy typu PTG–M,
Mifama, Gwarek, Pioma.
Wybrane dane techniczne przenośnika B-100 Mifama.
Dane techniczne:
− szerokość taśmy – 800 mm
− długość przenośnika – 25,20 m
− prędkość taśmy – 1,3 m/s
− wydajność przenośnika – do 400 t/h
Rys. 9. Przenośnik taśmowy [WWW.mifama.com.pl]
Przenośnik taśmowy składa się z następujących zespołów:
– taśmy tworzącej układ zamknięty, która jest jednocześnie elementem nośnym
i pociągowym, zestawów krążnikowych podtrzymujących gałąź górną i dolną taśmy,
– napędu,
– stacji napinającej zwrotnej,
– konstrukcji nośnej przeznaczonej do zamocowania zestawów krążnikowych,
– urządzenia zsypowego,
– urządzeń czyszczących taśmę,
– wysięgnika z bębnem zrzutowym,
– bębna zwrotnego i odchylającego.

17
W skład przenośnika wchodzi także wyposażenie elektryczne.
Niezależnie od zespołów głównych przenośnik jest wyposażony w dodatkowe zespoły:
– seperator elektromagnetyczny,
– dzwonki i linki bezpieczeństwa.
Montaż i demontaż przenośników
Miejsce montażu powinno być tak przygotowane, aby można dokonać bezpiecznego
przyłączenia reduktora do maszyny lub urządzenia.
Przystępując do montażu należy czop wału wejściowego oczyścić z zanieczyszczeń i
środków ochronnych. Czop wielowpustu oraz powierzchnię centrującą nasmarować smarem
TDM.
Nasunąć reduktor na końcówkę wielowpustu wokół maszyny tak, aby przylegała
powierzchnią przyłączoną do maszyny napędzanej a wpust ustalający znajdował się
w obydwu współpracujących rowkach. Następnie przykręcić reduktor śrubami i zabezpieczyć
je przed odkręceniem. Na czop wału nasunąć połówkę sprzęgła przy użyciu śruby wkręconej
do nagwintowanego otworu w czopie.
Demontaż sprzęgła należy wykonać przy użyciu ściągacza.
Demontaż poszczególnych podzespołów odbywa się w odwrotnej kolejności.
Konserwacja i obsługa przekładni.
Smarowanie – kadłub, w którym mieszczą się koła zębate drugiego i trzeciego stopnia są
smarowane olejem, natomiast oddzielną część stanowi komora wału wejściowego, w której
łożyska kulkowe smarowane są smarem.
Można przyjąć, że przekładnia może pracować prawidłowo przy dowolnym nachyleniu
wzdłuż i przy 15o
nachylenia poprzecznego.
Chłodzenie odbywa się na skutek wypromieniowania ciepła oraz przy pomocy wody
chłodzącej.
Codziennie należy sprawdzić czy przekładnia pracuje bez stuków, nie ma wycieków
oleju, a temperatura w okolicach łożysk nie przekracza 80o
C.
Jeden raz w tygodniu dokonywać pomiaru drgań, a jeden raz w miesiącu sprawdzić poziom
oleju i jego czystość.
Wskazówki BHP
Osoby wyznaczane do obsługi powinny:
– przestrzegać zasad prawidłowej obsługi oraz stosować się do wskazówek BHP zawartych
w DTR przenośnika,
– smarować i konserwować tylko podczas postoju,
– sprawdzać czy wszystkie elementy wirujące są osłonięte,
– na bieżąco kontrolować dokręcanie śrub, a w przypadku podejrzanych stuków
lub wycieku wyłączyć silnik.
W trakcie ustawiania i montowania przenośników należy zachować właściwe odległości
gabarytowe o określonej właściwymi przepisami.
Wybór miejsca na montaż napędu trasy i stacji zwrotnej nie może być przypadkowy,
a miejsca przejścia muszą posiadać odpowiednie wymiary.
Ścianowy przenośnik zgrzebłowy Rybnik 750 – budowa i zastosowanie.
Przenośnik typu Rybnik 750 służy do odstawy urobku z wyrobisk nachylonych podłużnie
do 35o
oraz poprzecznie do 25o
. Jest wyposażony w bezcięgnowy system posuwu typu
Eicotrack, może też być wyposażony w inne systemu posuwu Poltrak, Dynatrac itp.

18
Zgodnie z wymaganiami PN–G50004: 1994 przenośniki pracujące w pokładach
o nachyleniu podłużnym powyżej 12o
mają napędy posadowione na urządzeniach kotwiąco–
przesuwających zabezpieczających je przed spełzaniem. Natomiast trasa przenośnika
przystosowana jest do zamocowania odciągów połączonych z obudową ścianową.
Może być wyposażony w podwyższone zastawki chroniące załogę przed uderzeniami
brył węgla odspojonymi od ściany.
Dane techniczne przenośnika:
– wydajność max 900 t/h,
– moc całkowita 3x65/200 kW,
– długość przenośnika max 450 m,
– prędkość łańcucha 0,95 m/s,
– łańcuch zgrzebłowy dwupasmowy Ø 30/108 mm,
– podział zgrzebeł 1080 mm, (co 10 ogniw),
– wielkość reduktorów 15 p, 15 KP,
– przełożenie reduktora i = 39,
– wysokość profilu bocznego 260 mm,
– rynnociąg otwarty,
– szerokość wewnętrzna 702 mm,
– szerokość rynny 758 mm,
– długość rynny 1500 mm,
– grubość blachy ślizgowej 40 mm.
Budowa przenośnika
W skład przenośnika wchodzą następujące zespoły:
– napęd wysypowy (główny),
– urządzenie kotwiąco – przesuwające,
– napęd zwrotny (pomocniczy),
– rynnociąg,
– łańcuch zgrzebłowy,
– wyposażenie specjalne i dodatkowe,
– wyposażenie elektryczne.
Napęd wysypowy (główny) – składa się z następujących podzespołów:
– kadłub napędu,
– bęben napędowy,
– komplet wyrzutników,
– elementy dystansowe,
– jednostki napędowe.
Kadłub napędu – jest skrzyniową konstrukcją spawaną wykonaną z blach stalowych.
Jego konstrukcja zapewnia odpowiednią wydajność, a ustawienie i kształt blach
wewnętrznych oraz istniejące tam wybrania i otwory umożliwiają montaż kompletu
wyrzutnikowego. W ścianach bocznych znajdują się gniazda zamykowe z wkładkami
mocowanymi do ścian kadłuba służące do zamocowania opraw ułożyskowań bębnów
napędowych. W dolnej części kadłuba znajdują się otwory, służące do połączenia kadłuba z
płytą podnapędową. W listwach bocznych kadłuba wykonano otwory do połączenia kadłuba z
czołem dołączonym. Do kotwienia napędu wysypowego stosuje się belki kotwiące.
Bęben napędowy – posiada jednolitą niedzieloną gwiazdę łańcuchową z wewnętrznym
uzębieniem ewolwentowym. Wał posiada w części środkowej oraz na jednym lub obu

19
końcach zewnętrzne uzębienie ewolwentowe, które po zazębieniu z uzębieniem gwiazdy i
wałka wolnobieżnego przenosi moment obrotowy.
Komplet wyrzutnikowy – składa się z wyrzutnika i płyty. Elementy te zapewniają płynne
zejście łańcucha z uzębienia gwiazdy łańcuchowej.
Elementy dystansowe – pozwalają na mocowanie do kadłuba napędu różnej wielkości
reduktorów bez zmiany kadłuba. W zależności od wymaganej grubości są wykonane, jako
jednolite płyty lub spawane bloki.
Jednostki napędowe – są mocowane po jednej lub po obu stronach kadłubu napędu.
W omawianej wersji jednostka posiada:
− reduktory zębate walcowe,
− sprzęgła podatne,
− obudowy sprzęgieł montowanych między silnikami dwubiegowymi a reduktorami,
− kołnierzowe silniki elektryczne dwubiegowe,
− hamulec środkowy służący do spinania łańcucha.
Urządzenia kotwiąco – przesuwające
Przenośnik jest przystosowany do współpracy z różnymi urządzeniami kotwiąco-
przesuwającymi (RFM – RYFAMA S.A.) uwzględniającymi występujące warunki górniczo-
geologiczne oraz współpracę z urządzeniami odstawy.
Najczęściej są to:
– płyty podnapędowe stosowane przy napędach z wysypem krzyżowym, zwrotnym,
– belki kotwiące posiadające sekcję obrotową, pozwalającą na pionowy i poziomy obrót
napędu.
Napęd zwrotny
W omawianym przenośniku zastosowano napęd zwrotny 750/25. Kadłub tego napędu
wyróżnia się tym, że jego konstrukcja umożliwia bezwnękową eksploatację ściany.
Jednostkę napędową zwykle montuje się od strony zawału. W przypadku, gdy napęd
znajduje się w chodniku jednostkę montuje się od strony zawału.
Rynnociąg
Rynnociągiem transportowany jest urobek w stronę napędu wysypowego. Rynnociąg
służy również, jako tor jazdy dla maszyny urabiającej (kombajnu) oraz wiąże przenośnik
z obudową umożliwiając przesuwanie przenośnika i obudowy zmechanizowanej.
W skład rynnociągu wchodzą:
– rynny trasy,
– rynny dołączne.
Łańcuch zgrzebłowy
Łańcuch zgrzebłowy służy do transportu urobku w kierunku wysypu. Składa się z dwóch
nitek łańcucha ogniwowego oraz zamocowanych na nich za pomocą obejm i nakrętek
zgrzebeł. Zgrzebła są wykonane, jako kute lub odlewane. Odcinki łańcucha są parowane
i łączone za pomocą ogniw złączonych o wytrzymałości nie mniejszej niż 90% wytrzymałości
samego łańcucha.

20
Wyposażenie specjalne i dodatkowe to:
– urządzenie do pomiaru napięcia łańcucha,
– komplet narzędzi,
– przyrząd do montażu i demontażu sprzęgieł itp.
Wyposażenie elektryczne zastosowane w przenośnikach musi mieć dopuszczenie
wydane przez Wyższy Urząd Górniczy.
1. Jakie są podstawowe zespoły przenośnika taśmowego?
2. Jakie są podstawowe elementy przenośnika zgrzebłowego?
3. Jak dzielimy przenośniki?
4. Do czego służą zastawki w przenośniku ścianowym?
5. Co to jest rynnociąg?
6. Co to jest napęd wysypowy?
7. Jakie jest działanie napędu zwrotnego?
8. W jakich warunkach montuje się przenośnik ?
9. Jakie warunki musi spełniać możliwość zabudowy przenośnika taśmowego?
10. Jak dokonujemy konserwacji i obsługi przenośników?
11. Jakie są sposoby zatrzymania przenośnika?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj przedłużenia przenośnika zgrzebłowego o dwie rynny w chodniku ćwiczebnym
– pole szkoleniowe.
1) zapoznać się z zasadami montażu posługując się instrukcją, dokumentacją techniczno-
ruchową przenośnika,
2) określić odległości, które pozwolą na wykonanie przedłużenia,
3) ocenić stan zagrożenia,
4) sprawdzić wyłączniki zasilające, aby były wyłączone przed przystąpieniem do
demontażu stacji zwrotnej,
5) zawiesić tabliczkę „Nie włączać- pracują ludzie”,
6) przesunąć stację zwrotną o długość rynien po rozłączeniu łańcucha,
7) założyć łańcuch roboczy wydłużony do rynien i zabezpieczyć trasę,
8) sprawdzić napięcie łańcucha zgrzebłowego,
9) zmontować rynnociąg łącznie z montażem łańcucha zgrzebłowego.

21
– instrukcja dla osób zatrudnionych przy demontażu, montażu i konserwacji napędów
i stacji zwrotnych przenośników zgrzebłowych,
– niezbędne narzędzia i przyrządy,
– siłowniki hydrauliczne lub podciągarki,
– rynny dołączne 2 szt.,
– łańcuch zgrzebłowy określonej długości,
– sprzęt ochronny (rękawice).
Ćwiczenie 2
Przeprowadź remont przekładni trójstopniowej napędu przenośnika zgrzebłowego typu
SKAT i KOMAG.
Objaśnij, co to jest przekładnia, do czego służy, jak działa i co jest przyczyną
niesprawności.
1) zapoznać się z instrukcją dotyczącą wykonania remontu przekładni przenośników
zgrzebłowych,
2) oczyścić przekładnie i odkręcić korek spustowy obudowy celem opróżnienia obudowy,
3) rozkręcić śruby łączące część obudowy,
4) zdemontować górną część obudowy przy pomocy wciągarki,
5) sprawdzić stan zużycia poszczególnych podzespołów,
6) wymienić uszkodzone elementy,
7) skręcić przy pomocy śrub obie części obudowy uszczelniając silikonem olejoodpornym,
8) zalać przekładnie olejem do poziomu wskazanego przez producenta,
9) zaprezentować wykonaną pracę,
10) dokonać oceny poprawności dokonanej pracy.
− wciągniki, wciągarki,
− komplet kluczy,
− zestaw podzespołów przekładni,
− zbiornik z olejem,
− uszczelniacze silikonowe,
− szczotki do czyszczenia, pakuły, rękawice ochronne,
− instrukcja montażu i demontażu oraz konserwacji.
Ćwiczenie 3
Dokonaj przeglądu przenośników taśmowych i ich konserwacji w chodniku pola
szkoleniowego.
1) skontrolować stan wyrobiska, w którym znajduje się przenośnik,
2) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania ćwiczenia,
3) skontrolować poprawność biegu taśmy, stanu jej powierzchni oraz połączeń,
4) skontrolować kompletność i stan krążników,
5) skontrolować połączenia śrubowe,
6) skontrolować stan napędu, stan stacji zwrotnej i stan wysięgnika,
7) wymienić lub uzupełnić olej w przekładniach.

22
– instrukcja dotycząca konserwacji przenośników taśmowych,
– odpowiednie narzędzia i klucze,
– zapasowe krążniki i wsporniki, w których pracują krążniki,
– zgarniacze,
– sprzęt ochrony osobistej,
– notes ze spostrzeżeniami.
Czy potrafisz
Tak Nie
1) określić przyczynę grzania się krążników w taśmociągu? ¨ ¨
2) wskazać, jaka jest przyczyna nalepiania się pyłu i miału na bębnach
napędu i zwrotni? ¨ ¨
3) oszacować stan zużycia kół zębatych przekładni? ¨ ¨
4) podać, jakie są niezbędne czynności przy demontażu przekładni typu
Skat? ¨ ¨
5) określić, jakie czynności należy wykonać przed uruchomieniem
przenośnika taśmowego i co należy skontrolować? ¨ ¨
6) podać skład podstawowych podzespołów napędu wysypowego? ¨ ¨

23
4.3. Transport szynowy
W skład urządzeń transportu szynowego wchodzą:
– tabor wozowy w tym wozy urobkowe, osobowe, sanitarne, do transportu materiałów,
maszyn i urządzeń,
– urządzenia stałe jak kopalniany tor kolejowy, stacje, dworce, zajezdnie, mijanki itp.,
– tabor trakcyjny (lokomotywy),
– specjalne pojazdy techniczne.
W górnictwie podziemnym stosuje się bardzo różnorodne środki transportowe. Ogólnie
kolej podziemna jest koleją normalną dwuszynową o szerokości toru 600, 750 i 900 mm.
Rodzaje trakcji:
– elektryczna,
– spalinowa,
– pneumatyczna,
– mieszana.
Nachylenie toru do poziomu:
– pozioma do 5‰,
– średnio nachylona do 15‰,
– o dużym nachyleniu do 50‰.
Liczba torów:
– jednotorowa,
– dwutorowa,
– trójtorowa,
– wielotorowa.
Droga przewozowa składa się z podłoża i nawierzchni. Nawierzchnia toru to zespół
konstrukcyjny toru złożony z szyn, złącz, podkładów i podsypki. Prześwity torów to
odległości między wewnętrznym krawędziami główek szyn (600 mm, 750 mm, 900 mm).
Kolej wąskotorowa
Koleją wąskotorową przewozi się:
− maszyny i urządzenia miedzy warsztatami, oddziałami itp.,
− drewno oraz różne materiały potrzebne do pracy na dole kopalni,
− załogę kopalni.
Tory należy układać tak, aby:
− minimalny promień łuku krzywizny toru był równy dziesięciokrotnemu odstępowi osi
najdłuższego pojazdu,
− odległość osi sąsiednich torów wynosiła tyle, aby między krawędziami najszerszych
pojazdów pozostał odstęp 0,25 m na torach, na których przewiduje się dłuższe postoje
pociągów lub przejście dla ludzi, odstęp ten powinien wynosić 1 m,
− nachylenie torów postojowych nie przekraczało 3‰,
− minimalna grubość podsypki pod podkładem wynosiła 15 cm,
− szerokość przejść dla ludzi wzdłuż toru wynosiła 1 m.

24
W skład czynności związanych z budową kolei wąskotorowej wchodzą:
− układanie torów,
− układanie obrotnic, rozjazdów i skrzyżowań,
− konserwacja torów.
Tory kopalniane umożliwiają przejazd pojazdów szynowych i służą do przewozu
materiałów i urobku w wozach. Tory są znormalizowane. Prześwit torów w kopalniach
wynosi 600, 750, 900 mm.
Tor składa się z podtorza i nawierzchni. Podtorze może stanowić spąg wyrobiska lub
konstrukcja stalowa. W skład nawierzchni wchodzą szyny, złącza szynowe, złącza mocujące,
podkłady, podsypka, elementy rozjazdów i skrzyżowań.
Wozy kopalniane
Wóz kopalniany składa się z nadwozia i podwozia. Nadwozie stanowi skrzynia otwarta z
góry lub z boków albo całkowicie zamknięta.
Klasyfikacja wozów
1. Przeznaczenie:
– osobowe w tym sanitarne,
– urobkowe,
– materiałowe, drzewiarki i platformy,
– specjalne (przewóz materiałów wybuchowych).
2. Charakter przemieszczania:
– samojezdne,
– nie samojezdne.
3. Liczba osi:
– dwuosiowe,
– czteroosiowe.
4. Pojemność:
– małe o pojemności do 1,5 m3
,
– średnie o pojemności 1,5–3 m3
,
– duże o pojemności powyżej 3 m3
.
5. Konstrukcja skrzyni:
– ze skrzynią sztywną,
– ze skrzynią zamocowaną do ramy podwozia,
– ze skrzynią mającą odchylne dno,
– ze skrzynią mającą odchylne ścianki boczne i nachylone dno,
– ze skrzynią zamocowaną obrotowo do ramy podwozia.
Podczas tradycyjnego transportu wozami ciągnionymi lokomotywą stosuje się
zabezpieczenia w postaci lampy z czerwonym światłem na ostatnim wozie składu pociągu
oraz specjalnym hakiem służącym do zatrzymania odczepiającego się wozu.

25
Rys. 10. Wóz średni resorowany do urobku i jego wymiary wg PN-70/G-4606
Rys. 11. Wóz średni do urobku nieresorowany i jego wymiary wg PN-62/G-46031
Kolejki szynowe podwieszone
Rozwiązania techniczne kolejek szynowych z napędem liną bez końca są bardzo
zróżnicowane. Na rysunku przestawiono budowę kolejki jednoszynowej podwieszonej
z napędem liną bez końca określonej nazwą SKL-5000 H. Lina bez końca 11 wprawiana jest
w ruch wodziarką cierną 1 z tarczą wielorowkową i krążnikami kierującymi, której napęd
hydrauliczny daje siłę pociągową 30 kN. Napęd jest wyposażony w silnik elektryczny o mocy
90 kW napędzający pompy hydrauliczne, które cieczą o ciśnieniu 15 MPa zasilają silniki
hydrauliczne. Prędkość liny jest regulowana bezstopniowo w zakresie 0–2 m/s. Lina 11
przewija się poprzez napęd 1 stację napinającą 2 zespół stałych krążników prowadzących 4
zwrotnicę 12 i jest złączona obydwoma końcami z ramą wózka ciągnącego 6. Wózek
ciągnący 6 poprzedzony jest z każdej strony wózkiem prowadzącym 13 w celu prawidłowego
ukierunkowania jego jazdy. Po torze jezdnym 3, którym są prostoliniowe i łukowe odcinki
dwuteownika 140 mm, porusza się pociąg złożony z zespołu ciągnącego 6 wózków
hamulcowych 5 i wózków nośnych 7. Do wózków nośnych podwiesza się transportowe
ładunki. Wózki nośne 7 łączy się cięgłami 9 lub belka nośną 10. Do podnoszenia
i opuszczania służą wciągarki łańcuchowe 15. Zespół sygnalizacyjny 8 informuje o pracy
kolejki lub zbliżaniu się do stacji krańcowych. Tor jezdny przystosowany jest do montowania
rozjazdów dla rozgałęzień. Tor jest podwieszany do obudowy za pomocą zawiesi szynowych
i łańcuchów 14 co 3 m na prostych odcinkach torów, a co 1 m na odcinkach łukowych.

26
Rys. 12. Schemat budowy kolejki podwieszanej z napędem linowym typu SKL-5000H
Kolejka SKL – 2500
Odmianą kolejki SKL – 5000 H jest kolejka SKL – 2500 o napędzie z liną otwartą
przyciągarkami bębnowymi typu EKO – C lub PNEKO – c o długości do 300 m. W wersji
z liną zamkniętą stosuje się tarcze paraboliczne w miejsce bębnów. Tor wykonany
z dwuteownika 140 a udźwig wózka wynosi 1,3 tony. Stosuje się miny o średnicy 12 i 20
mm. Kolejka SKL – 2500 jest prosta w budowie i obsłudze, daje się szybko montować.
Rys. 13. Kolejka SKL-2500
Kolejki szynowe o mniejszych udźwigach mogą za tor jezdny mieć linę stałą
(np.: kolejka G 26 – 12). W celu ułatwienia załadunku i wyładunku materiałów z kolejki
stosowane są zmechanizowane stacje przeładunkowo – załadowcze gdzie przy użyciu
wciągników łańcuchowych o napędzie hydraulicznym podnosi się lub opuszcza ładunek
o masie 5 ton zamocowany do ruchomej belki nośnej stacji.

27
Zalety i wady kolejek podwieszanych
Zalety kolejek podwieszanych są następujące:
− posiadają zdolność omijania przeszkód przyspągowych,
− łatwy załadunek i wyładunek,
− łatwe i szybkie wydłużanie i skracanie trasy,
− stosunkowo duży udźwig i możliwość dojazdu do przodka,
− łatwość podwieszania różnych materiałów,
− tworzenie dogodnych zestawów transportowych.
Wady:
− kłopoty z liną i jej eksploatacją,
− konieczność podwieszania do obudowy chodnika,
− trudność w utrzymaniu prowadzenia liny i toru,
− ograniczona długość transportu z uwagi na wytrzymałość liny,
− problemy sposobu hamowania zestawów jezdnych.
Wózki nośne kolejki – mogą być wyposażone w nośniki dla obudowy drewnianej lub
łukowej, nośniki dla materiałów sypkich lub w palety transportowe. Wózek nośny składa się
z kadłuba, do którego zamocowane są cztery krążki jezdne i cztery krążki prowadzące
poziome poruszające się po dolnych półkach. Wózki nośne łączy się między sobą cięgłami
stałymi lub teleskopowymi albo też dźwigarami tworzące zespół nośny o udźwigu 2,6 tony
lub 5,2 tony. Belka nośna jest podnoszona lub opuszczana wciągnikiem łańcuchowym
ładunek transportowy podwiesza się na hakach . Zespoły łączy się za pomocą uchwytu
przegubowego.
Kabiny do jazdy ludzi – wykonane są jako czteroosobowe i ośmioosobowe o szerokości
0,98 m. Kabina do jazdy ludzi zawieszona jest na dwóch wózkach jezdnych 2 połączonych
cięgnem 3. Kabina wyposażona jest w hamulec ręczny 4. udźwig kabiny wynosi 0,9 tony.
Rys. 14. Kabina ośmioosobowa
Wózek hamulcowy – jest wyposażony w koło zębate 1 toczące się po średniku
dwuteownika 140 i połączone z krzywką. Po przekroczeniu prędkości 2 m/s krzywka skutek
siły ośrodkowej przesterowywuje zawór przelewowy powodując spływ oleju z cylindrów
hydraulicznych ściskających sprężyny hamulca 2. Spadek ciśnienia powoduje że sprężyny
dociskają szczęki hamulcowe co powoduje hamowanie. Hamowania można dokonać ręcznie
pociągając dźwignią połączona z krzywką sterującą. Ponadto wózek zaopatrzony jest
we wciągnik łańcuchowy 3 o udźwigu 1,3 tony.

28
Rys. 15. Wózek hamulcowy WHK-1
1. Na czym polega transport szynowy?
2. Co to jest wóz kopalniany?
3. Jak dzielimy wozy ze względu na przeznaczenie?
4. Jakie są szerokości torów stosowanych w górnictwie?
5. Jak dzielimy torowiska?
6. Co to jest droga przewozowa?
7. Z jakich podstawowych zestawów składa się pociąg osobowy?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
W wyrobisku ćwiczebnym (sztolni lub w polu szkoleniowym) dokonaj przedłużenia toru
kopalnianego o jedną parę szyn.
1) określić warunki jakie musi spełniać torowisko chodnikowe.
2) określić miejsce i przygotować podłoże do ułożenia szyn,
3) przygotować komplet szyn, podkładów, śrub i łączników,
4) przygotować odpowiednie narzędzia,
5) dokonać montażu torowiska zachowując właściwe prześwity,
6) kontrolować na bieżąco oś toru.
− ćwiczenie prowadzone w sztolni ćwiczebnej
− przepisy i instrukcje dotyczące budowy torowisk,
− odpowiednia ilość materiału na podsypkę,
− szyny oraz podkłady, śruby, złączki i specjalne gwoździe do mocowania szyn,
− narzędzia i przyrządy do kontroli prześwitu i osi torowiska.

29
Ćwiczenie 2
Dokonaj przeglądu i konserwacji wozów osobowych i urobkowych w miejscu wcześniej
przygotowanym do wykonania tej operacji.
1) posłużyć się instrukcją dotyczącą przeglądu i konserwacji wozów,
3) dostarczyć wozy osobowy i urobkowy na wcześniej przygotowane środowisko,
4) dokonać przeglądu i określić zakres robót do wykonania,
5) dokonać odwrócenia wozów na wywrotnicy,
6) sprawdzić smary w kołach i sposób toczenia się kół,
7) dokonać kontroli pasów zabezpieczających w wozach osobowych,
8) sprawdzić jakość zamykanych drzwi przesuwnych.
− ćwiczenia prowadzone w polu szkoleniowym (komora remontowa),
− dwa wozy do przeglądu (wóz osobowy i urobkowy),
− wywrotnica do wozów,
− urządzenia i przyrządy do konserwacji i smarowania,
− zapas kół i pasów bezpieczeństwa,
− instrukcje budowy i konserwacji wozów,
− instrukcje obsługi wywrotnicy.
Czy potrafisz Tak Nie
1) scharakteryzować budowę wozów kopalnianych? ¨ ¨
2) dokonać podziału wozów pod względem pojemności? ¨ ¨
3) określić, na czym polega transport kopalniany? ¨ ¨
4) określić, do czego służy kolejka podwieszana? ¨ ¨
5) określić, jakie warunki muszą być spełnione do jazdy ludzi kolejkami? ¨ ¨
6) podać, z jakich zestawów składa się kolej podwieszana? ¨ ¨

30
4.4. Przepisy bhp oraz ochrona przeciwpożarowa w transporcie
kopalnianym
Wybrane przepisy dotyczące transportu (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra
Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia
ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach
górniczych Dz. U. Nr 139, poz. 1169 z późn. zmianami.).
Transport w wyrobiskach poziomych o nachyleniu do 450
1. Środki transportowe zabezpiecza się przed staczaniem lub zsunięciem.
2. Środki transportu stanowiące skład pociągu lub zestawu transportowego powinny być ze
sobą sprzęgnięte, ręczne sprzęganie w czasie ruchu jest zabronione.
3. Na drogach transportowych nie mogą być gromadzone przedmioty lub materiały.
4. Przetaczanie wozów po jezdniach kolejowych można prowadzić o nachyleniu do 40
z zachowaniem odległości, co najmniej 10 m między transportowanymi ładunkami.
Odległość ta nie dotyczy przetaczania wozów na stacjach załadowczych i nadawczo –
odbiorczych.
5. Przejechanie środków transportowych poza krańce stacji górnych i dolnych rejonów
maszyny napędowej powinno spowodować wyłączenie tego napędu.
6. Dla przewozu ludzi wykonuje się stacje osobowe położone w jednym kierunku
o nachyleniu do 40
. Odstęp środka transportowego od obudowy musi wynosić 0,8 m
a wysokość wyrobiska wynosi, co najmniej 2,2 m.
7. W wyrobiskach, w których prowadzony jest transport linowy niedozwolone jest
przebywanie ludzi.
8. W układach transportowych linowych do transportu materiałów i urządzeń zużycie
zewnętrzne liny nie może przekroczyć 50% średnicy drutu.
9. Odstęp między krawędziami najszerszego środka transportowego kolei podwieszanej
a obudową wyrobiska, ociosem, odrzwiami, maszynami powinien wynosić, co najmniej 0,4 m.
10. Środki transportowe do przewozu ludzi powinny zapewniać
– pozycję siedzącą i zabezpieczenie przed wypadnięciem,
– możliwość zahamowania w każdym miejscu trasy, oraz wysłanie sygnałów.
11. Kolejki podwieszane powinny posiadać w zestawie wózek hamujący na początku i końcu
zestawu.
12. Zatrzymanie przenośnika taśmowego i zgrzebłowego powinno być możliwe z każdego
miejsca trasy.
13. Przenośniki zgrzebłowe, które współpracują z kruszarkami powinny posiadać dodatkowe
linki ułożone poprzecznie w odległości 5–8 m od strony kruszarki celem zatrzymania
napędu.
14. Przy przenośnikach taśmowych i zgrzebłowych odległość od ociosu winna wynosić 0,7 m
a od stropu 0,6 m
15. Prędkość jazdy ludzi przenośnikami taśmowymi nie może przekraczać 2,5 m/s
Transport pionowy i w wyrobiskach o nachyleniu powyżej 45°
Przepisy określają warunki prowadzenia ruchu górniczych wyciągów szybowych,
zwanych dalej „wyciągami szybowymi”, przeznaczonych do:
− jazdy ludzi,
− ciągnienia urobku,
− transportu materiałów i urządzeń,
− transportu pomocniczego.

31
Należy przestrzegać następujących zasad:
1. Na drodze jazdy naczynia wyciągowego oraz w wolnych drogach przejazdu nie mogą
znajdować się żadne urządzenia lub konstrukcje stanowiące przeszkodę.
2. Wychylenie wieży szybowej z pionu podczas jej eksploatacji nie może być większe niż
1/500 wysokości wieży, zmierzonej od osi górnego koła linowego lub osi koła albo bębna
pędnego maszyny wyciągowej na wieży szybowej do belek podtrzonowych wieży
szybowej.
3. Osłony pod kołami linowymi na wieży szybowej utrzymuje się w stanie zapewniającym
swobodny odpływ wody.
4. Pomieszczenia maszyn wyciągowych na wieży szybowej wyposaża się i utrzymuje
w sposób umożliwiający ewakuację ludzi z tych pomieszczeń w razie powstania
zagrożenia pożarowego.
5. Na wieży szybowej nie mogą znajdować się elementy konstrukcyjne lub inne urządzenia,
których odległość od lin wyciągowych byłaby mniejsza niż 100 mm.
6. Przepis ust. 5 nie dotyczy odległości lin wyciągowych od przyrządów pomiarowo-
kontrolnych.
7. Zanieczyszczenie powierzchni roboczych urządzeń hamujących środkami mogącymi
spowodować zmianę skuteczności hamowania jest niedopuszczalne.
8. Po każdym przejechaniu technologicznych poziomów krańcowych naczyniami
wyciągowymi wstrzymuje się ruch wyciągu szybowego do czasu zbadania skutków
i ustalenia przyczyn tego zdarzenia oraz doprowadzenia urządzeń hamujących do stanu
zapewniającego ich skuteczne działanie.
9. Zamknięcia przeciwpożarowe zrębu szybu wdechowego powinny umożliwiać zamknięcie
wlotu do szybu w czasie nie dłuższym niż 15 minut.
10. Wszystkie połączenia szybu z powierzchnią, w tym kanały rurowe lub kablowe i otwory
przepustowe, zabezpiecza się przed wdarciem wody.
11. Temperatura powietrza przepływającego przez szyb nie może być niższa niż +1°C.
Ochrona przeciwpożarowa
1. Podstawowym środkiem gaśniczym w zakładach górniczych jest woda doprowadzana
specjalnymi rurociągami przeciwpożarowymi specjalnie oznakowanymi.
2. Środki i sprzęt przeciwpożarowy znajdujących się w rozdzielniach niskiego i wysokiego
oraz stacjach transformatorowych: 2÷4 gaśnice proszkowe 6 kg.
3. Sprzęt w komorach, pompowniach i warsztatach: 1÷3 gaśnic proszkowych 6 kg + 1 pianowa.
4. Kolejki podwieszane wyposażone są w specjalny sprzęt gaśniczy w postaci butli
znajdujących się w zespole napędowym.
5. Lokomotywa kolejki wyposażona jest w reflektor, który oświetla trasę na odległość 30 m
a końcówka zestawu zaopatrzona jest w lampę czerwoną.
6. Lokomotywa kolejki może pracować w podziemiach kopalni w pomieszczeniach ze
stopniem a, b, c niebezpieczeństwa wybuchu metanu.
Sprzęt przeciwpożarowy w kopalniach
Każdy zakład górniczy wyposaża się w następujący sprzęt i urządzenia przeciwpożarowe
rozmieszczone w wyrobiskach i pomieszczeniach górniczych:
– rurociągi przeciwpożarowe i zbiorniki wodne,
– komory przeciwpożarowe na poziomach wydobywczych,
– przeciwpożarowe komory i magazyny powinny być wyposażone w urządzenia i sprzęt
zgodny z polskimi przepisami.
Rurociągi powinny być doprowadzone do wszystkich podszybi i szybów oraz do
wszystkich przodków. Powinny być zainstalowane w wyrobiskach z przenośnikami

32
taśmowymi, w wyrobiskach z rejonowymi prądami świeżego powietrza oraz w wyrobiskach
z prądem powietrza prowadzącym na upad. Powinny być tak zabudowane, aby nie były
narażone na uszkodzenia i by zapewniony był łatwy dostęp do zasuw i hydrantów.
Gaśnice ich rodzaje
W górnictwie stosujemy gaśnice o symbolach:
– Gaśnice śniegowe GS – dwutlenek węgla.
– Gaśnice proszkowe GP.
Oznaczenia literowe wskazują, jakie palące sie materiały można nimi gasić:
A – ciała stałe,
B – pary, ciecze,
C – gazy,
D – metale,
E – materiały grup A÷D występujące w obrębie urządzeń pod napięciem.
1. Jakie warunki musi spełnić pomieszczenie przygotowane na dworzec osobowy?
2. Jaka powinna być odległość środka transportowego kolei podwieszanej od obudowy
wyrobiska?
3. Jaką gaśnicą możemy gasić palący się metan?
4. W jakich pomieszczeniach górniczych należy utrzymywać rurociągi przeciwpożarowe?
5. Jakie światła posiada lokomotywa spalinowa kolejki podwieszanej?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ, jakie warunki muszą być zachowane celem zbudowania i wykończenia dworca
osobowego dla załogi.
1) zorganizować stanowisko do ćwiczenia w sztolni,
2) przypomnieć sobie o obowiązujących gabarytach wyrobiska,
3) określić wysokość przewodu jezdnego,
4) pamiętać o wyłącznikach krańcowych oświetlenia.
– kopalniane stanowisko w polu szkoleniowym lub sztolni,
– instrukcje stanowiskowe dotyczące funkcjonowania dworca.
Ćwiczenie 2
Określ, którymi gaśnicami możemy gasić palące się gazy a którymi drewno, papier.
Podaj sposób użycia gaśnicy śniegowej i proszkowej.

33
1) zorganizować stanowisko do gaszenia,
3) przypomnieć sposoby używania gaśnic (szczególnie gaśnicy śniegowej),
4) dobrać właściwe gaśnice do palącego się medium,
5) zgasić palący się materiał,
− kopalniane stanowisko do gaszenia metanu,
− zestaw gaśnic,
− instrukcje obsługi.
Ćwiczenie 3
Wydłuż rurociąg przeciwpożarowy o 1 rurę i zamontuj trójnik celem podłączenia
hydrantu.
1) przygotować odpowiednie narzędzia (klucze) i materiały (rurę) uszczelkę, trójnik oraz
pomost roboczy,
3) pamiętać o zasadach obowiązujących przy montażu rurociągów przeciwpożarowych,
4) zadbać o sprzęt ochronny (rękawice),
5) zamknąć najbliższą zasuwę od strony zasilania i wypuszczając wodę opróżnić rury,
6) przedłużyć odcinek rurociągu i sprawdzić szczelność,
– pomost roboczy,
– rurociąg,
– potrzebne materiały (rura, trójnik, śruby, uszczelki, łańcuch do podwieszania, szafa
hydrantowa),
– instrukcja budowy i przebudowy rurociągów,
– potrzebne narzędzia i przyrządy do wykonania zadania.
4.4.4 Sprawdzian postępów
Czy potrafisz
Tak Nie
1) określić miejsca rozmieszczenia sprzętu przeciwpożarowego w kopalni? ¨ ¨
2) wskazać wyrobiska w kopalni, w których należy utrzymywać rurociągi
przeciwpożarowe? ¨ ¨
3) wskazać pomieszczenia i warunki pod budowę stacji kolejowej – dworca? ¨ ¨
4) określić, jaką gaśnicą gasimy metan? ¨ ¨
5) określić, jakimi światłami dysponuje lokomotywa spalinowa kolejki
podwieszanej? ¨ ¨
6) określić, jaka winna być odległość urządzenia włączającego kruszarkę
współpracującą z przenośnikiem? ¨ ¨

34
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 30 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.
6. Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed
wskazaniem poprawnego wyniku.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Na stacjach osobowych odstęp między środkami transportu a obudową wyrobiska oraz
wysokość po stronie wsiadania i wysiadania powinny wynosić, co najmniej
a) 0,7 m i 1,6 m.
b) 0,8 m i 1,8 m.
c) 0,8 m i 2,0 m.
d) 0,7 m i 1,8 m.
2. Odstęp między krawędziami środka transportowego a obudową lub odrzwiami wyrobiska
powinien wynosić, co najmniej
a) 0,2 m.
b) 0,3 m.
c) 0,25 m.
d) 0,4 m.
3. Odstęp między krawędziami dwóch mijających się środków transportu powinien wynosić,
co najmniej
a) 0,2 m.
b) 0,3 m.
c) 0,25 m.
d) 0,4 m.
4. Odstęp między krawędziami najszerszego środka transportu kolei podwieszanej
a obudową wyrobiska, ociosem, odrzwiami lub innymi urządzeniami powinien wynosić,
co najmniej
a) 0,3 m.
b) 0,25 m.
c) 0,4 m.
d) 0,7 m.

35
5. Podczas przewozu ludzi w wyrobisku transportowym można prowadzić transport
a) nie można prowadzić żadnego transportu.
b) kołowy.
c) kolejką podwieszaną.
d) urobku przenośnikami.
6. Prędkość przewozu ludzi środkami transportu liniowego nie może przekraczać
a) 2 m/s.
b) 4 m/s.
c) 1,2 m/s.
d) 1,5 m/s.
7. Zestaw transportowy kolejki podwieszanej lub spągowej, poruszający się po torach
o nachyleniu jednokierunkowym, powinien mieć wózek hamulcowy umieszczony
a) na końcu zestawu od strony upadu.
b) na końcu zestawu od strony wzniosu.
c) na początku i końcu zestawu po obu stronach.
d) w środku zestawu.
8. W czasie transportu zestaw transportowy kolejki podwieszanej i spągowej powinien być
oznakowany
a) światłem białym z przodu i tyłu zestawu.
b) tylko światłem czerwonym z przodu zestawu.
c) tylko światłem białym z tyłu zestawu.
d) światłem białym z przodu zestawu i światłem czerwonym z tyłu zestawu lub światłem
czerwonym z przodu i tyłu zestawu.
9. Zestaw transportowy z własnym napędem trakcyjnym powinien mieć reflektor z białym
światłem, świecącym w kierunku jazdy, zapewniający widoczność na odległość
a) 15 m.
b) 30 m.
c) 25 m.
d) 50 m.
10. Przenośniki w wyrobiskach powinny być tak zabudowane aby, od ociosu, obudowy lub
innych stałych elementów urządzeń i instalacji do konstrukcji trasy przenośnika odległość
wynosiła, co najmniej
a) 0,15 m.
b) 0,2 m.
c) 0,25 m.
d) 0,3 m.
11. Wyrobiska, w których są zabudowane przenośniki taśmowe, powinny być tak zbudowane,
aby od ociosu, obudowy lub innych stałych elementów urządzeń i instalacji po stronie
przejścia dla ludzi do konstrukcji trasy przenośnika wynosiła, co najmniej
a) 0,4 m.
b) 0,5 m.
c) 0,6 m.
d) 0,7 m .

36
12. Odległość napędu przenośnika taśmowego od obudowy lub zainstalowanych maszyn
i innych urządzeń powinna wynosić, co najmniej
a) 0,7 m po obu stronach.
b) 0,8 m po obu stronach.
c) 0,7 m od strony obsługującego.
d) 0,8 m od strony obsługującego.
13. Przenośniki taśmowe przystosowane do jazdy ludzi w wyrobiskach powinny być tak
utrzymane, aby odległość na całej długości trasy przenośnika do obudowy lub innych
zainstalowanych na stałe w wyrobisku wynosiła, co najmniej
a) 0,15 m.
b) 0,4 m.
c) 0,25 m.
d) 0,7 m.
utrzymane, aby odległość od przejścia dla ludzi na całej długości trasy przenośnika do
obudowy lub innych zainstalowanych na stałe w wyrobisku wynosiła, co najmniej
a) 0,4 m.
b) 0,5 m.
c) 0,8 m.
d) 0,7 m.
utrzymane, aby odległość górnej taśmy od stropu lub urządzeń zabudowanych pod
stropem wynosiła, co najmniej
a) 1 m.
b) 1,5 m.
c) 1,6 m.
d) 0,9 m.
16. Pomosty do wsiadania i wysiadania powinny być tak zabudowane, aby ich wysokość nad
krążnikami tocznymi wynosiła, co najmniej
a) 0,15 m.
b) 0,125 m.
c) 0,05 m.
d) 0,005 m.
17. Prędkość jazdy ludzi przenośnikiem taśmowym nie może przekraczać
a) 2 m/s.
b) 2,5 m/s.
c) 3 m/s.
d) 1,2 m/s.
18. Jazda na taśmie przenośnika powinna odbywać się w pozycji
a) kucznej.
b) klęczącej.
c) siedzącej.
d) leżącej.

37
19. Tor kolei podziemnej powinien być tak ułożony, aby powierzchnie toczne główek szyn na
złączach nie były przesunięte pionowo między sobą więcej niż
a) 1 mm.
b) 2 mm.
c) 5 mm.
d) 2,5 mm.
20. Odstęp między krawędziami najszerszego środka transportu a obudową wyrobiska,
ociosem, odrzwiami, lub innymi urządzeniami oraz między dwoma mijającymi się
środkami transportu powinien wynosić, co najmniej
a) 0,2 m.
b) 0,25 m.
c) 0,3 m.
d) 0,4 m.

38
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ………………………………………………………………………………
Użytkowanie urządzeń transportowych
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

39
6. LITERATURA
1. Antoniak J.:Maszyny górnicze cz.3- Transport kopalniany Wyd. ŚLĄSK Katowice 1980
2. Karbon Sp.z o.o.: Vademecum Górnika- Wyd. PZZ KADRA, Katowice 2004
3. Kawecki Z., Moik A.: Nowoczesne podszybia i nadszybia cz.3-Wyd. ŚLĄSK 1972
4. Kędziora Andrzej.: Eksploatacja szybowych urządzeń wyciągowych- Wyd. ŚLĄSK 1976
5. Żur T., Hardygóra M Przenośniki taśmowe w górnictwie. Wydawnictwo „Śląsk”,
Katowice 1996
6. RYFAMA.: Dokumentacja techniczno-ruchowa Ścianowy przenośnik zgrzebłowy
Rybnik 750
7. Frydek – Mistek.:Dokumentacja techniczno-ruchowa kolejki podwieszonej typu
ZD24c/75 Frydek Mistek 2004
8. KWK Bolesław Śmiały.: Remont przenośników zgrzebłowych instrukcja nr. 38/1 z 2006
9. KWK Bolesław Śmiały.: Instrukcja przy montażu, konserwacji napędów i stacji
zwrotnych przenośników zgrzebłowych nr.18/1 z 2005
10. MIFAMA.S.A.: Dokumentacja techniczno-ruchowa Przenośnik taśmowy PTGM 30/800,
PTGM 50/800 PTGM 50/1000 Mikołów 2004
11. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia
przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych (Dz. U. Nr 139, poz. 1169
z późn. zmianami)

4.02

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (19)

Similar to 4.02

Similar to 4.02 (20)

4.02