ЁС ЗҮЙ

1. Нийтэд үйлчилдэг мэргэжлийн
нягтлан бодогчийн ёс зүйн
дүрмийн ерөнхий хэрэглээ
Лекц №7

2. Дэд сэдэв
• 230 Хоёрдогч дүгнэлт
• 240 Нөхөн төлбөр болон нөхөн
төлбөрийн бусад хэлбэрүүд
• 250 Мэргэжлийн үйлчилгээний
маркетинг

3. 230 Хоёрдогч дүгнэлт
• Тухайн үйлчлүүлэгч биш өөр ямар нэг
компани буюу байгуулга нь тухайлсан
нөхцөл байдлууд эсвэл ажил гүйлгээнүүдэд
нягтлан бодох бүртгэлийн, аудитын,
тайлагналын болон бусад стандартууд эсвэл
зарчмуудыг хэрэглэж буй байдлын талаар
хоёрдогч дүгнэлт гаргах хүсэлтийг
мэргэжлийн нягтлан бодогчид гаргаж буй
нөхцөл байдлууд нь мэргэжлийн ур чадвар
ба хянамгай байдалд аюул занал учруулж

4. • Жишээлбэл,тухайн хоёрдогч дүгнэлт нь одоо
ажиллаж буй мэргэжлийн нягтлан бодогчид
байгаатай ижилхэн цогц баримтууд дээр
үндэслээгүй эсвэл хангалтгүй нотлох баримтанд
үндэслэсэн бол мэргэжлийн ур чадвар, хянамгай
байдалд аюул занал учирч болно.

5. • Ийм хоёрдогч дүгнэлт гаргах хүсэлт авсан нийтэд
үйлчилдэг мэргэжлийн нягтлан бодогч нь аливаа аюул
заналын үр дагаврыг үнэлж шаардлагатай бол түүнийг
арилгах эсвэл хүлээн зөвшөөрөгдөх түвшин хүртэл
бууруулах хамгаалалтуудыг хэрэглэх ёстой. Одоо үйлчилгээ
үзүүлж буй нягтлан бодогчтой холбоо тогтоох талаар
үйлчилүүлэгчийн зөвшөөрлийг авахыг эрмэлзэх,
үйлчлүүлэгчтэй харилцахдаа аливаа дүгнэлтийг тойрсон
хязгаарлалтуултыг тодорхойлох, одоо үйлчилгээ үзүүлж
буй нягтлан бодогчид тухайн дүгнэлтийн хуулбарыг өгөх нь
ийм хамгаалалтын жишээ юм.

6. • Уг дүгнэлтийг гаргуулахыг хүсэж буй
компани эсвэл байгууллага нь одоо
үйлчилгээ үзүүлж буй нягтлан бодогчтойгоо
холбоо тогтоон харилцахыг зөвшөөрөөгүй
бол нийтэд үйлчилдэг мэргэжилийн нягтлан
бодогч нь бүх нөхцөл байдалуудыг
харгалзан үзээд уг хүсэж буй дүгнэлтийг
гаргах нь тохиромжтой эсэхийг тодорхойлох
ёстой.

7. 240 Нөхөн төлбөр болон нөхөн төлбөрийн
бусад хэлбэрүүд
• Мэргэжлийн үйлчилгээний талаарх хэлцэл хийж байх
үед мэргэжлийн нягтлан бодогч тохиромжтой гэж
санагдсан төлбөрийн хэмжээг санал болгож болно.
Нийтэд үйлчилдэг мэргэжлийн нэг нягтлан бодогч нь
өөр нэг нягтлан бодогчоос доогуур төлбөр санал болгож
болох нь ёс зүйгүй үйлдэл биш юм. Гэсэн хэдий чсанал
болгож буй төлбөрийн хэмжээнүүдээс шалтгаалж
үндсэн зарчмуудын нийцэлд аюул занал учирч болно.
Жишээ нь: харгалзах арга техникийн болон мэргэжлийн
стандартуудын дагуу тухайн гэрээт ажлыг тухайн үнээр
гүйцэтгэхэд хэцүү байж магадгүй тийм хэт ба төлбөрийн
хэмжээг санал болговол мэргэжлийн ур чадварын болон
хянамгай байдалд хувийн ашиг сонирхолын аюул занал
үүсэж болно.

8. • Аливаа аюул занал оршин байх болон түүний хэмжээ
далайц нь санал болгосон төлбөрийн хэмжээ болон уг
төлбөрийн харгалзах үйлчилгээнүүд зэрэг хүчин
зүйлсүүдээс шалтгаална. Аливаа аюул заналын хэмжээ
далайцыг үнэлж, шаардлагатай бол түүнийг арилгах,
эсвэл хүлээн зөвшөөрөгдөх түвшин хүртэл бууруулж,
хамгаалалтуудыг хэрэглэх ёстой. Ийм хамгаалалтуудын
жишээ нь:
• Гэрээт ажлын нөхцлүүдын талаар, ялангуяа төлбөр
тогтоосон суурь, уг төлбөрийн харгалзах
үйлчилгээнүүдийн талаар үйлчлүүлэгчид мэдээлсэн
• Тухайн гүйцэтгэх ажилд тохирох хугацаа, мэргэшсэн
ажилтангуудыг хуваарилах.

9. • Болзошгүй төлбөрүүд нь баталгаажуулах бус ажлын
зарим тодорхой төрөлд өргөнөөр ашиглагддаг. Хэдий
тийм боловч болзошгүй төлбөр нь зарим тодорхой
тохиолдолд үндсэн зарчмуудын нийцэлд аюул занал
учруулдаг. Тэдгээр нь хувийн ашиг сонтрхолын аюул
заналыг бодитой хандлагад учруулдаг. Ийм аюул
заналууд оршин байх болон хэмжээ далайц дор
дурдсаныг агуулсан хүчин зүйлсүүдээс хамаардаг. Үүнд:
• Гэрээт ажлын мөн чанар
• Боломжит хөлбөрийн дүнгийн цар хүрээ
• Төлбөрийг тодорхойлж буй суурь
• Тухайн ажил гүйлгээний үр дүн болон үр дагаврыг
хараат бус гуравдагч талаар хянуулсан эсэх

10. Ийм аливаа аюул заналыг үнэлж, шаардлагатай бол
арилгах, эсвэл хүлээн зөвшөөрөгдөх түвшин хүртэл
бууруулах хамгаалалтуудыг хэрэглэх ёстой.
Ийм хамгаалалтуудын жишээ нь:
• Нөхөн төлбөрийн суурийн талаар үйлчилүүлэгчтэй
урьдчилан бичгээр хийсэн тохиролцоо
• Чанарын хяналтын бодлого, горим журам
• Нийтэд үйлчилдэг мэргэжлийн нягтлан бодогчийн
гүйцэтгэсэн ажлыг хараат бус гуравдагч талаар
нягтлуулах

11. • Зарим тодорхой нөхцөлд байдалд нийтэд үйлчилдэг
мэргэжилийн нягтлан бодогч нь тухайн үйлчилүүлэгчтэй
танилцуулсны төлбөр эсвэл шимтгэл авч болно.
Жишээлбэл тухайн үйлчүүлэгч нь шаардлагатай ямар нэг
онцлог үйлчилгээг үзүүлдэггүй бол тэрхүү цаашдын
үйлчлүүлэгчдээ өөр ямар нэг мэргэжлийн нягтлан бодогч
эсвэл шинжээчийг танилцуулсны төлөө төлбөр авч болно.
Нийтэд үйлчилдэг мэргэжлийн нягтлан бодогч нь
үйлчлүүлэгчид үйлчилгээ буюу бараа бүтээгдэхүүнийг
борлуулсантай холбоотойгоор гуравдагч тал (жишээ нь:
программ хангамжийн борлуулагч)-аас шимтгэл хүлээн авч
болно. Ийм танилцуулсны төлбөр буюу шимтгэл авах нь
бодитой хандлага, мэргэжлийн ур чадвар болон хянамгай
байдалд хувийн ашиг сонирхолын аюул заналыг бий

12. • Зарим тодорхой нөхцөл байдалд нийтэд үйлчилдэг
мэргэжлийн нягтлан бодогч нь үйлчлүүлэгч олж
авахын тулд танилцуулсны төлбөр авч болно.
Жишээлбэл, тухайн үйлчлүүлэгч нь мэргэжлийн өөр
нэг нягтлан бодогчоор үйлчлүүлсэн хэвээр байх
боловч түүний үзүүлдэггүй өөр онцлог үйлчилгээг
гүйцэтгүүлэх шаардлаг тулгарсан үед ийм тохиолдол
үүсч болно. Ийм танилцуулсны төлбөр төлөх нь мөн
бодитой хандлага, мэргэжлийн ур чадвар болон
хянамгай байдалд хувийн ашиг сонирхлын аюул
заналыг бий болгодог.

13. Тухайн аюул заналыг үнэлж, шаардлагатай болд арилгах эсвэл
хүлээн зөвшөөрөгдөх түвшин хүртэл бууруулах хамгаалалтуудыг
хэрэглэх ёстой. Ийм хамгаалалтуудын жишээ нь:
• Тухайн холбогдох ажлын төлөө өөр нэг мэргэжлийн нягтлан
бодогчид танилцуулсны төлбөр төлөх аливаа тохиролцооны
талаар тухайн үйлчлүүлэгчид мэдээллэх
• Нийтэд үйлчилдэг мэргэжлийн өөр нягтлан бодогчийг тухайн
үйлчлүүлэгчид зааж өгсөний төлөө авах төлбөр хүлээн авах
аливаа тохиролцооны тухай тухайн үйлчлүүлэгчид мэдээллэх.
• Гуравдагч тал бүтээгдэхүүн болон үйлчилгээг үйлчлүүлэгчид
борлуулуулахтай холбогдон уг гуравдагч талаас хүлээн авах
аливаа шимтгэлийн талаар үйлчлүүлэгчээс урьдчилан
зөвшөөрөл авах.

14. 250 Мэргэжлийн үйлчилгээний
маркетинг
• Нийтэд үйлчилдэг мэргэжлийн нягтлан бодогч
нь зар сурталчилгаа эсвэл маркетингийн бусад
хэлбэрээр шинэ ажил олж авах үед үндсэн
зарчмуудын нийцэлд аюул занал үүсэж болох
юм. Жишээлбэл, хэрвээ мэргэжлийн үйл
хөдлөлийн зарчимд харш байдлаар үйлчилгээ,
ололт амжилт эсвэл бүтээгдэхүүний
маркетингийг хийж байвал уг зарчмын
нийцэлд хувийн ашиг сонирхлын аюул занал
үүснэ.

15. • Нийтэд үйлчилдэг мэргэжлийн нягтлан бодогч
нь мэргэжлийн үйлчилгээний маркетинг
хийхдээ мэргэжлийн нэр төрийг гутаах ёсгүй.
Нийтэд үйлчилдэг мэргэжлийн нягтлан бодогч
нь шударга болоод үнэнч байх ёстой, мөн:
• Өөрийн санал болгож буй үйлчилгээ, эзэмшсэн
мэргэшил, хуримтлуулсан туршлагыг
хэтрүүлсэн мэдэгдэл хийхгүй бай; мөн
• Бусдын хийсэн ажлын талаар гутаасан
агуулгатай ярих, үндэслэлгүй харьцуулалт хийх
ёсгүй.

16. • Хэрэв нийтэд үйлчилдэг мэргэжлийн нягтлан
бодогч нь маркетинг болон зар сурталчилгааны
санал болгосон хэлбэр нь зохистой эсэхэд
эргэлзэж байвал холбогдох мэргэжлийн
байгууллагаас зөвлөгөө авах ёстой.