ЁС ЗҮЙ

1. Бизнес дэх мэргэжлийн нягтлан
бодогчдын ёс зүйн дүрэм
Лекц №10

2. Дэд сэдэв
• 300 Танилцуулга
• 310 Боломжит Зөрчлүүд
• 320 Мэдээллийг бэлтгэх болон
тайлагнах
• 330 Хангалттай мэдлэг, туршлага
эзэмшиж ажиллах
• 340 Санхүүгийн ашиг сонирхол
• 350 Өдөөлт

3. 300 Танилцуулга
• Хөрөнгө оруулагчид, зээлдүүлэгчид, ажил
олгогчид болон бизнесийн бусад секторууд, мөн
засгийн газар болон олон нийт бүхэлдээ бизнес
дэх мэргэжлийн нягтлан бодогчийн ажилд найдан
тулгуурлаж болно. Бизнес дэх мэргэжлийн нягтлан
бодогчид нь тэдгээрийн ажил олгогч
байгууллагууд болон гуравдагч талууд хоёулаа
тулгуурлаж болох санхүүгийн болон бусад
мэдээллийг бэлтгэх, тайлагнах хариуцлагыг
дангаараа буюу эсвэл хамтдаа хүлээж болно.

4. • Бизнес дэх мэргэжлийн нягтлан бодогч нь
цалинждаг албан хаагч, түнш, захирал
(гүйцэтгэх эсвэл гүйцэтгэх бус аль нь ч байж
болно), өмчлөгчийн менежер, сайн дурын
ажилтан эсвэл нэг болон түүнээс олон ажил
олгогч байгууллагад ажиллаж буй өөр бусад
хэн нэгэн байж болно. Ажил олгогч
байгууллагатай тогтоосон харилцааны хуулийн
хэлбэр нь аливаа бизнес дэх мэргэжлийн
нягтлан бодогчийн ёс зүйн үүрэг хариуцлагад
нөлөөлөхгүй.

5. • Бизнес дэх мэргэжлийн нягтлан бодогч нь
байгууллагад удирдах түвшний албан
тушаалтан байж болно. Албан тушаалийн
зэрэглэл ахих тусам үйл явдал, практик,
хандлагуудад нөлөөлөх чадамж өсдөг. Ёс
зүйтэй үйл хөдлөлд дээд удирдлагаас оноож
буй ач холбогдлыг эрхэмлэн үздэг ёс зүйд
сууриласан ёслыг ажил олгогч байгууллага
дотроо хөхүүлэн дэмжихийг бизнес дэх
мэргэжлийн нягтлан бодогчоос хүлээдэг

6. • Бизнес дэх мэргэжлийн нягтлан бодогчийн хувьд
хувийн ашиг сонирхлын аюул занал учрах
тохиолдлуудын жишээ:
• Ажил олгогч байгууллагаас зээл эсвэл баталгааг хүлээн
авах, эсвэл уг байгууллагад санхүүгийн ашиг сонирхол
агуулж байвал.
• Ажил олгогч байгууллагын санал болгож буй эрчимтэй
шагналын тохиролцоонд оролцох.
• Компанийг зүй бусаар хувьцаа эзэмших.
• Ажил эрхлэлтээ алдах боломжийн талаар санаа зовох.
• Ажил олгогч байгууллагын гадна талаас учрах
арилжааны дарамт.

7. • Бизнес дэх мэргэжлийн нягтлан бодогчийн хувьд
танилын аюул занал үүсгэх нөхцөл байдлуудын жишээ
нь:
• Тухайн байгууллагын санхүүгийн тайлагнад нөлөөлөх
шийдвэрүүдийг түүнд ажилладаг ойрын садан
төрөл эсвэл халуун ам бүлийн гишүүн ньгаргадаг байхад
уг ажил олгогч байгууллагын санхүүгийн тайлагналын
хариуцлагыг хүлээдэг байх
• Бизнесийн урт хугацааны харилцаа холбоо нь
бизнесийн шийдвэрүүдэд мэдэгдэхүйц нөлөөлдөг
• Үнэ цэнэ нь өчүүхэн бөгөөд хор холбогдолгүй байхаас
бусад тохиолдол бэлэг эсвэл давуу тал олгох зочлол
хандлагыг хүлээн авах

8. • Бизнес дэх мэргэжлийн нягтлан бодогчийн хувьд
айлган сүрдүүлэх аюул занал үүсгэх нөхцөл
байдлуудын жишээ нь:
• Нягтлан бодох бүртгэлтийн зарчмуудын хэрэглээний
талаарх, эсвэл санхүүгийн мэдээллийн тайлагнах арга
замын талаарх санал зөрөлдөөнөөс болж тухайн бизнес
дэх нягтлан бодогчийг эсвэл түүний халуун ам бүлийн
гишүүнийг халах буюу солих аюул занал;
• Эрх мэдэл бүхий хувь хүн нь шийдвэр гаргах үйл явцад,
жишээлбэл, гэрээт ажил олгох, эсвэл нягтлан бодох
бүртгэлийн зарчмын хэрэглээний талаарх шийдвэр
гаргах үйл явцад нөлөөлөхийг оролдох.

9. • Аюул заналыг арилгах эсвэл түүнийг хүлээн
зөвшөөрөх түвшин хүртэл бууруулж болох
хамгаалалтуудыг үндсэнд нь хоёр ангилна.
• (а) Мэргэжил, хууль болон дүрэм
журмаар тогтоогдсон хамгаалалтууд; бас
• (б) Ажлын орчин дах
хамгаалалтууд

10. Ажлын орчин дахь хамгаалалтууд:
• Компанийн хяналт эсвэл бусад хяналтын
бүтцийн талаарх ажил олгогч байгууллагын
тогтолцоонууд;
• Ажил олгогч байгууллагын ёс зүйн болон
харилцааны хөтөлбөр;
• Өндөр ур чадвартай ажилчдыг элсүүлэн
авахын ач холбогдлыг чухалчилсан ажил
олгогч байгууллагын ажилд элсүүлэх горим;
• Хүчирхэг дотоод хяналтын систем;
• Тохиромжтой сахилга батын үйл явц;

11. • Ёс зүйн үйл хөдлөлийн ач холбогдлыг онцолдог манлайлал,
мөн ажилчид ёс зүйтэй ажиллах ёстой гэсэн ёс зүйн хүлээлт;
• Ажилчдын гүйцэтгэлийн чанарыг хянах болон хэрэгжүүлэх
бодлого, аргачлал;
• Ажил олгогч байгууллагын бодлого, аргачлалууд, тэдгээрт
оруулсан өөрчлөлтийн талаар цаг тухайд ньбүх ажилтнуудад
мэдээлдэг байх, эдгээр бодлого, горимуудын талаар явуулах
зохистой сургалт, боловсрол;
• Өөрсдийн сэтгэлийг зовоож буй аливаа ёс зүйн асуудлын талаар
ямар нэгэн хариу шийтгэлээс айж эмээлгүйгээр байгууллагын
дээд удирдлагад ажилтнууд мэдээлж байхыг хөхүүлэн дэмжсэн,
тийм боломжийг олгосон бодлого, аргачлал;
• Мэргэжлийн өөр тохиромжтой нягтлан бодогчтой зөвлөлдөх;

12. • Ажил олгогч байгууллага доторх бусдын ёс
зүйгүй үйл хөдлөл болон үйлдэл цаашид
үргэлжилсэн хэвээр байх болно гэж бизнес дэх
мэргэжлийн нягтлан бодогч итгэж байвал
хуулийн зөвөлгөө авах талаар эргэцүүлж
болно. Бүх боломжит хамгаалалтуудыг
шавхсан бөгөөд тухайн аюул заналыг хүлээн
зөвшөөрөх түвшин хүртэл түвшин хүртэл
бууруулах боломжгүй тохиолдлуудад бизнес
дэх мэргэжлийн нягтлан бодогч тухайн ажил
олгогч байгууллагаас гарах нь зүйтэй гэсэн
дүгнэлт хийж болно.

13. 310 Болзошгүй Зөрчлүүд
• Ажил олгогч байгууллагын өмнө хүлээсэн үүрэг
хариуцлагын улмаас бизнес дэх мэргэжлийн
нягтлан бодогч нь үндсэн зарчмуудын нийцэлд
аюул занал үүсгэж болохуйц байдлаар
ажиллах дарамтанд орж болно. Ийм дарамт нь
ил болон далд хэлбэрээр байж болох бөгөөд
ахлах ажилтан, менежер, захирал эсвэл
байгууллага доторх өөр хэн нэгний зүгээс
учирж болно. Бизнес дэх мэргэжлийн нягтлан
бодогч нь дараах зүйлсийг гүйцэтгэх дарамттай
тулгарч болно.

14. Хууль, журамд харш үйл ажиллагаа явуулах.
Техникийн болон мэргэжлийн стандартад
харшлах үйл ажиллагаа явуулах.
Ёс зүйгүй болон хууль бус ашгийн төлөөх
менежментийн стратегид үйлчлэх.
 Бусдад худал хэлэх, эсвэл өөр ямар нэгэн
байдлаар бусдыг:
 Ажил олгогч байгууллагын аудиторуудыг, эсвэл
 Зохицуулагчдыг санаатайгаар төөрөлдүүлэх

15. Баримтуудыг материаллаг хэмжээгээр
буруу илэрхийлсэн, санхүүгийн эсвэл
санхүүгийн бус тайлагналуудыг гаргах буюу
ямар нэгэн байдлаар холбогдсон байх. Ийм
тайлагналын жишээнд дараар зүйлс
багтана.
 Санхүүгийн тайлангууд;
 Татварын нийцэл;
 Үнэт цаасны тохируулагчдын шаарддаг
тайлангууд.

16. Айлган сүрдүүлэх аюул занал гэх мэт ийм дарамтаас
үүссэн аливаа аюул заналын хэмжээ далайцыг
үнэлж, шаардлагатай бол түүнийг арилгах, эсвэл
хүлээн зөвшөөрөх түвшин хүртэл бууруулах
хамгаалалтуудыг хэрэглэх ёстой.ийм
хамгаалалтуудын жишээ нь:
 Боломжтой бол тухайн ажил олгогч байгууллага
дотроос, эсвэл холбогдох мэргэжлийн байгууллагаас
зөвөлгөө авах.
Ажил олгогч байгууллагын доторх маргаан шийдвэрлэх
тогтсон үйл явцыг ашиглах.
Хуулийн зөвөлгөөг хайх