ТЭОРЫЯ І ПРАКТЫКА МОВЫ Zagadni lad

1. Тэорыя і практыка
мовы
Загадны лад

2. Не толькі загад,
але і просьба,
пажаданне, заклік,
пабуджэнне.

3. Сістэма загаднага
ладу:
-форма 2 асобы адз. ліку;
- форма 2 асобы мн. ліку;
- форма 1 асобы мн. ліку;
- форма 3 асобы адз. ліку;
- форма 3 асобы мн. ліку

4. Формы 2 асобы адз. ліку загаднага
ладу
1.утвараюцца пры дапамозе канчатка –
і / -ы ад дзеясловаў, якія ў аснове
цяперашняга часу не маюць j:
грабу (грабці) – грабі, ляжу (ляжаць) –
ляжы, тру (церці) – тры
і ад дзеясловаў з інфінітывамі на –іць,
якія ў аснове цяперашняга часу маюць j
і ў аснове 1 асобы адзіночнага ліку
націскны канчатак:
даю (даіць) – даі, паю (паіць) – паі,

5. У гутарковай мове некаторыя
формы маюць варыянтнае
ўтварэнне без далучэння
канчатка:
чысці – чысць, енчы – енч,
вынесі – вынесь,
выпішы – выпіш

6. Пры ўтварэнні загаднага ладу
ад дзеясловаў на –чы
адбываецца чаргаванне
г/ж і к /ч:
бягу (бегчы) - бяжы
таўку (таўчы) – таўчы.

7. Запомніце!
ліць – лі
піць – пі
біць – бі
віць – ві
(але мыць – мый,
шыць – шый)

8. 2. Формы 2 асобы адз. ліку
загаднага ладу могуць
утварацца і без канчатка.
-Дзеясловы з асновай
цяперашняга часу на мяккі
зычны, j, шыпячы і р маюць
форму загаднага ладу на гэты ж
зычны:
ладзяць – ладзь, цешаць – цеш,
вудзяць – вудзь, плачуць – плач

9. - Бываюць выпадкі, калі
дзеясловы з асновай на цвёрды
зычны ўтвараюць форму
загаднага ладу на мяккі зычны:
кінуць – кінь, будуць – будзь,
сядуць – сядзь.

10. - Дзеясловы баяцца, смяяцца,
жаваць, злаваць, цкаваць,
каваць і некаторыя іншыя
ўтвараюць загадны лад на –й:
баяцца – бойся,
смяяцца – смейся,
жаваць – жуй,
цкаваць – цкуй,
каваць – куй.

11. Запомніце:
загадны лад ад дзеяслова
есці
– еш / еж

12. Формы 2 асобы множнага ліку
загаднага ладу ўтвараюцца ад
формаў загаднага ладу 2 асобы
адзіночнага ліку пры дапамозе
постфікса –це:
ліце, мыйце, сядзьце, жуйце.
Прычым у зваротных
дзеясловах постфікс –це стаіць
перад –ся: смейцеся, мыйцеся,
цешцеся, біцеся.

13. !!! Трэба адрознiваць канчаткi
дзеясловаў 2-ой асобы
множнага лiку абвеснага i
загаднага ладу:
абвесны лад;
загадны лад.

14. Заданне
Пастаўце дзеясловы ў 2
асобе адзіночнага і
множнага ліку загаднага
ладу

15. Гнаю
Ую
Кваплюся
Выберу
Няньчу
Чышчу

16. Гнаі, гнаіце
Ві, віце
Квапся, квапцеся
Выберы, выберыце
Няньчы, няньчыце
Чысці (чысць), чысціце
(чысцьце)

17. Клею
Плаўлю
Моршчу
Таю
Акрэслю
Ем

18. Клей, клейце
Плаў, плаўце
Моршчы, моршчыце
(моршч, моршчце)
Таі, таіце
Акрэслі, акрэсліце
Еш / еж, ешце/ ежце

19. Дапамагу
Брыю
Порчу
Бягу
Запрагу
Сяду

20. Дапамажы, дапамажыце
Брый, брыйце
Порці, порціце
Бяжы, бяжыце
Запражы, запражыце
Сядзь, сядзьце

21. П’ю
Кладуся
Мыю
Цешуся
Вызначу

22. Пі, піце
Кладзіся, кладзіцеся
Мый, мыйце
Цешся, цешцеся
Вызначы, вызначыце
(вызнач, вызначце
гутарк.)

23. Запішыце формы 2
асобы множнага ліку
абвеснага і загаднага
ладу

24. Несці
Даць
Ліць
Стаяць
Мыць
Везці

25. Несяце, нясіце
Дасце, дайце
Льяце, ліце
Мыеце, мыйце
Везяце, вязіце

26. Пець
Падпячы
Сцерагчы
Ляжаць
Пад’есці
Схамянуцца

27. П’яце, піце
Падпечаце, падпячыце
Лежыце, ляжыце
Пад’ясце, пад’ешце