10. sınıf Türk edebiyatı derslerinde kullanabilirsiniz.

1. TÜRK EDEB YATIİTÜRK EDEB YATIİ
TAR Hİ İTAR Hİ İ

2. TÜRK EDEBİYATININ DEVRELERİTÜRK EDEBİYATININ DEVRELERİ
 İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatıİslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı
 A- Sözlü Dönem Türk Edebiyatı (…- 8.yy.)A- Sözlü Dönem Türk Edebiyatı (…- 8.yy.)
 B- Yazılı Dönem Türk Edebiyatı (8.yy.-11.yy.)B- Yazılı Dönem Türk Edebiyatı (8.yy.-11.yy.)
 İslami Dönem Türk Edebiyatı(11.yy.-1860)İslami Dönem Türk Edebiyatı(11.yy.-1860)
 A- İlk İslami Türk Edebiyatı EserleriA- İlk İslami Türk Edebiyatı Eserleri
 B- Divan EdebiyatıB- Divan Edebiyatı
 C- Halk Edebiyatı (1.Anonim Halk Edebiyatı, 2.Aşık Edebiyatı,3.TekkeC- Halk Edebiyatı (1.Anonim Halk Edebiyatı, 2.Aşık Edebiyatı,3.Tekke
(Tasavvuf) Edebiyatı(Tasavvuf) Edebiyatı
 Batı Kültürü Etkisindeki Türk EdebiyatıBatı Kültürü Etkisindeki Türk Edebiyatı
 A- Tanzimat Edebiyatı(1860-1895)A- Tanzimat Edebiyatı(1860-1895)
 B- Servet-i Fünun Edebiyatı (Edebiyat-ı Cedide) (1895-1901)B- Servet-i Fünun Edebiyatı (Edebiyat-ı Cedide) (1895-1901)
 C- Fecr-i Ati Edebiyatı (1909-1911)C- Fecr-i Ati Edebiyatı (1909-1911)
 D-Milli Edebiyat Akımı (1911-1923)D-Milli Edebiyat Akımı (1911-1923)
 E-Milli Mücadele Dönemi EdebiyatıE-Milli Mücadele Dönemi Edebiyatı
 F-Beş HececilerF-Beş Hececiler
 G- Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı (1923-…)G- Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı (1923-…)
(1. Yedi Meşaleciler, 2.-Garipçiler( l.Yeni Hareketi), 3. İkinci Yeni Hareketi,(1. Yedi Meşaleciler, 2.-Garipçiler( l.Yeni Hareketi), 3. İkinci Yeni Hareketi,
4. Hisarcılar, 5. Toplumsal Gerçekçiler )4. Hisarcılar, 5. Toplumsal Gerçekçiler )

3. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatıİslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı
 A-SÖZLÜ DÖNEM(Destanlar Dönemi):A-SÖZLÜ DÖNEM(Destanlar Dönemi):
Türklerin yazıyı henüz kullanmadıklarıTürklerin yazıyı henüz kullanmadıkları
dönemde oluşmuş bir edebiyattır.dönemde oluşmuş bir edebiyattır.
 Yazı olmadığı için bu dönemde sadece şiirleYazı olmadığı için bu dönemde sadece şiirle
ilgili ürünler vardır.ilgili ürünler vardır.
 Olağanüstü olayları anlatan destanlar buOlağanüstü olayları anlatan destanlar bu
dönemin en önemli ürünleridir.dönemin en önemli ürünleridir.

4. Özellikleri:Özellikleri:
.. Sözlü edebiyat ürünleri din törenlerindeSözlü edebiyat ürünleri din törenlerinde
doğmuş, din dışı törenlerde gelişmiştir.doğmuş, din dışı törenlerde gelişmiştir.
.. Şiir söyleyen kişilere “ozan”, “kam” , ”baksı” ,Şiir söyleyen kişilere “ozan”, “kam” , ”baksı” ,
“şaman” gibi adlar verilmiştir.“şaman” gibi adlar verilmiştir.
..Şairler,şiirlerini “kopuz” adı verilen saz eşliğindeŞairler,şiirlerini “kopuz” adı verilen saz eşliğinde
söyler.söyler.
. Dini törenlerde söylenen şiirlere “yır” adı. Dini törenlerde söylenen şiirlere “yır” adı
verilir.Şiirler hece ölçüsüyle söylenmiştir.verilir.Şiirler hece ölçüsüyle söylenmiştir.
. Kafiye olarak genelde yarım kafiye. Kafiye olarak genelde yarım kafiye
kullanılmıştır.Kafiye düzeni (abab-cccb-dddb….)kullanılmıştır.Kafiye düzeni (abab-cccb-dddb….)
biçimindedir.biçimindedir.

5.  Şiirlerde yalın bir dil kullanılmıştır; dil, yabancıŞiirlerde yalın bir dil kullanılmıştır; dil, yabancı
etkilerden uzaktır.etkilerden uzaktır.
 Şiirlerde kullanılan nazım biçimi dörtlüktür.Şiirlerde kullanılan nazım biçimi dörtlüktür.
 Şiirler “sığır”,”şölen”,”yuğ” denilen törenlerdeŞiirler “sığır”,”şölen”,”yuğ” denilen törenlerde
söylenmiştir.söylenmiştir.
 Sözlü dönemin başlıca edebiyat ürünleri:Sözlü dönemin başlıca edebiyat ürünleri: koşuklar,koşuklar,
destanlar, savlar ve sagulardır.destanlar, savlar ve sagulardır.
 Tabiatla iç içe oldukları için sanatçılar benzetmelerdeTabiatla iç içe oldukları için sanatçılar benzetmelerde
tabiattan yararlanmışlardır.tabiattan yararlanmışlardır.
 İşlenen konular;İşlenen konular; doğa sevgisidoğa sevgisi,, yaşama sevinciyaşama sevinci,, savaş vesavaş ve
kahramanlıkkahramanlık,, ölüm acılarıölüm acıları,, sevgisevgi vb.vb.
 Bu dönemin tüm ürünleri anonim özellikler taşır.Bu dönemin tüm ürünleri anonim özellikler taşır.

6.  SığırSığır: Sürek avının bereketli olması için ava: Sürek avının bereketli olması için ava
çıkmadan önce yapılan bir törendir.çıkmadan önce yapılan bir törendir.
 ŞölenŞölen: Öküz avından sonra düzenlenen bir: Öküz avından sonra düzenlenen bir
ziyafet törenidir.ziyafet törenidir.
 YuğYuğ:: Çok sevilen bir kişinin ölümü üzerineÇok sevilen bir kişinin ölümü üzerine
düzenlenen cenaze törenidir.düzenlenen cenaze törenidir.

7. SÖZLÜ DÖNEM EDEBİYAT ÜRÜNLERİSÖZLÜ DÖNEM EDEBİYAT ÜRÜNLERİ
 Koşuk:Koşuk:
 Genellikle yiğitlik,aşk ve doğa sevgisini işleyen,Genellikle yiğitlik,aşk ve doğa sevgisini işleyen,
hece ölçüsüyle ve dörtlükler halinde söylenenhece ölçüsüyle ve dörtlükler halinde söylenen
şiirlerdir.şiirlerdir.
 Sığır ve şölen törenlerinde söylenirdi.Sığır ve şölen törenlerinde söylenirdi.
 Kafiye düzeni aaab-cccb-dddb… şeklindedir.Kafiye düzeni aaab-cccb-dddb… şeklindedir.
 İlk koşuk örneklerine Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ıİlk koşuk örneklerine Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı
Lugati’t-Türk adlı eserinde rastlanır.Lugati’t-Türk adlı eserinde rastlanır.
 Halk edebiyatındaki karşılığı ‘’Halk edebiyatındaki karşılığı ‘’koşmakoşma’’, Divan’’, Divan
edebiyatındaki karşılığı ‘’edebiyatındaki karşılığı ‘’gazelgazel’’dir.’’dir.

8.  Sagu:Sagu:
 Eski Türklerde, ölenler için düzenlenen “Eski Türklerde, ölenler için düzenlenen “yuğyuğ””
törenlerinde söylenen şiirlerdir.törenlerinde söylenen şiirlerdir.
 Sagular, ağıt ve mersiye türlerinin ilk örnekleriSagular, ağıt ve mersiye türlerinin ilk örnekleri
sayılabilir.sayılabilir.
 Sagularda sadece ölenler için duyulan ıstıraplar değil;Sagularda sadece ölenler için duyulan ıstıraplar değil;
ölenin kahramanlıkları, cömertliği ve iyilikleri de dileölenin kahramanlıkları, cömertliği ve iyilikleri de dile
getirilir. Bu yönü ile sagular destan türünün devamıgetirilir. Bu yönü ile sagular destan türünün devamı
gibidir.gibidir.
 Nazım biçimi, kafiye düzeni ve hece ölçüsü bakımındanNazım biçimi, kafiye düzeni ve hece ölçüsü bakımından
koşuğa benzerler.(Sagular aslında birer koşuktur.koşuğa benzerler.(Sagular aslında birer koşuktur.
İşledikleri konular bakımından koşuklardan ayrılır.)İşledikleri konular bakımından koşuklardan ayrılır.)
 Halk edebiyatındaki karşılığı “Halk edebiyatındaki karşılığı “ağıtağıt” ;” ;
Divan edebiyatındaki karşılığı ise “Divan edebiyatındaki karşılığı ise “mersiyemersiye” dir.” dir.

9.  Sav:Sav:
 Eski Türklerde söylenen atasözleridir.Eski Türklerde söylenen atasözleridir.
 Anonim özellik taşırlar.Anonim özellik taşırlar.
 Savların bir gerçek anlamı , bir de yan anlamıSavların bir gerçek anlamı , bir de yan anlamı
vardır.vardır.
 Gerçek ( sözlük )anlamı açıktır.Gerçek ( sözlük )anlamı açıktır.
 Savlarda verilmek istenen mesaj; ikinci (yan)Savlarda verilmek istenen mesaj; ikinci (yan)
anlamda gizlidir.anlamda gizlidir.

10.  Destan:Destan:
 Tarihin bilinmeyen dönemlerinde bir milletiTarihin bilinmeyen dönemlerinde bir milleti
derinden etkileyen savaş, kahramanlık, göç,derinden etkileyen savaş, kahramanlık, göç,
kıtlık,doğal afetler gibi olayların ağızdankıtlık,doğal afetler gibi olayların ağızdan
ağıza; nesilden nesile aktarılarak oluşmuşağıza; nesilden nesile aktarılarak oluşmuş
uzun manzum eserlere denir.uzun manzum eserlere denir.

11. Destanların Özellikleri:Destanların Özellikleri:
 Destanlar anonimdir,halkın ortak belleğinin belliDestanlar anonimdir,halkın ortak belleğinin belli
bir ulusun özelliklerini yansıtır.bir ulusun özelliklerini yansıtır.
 Genellikle manzum,şiir şeklindedir.Genellikle manzum,şiir şeklindedir.
 Az olmakla beraber nazım-nesir karışık olanAz olmakla beraber nazım-nesir karışık olan
destanlar da vardır.Ancak bazı destanlar,destanlar da vardır.Ancak bazı destanlar,
manzum şekli unutularak günümüze nesirmanzum şekli unutularak günümüze nesir
halinde ulaşmıştır.halinde ulaşmıştır.
 Destanlarda olağan ve olağanüstü olaylar içDestanlarda olağan ve olağanüstü olaylar iç
içedir.Bu olaylar toplumun, halkın hafızasındaiçedir.Bu olaylar toplumun, halkın hafızasında
önemli iz bırakmış olaylardır.önemli iz bırakmış olaylardır.

12.  Destan kişileri, beden yapısı ve karakter özellikleriDestan kişileri, beden yapısı ve karakter özellikleri
bakımından hem olağan hem de olağanüstübakımından hem olağan hem de olağanüstü
özellikler taşır.özellikler taşır.
 Destanlarda anlatılan olayların zamanı veDestanlarda anlatılan olayların zamanı ve
meydana geldiği yerler aşağı yukarı bellidir.meydana geldiği yerler aşağı yukarı bellidir.
 Dize sayıları sınırsızdır. ( Manas Destanı 400000Dize sayıları sınırsızdır. ( Manas Destanı 400000
dizedir. )dizedir. )
 Destanlarda daha çokDestanlarda daha çok “kahramanlık, yiğitlik,“kahramanlık, yiğitlik,
dostluk, aşk, ölüm, yurt sevgisi vb.”dostluk, aşk, ölüm, yurt sevgisi vb.” konular işlenir.konular işlenir.
 Bazı rakam ve nesneler kutsaldır.Bazı rakam ve nesneler kutsaldır.

13. Destanların Oluşum EvreleriDestanların Oluşum Evreleri
 Doğal destan 3 aşamada oluşur:Doğal destan 3 aşamada oluşur:
 Doğuş Safhası :Doğuş Safhası : Bu safhada milletin hayatında iz bırakanBu safhada milletin hayatında iz bırakan
önemli tarihi ve sosyal olaylar, bu olaylar içindeönemli tarihi ve sosyal olaylar, bu olaylar içinde
yüceltilmiş efsanevi kahramanlar görülür.yüceltilmiş efsanevi kahramanlar görülür.
 Yayılma Safhası:Yayılma Safhası: Bu safhada, söz konusu olay veBu safhada, söz konusu olay ve
kahramanlıklar, sözlü gelenek yoluyla yayılır.Böylecekahramanlıklar, sözlü gelenek yoluyla yayılır.Böylece
bölgeden bölgeye ve nesilden nesile geçer.bölgeden bölgeye ve nesilden nesile geçer.
 Derleme (Yazıya Geçirme) Safhası:Derleme (Yazıya Geçirme) Safhası: Bu safhada, sözlüBu safhada, sözlü
gelenekte yaşayan destanı, güçlü bir şair, bir bütüngelenekte yaşayan destanı, güçlü bir şair, bir bütün
halinde derleyip manzum olarak yazıya geçirir.Çoğuhalinde derleyip manzum olarak yazıya geçirir.Çoğu
zaman bu destanların kim tarafından derlendiği ve yazıyazaman bu destanların kim tarafından derlendiği ve yazıya
geçirildiği belli değildir.geçirildiği belli değildir.

14. Oluşumuna Göre Destan TürleriOluşumuna Göre Destan Türleri
 Oluşumuna göre destanlar ikiye ayrılır:Oluşumuna göre destanlar ikiye ayrılır:
 1. Doğal destan,1. Doğal destan,
 2. Yapma ( suni ) destan.2. Yapma ( suni ) destan.
 1. DOĞAL DESTAN :1. DOĞAL DESTAN :
Çok eski dönemlerde milletin vicdanında derinÇok eski dönemlerde milletin vicdanında derin
izler bırakan bir tarih ya da toplum olayının yineizler bırakan bir tarih ya da toplum olayının yine
o devirlerde milli bir ozan ya da çeşitli saz şairlerio devirlerde milli bir ozan ya da çeşitli saz şairleri
tarafından söylenen destanlardır.tarafından söylenen destanlardır.

15. Dünyanın Başlıca Doğal DestanlarıDünyanın Başlıca Doğal Destanları
 Sümer destanı : Gılgamış.Sümer destanı : Gılgamış.
 Yunan destanları : İlyada ve Odissea.Yunan destanları : İlyada ve Odissea.
 İran destanı : Şehname.İran destanı : Şehname.
 Fin destanı : Kalevala.Fin destanı : Kalevala.
 Hint destanları : Mahabharata ve Ramayana.Hint destanları : Mahabharata ve Ramayana.
 Alman destanı : Nibelungen.Alman destanı : Nibelungen.
 İngiliz destanı : Boewulf.İngiliz destanı : Boewulf.
 Rus destanı : İgor.Rus destanı : İgor.
 İspanyol destanı : Le Cid.İspanyol destanı : Le Cid.
 Fransız destanı : Chansen de Röland.Fransız destanı : Chansen de Röland.
 Japon destanı : Şinto.Japon destanı : Şinto.

16.  2.YAPMA DESTAN:2.YAPMA DESTAN:
Yeni ve yakın çağlarda, herhangi bir tarihYeni ve yakın çağlarda, herhangi bir tarih
olayının bir ozan tarafından destan kurallarınaolayının bir ozan tarafından destan kurallarına
uygun olarak yazılmış destandır.uygun olarak yazılmış destandır.
Bunlar, bireysel yaratıma dayanan, sanatsalBunlar, bireysel yaratıma dayanan, sanatsal
amaçlı destanlardır.amaçlı destanlardır.
Yapma destanlarda,toplumsal katkının yeriYapma destanlarda,toplumsal katkının yeri
yoktur.yoktur.

17. Dünyanın Başlıca Yapma DestanlarıDünyanın Başlıca Yapma Destanları
 Latin edebiyatı: Aeneis ( Vergilius ).Latin edebiyatı: Aeneis ( Vergilius ).
 Fransız edebiyatı: Henriade ( Voltaire ).Fransız edebiyatı: Henriade ( Voltaire ).
 Portekiz edebiyatı: Os Lusiadas ( Camoens ).Portekiz edebiyatı: Os Lusiadas ( Camoens ).
 İngiliz edebiyatı: Kaybolmuş Cennet (Johnİngiliz edebiyatı: Kaybolmuş Cennet (John
Milton).Milton).
 İtalyan edebiyatı: Kurtarılmış Kudüs ( Tasso )İtalyan edebiyatı: Kurtarılmış Kudüs ( Tasso )
 İtalyan edebiyatı: Çılgın Orlando ( Ariosto )İtalyan edebiyatı: Çılgın Orlando ( Ariosto )
 İtalyan edebiyatı: İlahi Komedya ( Dante ).İtalyan edebiyatı: İlahi Komedya ( Dante ).

18. Türk Edebiyatında Yapma DestanTürk Edebiyatında Yapma Destan
 Kuvay-ı Milliye Destanı : Nazım HikmetKuvay-ı Milliye Destanı : Nazım Hikmet
 Üç Şehitler Destanı : Fazıl Hüsnü DağlarcaÜç Şehitler Destanı : Fazıl Hüsnü Dağlarca
 Çanakkale Destanı: Mehmet Akif ErsoyÇanakkale Destanı: Mehmet Akif Ersoy
 Satuk Buğra Han DestanıSatuk Buğra Han Destanı
 Cengiz-nameCengiz-name
 Timur ve Edige DestanlarıTimur ve Edige Destanları
 Seyid Battal Gazi DestanıSeyid Battal Gazi Destanı
 Danişmend Gazi DestanıDanişmend Gazi Destanı
 Köroğlu DestanıKöroğlu Destanı
 Genç Osman Destanı ( Kayıkçı Kul Mustafa )Genç Osman Destanı ( Kayıkçı Kul Mustafa )
 Selçukname (Yazıcıoğlu Ali)Selçukname (Yazıcıoğlu Ali)

19.  İlk Türk Destanlarıİlk Türk Destanları
 1.Altay - Yakut1.Altay - Yakut Yaradılış DestanıYaradılış Destanı
 2.Sakalar Dönemi2.Sakalar Dönemi
a.Alp Er Tunga Destanıa.Alp Er Tunga Destanı b.Şu Destanıb.Şu Destanı
 3.Hun Dönemi3.Hun Dönemi Oğuz Kağan DestanıOğuz Kağan Destanı
 4.Köktürk Dönemi4.Köktürk Dönemi
a.Bozkurt Destanıa.Bozkurt Destanı
b.Ergenekon Destanıb.Ergenekon Destanı
 5.Siyenpi Destanı5.Siyenpi Destanı
 6.Uygur Dönemi6.Uygur Dönemi
a. Türeyiş Destanıa. Türeyiş Destanı b. Göç Destanıb. Göç Destanı

20.  İslamiyetin Kabulünden Sonraki Türkİslamiyetin Kabulünden Sonraki Türk
Destanları :Destanları :
 1.Karahanlı Dönemi1.Karahanlı Dönemi Satuk Buğra Han DestanıSatuk Buğra Han Destanı
 2.Kazak-Kırgız Kültür Dâiresi2.Kazak-Kırgız Kültür Dâiresi ManasManas
 3.Türk-Moğol Kültür Dâiresi3.Türk-Moğol Kültür Dâiresi Cengiz-nameCengiz-name
 4.Tatar-Kırım4.Tatar-Kırım Timur ve Edige DestanlarıTimur ve Edige Destanları
 5.Selçuklu-Beylikler ve Osmanlı Dönemleri5.Selçuklu-Beylikler ve Osmanlı Dönemleri
a. Seyyid Battal Gazi Destanıa. Seyyid Battal Gazi Destanı
b. Danişmend Gazi Destanıb. Danişmend Gazi Destanı
c.Köroğlu Destanıc.Köroğlu Destanı
d.Genç Osman Destanı ( Kayıkçı Kul Mustafa )d.Genç Osman Destanı ( Kayıkçı Kul Mustafa )

21.  İslamiyet Öncesi Türk destanlarıİslamiyet Öncesi Türk destanları
şunlardır:şunlardır:
 Yaratılış Destanı:Yaratılış Destanı:
Türk ulusunun, evrenin nasıl var olduğu üstüneTürk ulusunun, evrenin nasıl var olduğu üstüne
düşünüşünü,inanışını ve buluşlarını efsanevi birdüşünüşünü,inanışını ve buluşlarını efsanevi bir
biçimde anlatır.biçimde anlatır.
Bu destanın, Türk boylarından hangisine aitBu destanın, Türk boylarından hangisine ait
olduğu bilinmemektedir.olduğu bilinmemektedir.
W.Radloff tarafından 19.yy.da Altay TürklerindenW.Radloff tarafından 19.yy.da Altay Türklerinden
derlenmiştir.derlenmiştir.

22.  Saka destanları:Saka destanları:
1. Alp Er Tunga Destanı:1. Alp Er Tunga Destanı:
Bu destan Saka Türklerinin komutanı olan Alp Er Tunga(?-Bu destan Saka Türklerinin komutanı olan Alp Er Tunga(?-
mö.624) nın İranlılarla yaptığı savaşlar anlatılır.mö.624) nın İranlılarla yaptığı savaşlar anlatılır.
Destanda Alp Er Tunga’nın kahramanlıkları, başarıları veDestanda Alp Er Tunga’nın kahramanlıkları, başarıları ve
ölümünden duyulan acı dile getirilmiştir.ölümünden duyulan acı dile getirilmiştir.
Alp Er Tunga destanının metinlerine İran destanıAlp Er Tunga destanının metinlerine İran destanı
Şehname’de ve Divan-ı Lugati’t-Türk’te rastlanmıştır.Şehname’de ve Divan-ı Lugati’t-Türk’te rastlanmıştır.
Şehname’de Alp Er Tunga’danŞehname’de Alp Er Tunga’dan ““EfrasiyabEfrasiyab”” diye bahsedilir.diye bahsedilir.
2. Şu Destanı:2. Şu Destanı:
Saka Türkleri hükümdarı Şu’nun Makedonya hükümdarıSaka Türkleri hükümdarı Şu’nun Makedonya hükümdarı
İskender’e karşı verdiği mücadeleler (mö.330) anlatılır.İskender’e karşı verdiği mücadeleler (mö.330) anlatılır.
Destanın aslı bulunamamıştır.Destanın aslı bulunamamıştır.
Destanla ilgili bilgileri Divan-ı Lugati’t-Türk’te bulmaktayızDestanla ilgili bilgileri Divan-ı Lugati’t-Türk’te bulmaktayız

23.  Hun-Oğuz Destanları:Hun-Oğuz Destanları:
1. Attila Destanı:1. Attila Destanı:
Avrupa Hun hükümdarı Attila’nın yaptığıAvrupa Hun hükümdarı Attila’nın yaptığı
savaşları ve gösterdiği kahramanlıklarısavaşları ve gösterdiği kahramanlıkları
anlatmaktadır.anlatmaktadır.
2. Oğuz Kağan Destanı:2. Oğuz Kağan Destanı:
Bu destanda Hun hükümdarı Oğuz Kağan (MeteBu destanda Hun hükümdarı Oğuz Kağan (Mete
mö.209-mö.174)’ın Orta Asya’daTürk birliğinimö.209-mö.174)’ın Orta Asya’daTürk birliğini
kurması anlatılır.kurması anlatılır.
Destanın Uygur yazısıyla yazılmış bir kopyasıDestanın Uygur yazısıyla yazılmış bir kopyası
Paris’tedir.Paris’tedir.

24.  Göktürk Destanları:Göktürk Destanları:
1. Bozkurt Destanı:1. Bozkurt Destanı:
Göktürklerin dişi bir kurttan nasıl türediklerini veGöktürklerin dişi bir kurttan nasıl türediklerini ve
çoğaldıklarını anlatır.çoğaldıklarını anlatır.
Bu destanla ilgili bilgiler Çin kaynaklarındanBu destanla ilgili bilgiler Çin kaynaklarından
alınmıştır.alınmıştır.
2. Ergenekon Destanı:2. Ergenekon Destanı:
Bu destanda Göktürklerin Ergenekon denilen birBu destanda Göktürklerin Ergenekon denilen bir
yere sığınmaları, orada 400 yıl oturup çoğalmaları,yere sığınmaları, orada 400 yıl oturup çoğalmaları,
sonra da demir bir dağı delerek oradan çıkmalarısonra da demir bir dağı delerek oradan çıkmaları
ve büyük bir devlet kurmaları(ms.552) anlatılır.ve büyük bir devlet kurmaları(ms.552) anlatılır.
Destan, 13.yy.da Moğol tarihçi ReşidüddinDestan, 13.yy.da Moğol tarihçi Reşidüddin
tarafından yazıya geçirilmiştir.tarafından yazıya geçirilmiştir.

25.  Uygur Destanları:Uygur Destanları:
1. Türeyiş Destanı (Dokuz Oğuz – On Uygur1. Türeyiş Destanı (Dokuz Oğuz – On Uygur
Destanı):Destanı):
Uygurların bir kurttan nasıl türedikleri veUygurların bir kurttan nasıl türedikleri ve
çoğaldıkları anlatılır.çoğaldıkları anlatılır.
2. Göç Destanı:2. Göç Destanı:
Uygurların Kırgız baskılarına dayanamayarakUygurların Kırgız baskılarına dayanamayarak
Doğu Türkistan’a göç edişleri (ms.840)Doğu Türkistan’a göç edişleri (ms.840)
anlatılmıştır.anlatılmıştır.

26.  Satuk Buğra Han Destanı:Satuk Buğra Han Destanı:
 Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han X.Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han X.
yüzyılda islâmiyeti resmen devlet dini olarakyüzyılda islâmiyeti resmen devlet dini olarak
kabul etmiştir.kabul etmiştir.
 İslâmiyetten sonra ilk teşekkül eden destan daİslâmiyetten sonra ilk teşekkül eden destan da
bu hükümdarın İslâmiyet’i kabul ve yaymak içinbu hükümdarın İslâmiyet’i kabul ve yaymak için
yaptığı mücadelelerin efsanelerleyaptığı mücadelelerin efsanelerle
zenginleştirilerek anlatımıyla doğmuştur.zenginleştirilerek anlatımıyla doğmuştur.

27. 
Manas Destanı:Manas Destanı:
 Kırgız Türkleri arasında doğan Manas destanı Kazak-KırgızKırgız Türkleri arasında doğan Manas destanı Kazak-Kırgız
Türk kültür dâiresi içinde bugün de bütün canlılığı ileTürk kültür dâiresi içinde bugün de bütün canlılığı ile
yaşamaktadır.yaşamaktadır.
 Bu destanın XI. veya XII. yüzyıllarda meydana geldiğiBu destanın XI. veya XII. yüzyıllarda meydana geldiği
düşünülmektedir.düşünülmektedir.
 Destanın kahramanı Manas da, Oğuz Kağan destanınınDestanın kahramanı Manas da, Oğuz Kağan destanının
İslâmî rivayetindeki ve Satuk Buğra Han gibi İslâmiyetiİslâmî rivayetindeki ve Satuk Buğra Han gibi İslâmiyeti
yaymak için mücadele eden bir kahramandır.yaymak için mücadele eden bir kahramandır.
 Böyle olmakla beraber Manas destanında İslâmiyet öncesiBöyle olmakla beraber Manas destanında İslâmiyet öncesi
Türk kültür , inanç ve kabullerinin tamamını görmekTürk kültür , inanç ve kabullerinin tamamını görmek
mümkündür.mümkündür.
 Bazı varyantları 4oo.ooo mısra olan Manas destanı Türk-Bazı varyantları 4oo.ooo mısra olan Manas destanı Türk-
Bozkır medeniyetinin Kazak -Kırgız dâiresinin kültürBozkır medeniyetinin Kazak -Kırgız dâiresinin kültür
belgeseli niteliğindedir.belgeseli niteliğindedir.
 Dünyanın en uzun destanıdır.Dünyanın en uzun destanıdır.

28.  Cengiz-name:Cengiz-name:
 Ortaasya'da yaşayan Türk boyları arasında XIII.Ortaasya'da yaşayan Türk boyları arasında XIII.
yüzyılda doğup gelişmiştir.yüzyılda doğup gelişmiştir.
 Cengiznâme Moğol hükümdarı Cengiz'in hayatı,Cengiznâme Moğol hükümdarı Cengiz'in hayatı,
kişiliği ve fetihleri ile ilgili olarak Cengiz'in oğullarıkişiliği ve fetihleri ile ilgili olarak Cengiz'in oğulları
tarafından idare edilen Türkler tarafındantarafından idare edilen Türkler tarafından
meydana getirilmiştir.meydana getirilmiştir.
 Orta Asya'da yaşayan Türkler özellikle de Başkurd,Orta Asya'da yaşayan Türkler özellikle de Başkurd,
Kazak ve Kırgız Türkleri, Cengiz destanını çokKazak ve Kırgız Türkleri, Cengiz destanını çok
severek günümüze kadar yaşatmışlardır.severek günümüze kadar yaşatmışlardır.

29.  Cengiz-nâme'de, Cengiz bir Türk kahramanıCengiz-nâme'de, Cengiz bir Türk kahramanı
olarak kabul edilmekte ve hikâye Türk tarihi gibiolarak kabul edilmekte ve hikâye Türk tarihi gibi
anlatılmaktadır.anlatılmaktadır.
 Cengiz, Uygur Türeyiş destanının kahramanlarıCengiz, Uygur Türeyiş destanının kahramanları
gibi gün ışığı ile Kurt-Tanrı'nın çocuğu olarakgibi gün ışığı ile Kurt-Tanrı'nın çocuğu olarak
doğar.doğar.
 Cengiz-nâme, Moğol Hanlarının destanî tarihiCengiz-nâme, Moğol Hanlarının destanî tarihi
olarak kabul edildiğinden tarih araştırıcılarınınolarak kabul edildiğinden tarih araştırıcılarının
da dikkatini çekmiştir.da dikkatini çekmiştir.
 XVII. yüzyılda Orta Asya Türkçesinin değerliXVII. yüzyılda Orta Asya Türkçesinin değerli
yazarı Ebü'l Gâzi Bahadır Han, “Şecere-i Türk"yazarı Ebü'l Gâzi Bahadır Han, “Şecere-i Türk"
adlı eserinde "Cengiz-Nâme"nin 7 varyantınıadlı eserinde "Cengiz-Nâme"nin 7 varyantını
tesbit ettiğini söylemektedir.tesbit ettiğini söylemektedir.

30.  Timur ve Edige Destanları:Timur ve Edige Destanları:
 Bu destanda XIII. yüzyılda Hazar denizi kıyısındaBu destanda XIII. yüzyılda Hazar denizi kıyısında
kurulan Altınordu Hanlığının XV. yüzyıldakurulan Altınordu Hanlığının XV. yüzyılda
Timurlular tarafından yıkılışı anlatılmaktadır.Timurlular tarafından yıkılışı anlatılmaktadır.
 Destanın adı, Altınordu Hanı ve bu destanınDestanın adı, Altınordu Hanı ve bu destanın
kahramanı Edige Mirza Bahadır'a atfen verilmiştir.kahramanı Edige Mirza Bahadır'a atfen verilmiştir.
 Edige Mirza Bahadır'ın devletini ayakta tutabilmekEdige Mirza Bahadır'ın devletini ayakta tutabilmek
için yaptığı büyük mücadeleler, ölümünden sonraiçin yaptığı büyük mücadeleler, ölümünden sonra
XV. yüzyılda destan haline getirilmiştir.XV. yüzyılda destan haline getirilmiştir.
 1820'yılından itibaren yazıya geçirilen Edige1820'yılından itibaren yazıya geçirilen Edige
destanının Kazak-Kırgız, Kırım, Nogay, Türkmen,destanının Kazak-Kırgız, Kırım, Nogay, Türkmen,
Kara Kalpak, Başkırt olmak üzere altı rivâyetiKara Kalpak, Başkırt olmak üzere altı rivâyeti
tesbit edilmiştir.tesbit edilmiştir.

31.  Seyyid Battal Gazi Destanı:Seyyid Battal Gazi Destanı:
 Bu destanın kahramanı Türkler arasında BattalBu destanın kahramanı Türkler arasında Battal
Gâzi adıyla benimsenmiş bir Arap savaşcısıdır.Gâzi adıyla benimsenmiş bir Arap savaşcısıdır.
 Asıl destan, VIII. yüzyılda, Emevî'lerinAsıl destan, VIII. yüzyılda, Emevî'lerin
Hristıyanlarla yaptıkları savaşlarda büyükHristıyanlarla yaptıkları savaşlarda büyük
kahramanlıklar göstermiş olan Abdullah isimlikahramanlıklar göstermiş olan Abdullah isimli
bir kişiyle ilgili olarak doğmuştur.bir kişiyle ilgili olarak doğmuştur.
 Battal Arapça kahraman demektir, Battal Gâzi,Battal Arapça kahraman demektir, Battal Gâzi,
Arap kahramanına verilen unvanlardır.Arap kahramanına verilen unvanlardır.
 Türklerin Müslüman olmalarından sonra BattalTürklerin Müslüman olmalarından sonra Battal
Gâzi destan tipi Türkleştirilmiş önceki destanGâzi destan tipi Türkleştirilmiş önceki destan
epizotlarıyla zenginleştirilmiş ve anlatımepizotlarıyla zenginleştirilmiş ve anlatım
geleneği içine alınmıştır.geleneği içine alınmıştır.

32.  XII. ve XIII. yüzyıllarda Battal-Nâme adı ile veXII. ve XIII. yüzyıllarda Battal-Nâme adı ile ve
nesir biçiminde yazıya geçirilmiştir.nesir biçiminde yazıya geçirilmiştir.
 Hikâyeci âşıkların repertuarlarında da yerHikâyeci âşıkların repertuarlarında da yer
almıştır.Seyyid Battal adıyla da anılan bualmıştır.Seyyid Battal adıyla da anılan bu
kahraman hem çok bilgili, çok dindar vekahraman hem çok bilgili, çok dindar ve
cömerttir.cömerttir.
 Müslümünlığı yaymak için yaptığıMüslümünlığı yaymak için yaptığı
mücadelelerde insanların yanında büyücü,mücadelelerde insanların yanında büyücü,
cadı ve dev gibi olağanüstü güçlerle decadı ve dev gibi olağanüstü güçlerle de
savaşır.savaşır.
 ““Aşkar Devzâde" isimli atı da kendisi gibiAşkar Devzâde" isimli atı da kendisi gibi
kahramandır.kahramandır.

33.  Danişmend Gazi Destanı:Danişmend Gazi Destanı:
 Anadolu’nun fethini ve bu mücadeleninAnadolu’nun fethini ve bu mücadelenin
kahramanlarını anlatan, X11. yüzyılda sözlükahramanlarını anlatan, X11. yüzyılda sözlü
olarak şekillenen X111. yüzyılda yazıya geçirilenolarak şekillenen X111. yüzyılda yazıya geçirilen
İslâmî Türk destanıdır.İslâmî Türk destanıdır.
 Danişmendnâme'de hikâye edilen olaylarınDanişmendnâme'de hikâye edilen olayların
tarihi gerçeklere uygunluğu, kahramanlarınıntarihi gerçeklere uygunluğu, kahramanlarının
yaşamış Türk beyleri olmalarından, Anadoluyaşamış Türk beyleri olmalarından, Anadolu
coğrafyasının gerçek isimleriyle anılmasındancoğrafyasının gerçek isimleriyle anılmasından
dolayı, Danişmendnâme, uzun süre tarih kitabıdolayı, Danişmendnâme, uzun süre tarih kitabı
olarak nitelendirilmiştir.olarak nitelendirilmiştir.

34. Köroğlu Destanı:Köroğlu Destanı:
 Köroğlu metni destan adıyla anılmakla ve bazıKöroğlu metni destan adıyla anılmakla ve bazı
destanî niteliklere de sahib olmakla birlikte XX.destanî niteliklere de sahib olmakla birlikte XX.
yüzyılda Anadolu'dan derlenen örnekleri daha çokyüzyılda Anadolu'dan derlenen örnekleri daha çok
halk hikâyesi geleneğine yakındır.halk hikâyesi geleneğine yakındır.
 Bazı kökleri Orta Asya ve Kafkaslara bağlansa daBazı kökleri Orta Asya ve Kafkaslara bağlansa da
esas biçimi Anadolu’da oluşturulmuş bir destandır.esas biçimi Anadolu’da oluşturulmuş bir destandır.
 Acımasız Bolu Beyi’ne karşı Köroğlu’nun verdiğiAcımasız Bolu Beyi’ne karşı Köroğlu’nun verdiği
mücadeleler işlenir.mücadeleler işlenir.
 Destanın Anadolu, Azerbaycan, Türkmenistan veDestanın Anadolu, Azerbaycan, Türkmenistan ve
Özbekistan’da söylenmiş 24 ayrı biçimi vardır.Özbekistan’da söylenmiş 24 ayrı biçimi vardır.
Bunların her biri değişik şairlerce söylenmiştir.Bunların her biri değişik şairlerce söylenmiştir.
 16.yy.ın yazılı kaynaklarına göre Köroğlu’nun asıl16.yy.ın yazılı kaynaklarına göre Köroğlu’nun asıl
adı Ruşen’dir.adı Ruşen’dir.

35. YAZILI DÖNEM TÜRK EDEBİYATIYAZILI DÖNEM TÜRK EDEBİYATI
 ÖZELLİKLERİ:ÖZELLİKLERİ:
 Yazılı Türk edebiyatı 8. yy.da başlar.10.yy.aYazılı Türk edebiyatı 8. yy.da başlar.10.yy.a
kadar devam eder.kadar devam eder.
 Türklerin en eski yazılı eserleri 6.yy.a ait olanTürklerin en eski yazılı eserleri 6.yy.a ait olan
Yenisey Yazıtları’dır;ancak okunamadığı içinYenisey Yazıtları’dır;ancak okunamadığı için
belge niteliği taşımazlar.belge niteliği taşımazlar.
 Bu bakımdan Türk tarihi ve edebiyatının ilkBu bakımdan Türk tarihi ve edebiyatının ilk
yazılı ürünleri Göktürk Yazıtları’dır.yazılı ürünleri Göktürk Yazıtları’dır.

36.  Dönem ürünleri Göktürkçe ve Uygurca ileDönem ürünleri Göktürkçe ve Uygurca ile
verilmiştir.verilmiştir.
 Hem halk diline dayalı bir anlatım ( TonyukukHem halk diline dayalı bir anlatım ( Tonyukuk
Anıtı), hem de sanatlı bir söylev diliyle yapılanAnıtı), hem de sanatlı bir söylev diliyle yapılan
anlatım (Kültigin ve Bilge Kağan anıtları)anlatım (Kültigin ve Bilge Kağan anıtları)
kullanılmıştır.kullanılmıştır.
 Hem dini hem de din dışı ürünler verilmiştir.Hem dini hem de din dışı ürünler verilmiştir.
 Bazı atasözleri ve destanlar ( Oğuz KağanBazı atasözleri ve destanlar ( Oğuz Kağan
Destanı) bu dönemde yazıya geçirilmiştir.Destanı) bu dönemde yazıya geçirilmiştir.

37.  Şiirlerde hece ölçüsü ve dörtlük nazım birimiŞiirlerde hece ölçüsü ve dörtlük nazım birimi
kullanılmıştır.kullanılmıştır.
 Göktürkçe ile ortaya konan ürünlerde dil,Göktürkçe ile ortaya konan ürünlerde dil,
yabancı etkilerden uzaktır.Uygurca eserlerde iseyabancı etkilerden uzaktır.Uygurca eserlerde ise
yabancı etkiler görülür.yabancı etkiler görülür.
 ““Bağımsızlık, yurt ve millet sevgisi, komşularlaBağımsızlık, yurt ve millet sevgisi, komşularla
olan ilişkilerolan ilişkiler” anlatılmıştır.” anlatılmıştır.
 Anlatımda bir içtenlik ve açıklık vardır.Anlatımda bir içtenlik ve açıklık vardır.
Dolambaçlı yollara kaçılmamıştır.Dolambaçlı yollara kaçılmamıştır.
 Bu dönemi Göktürk edebiyatı ve Uygur edebiyatıBu dönemi Göktürk edebiyatı ve Uygur edebiyatı
olmak üzere iki bölümde inceleyebiliriz:olmak üzere iki bölümde inceleyebiliriz:

38. A-GÖKTÜRK EDEBİYATIA-GÖKTÜRK EDEBİYATI
 Bu devrin ele geçen yazılı metinleri daha çok mezar
taşlarıdır.
 Bunlardan başka dikili taşlar, aynalar, paralar ve kâğıt
üzerine yazılmış metinler de vardır. Ancak Göktürk
devrinin ele alınan ve gerçekten edebî ve tarihî değer
taşıyan metinleri Orhun Âbideleri’dir.
 Orhun Irmağının eski yatağı ile Koşu Çaydam Gölü
havâlisinde olan ve Göktürk tarihini aydınlatan bu
kitabeler Tonyukuk, Kültigin ve Bilge Kağan adına
dikilmişlerdir.
 İlteriş Kağan ile Kapagan Han zamanında baş vezir ve
büyük devlet müşaviri olan Tonyukuk’un adına dikilen
kitabe, Tonyukuk Yazıtı olarak adlandırılmıştır.

39.  Tonyukuk Yazıtı, 720 tarihlerine doğru,Tonyukuk Yazıtı, 720 tarihlerine doğru,
ölümünden önce, kendisi tarafından yazdırılmışölümünden önce, kendisi tarafından yazdırılmış
bir âbidedir.bir âbidedir.
 Âbide’de İlteriş ile Kapagan Kağan devirlerindeÂbide’de İlteriş ile Kapagan Kağan devirlerinde
devletin durumu anlatılmış ve bazı öğütlerdevletin durumu anlatılmış ve bazı öğütler
verilmiştir.verilmiştir.
 Bilge Kağan’ın da kayınbabası olan BilgeBilge Kağan’ın da kayınbabası olan Bilge
Tonyukuk, bu itibarla Türk tarihini ilk defaTonyukuk, bu itibarla Türk tarihini ilk defa
kaleme almış ve edebiyatımızda tarih şuurununkaleme almış ve edebiyatımızda tarih şuurunun
hakim olduğu bir hâtırât da yazmıştır.hakim olduğu bir hâtırât da yazmıştır.

40.  Kültigin Yazıtı, bu devir edebiyatının ikinci mühimKültigin Yazıtı, bu devir edebiyatının ikinci mühim
eseri durumundadır.eseri durumundadır.
 20 günde yazılan bu âbide, 732 yılında dikilmiştir.20 günde yazılan bu âbide, 732 yılında dikilmiştir.
 Kültigin adına yazılan âbidedeki sözler, BilgeKültigin adına yazılan âbidedeki sözler, Bilge
Kağan ağzından verilmiş ve ikinci Türk tarihçisiKağan ağzından verilmiş ve ikinci Türk tarihçisi
Yulug (Yollug) Tigin tarafından yazılmıştır.Yulug (Yollug) Tigin tarafından yazılmıştır.
 Bilge Kağan Yazıtı’na gelince, bu âbide, GöktürkBilge Kağan Yazıtı’na gelince, bu âbide, Göktürk
Kitabeleri içinde en mühim mevkii işgal eder.Kitabeleri içinde en mühim mevkii işgal eder.
 Yulug Tigin tarafından yazılan ve 735 tarihindeYulug Tigin tarafından yazılan ve 735 tarihinde
dikilen Bilge Kağan Yazıtı, kısa cümlelerledikilen Bilge Kağan Yazıtı, kısa cümlelerle
yazılmıştır.yazılmıştır.

41.  Bilhassa tekrir sanatını ihtiva etmekte; tarih, dilBilhassa tekrir sanatını ihtiva etmekte; tarih, dil
ve edebiyat bakımından üstün bir değere sahipve edebiyat bakımından üstün bir değere sahip
bulunmaktadır.bulunmaktadır.
 Bu âbidelerde Türkçenin bir hayli işlenmişBu âbidelerde Türkçenin bir hayli işlenmiş
olduğu görülmektedir.olduğu görülmektedir.
 Âbideleri ilk defa DanimarkalıÂbideleri ilk defa Danimarkalı WilhelmWilhelm
ThomsenThomsen, 1893 yılında okumuş, ondan iki yıl, 1893 yılında okumuş, ondan iki yıl
sonra 1895’te de aslen bir Alman olan meşhursonra 1895’te de aslen bir Alman olan meşhur
Rus araştırmacısıRus araştırmacısı Wilhelm RadloffWilhelm Radloff çözmüştür.çözmüştür.

42.  Her iki araştırmacı da yazının okunmasında,Her iki araştırmacı da yazının okunmasında,
âbidelerdeki Çince tercümedenâbidelerdeki Çince tercümeden
faydalanmışlardır.faydalanmışlardır.
 Bizde ise ilk olarak Necib Asım, daha sonraBizde ise ilk olarak Necib Asım, daha sonra
Hüseyin Nâmık Orkun, Nihal Atsız, Talat Tekin,Hüseyin Nâmık Orkun, Nihal Atsız, Talat Tekin,
Osman Nedim Tuna, Osman Fikri Sertkaya veOsman Nedim Tuna, Osman Fikri Sertkaya ve
Prof. Dr. Muharrem Ergin, âbideler üzerindeProf. Dr. Muharrem Ergin, âbideler üzerinde
çalışmalar yapmışlar ve gerek dil incelemesi,çalışmalar yapmışlar ve gerek dil incelemesi,
gerekse metin neşri olmak üzere yayınlardagerekse metin neşri olmak üzere yayınlarda
bulunmuşlardır.bulunmuşlardır.

43. GÖKTÜRK YAZITLARININ ÖZELLİKLERİGÖKTÜRK YAZITLARININ ÖZELLİKLERİ
 Türk edebiyatının ilk yazılı örnekleridir.Türk edebiyatının ilk yazılı örnekleridir.
 Yazıtlarda, dağılan Göktürklerin, Bilge KağanYazıtlarda, dağılan Göktürklerin, Bilge Kağan
ve kardeşi Kültigin tarafından bir arayave kardeşi Kültigin tarafından bir araya
getirilişi ve Göktürk devletinin yenidengetirilişi ve Göktürk devletinin yeniden
kuruluşu anlatılmaktadır.kuruluşu anlatılmaktadır.
 Anıtların yazarıAnıtların yazarı Yuluğ(Yollug) TiginYuluğ(Yollug) Tigin’ dir.’ dir.

44.  Dil, yabancı etkilerden uzak ve yalın birDil, yabancı etkilerden uzak ve yalın bir
Türkçedir.Türkçedir.
 Yazıtlarda yer yer gerçekçi bir tarih dili, yer yerYazıtlarda yer yer gerçekçi bir tarih dili, yer yer
eleştiri cümleleri, yer yer de güçlü bir söylev dilieleştiri cümleleri, yer yer de güçlü bir söylev dili
kullanılmıştır.kullanılmıştır.
 Yazıtlarda, Türk ulusunun benliğini unutmamasıYazıtlarda, Türk ulusunun benliğini unutmaması
ve birlik olması gerektiği, düşmanların tatlıve birlik olması gerektiği, düşmanların tatlı
sözlerine ve hediyelerine aldanmayıp uyanıksözlerine ve hediyelerine aldanmayıp uyanık
olması gerektiği vurgulanmıştır.olması gerektiği vurgulanmıştır.

45.  Yazıtların varlığından ilk kez, 13.yy.da İlhanlıYazıtların varlığından ilk kez, 13.yy.da İlhanlı
dönemi tarihçisidönemi tarihçisi CüveyniCüveyni ““Tarih-i Cihan-GüşaTarih-i Cihan-Güşa””
adlı eserinde bahsetmiştir.adlı eserinde bahsetmiştir.
 Orhun yazıtlarını, bilim dünyasına ilk kez, İsveçliOrhun yazıtlarını, bilim dünyasına ilk kez, İsveçli
bir subay olanbir subay olan StrahlanbergStrahlanberg tanıtmıştır.tanıtmıştır.
 Anıtlar üzerindeki yazıları ise ilk kez DanimarkalıAnıtlar üzerindeki yazıları ise ilk kez Danimarkalı
bilginbilgin ThomsenThomsen 1893’te okumuştur.1893’te okumuştur.
 Yazıtların tamamının okunması 1922’deYazıtların tamamının okunması 1922’de
tamamlanabilmiştir.tamamlanabilmiştir.

46. B-UYGUR EDEBİYATIB-UYGUR EDEBİYATI
 Göktürk Devleti'nin yıkılışından sonra idareyi ellerineGöktürk Devleti'nin yıkılışından sonra idareyi ellerine
alan Uygurlar devrinde Türk Edebiyatı, eskiye nispetlealan Uygurlar devrinde Türk Edebiyatı, eskiye nispetle
gelişme göstermiş ve birçok mevzuda eserler yazılmıştır.gelişme göstermiş ve birçok mevzuda eserler yazılmıştır.
 İlk devri 745-840 yıllarında olmak üzere iki kısımda eleİlk devri 745-840 yıllarında olmak üzere iki kısımda ele
alınan Uygur devri dil yadigârları, bir hayli zenginlikalınan Uygur devri dil yadigârları, bir hayli zenginlik
gösterir.gösterir.
 Bu metinler, Uygurların mensup olduğu dinlere göre;Bu metinler, Uygurların mensup olduğu dinlere göre;
1. Mani,1. Mani,
2. Burkan (Buda)2. Burkan (Buda)
3. İslâm muhiti eserleri olmak üzere üç kısımda ele3. İslâm muhiti eserleri olmak üzere üç kısımda ele
alınabilir.alınabilir.


47.  Bu devirde Türk Edebiyatında;Bu devirde Türk Edebiyatında; koşug, kojang “şarkı,koşug, kojang “şarkı,
türkü,koşma,”türkü,koşma,” taşkut “beyit”,taşkut “beyit”, takmak “türkü,takmak “türkü,
bulmaca”;bulmaca”; ır, yır “şarkıcı”,ır, yır “şarkıcı”, küg “aheng”,küg “aheng”, şlok, solukaşlok, soluka
“manzume”,“manzume”, padak “mısra”;padak “mısra”; kavi, kavya “şiir”,kavi, kavya “şiir”, baş,baş,
başik “ilâhi”başik “ilâhi” gibi bir kısmı Sanskritçe'den alınmış edebîgibi bir kısmı Sanskritçe'den alınmış edebî
terimleri de görmek mümkündür.terimleri de görmek mümkündür.
 Bundan başkaBundan başka Aprınçur TiginAprınçur Tigin,, Kül TarkanKül Tarkan,, Sınku SeliSınku Seli
TutungTutung,, Ki-KiKi-Ki,, Pratyaya-ŞiriPratyaya-Şiri, Asıg Tutung,, Asıg Tutung, Çisuya TutungÇisuya Tutung,,
Kalım KeyşiKalım Keyşi,, ÇuçuÇuçu ve Yusuf Has Hacib gibi şairler,ve Yusuf Has Hacib gibi şairler,
eserleriyle görülürler.eserleriyle görülürler.
 Bunlardan son ikisi İslâmî devirdeki Türk edebiyatı içineBunlardan son ikisi İslâmî devirdeki Türk edebiyatı içine
girmektedir.girmektedir.
 Çuçu adındaki şaire, Kaşgarlı Mahmud, DîvânüÇuçu adındaki şaire, Kaşgarlı Mahmud, Dîvânü
Lügâti’t-Türk adlı eserinde yer vermiştir.Lügâti’t-Türk adlı eserinde yer vermiştir.

48.  9. ve 10.yüzyıllarla 11. yüzyılın ilk yarısını içine9. ve 10.yüzyıllarla 11. yüzyılın ilk yarısını içine
alan Uygur Türk Edebiyatı da, yazıtlara yeralan Uygur Türk Edebiyatı da, yazıtlara yer
vermiştir.vermiştir.
 Bunlardan ilki, Uygurların ikinci hükümdarıBunlardan ilki, Uygurların ikinci hükümdarı
MoyuncurMoyuncur adına dikilmiştir.adına dikilmiştir.
 Moğolistan’ınMoğolistan’ın Şine Usu GölüŞine Usu Gölü civarında bulunancivarında bulunan
yazıt,yazıt, Kutlug Bilge KülKutlug Bilge Kül veve MoyunçurMoyunçur devirlerindendevirlerinden
bahsetmektedir.bahsetmektedir.
 8. yüzıla ait olan bu yazıt, daha çok8. yüzıla ait olan bu yazıt, daha çok Şine UsuŞine Usu
adıyla anılmıştır.adıyla anılmıştır.

49.  Maniheizm'in kabulüyle Maniheist olanManiheizm'in kabulüyle Maniheist olan
Soğdların yazısı alınmış, fakat Göktürk yazısı azSoğdların yazısı alınmış, fakat Göktürk yazısı az
da olsa kullanılmıştır.da olsa kullanılmıştır.
 İkinci bir sebep, 840 yılından sonra Uygurlar,İkinci bir sebep, 840 yılından sonra Uygurlar,
yerleşik bir medeniyete geçmişlerdir.yerleşik bir medeniyete geçmişlerdir.
 Dil, gerek sentaks bakımından, gerekse yabancıDil, gerek sentaks bakımından, gerekse yabancı
kelimelere açıldıkları için, bozulmuş ve açıklığınıkelimelere açıldıkları için, bozulmuş ve açıklığını
kaybetmiştir.kaybetmiştir.
 Bu devirde Nesturiliğe ait metinler de olmaklaBu devirde Nesturiliğe ait metinler de olmakla
birlikte, daha çokbirlikte, daha çok BudizmBudizm veve ManiheizmManiheizm
dinlerine ait eserler ağır basarlar.dinlerine ait eserler ağır basarlar.

50.  Bu kitabe de dil ve yazı bakımından GöktürkBu kitabe de dil ve yazı bakımından Göktürk
Âbidelerine benzemektedir.Âbidelerine benzemektedir.
 Eser,Eser, RamstedtRamstedt veve Hüseyin Nâmık OrkunHüseyin Nâmık Orkun
tarafından neşredilmiştir.tarafından neşredilmiştir.
 Uygurların ikinci devresinde ortaya konanUygurların ikinci devresinde ortaya konan
eserlerde, mühim değişiklikler görülür.eserlerde, mühim değişiklikler görülür.
 Her şeyden önce Göktürk yazısı bırakılmış,Her şeyden önce Göktürk yazısı bırakılmış, SoğdSoğd
alfabesiylealfabesiyle eserler verilmiştir. Bunun sebebieserler verilmiştir. Bunun sebebi
dindirdindir..

51.  Ayrıca hukuk, tıp, tarih ve coğrafya ile ilgiliAyrıca hukuk, tıp, tarih ve coğrafya ile ilgili
kitapların bulunduğunu zikretmek gerekir. Bukitapların bulunduğunu zikretmek gerekir. Bu
eserlerin bazıları tercümedir.eserlerin bazıları tercümedir.
 Belirli bölgelerde parça parça bulunan metinler,Belirli bölgelerde parça parça bulunan metinler,
toplama olarak belirli isimlerde, eser olarak eletoplama olarak belirli isimlerde, eser olarak ele
geçenlerse, taşıdıkları adlarla neşredilmişlerdir.geçenlerse, taşıdıkları adlarla neşredilmişlerdir.
 Prof. W. Bang, V. Gabain ve büyük Türk filologuProf. W. Bang, V. Gabain ve büyük Türk filologu
Prof. Dr. Reşit Rahmeti Arat’ın birlikteProf. Dr. Reşit Rahmeti Arat’ın birlikte
çalışmalarının sonucu;çalışmalarının sonucu;
 On cüzden meydana gelen ve Berlin PrusyaOn cüzden meydana gelen ve Berlin Prusya
Akademisi yayınları arasında yer alan Turfan TürkAkademisi yayınları arasında yer alan Turfan Türk
Metinleri;Metinleri;
 Turfan’da Bulunan İki Kazık Üzerindeki Yazılar;Turfan’da Bulunan İki Kazık Üzerindeki Yazılar;

52.  Hoça’da Bulunan Türkçe Mani Metinleri;Hoça’da Bulunan Türkçe Mani Metinleri;
 Dört cüzden meydana gelen ilk üçü Müller, dördüncüsüDört cüzden meydana gelen ilk üçü Müller, dördüncüsü
Gabain tarafından hazırlanan ve Prusya AkademisinceGabain tarafından hazırlanan ve Prusya Akademisince
neşredilenneşredilen UyguricaUygurica;;
 Radloff’un hazırlamaya başladığı ve Prof. Malov’unRadloff’un hazırlamaya başladığı ve Prof. Malov’un
1928 yılında neşrettiği yedisi Buda, ikisi Mani ve biri1928 yılında neşrettiği yedisi Buda, ikisi Mani ve biri
Hıristiyanlığa ait olanHıristiyanlığa ait olan Uygur Dili Yadigârları;Uygur Dili Yadigârları;
 Von le Cog’un 1910 yılında Berlin Akademisi yayınlarıVon le Cog’un 1910 yılında Berlin Akademisi yayınları
içinde neşrettiği "içinde neşrettiği "Mani Dinine Âit Bir Metin ParçasıMani Dinine Âit Bir Metin Parçası";";
 Bang ve Reşit Rahmeti’nin birlikte 1932 yılındaBang ve Reşit Rahmeti’nin birlikte 1932 yılında
neşrettikleri "neşrettikleri "Eski Turfan ŞarkılarıEski Turfan Şarkıları“;“;
 Reşit Rahmeti Arat tarafından neşredilen tıbba dâirReşit Rahmeti Arat tarafından neşredilen tıbba dâir
eserler, parça parça eserlerdir.eserler, parça parça eserlerdir.

53.  Bunlardan başkaBunlardan başka Altun YarukAltun Yaruk ileile İki Kardeşİki Kardeş
HikâyesiHikâyesi, başlı başına eser olarak Uygur Türk, başlı başına eser olarak Uygur Türk
Edebiyatı içinde, hususî bir değere sahiptir.Edebiyatı içinde, hususî bir değere sahiptir.
 Altun Yaruk(Altın Işık), 1697 yılında istinsahAltun Yaruk(Altın Işık), 1697 yılında istinsah
edilen, Budist Sarı Uygurlara ait olan bir eserdir.edilen, Budist Sarı Uygurlara ait olan bir eserdir.
 Prof. Malov tarafından bulunan eser, Budizm’eProf. Malov tarafından bulunan eser, Budizm’e
ait olup, bu dinin akide ve ahlâkla ilgiliait olup, bu dinin akide ve ahlâkla ilgili
esaslarından bahsetmektedir.esaslarından bahsetmektedir.
 1908 yılında Kansu vilayetinde bulunan İki1908 yılında Kansu vilayetinde bulunan İki
Kardeş Hikâyesi’nin aslı Paris’te BibliothèqueKardeş Hikâyesi’nin aslı Paris’te Bibliothèque
Nationale’dedir.Nationale’dedir.


54.  Eser ilk önce Cl. Huart, 1914 yılında da PelliotEser ilk önce Cl. Huart, 1914 yılında da Pelliot
tarafından neşredilmiştir.tarafından neşredilmiştir.
 Türkiye’de Hüseyin Namık Orkun, Pelliot neşrineTürkiye’de Hüseyin Namık Orkun, Pelliot neşrine
dayanarak Prens Kalyanamkara ve Papamkaradayanarak Prens Kalyanamkara ve Papamkara
Hikâyesinin Uygurcası adıyla, Dil Kurumu yayınlarıHikâyesinin Uygurcası adıyla, Dil Kurumu yayınları
arasında bastırmıştır.arasında bastırmıştır.
 Turfan Türk Metinleri adlı eserin bunlar içinde ayrı birTurfan Türk Metinleri adlı eserin bunlar içinde ayrı bir
yeri vardır.yeri vardır.
 Bilhassa 8. cüzde yer alanBilhassa 8. cüzde yer alan Sekiz Yükmek(Sekiz Yığın)Sekiz Yükmek(Sekiz Yığın)
adını taşıyan metin, kelime zenginliği bakımındanadını taşıyan metin, kelime zenginliği bakımından
dikkati çeker.dikkati çeker.
 Ayrıca açık bir ifadenin hakim olduğu metinde yer alanAyrıca açık bir ifadenin hakim olduğu metinde yer alan
mefhumların Türkçe'de karşılanışı, esere ayrı bir değermefhumların Türkçe'de karşılanışı, esere ayrı bir değer
katar.katar.

55.  Uygurların edebiyatlarının bir devamı olarakUygurların edebiyatlarının bir devamı olarak
teşekkül eden İslâmiyet'ten sonraki eserlerde,teşekkül eden İslâmiyet'ten sonraki eserlerde,
Uygur yazısı, kendisini uzun müddet korur.Uygur yazısı, kendisini uzun müddet korur.
 İslâmiyet'in kabulüyle alınan İslâmî Türk yazısıylaİslâmiyet'in kabulüyle alınan İslâmî Türk yazısıyla
atbaşı yürüyen ve ikili bir alfabenin içine girenatbaşı yürüyen ve ikili bir alfabenin içine giren
Türklük âlemi, eserlerinde her ikisine de yer verir.Türklük âlemi, eserlerinde her ikisine de yer verir.
 Uygur yazısını bilen kâtipler “Uygur yazısını bilen kâtipler “bahşıbahşı” adıyla anılır” adıyla anılır
ve Uygur yazısı, paralarda da görülürdü.ve Uygur yazısı, paralarda da görülürdü.
 Hakâniye (Karahanlılar) Devletinde, MoğolHakâniye (Karahanlılar) Devletinde, Moğol
İmparatorluğunda, İlhanlılar zamanında,İmparatorluğunda, İlhanlılar zamanında,
Timurlular ve Altınordu Devleti'nde İslâmî TürkTimurlular ve Altınordu Devleti'nde İslâmî Türk
yazısına yer verilmekle birlikte, resmî kitabetteyazısına yer verilmekle birlikte, resmî kitabette
daima Uygur yazısı kullanılmıştır.daima Uygur yazısı kullanılmıştır.

56.  Hattâ Anadolu Türkleri de bu yazıyı bilip kullanmışlar veHattâ Anadolu Türkleri de bu yazıyı bilip kullanmışlar ve
bu durum Fatih zamanına kadar kendini korumuştur.bu durum Fatih zamanına kadar kendini korumuştur.
 Bilindiği üzere Fatih Sultan Mehmed Han zamanında bazıBilindiği üzere Fatih Sultan Mehmed Han zamanında bazı
yarlıklar, bu harflerle yazılmıştır.yarlıklar, bu harflerle yazılmıştır.
 Kaşgarlı Mahmud’un Dîvânü Lügâti’t-TürkKaşgarlı Mahmud’un Dîvânü Lügâti’t-Türk adlı eseri biradlı eseri bir
tarafa bırakılırsa, İslâmî Türk Edebiyatının başlangıcındatarafa bırakılırsa, İslâmî Türk Edebiyatının başlangıcında
yer alan eserler; “Kutadgu Bilig”, “yer alan eserler; “Kutadgu Bilig”, “Atabetü’l-HakâyıkAtabetü’l-Hakâyık”, “”, “
BahtiyarnâmeBahtiyarnâme”, “”, “MiracnâmeMiracnâme”,””,” Tezkiretü’l-EvliyâTezkiretü’l-Evliyâ” ve” ve
Mîr Haydar’ın “Mahzenü’l-Esrâr TercümesiMîr Haydar’ın “Mahzenü’l-Esrâr Tercümesi” Uygur” Uygur
yazısıyla yazılan eserlerin başında gelmektedir.yazısıyla yazılan eserlerin başında gelmektedir.
 Fakat bu eserlerin İslâmî Türk yazısına yer verenFakat bu eserlerin İslâmî Türk yazısına yer veren
nüshalarını da zikretmek gerekir.nüshalarını da zikretmek gerekir.

57. İSLAMİ DÖNEM TÜRK EDEBİYATIİSLAMİ DÖNEM TÜRK EDEBİYATI
 Türkler, 8.yy.dan itibaren MüslümanlığınTürkler, 8.yy.dan itibaren Müslümanlığın
etkisinde kalarak yeni dini kabul etmeğeetkisinde kalarak yeni dini kabul etmeğe
başlamışlardır.başlamışlardır.
 10.yy.dan itibaren İslamiyet, Türkler arasında10.yy.dan itibaren İslamiyet, Türkler arasında
tam anlamıyla yayılmıştır.tam anlamıyla yayılmıştır.
 10.yy.da10.yy.da Abdülkerim Satuk Buğra HanAbdülkerim Satuk Buğra Han ilkilk
Müslüman Türk devleti olanMüslüman Türk devleti olan KarahanlılarKarahanlılar
devletini kurmuştur.devletini kurmuştur.

58.  11.yy.dan itibaren Türkler11.yy.dan itibaren Türkler Arap alfabesiniArap alfabesini
kullanmaya başlamışlardır.kullanmaya başlamışlardır.
 İslam dini, Türklerin sosyo-ekonomik yapısını,İslam dini, Türklerin sosyo-ekonomik yapısını,
sanatını derinden etkilemiştir.sanatını derinden etkilemiştir.
 Türk kültürü, İslam dininin etkisiyle yeni birTürk kültürü, İslam dininin etkisiyle yeni bir
görünüm kazanmıştır.görünüm kazanmıştır.
 İslam inancının izlerini taşıyan destanlar,halkİslam inancının izlerini taşıyan destanlar,halk
hikayeleri oluşmaya başlamıştır.hikayeleri oluşmaya başlamıştır.

59.  Bu dönemde İslam’ı yerinde öğrenmek için ArapBu dönemde İslam’ı yerinde öğrenmek için Arap
ve Fars bölgelerine giden Türk aydınları buve Fars bölgelerine giden Türk aydınları bu
ülkelerin edebiyatlarından etkilemişlerdir.ülkelerin edebiyatlarından etkilemişlerdir.YalnızYalnız
bu etkilenme körü körüne bir taklit değildir.bu etkilenme körü körüne bir taklit değildir.
 Edebiyatımızda Arap ve Fars edebiyatlarındanEdebiyatımızda Arap ve Fars edebiyatlarından
etkilenme sonucuetkilenme sonucu Divan edebiyatıDivan edebiyatı;;
 İslamiyet öncesi Türk edebiyatı geleneğindenİslamiyet öncesi Türk edebiyatı geleneğinden
Halk edebiyatıHalk edebiyatı ortaya çıkmıştır.ortaya çıkmıştır.

60.  İslamiyet’in kabulünden sonra Türkler,İslamiyet’in kabulünden sonra Türkler,
iki lehçe ile eserler ortaya koymuşlardır:iki lehçe ile eserler ortaya koymuşlardır:

61.  A- Doğu Lehçesi (Hakaniye Türkçesi):A- Doğu Lehçesi (Hakaniye Türkçesi):
 Karahanlılar, Müslümanlığı kabul eden ilk TürkKarahanlılar, Müslümanlığı kabul eden ilk Türk
devletidir.devletidir.
 10.-12.yy.larda Karahanlılar döneminde konuşulan10.-12.yy.larda Karahanlılar döneminde konuşulan
Türkçe’dir.Türkçe’dir.
 14.yy.dan itibaren14.yy.dan itibaren ÇağataycaÇağatayca adını alan bu lehçeadını alan bu lehçe
aslındaaslında UygurcaUygurcanın devamıdır.nın devamıdır.
 BugünküBugünkü ÖzbekçeÖzbekçe iseise ÇağataycanınÇağataycanın devamıdır.devamıdır.
 Karahanlılar döneminde yazılan en ünlü eserler;Karahanlılar döneminde yazılan en ünlü eserler;
““Kutadgu BiligKutadgu Bilig”, “”, “Divan-ı Lügati’t-TürkDivan-ı Lügati’t-Türk” ve “” ve “Atabetü’l-Atabetü’l-
HakayıkHakayık” tır.Bunların dışında bir diğer eser ise” tır.Bunların dışında bir diğer eser ise SatukSatuk
Buğra Han Tezkiresi(Destanı)Buğra Han Tezkiresi(Destanı) ‘dır.‘dır.

62.  B- Batı Lehçesi (Oğuzca):B- Batı Lehçesi (Oğuzca):
 Göktürkçenin devamıdır.Göktürkçenin devamıdır.
 Selçuklu İmparatorluğu döneminde Batıya doğruSelçuklu İmparatorluğu döneminde Batıya doğru
yayılmıştır.yayılmıştır.
 14.yy.dan itibaren14.yy.dan itibaren Azeri TürkçesiAzeri Türkçesi veve AnadoluAnadolu
TürkçesiTürkçesi olarak ikiye ayrılmıştır.olarak ikiye ayrılmıştır.
 Anadolu TürkçesininAnadolu Türkçesinin yerini bugünküyerini bugünkü TürkiyeTürkiye
TürkçesiTürkçesi almıştır.almıştır.

63.  İslami Dönem Türk Edebiyatı 2 bölümdeİslami Dönem Türk Edebiyatı 2 bölümde
incelenir:incelenir:
 A- Divan EdebiyatıA- Divan Edebiyatı
 B- Halk EdebiyatıB- Halk Edebiyatı
1. Anonim Halk edebiyatı,1. Anonim Halk edebiyatı,
2. Aşık edebiyatı,2. Aşık edebiyatı,
3. Tekke (Tasavvuf) edebiyatı3. Tekke (Tasavvuf) edebiyatı

64. İLK İSLAMİ TÜRK EDEBİYATI ESERLERİİLK İSLAMİ TÜRK EDEBİYATI ESERLERİ
1.1. Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hacib - 1070)Kutadgu Bilig (Yusuf Has Hacib - 1070)
2. Divan-ı Lügati’t- Türk (Kaşgarlı Mahmut -2. Divan-ı Lügati’t- Türk (Kaşgarlı Mahmut -
1072/1074)1072/1074)
3. Atabetü’l-Hakayık (Edib Ahmet Yükneki - 12.yy.)3. Atabetü’l-Hakayık (Edib Ahmet Yükneki - 12.yy.)
4. Divan-ı Hikmet (Ahmet Yesevi - 12.yy.)4. Divan-ı Hikmet (Ahmet Yesevi - 12.yy.)

65. KUTADGU BİLİGKUTADGU BİLİG
 11. yy’da (1069-1070)11. yy’da (1069-1070) Yusuf Has HacipYusuf Has Hacip tarafındantarafından
yazılmıştır.yazılmıştır.
 İslam kültürü etkisindekiİslam kültürü etkisindeki ilk edebi eserdirilk edebi eserdir..
 Karahanlı hükümdarıKarahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’aTabgaç Buğra Han’a
sunulmuştur.sunulmuştur.
 Kutadgu Bilig «Kutadgu Bilig «mutluluk veren bilgi»mutluluk veren bilgi» anlamınaanlamına
gelir.gelir.

66.  Didaktik bir eserdir.Didaktik bir eserdir. Edebiyatımızın ilkEdebiyatımızın ilk
mesnevisidir.mesnevisidir.
 Mesnevi şeklinde aruz vezniyle 6645 beyit olarakMesnevi şeklinde aruz vezniyle 6645 beyit olarak
yazılmıştır.yazılmıştır.
 Eserde 173 tane de dörtlük vardır.Eserde 173 tane de dörtlük vardır.
 Eserde amaç,toplum hayatındaki bozukluklarıEserde amaç,toplum hayatındaki bozuklukları
düzeltecek,insanı mutlu edecek yollar bulmak;budüzeltecek,insanı mutlu edecek yollar bulmak;bu
yolları,devrin hükümdarına öğütler halindeyolları,devrin hükümdarına öğütler halinde
göstermektir.göstermektir.
 Ahlak,dinin önemi,devlet idaresi gibi konularaAhlak,dinin önemi,devlet idaresi gibi konulara
da değinilmiştir.da değinilmiştir.
 EserEser ilk siyasetnameilk siyasetname kitabı olma özelliği de taşır.kitabı olma özelliği de taşır.

67.  Eserde dört sembolik şahsiyet yer alır:Eserde dört sembolik şahsiyet yer alır:
-- GündoğduGündoğdu: Adaleti temsil eden hükümdar,: Adaleti temsil eden hükümdar,
-- AytoldıAytoldı: Mutluluğu temsil eden vezir,: Mutluluğu temsil eden vezir,
-- ÖgdülmüşÖgdülmüş: Vezirin aklı temsil eden oğlu,: Vezirin aklı temsil eden oğlu,
-- OdgurmuşOdgurmuş: Akıbeti temsil eden bir dindar.: Akıbeti temsil eden bir dindar.
 Hakaniye lehçesiyle yazılan eserde Arapça veHakaniye lehçesiyle yazılan eserde Arapça ve
Farsça sözcükler de kullanılmıştır.Farsça sözcükler de kullanılmıştır.

68. DİVAN-I LUGATİ’T-TÜRKDİVAN-I LUGATİ’T-TÜRK
 11.yy’da (1072-1074)11.yy’da (1072-1074) Kaşgarlı MahmutKaşgarlı Mahmut
tarafından yazılmıştır.tarafından yazılmıştır.
 Ebul Kasım Abdullah’a sunulmuştur.Ebul Kasım Abdullah’a sunulmuştur.
 EserEser Türk dilinin ilk sözlüğü, ilk dilbilgisi kitabıTürk dilinin ilk sözlüğü, ilk dilbilgisi kitabı
olma özelliği taşır.olma özelliği taşır.
 Türkçe’nin ilk sözlüğü ve dilbilgisi kitabıdır.Türkçe’nin ilk sözlüğü ve dilbilgisi kitabıdır.

69.  7500 Türkçe kelimenin Arapça karşılığı7500 Türkçe kelimenin Arapça karşılığı
verilmiştir.verilmiştir.
 Türk dilini Araplara öğretmek amacıylaTürk dilini Araplara öğretmek amacıyla
yazılmıştır.Bu nedenle Arap Alfabesiyle kalemeyazılmıştır.Bu nedenle Arap Alfabesiyle kaleme
alınmıştır.alınmıştır.
 Yazar Türkçe kelimelerin karşılıklarını halkYazar Türkçe kelimelerin karşılıklarını halk
dilinden derlediği örneklerle delillendirmiştir.dilinden derlediği örneklerle delillendirmiştir.
 Eserde kelimelerin anlamlarının yanında;Eserde kelimelerin anlamlarının yanında;
kelimenin türü, yapısı,cümledeki kullanımı,kelimenin türü, yapısı,cümledeki kullanımı,
sözcüğün, değişik Türk boyları arasındakisözcüğün, değişik Türk boyları arasındaki
kullanımı da verilmiştir.kullanımı da verilmiştir.

70.  Türk boyları ve coğrafyası ile Türklerin örf veTürk boyları ve coğrafyası ile Türklerin örf ve
gelenekleri üzerine önemli bilgiler vardır.gelenekleri üzerine önemli bilgiler vardır.
 Devrinin Türk dünyasını gösteren bir harita daDevrinin Türk dünyasını gösteren bir harita da
vardır.vardır.
 Hakaniye lehçesi kullanılmıştır.Hakaniye lehçesi kullanılmıştır.
 Eser,ansiklopedik bir özellik taşır.Tarih,Eser,ansiklopedik bir özellik taşır.Tarih,
coğrafya, folklor vb. bilimler açısından temel bircoğrafya, folklor vb. bilimler açısından temel bir
kaynaktır.kaynaktır.

71. ATABETÜ’L-HAKAYIKATABETÜ’L-HAKAYIK
 12.yy.da ‘12.yy.da ‘’Edip Ahmet Yükneki’Edip Ahmet Yükneki’’ tarafından kaleme’’ tarafından kaleme
alınmıştır.alınmıştır.
 EserEser Dad Sipehsalar Mehmet BeyDad Sipehsalar Mehmet Bey adlı birineadlı birine
sunulmuştur.sunulmuştur.
 Atabet’ül Hakayık ‘Atabet’ül Hakayık ‘’hakikatler eşiği’hakikatler eşiği’’ anlamına gelir.’’ anlamına gelir.
 Aruz vezniyle(Kutadgu Bilig’in kalıbıyla) mesneviAruz vezniyle(Kutadgu Bilig’in kalıbıyla) mesnevi
tarzında yazılmıştır.tarzında yazılmıştır.
 Ayet ve hadislere dayanarak İslam ahlakını öğretmeyeAyet ve hadislere dayanarak İslam ahlakını öğretmeye
çalışan didaktik bir eserdir.çalışan didaktik bir eserdir.
 Cömertlik,doğruluk,ilim, cahilliğin zararı,dünyanınCömertlik,doğruluk,ilim, cahilliğin zararı,dünyanın
geçiciliği, alçakgönüllülük, kibirlilik gibi konulargeçiciliği, alçakgönüllülük, kibirlilik gibi konular
işlenmiştir.işlenmiştir.

72.  Eserde 46 beyit ve 101 dörtlükten meydanaEserde 46 beyit ve 101 dörtlükten meydana
gelmiştir.gelmiştir.
 46 beyitlik bölüm, eserin giriş kısmı (Allah’ın,46 beyitlik bölüm, eserin giriş kısmı (Allah’ın,
Peygamberimizin ve dört halifenin övüldüğüPeygamberimizin ve dört halifenin övüldüğü
bölüm) olup gazel biçiminde kafiyelenmiştir.bölüm) olup gazel biçiminde kafiyelenmiştir.
 101 dörtlükten oluşan bölüm ise asıl konuyu101 dörtlükten oluşan bölüm ise asıl konuyu
anlatır.Dörtlükler manilerdeki gibianlatır.Dörtlükler manilerdeki gibi aaxaaaxa şeklindeşeklinde
kafiyelenmiştir.kafiyelenmiştir.
 Eserin dili biraz ağırdır.Arapça ve FarsçaEserin dili biraz ağırdır.Arapça ve Farsça
kelimelere rastlanır.kelimelere rastlanır.
 Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.

73. DİVAN-I HİKMETDİVAN-I HİKMET
 12.yy’da12.yy’da Hoca Ahmet YeseviHoca Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır.tarafından yazılmıştır.
 Hikmet: Ahmet Yesevi’nin şiirlerine verdiği isimdir.Hikmet: Ahmet Yesevi’nin şiirlerine verdiği isimdir.
 Eserin dili sadedir.Eserin dili sadedir.
 Eserin yazılma gayesi, halka İslamiyet'i hikmetli bir şekildeEserin yazılma gayesi, halka İslamiyet'i hikmetli bir şekilde
öğretmektir.öğretmektir.
 Dörtlüklerle(koşma nazım biçimi) ve hece vezniyleDörtlüklerle(koşma nazım biçimi) ve hece vezniyle
yazılmıştır.yazılmıştır.
 Gazel ve mesnevi biçiminde yazılmış hikmetler de vardır.Gazel ve mesnevi biçiminde yazılmış hikmetler de vardır.
 Hakaniye lehçesi kullanılmıştır. Arapça ve Farsça sözcüklerHakaniye lehçesi kullanılmıştır. Arapça ve Farsça sözcükler
azdır.azdır.
 Eser, başta Yunus Emre olmak üzere, birçok tasavvuf şairiniEser, başta Yunus Emre olmak üzere, birçok tasavvuf şairini
etkilemiştir.etkilemiştir.

74. DİVAN EDEBİYATIDİVAN EDEBİYATI
 Türklerin İslam kültüründen etkilenmeleri sonucuTürklerin İslam kültüründen etkilenmeleri sonucu
oluşturdukları bir edebiyattır.oluşturdukları bir edebiyattır.
 ““Klasik Türk Edebiyatı”, “Klasik Türk Edebiyatı”, “Yüksek Zümre EdebiyatıYüksek Zümre Edebiyatı”,”,
““Havas EdebiyatıHavas Edebiyatı” adları ile de anılır.” adları ile de anılır.
 Belirli ilkeler çevresinde gelişen bu edebiyat;Belirli ilkeler çevresinde gelişen bu edebiyat;
şairlerin, şiirlerini “şairlerin, şiirlerini “DivanDivan” denilen yazma” denilen yazma
kitaplarda toplamalarından dolayı daha çokkitaplarda toplamalarından dolayı daha çok
“Divan Edebiyatı” adıyla ifade edilmektedir.“Divan Edebiyatı” adıyla ifade edilmektedir.

75.  Divan edebiyatının ilk ürünleri olan Kutadgu Bilig,Divan edebiyatının ilk ürünleri olan Kutadgu Bilig,
Atabetü’l- Hakâyık gibi eserler daha Orta Asya’daAtabetü’l- Hakâyık gibi eserler daha Orta Asya’da
iken(11.ve 12 .yy.da) verilmiştir.iken(11.ve 12 .yy.da) verilmiştir.
 Anadolu’ya göçen Türkler, Divan edebiyatınıAnadolu’ya göçen Türkler, Divan edebiyatını
burada da sürdürmüşler, yeni eserler vermişlerdir.burada da sürdürmüşler, yeni eserler vermişlerdir.
 Divan edebiyatı 11.yy.dan 1860’a kadar ürünlerDivan edebiyatı 11.yy.dan 1860’a kadar ürünler
vermiştir.vermiştir.
 Bu edebiyatta hem şiir hem düzyazı alanındaBu edebiyatta hem şiir hem düzyazı alanında
eserler vardır; ancak Divan edebiyatı, şiir ağırlıklıeserler vardır; ancak Divan edebiyatı, şiir ağırlıklı
bir edebiyattır.bir edebiyattır.

76. DİVAN EDEBİYATININ KAYNAKLARIDİVAN EDEBİYATININ KAYNAKLARI
 İslam inançları (ayetler ve hadisler),İslam inançları (ayetler ve hadisler),
 İslami bilimler(tefsir, kelam, fıkıh),İslami bilimler(tefsir, kelam, fıkıh),
 İslam tarihi,İslam tarihi,
 Tasavvuf felsefesi ve terimleri,Tasavvuf felsefesi ve terimleri,
 İran mitolojisi( kişiler ve olaylar ),İran mitolojisi( kişiler ve olaylar ),
 Peygamberlerle ilgili öyküler, mucizeler, efsaneler,Peygamberlerle ilgili öyküler, mucizeler, efsaneler,
söylentiler…söylentiler…
 Tarihî, efsanevî, mitolojik kişiler ve olaylar,Tarihî, efsanevî, mitolojik kişiler ve olaylar,
 Çağın bilimleri,Çağın bilimleri,
 Türk tarihi ve kültürü,Türk tarihi ve kültürü,
 Dönemin edebiyat anlayışı,Dönemin edebiyat anlayışı,
 Arapça, Farsça sözcük ve tamlamalar.Arapça, Farsça sözcük ve tamlamalar.
 Yunan mitolojisiYunan mitolojisi

77. DİVAN ŞİİRİNİN ÖZELLİKLERİDİVAN ŞİİRİNİN ÖZELLİKLERİ
 Şiirde aruz ölçüsü kullanılmıştır.Şiirde aruz ölçüsü kullanılmıştır.
 Nazım birimi beyittir.Dörtlük ve bentlerle yazılanNazım birimi beyittir.Dörtlük ve bentlerle yazılan
şiirler de vardır.şiirler de vardır.
 Konular oldukça sınırlıdır: “Konular oldukça sınırlıdır: “İslam mitolojisi, klasikİslam mitolojisi, klasik
aşk öyküleri,kadın, şarap, din ve tasavvufla ilgiliaşk öyküleri,kadın, şarap, din ve tasavvufla ilgili
konular ile bazı felsefi düşüncelerkonular ile bazı felsefi düşünceler” en çok işlenen” en çok işlenen
konulardır.konulardır.

78.  Tüm şairlerin kullandığı mazmunlarTüm şairlerin kullandığı mazmunlar
(klişeleşmiş,kalıplaşmış sözler) aynıdır.(klişeleşmiş,kalıplaşmış sözler) aynıdır.
“servi”_”boy” yerine; “ok”_ “kirpik” yerine“servi”_”boy” yerine; “ok”_ “kirpik” yerine
kullanılır.kullanılır.
 Dil süslü ve sanatlıdır.Arapça ve Farsça kelime veDil süslü ve sanatlıdır.Arapça ve Farsça kelime ve
tamamlamalara sıkça yer verilir.tamamlamalara sıkça yer verilir.
 Şiirde konu bütünlüğü aranmaz.Beyit bütünlüğüŞiirde konu bütünlüğü aranmaz.Beyit bütünlüğü
esastır.Her beyit ayrı bir konuyu işler.esastır.Her beyit ayrı bir konuyu işler.
 Anlamdan çok söyleyiş önemlidir.Ne söylediğiAnlamdan çok söyleyiş önemlidir.Ne söylediği
değil nasıl söylediği önemlidir.değil nasıl söylediği önemlidir.
 Kafiye, göz içindir. Genellikle tam ve zenginKafiye, göz içindir. Genellikle tam ve zengin
kafiye kullanılmıştır.kafiye kullanılmıştır.

79.  Şiire başlık konmaz.Her şiir, redif veya türünün adıŞiire başlık konmaz.Her şiir, redif veya türünün adı
ile anılır.ile anılır.
 İnsanın iç dünyasına yönelik, soyut ve kitabî birİnsanın iç dünyasına yönelik, soyut ve kitabî bir
edebiyattır.edebiyattır.
 Özgün değil taklitçidir.(Arap ve Fars edebiyatlarıÖzgün değil taklitçidir.(Arap ve Fars edebiyatları
etkisindedir.etkisindedir.
 Nazım biçimi olarak gazel, kaside, rubai gibi ArapNazım biçimi olarak gazel, kaside, rubai gibi Arap
ve Fars edebiyatlarından alınan nazım şekillerive Fars edebiyatlarından alınan nazım şekilleri
kullanıldığı gibikullanıldığı gibi tuyuğtuyuğ veve şarkışarkı gibi; divangibi; divan
edebiyatına Türklerin kazandırdığı nazım şekilleriedebiyatına Türklerin kazandırdığı nazım şekilleri
de kullanılmıştır.de kullanılmıştır.

80.  Divan şiiri, kuralcı bir şiirdir. Divan şiirindeDivan şiiri, kuralcı bir şiirdir. Divan şiirinde
konudan çok konunun işlenişi ( üslup, anlatım )konudan çok konunun işlenişi ( üslup, anlatım )
önemlidir. Aynı konu, birçok şair tarafındanönemlidir. Aynı konu, birçok şair tarafından
değişik biçimlerde anlatılmıştır.değişik biçimlerde anlatılmıştır.
 Şiirde en küçük nazım biçimi tek dizedenŞiirde en küçük nazım biçimi tek dizeden
oluşur.Bir manzum parça içinde yer almayanoluşur.Bir manzum parça içinde yer almayan
böyle dizelere “böyle dizelere “mısra-ı azâdemısra-ı azâde” denir.” denir.
 Şiirde, tasavvuf, Sebk-i Hindî ve MahallîleşmeŞiirde, tasavvuf, Sebk-i Hindî ve Mahallîleşme
akımlarının etkileri görülür.akımlarının etkileri görülür.
 Divan şiirinde Âşık Paşa, Nedim ve Şeyh GalipDivan şiirinde Âşık Paşa, Nedim ve Şeyh Galip
heceyle birer şiir denemesi yapmışlardır.heceyle birer şiir denemesi yapmışlardır.

81. DİVAN DÜZYAZISININ (NESRİNİN) ÖZELLİKLERİDİVAN DÜZYAZISININ (NESRİNİN) ÖZELLİKLERİ
 Divan edebiyatında düzyazı ikinci plandadır.Divan edebiyatında düzyazı ikinci plandadır.
 Divan düzyazısı “Divan düzyazısı “inşâinşâ”; düzyazıyla uğraşan”; düzyazıyla uğraşan
kişiler “kişiler “münşîmünşî”; düzyazıdan oluşan eserler de”; düzyazıdan oluşan eserler de
““münşeâtmünşeât” olarak adlandırılmıştır.” olarak adlandırılmıştır.
 Divan düzyazısında bir düşünceyi anlatmaktanDivan düzyazısında bir düşünceyi anlatmaktan
çok, onu süslü bir biçimde ifade etmek önemliçok, onu süslü bir biçimde ifade etmek önemli
sayılmıştır.sayılmıştır.
 Cümleler oldukça uzun ve sanatlıdır.Cümleler oldukça uzun ve sanatlıdır.

82.  Yer yer çok ağır bir dil kullanılmıştır.Yer yer çok ağır bir dil kullanılmıştır.
 Süslü nesirde “Süslü nesirde “seciseci” adı verilen “” adı verilen “içuyakiçuyak”lara yer”lara yer
verilmiştir.verilmiştir.
 Noktalama işaretleri yoktur.Noktalama işaretleri yoktur.
 Divan edebiyatında düzyazı 3 bölümde incelenir:Divan edebiyatında düzyazı 3 bölümde incelenir:
1- Sade nesir,1- Sade nesir,
2- Orta nesir,2- Orta nesir,
3- Süslü nesir3- Süslü nesir

83. A-SADE NESİRA-SADE NESİR
 Halk için, sade bir dille yazılır, temelde konuşmaHalk için, sade bir dille yazılır, temelde konuşma
dili özelliğini kaybetmemiştir.dili özelliğini kaybetmemiştir.
 Sade nesir, “Sade nesir, “kolay anlaşılır olmakolay anlaşılır olma”yı”yı esas almıştır.esas almıştır.
 Din ve tasavvuf konulu bazı eserlerde, ahlâkDin ve tasavvuf konulu bazı eserlerde, ahlâk
kitaplarında ve tarihle ilgili kitaplarda halkınkitaplarında ve tarihle ilgili kitaplarda halkın
anlayacağı bir dil kullanılmıştır.anlayacağı bir dil kullanılmıştır.
 Sade nesirde yabancı sözcükler az kullanılmıştır.Sade nesirde yabancı sözcükler az kullanılmıştır.
 Evliya Çelebi’nin “Evliya Çelebi’nin “SeyahatnameSeyahatname”si, Mercimek”si, Mercimek
Ahmet’in “Ahmet’in “KâbusnameKâbusname”si, Kul Mesut’un “”si, Kul Mesut’un “Kelile veKelile ve
DimneDimne” çevirisi ile Kâtip Çelebi’nin bazı eserleri” çevirisi ile Kâtip Çelebi’nin bazı eserleri
sade nesrin örnekleridir.sade nesrin örnekleridir.

84. B-ORTA NESİRB-ORTA NESİR
 Halkın konuştuğu dilden ayrılmış, yer yer süslüHalkın konuştuğu dilden ayrılmış, yer yer süslü
nesrin niteliklerini taşımakla beraber anlatmaknesrin niteliklerini taşımakla beraber anlatmak
istediğini anlaşılır bir şekilde ortaya koyan nesirdir.istediğini anlaşılır bir şekilde ortaya koyan nesirdir.
 Bu nesir türüne daha çok tarihle ilgili kitaplarda,Bu nesir türüne daha çok tarihle ilgili kitaplarda,
Divan şairlerinin yaşamlarından söz edenDivan şairlerinin yaşamlarından söz eden
tezkirelerde ve vakanüvistlerin eserlerindetezkirelerde ve vakanüvistlerin eserlerinde
rastlanır.rastlanır.
 Âşıkpaşazade, Naimâ, Peçevî…gibi tarihÂşıkpaşazade, Naimâ, Peçevî…gibi tarih
yazarlarının eserlerinde orta nesir özellikleriyazarlarının eserlerinde orta nesir özellikleri
görülür.görülür.

85. C-SÜSLÜ NESİRC-SÜSLÜ NESİR
 Ustalık göstermek amacıyla yazılmış, yabancıUstalık göstermek amacıyla yazılmış, yabancı
kelimeler ve tamamlamalarla yüklü şekillerinkelimeler ve tamamlamalarla yüklü şekillerin
kullanıldığı söz ve anlam sanatlarıyla dolu,kullanıldığı söz ve anlam sanatlarıyla dolu,
bağlaçlarla uzayıp giden cümlelerle örülmüş,güçbağlaçlarla uzayıp giden cümlelerle örülmüş,güç
anlaşılır bir nesirdir.anlaşılır bir nesirdir.
 Süslü nesirde “seci”lere çok yer verilmiş,şiirsel birSüslü nesirde “seci”lere çok yer verilmiş,şiirsel bir
dil kullanılmıştır.dil kullanılmıştır.
 Sinan Paşa’nın “Sinan Paşa’nın “TazarrunameTazarruname”si süslü nesrin”si süslü nesrin
tipik bir örneğidir.tipik bir örneğidir.
 Bunun yanındaBunun yanında Veysî,Veysî, NergisîNergisî gibi sanatçılar bugibi sanatçılar bu
nesrin ünlü temsilcileridir.nesrin ünlü temsilcileridir.

86.  Nesirle Yazılmış Ünlü Eserler:Nesirle Yazılmış Ünlü Eserler:
 Kâbusname : Mercimek AhmetKâbusname : Mercimek Ahmet
 Tazarrûname : Sinan PaşaTazarrûname : Sinan Paşa
 Seyahatname : Evliya ÇelebiSeyahatname : Evliya Çelebi
 Keşfü’z-Zünûn : Katip ÇelebiKeşfü’z-Zünûn : Katip Çelebi
 Naimâ Tarihi : NaimâNaimâ Tarihi : Naimâ
 ““Münşeat”: Süslü nesir örneklerinden oluşanMünşeat”: Süslü nesir örneklerinden oluşan
kitaplara denir.kitaplara denir.

87. Nesir Alanında İlklerNesir Alanında İlkler
 Edebiyatımızda ilk tezkire:Edebiyatımızda ilk tezkire: Mecalisü’n-NefaisMecalisü’n-Nefais
– Ali Şir Nevai– Ali Şir Nevai
 İlk Osmanlı tezkiresi:İlk Osmanlı tezkiresi: Heşt Behişt – Sehi BeyHeşt Behişt – Sehi Bey
 Edebiyatımızdaki ilk rapor örneği:Edebiyatımızdaki ilk rapor örneği: Koçi BeyKoçi Bey
Risalesi 4.Murat’a sunuldu.Risalesi 4.Murat’a sunuldu.
 Divan nesrinin son örneği:Divan nesrinin son örneği: Sefaretname –Sefaretname –
Yirmi Sekiz Mehmet Çelebi(18.yy.)Yirmi Sekiz Mehmet Çelebi(18.yy.)

88. DİVAN EDEBİYATINDA NESİR TÜRLERİDİVAN EDEBİYATINDA NESİR TÜRLERİ
TEZKİRE:TEZKİRE:
 Ünlü kişilerin hayat öykülerinin toplandığı eserdir.Ünlü kişilerin hayat öykülerinin toplandığı eserdir.
 İlk kez İran’da ortaya çıkmıştır.İlk kez İran’da ortaya çıkmıştır.
 Türk edebiyatının ilk tezkiresi, Ali Şir Nevai’ninTürk edebiyatının ilk tezkiresi, Ali Şir Nevai’nin
Mecalisü’n-Nefais’tir.Mecalisü’n-Nefais’tir.
 Şairlerin hayat hikayelerini anlatan tezkirelereŞairlerin hayat hikayelerini anlatan tezkirelere
““Tezkiretü’ş-ŞuaraTezkiretü’ş-Şuara”; din adamlarının hayat”; din adamlarının hayat
hikayelerini anlatan tezkirelere “hikayelerini anlatan tezkirelere “Tezkiretü’l-EvliyaTezkiretü’l-Evliya””
denir.denir.

89. TARİH:TARİH:
 Geçmiş olayları, geçmiş belli bir dönemi anlatanGeçmiş olayları, geçmiş belli bir dönemi anlatan
sanatlı düzyazıdır.sanatlı düzyazıdır.
 ““Peçevî Tarihi, Naimâ Tarihi”Peçevî Tarihi, Naimâ Tarihi”
SEFARETNAME:SEFARETNAME:
 Siyasi bir görevle yurt dışına gönderilen elçilerin,Siyasi bir görevle yurt dışına gönderilen elçilerin,
devlet adamlarının gittikleri yerin durumunadevlet adamlarının gittikleri yerin durumuna
ilişkin izlenimlerini, görüşlerini anlatanilişkin izlenimlerini, görüşlerini anlatan
eserlerdir.eserlerdir.
 Bu tür eserlerin en önemlisi,Bu tür eserlerin en önemlisi, Yirmi Sekiz ÇelebiYirmi Sekiz Çelebi
Mehmet’in “Sefaretname”Mehmet’in “Sefaretname” adlı eseridir.adlı eseridir.

90. SEYAHATNAME:SEYAHATNAME:
 Yazarların gezip gördükleri yerlerden edindikleriYazarların gezip gördükleri yerlerden edindikleri
izlenimleri anlatan eserlerdir.izlenimleri anlatan eserlerdir.
 En önemlisi,En önemlisi, Evliya Çelebi’ninEvliya Çelebi’nin ““SeyahatnameSeyahatname” adlı” adlı
eseri veeseri ve Pirî Reis’inPirî Reis’in ““Kitab-ı BahriyeKitab-ı Bahriye” adlı eseridir.” adlı eseridir.
 Türk edebiyatındaTürk edebiyatında ilkilk seyahatname örneği,seyahatname örneği, AhmetAhmet
Fakih’in “Kitab-ı Evsaf-ı Mesacid-i Şerife”Fakih’in “Kitab-ı Evsaf-ı Mesacid-i Şerife”
(Peygamberimizin mescidinin güzellikleri(Peygamberimizin mescidinin güzellikleri
anlatılır) adlı eseridir.anlatılır) adlı eseridir.

91. SİYASETNAME:SİYASETNAME:
 Devlet adamlarına, yöneticilik sanatına ilişkinDevlet adamlarına, yöneticilik sanatına ilişkin
bilgiler veren edebi eserlerdir.bilgiler veren edebi eserlerdir.
 Genellikle padişahlar için kaleme alınmıştır.Genellikle padişahlar için kaleme alınmıştır.
 Siyasetnamelerde padişahların sahip olmasıSiyasetnamelerde padişahların sahip olması
gereken nitelikler, saltanatın koşulları ve kuralları,gereken nitelikler, saltanatın koşulları ve kuralları,
ideal devlet örgütünün nasıl olması gerektiği, kötüideal devlet örgütünün nasıl olması gerektiği, kötü
yönetimin zararları anlatılır.yönetimin zararları anlatılır.
 En ünlüsü;En ünlüsü; Selçuklu veziriSelçuklu veziri NizamülmülkNizamülmülk’ ün’ ün
Melikşah’ın isteği üzerine kaleme aldığıMelikşah’ın isteği üzerine kaleme aldığı
““SiyasetnamesiSiyasetnamesi”dir.”dir.
 İlk siyasetname örneği;İlk siyasetname örneği; Yusuf Has HacibYusuf Has Hacib ’in’in
““Kutadgu BiligKutadgu Bilig” adlı eseridir.” adlı eseridir.

92. MÜNŞEAT:MÜNŞEAT:
 Sanatlı nesir türünde yazılan bir edebi türdür.Sanatlı nesir türünde yazılan bir edebi türdür.
 Münşeatlarda konu birliği yoktur.Münşeatlarda konu birliği yoktur.
 Resmi yazılardan oluşan münşeatlar, genellikleResmi yazılardan oluşan münşeatlar, genellikle
devlet büyüklerince kaleme alınmıştır.devlet büyüklerince kaleme alınmıştır.
 Şairlerin mektuplarından oluşan münşeatlar daŞairlerin mektuplarından oluşan münşeatlar da
vardır:vardır: En önemlisiEn önemlisi FuzuliFuzuli’nin’nin ŞikayetnameŞikayetname adlıadlı
eseridir.eseridir.
 VeysîVeysî veve NergisîNergisî münşeatlarıyla ünlüdür.münşeatlarıyla ünlüdür.

93. KISAS-I ENBİYA:KISAS-I ENBİYA:
 Peygamberlere ait kıssaları içeren eserlerdir.Peygamberlere ait kıssaları içeren eserlerdir.
 Türk edebiyatındaTürk edebiyatında ilkilk kısas-ı enbiya Çağataykısas-ı enbiya Çağatay
hükümdarı Termaşir’in emiri Nasuriddinhükümdarı Termaşir’in emiri Nasuriddin
Tokboğa’nın emri üzerineTokboğa’nın emri üzerine Rabguzi’nin kalemeRabguzi’nin kaleme
aldığı “Kısas-ı Enbiya”aldığı “Kısas-ı Enbiya” adlı eserdir.adlı eserdir.
 Tanzimat dönemindeTanzimat döneminde Ahmet Cevdet PaşaAhmet Cevdet Paşa’ nın’ nın
Kısasü’l-EnbiyaKısasü’l-Enbiya veve Tevarih-i HülefaTevarih-i Hülefa adlı eserleriadlı eserleri
önemlidir.önemlidir.
SURNAME:SURNAME:
 Sünnet, düğün, şenlik gibi sevinçli olaylarıSünnet, düğün, şenlik gibi sevinçli olayları
anlatan eserlerdir.anlatan eserlerdir.

94. DİVAN ŞİİRİ NAZIM BİÇİMLERİDİVAN ŞİİRİ NAZIM BİÇİMLERİ
DİVAN ŞİİRİ
NAZIM BİÇİMLERİ
Araplardan Gelen Biçimler
1. Gazel
2. Kaside
3. Kıta
4. Musammat
Farsların Kattığı Biçimler
1. Mesnevi
2. Rubai
Türklerin Kattığı Biçimler
1. Tuyuğ
2. Şarkı

95. Divan şiiri nazım biçimleri – mısraların dizilişi veDivan şiiri nazım biçimleri – mısraların dizilişi ve
uyak örgüsü bakımından – üç ana gruptauyak örgüsü bakımından – üç ana grupta
incelenir:incelenir:
 Beyitlerle kurulan nazım biçimleriBeyitlerle kurulan nazım biçimleri
 Dörtlüklerle kurulan nazım biçimleriDörtlüklerle kurulan nazım biçimleri
 Bentlerle kurulan nazım biçimleriBentlerle kurulan nazım biçimleri

96. BEYİTLERLE KURULANLAR:BEYİTLERLE KURULANLAR:
GAZEL:GAZEL:
 Aşk, ayrılık, hasret,felsefi ve didaktik düşünceler,Aşk, ayrılık, hasret,felsefi ve didaktik düşünceler,
ölüm gibi lirik konuların işlendiği şiir türüdür.ölüm gibi lirik konuların işlendiği şiir türüdür.
 Konu yönünden Halk şiirindeki “koşma”ya benzer.Konu yönünden Halk şiirindeki “koşma”ya benzer.
 Türk edebiyatına Arap edebiyatından girmiştir.Türk edebiyatına Arap edebiyatından girmiştir.
 Aruzun her kalıbıyla yazılabilir.Aruzun her kalıbıyla yazılabilir.
 İlk beytine‘İlk beytine‘matlamatla’ son beytine ‘’ son beytine ‘maktamakta’denir.’denir.

97.  En güzel beyite “En güzel beyite “beytü’l-gazelbeytü’l-gazel” denir.” denir.
 Son beyitte şairin mahlası yer alır.MaktaSon beyitte şairin mahlası yer alır.Makta
beytine “beytine “Tac-beyitTac-beyit” de denir.” de denir.
 Gazelin bütün beyitlerinde aynı konuGazelin bütün beyitlerinde aynı konu
işleniyorsa buna “işleniyorsa buna “yek-ahenk gazelyek-ahenk gazel” denir.” denir.

98.  Genellikle gazelin beyitleri arasında konuGenellikle gazelin beyitleri arasında konu
birliği yoktur.birliği yoktur.
 Bütün beyitleri aynı güzelliğe sahipseBütün beyitleri aynı güzelliğe sahipse
““yek- avaz gazelyek- avaz gazel” denir.” denir.
 Beyit sayısı 5-15 beyit arasındadır.Beyit sayısı 5-15 beyit arasındadır.
 İlk beyit kendi arasında kafiyelidir.Diğerİlk beyit kendi arasında kafiyelidir.Diğer
beyitlerin ikinci beyitleri birinci beyit ilebeyitlerin ikinci beyitleri birinci beyit ile
kafiyelidir.Yani aa,ba,ca,da,ea şeklindedir.kafiyelidir.Yani aa,ba,ca,da,ea şeklindedir.

99.  Aşkın verdiği mutluluğu,sıkıntıyı,sevgilidenAşkın verdiği mutluluğu,sıkıntıyı,sevgiliden
yakınmayı,sevgiliye karşı yakarışları, içli veyakınmayı,sevgiliye karşı yakarışları, içli ve
duygulu olarak anlatan gazellereduygulu olarak anlatan gazellere
““âşıkâne(garami,lirik)gazelâşıkâne(garami,lirik)gazel”” adı verilir.Divanadı verilir.Divan
edebiyatında bu alanın tek temsilcisiedebiyatında bu alanın tek temsilcisi FuzûliFuzûli’dir.’dir.
 Genellikle içkiyi, içki zevkini, içki ile ilgiliGenellikle içkiyi, içki zevkini, içki ile ilgili
düşünceleri, hayata karşı kayıtsızlığı, yaşamaktandüşünceleri, hayata karşı kayıtsızlığı, yaşamaktan
zevk almayı konu olarak işleyen gazellerezevk almayı konu olarak işleyen gazellere
““rindâne gazelrindâne gazel” denir.Bu türde en başarılı sanatçı” denir.Bu türde en başarılı sanatçı
BâkiBâki’’dir.’’dir.

100.  Kadını ve aşkın güzelliklerini konu alan, zarif veKadını ve aşkın güzelliklerini konu alan, zarif ve
çapkın bir anlatımla söylenmiş gazellere “çapkın bir anlatımla söylenmiş gazellere “şûhâneşûhâne
gazelgazel” denir.” denir.NedimNedim bu yoldaki gazelleriylebu yoldaki gazelleriyle
tanınmıştır.Bu tür gazelleretanınmıştır.Bu tür gazellere Nedimâne gazelNedimâne gazel dede
denir.denir.
 Ahlakla ilgili öğütler veren, türlü hayatAhlakla ilgili öğütler veren, türlü hayat
görüşlerini yansıtan, özdeyiş niteliğindeki sözleringörüşlerini yansıtan, özdeyiş niteliğindeki sözlerin
ağır bastığı gazellere “ağır bastığı gazellere “Hikemî gazelHikemî gazel” denir.” denir. NâbiNâbi
bu tarz gazelleriyle ün kazanmıştır.bu tarz gazelleriyle ün kazanmıştır.

101.  KASİDE:KASİDE:
 Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirliDin ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli
kurallar içinde yazılan uzun şiirlere denir.kurallar içinde yazılan uzun şiirlere denir.
 Arap edebiyatından geçmiştir.Arap edebiyatından geçmiştir.
 Kafiye düzeni gazelin kafiye düzeniyle aynıdır.Kafiye düzeni gazelin kafiye düzeniyle aynıdır.
 İlk beytine “İlk beytine “matla”matla”; son beytine “; son beytine “maktamakta” denir” denir
 Şair matla beytini kasidenin her hangi birŞair matla beytini kasidenin her hangi bir
yerinde yineleyebilir.yerinde yineleyebilir.
 Birden fazla matla beyti olan kasidelere “Birden fazla matla beyti olan kasidelere “zatü’l-zatü’l-
metalimetali” denir.” denir.

102.  Kimi kasidelerde fahriye ve tegazzül bölümleriKimi kasidelerde fahriye ve tegazzül bölümleri
olmayabilir.Ama diğer bölümlerin bulunmasıolmayabilir.Ama diğer bölümlerin bulunması
zorunludur.zorunludur.
 Şair mahlasının bulunduğu beyteŞair mahlasının bulunduğu beyte taç beyittaç beyit denir.denir.
 En güzel beytine “En güzel beytine “beytü’l - kasidbeytü’l - kasid “ denir.“ denir.
 En az 31(33)en fazla 99 beyit olur.En az 31(33)en fazla 99 beyit olur.
 Kasidelerin özel bir adı yoktur. Adlandırma nesibKasidelerin özel bir adı yoktur. Adlandırma nesib
bölümünde işlenen temaya, uyağın son harfinebölümünde işlenen temaya, uyağın son harfine
ya da rediflere göre yapılır:ya da rediflere göre yapılır:
“Bahariye,ramazaniye,şitaiye,….”vb.“Bahariye,ramazaniye,şitaiye,….”vb.
 Kimi zaman kasideyi oluşturan beyitlerin dizeKimi zaman kasideyi oluşturan beyitlerin dize
ortalarında uyaklı olduğu görülür. Bunlaraortalarında uyaklı olduğu görülür. Bunlara
““musammat kasidemusammat kaside” denir.” denir.

103.  Kaside belli bölümler halinde yazılır.Kaside belli bölümler halinde yazılır.
 a) Nesib ya da Teşbib:a) Nesib ya da Teşbib: Kasidenin ilk bölümüdür.Kasidenin ilk bölümüdür.
Bahar mevsimi , kış manzaraları betimlenir ya daBahar mevsimi , kış manzaraları betimlenir ya da
kurban ve ramazan bayramı anlatılır.Genelliklekurban ve ramazan bayramı anlatılır.Genellikle
kasidenin en uzun ve sanatlı bölümüdür.kasidenin en uzun ve sanatlı bölümüdür.
Kasidelere ismini veren bölümdür.Kasidelere ismini veren bölümdür.
 b) Girizgah:b) Girizgah: Nesib bölümünden asıl konuya geçişiNesib bölümünden asıl konuya geçişi
ifade eden bir veya birkaç beyittir . Nükteli, inceifade eden bir veya birkaç beyittir . Nükteli, ince
sözlerin söylendiği bölüm.sözlerin söylendiği bölüm.
 c) Medhiye :c) Medhiye : Asıl anlatılmak, övülmek istenen kişiAsıl anlatılmak, övülmek istenen kişi
için ne denecekse açıklanır .Asıl bölümdür.için ne denecekse açıklanır .Asıl bölümdür.

104.  d)Fahriye:d)Fahriye:
 Şairin kendini övdüğü ve diğer şairlerleŞairin kendini övdüğü ve diğer şairlerle
karşılaştırdığı bölümdür.karşılaştırdığı bölümdür.
 e)Tegazzül :e)Tegazzül :
 Kasideyle ayni ölçüde ve uyakta gazel yazılır.Kasideyle ayni ölçüde ve uyakta gazel yazılır.
 f)Dua :f)Dua :
 Şair övdüğü kişinin başarılarının devamlı olması,Şair övdüğü kişinin başarılarının devamlı olması,
ömrünün uzun olması için dualar eder iyi dileklerdeömrünün uzun olması için dualar eder iyi dileklerde
bulunur.bulunur.

105.  Kasideler Konularına Göre de Değişik Adlar Alır.Kasideler Konularına Göre de Değişik Adlar Alır.
BunlaraBunlara Divan edebiyatı nazım türleriDivan edebiyatı nazım türleri de denir.de denir.
 Tevhid:Tevhid: Allah’ın birliğini anlatan kasideler.Allah’ın birliğini anlatan kasideler.
 Münacaat:Münacaat: Allah’a yalvarmak,dua etmek amacıyla yazılanAllah’a yalvarmak,dua etmek amacıyla yazılan
kasideler.kasideler.
 Naat:Naat: Peygamberimizi övmek için yazılan kasideler.Peygamberimizi övmek için yazılan kasideler.
 Medhiye:Medhiye: Devrin ileri gelenlerini övmek için yazılanDevrin ileri gelenlerini övmek için yazılan
kasideler.kasideler.
 Hicviye:Hicviye: Devrin yöneticilerini eleştirmek için yazılanDevrin yöneticilerini eleştirmek için yazılan
kasideler.kasideler.
 Mersiye:Mersiye: Devlet büyüklerinin ölümünden duyulanDevlet büyüklerinin ölümünden duyulan
üzüntülerin anlatıldığı kasideler.üzüntülerin anlatıldığı kasideler.
 Fahriye:Fahriye: Şairlerin kendilerini övmek amacıyla yazdıklarıŞairlerin kendilerini övmek amacıyla yazdıkları
kasidelerdir.kasidelerdir.

106.  KIT’A:KIT’A:
 Belli bir uyak düzeniyle yazılmış olan,dizeleri arasında ölçüBelli bir uyak düzeniyle yazılmış olan,dizeleri arasında ölçü
birliği bulunan;herhangi bir düşünce ya da duyguyu en azbirliği bulunan;herhangi bir düşünce ya da duyguyu en az
ikiden başlamak üzere,en çok on iki beyitte anlatan nazımikiden başlamak üzere,en çok on iki beyitte anlatan nazım
biçimine denir.biçimine denir.
 Aruzun her kalıbıyla yazılır.Aruzun her kalıbıyla yazılır.
 İki beyitten fazla olan biçimine “kıta-i kebire” denir.İki beyitten fazla olan biçimine “kıta-i kebire” denir.
 Kıtada genellikle şairin mahlası yoktur.Kıtada genellikle şairin mahlası yoktur.
 Genelde beyitler arasında anlam birliği vardır.Genelde beyitler arasında anlam birliği vardır.
 Gazelden farklı olarak matla ve makta beyitleri yok.Gazelden farklı olarak matla ve makta beyitleri yok.
 Kafiyelenişi xa,xa,xa...Kafiyelenişi xa,xa,xa...
 Daha çok felsefi ve toplumsal düşünceler, eleştiriler,Daha çok felsefi ve toplumsal düşünceler, eleştiriler,
hicivler kıta biçimiyle anlatır.hicivler kıta biçimiyle anlatır.

107.  MESNEVİMESNEVİ ::
 Mesneviler öğüt verici bir olayı anlatan uzunMesneviler öğüt verici bir olayı anlatan uzun
şiirlerdir. (savaş, aşk, tarihi olaylar, evlenme veşiirlerdir. (savaş, aşk, tarihi olaylar, evlenme ve
sünnet törenleri, didaktik konular, din vesünnet törenleri, didaktik konular, din ve
tasavvuf…)tasavvuf…)
 İran edebiyatından geçmiştir.İran edebiyatından geçmiştir.
 Mesneviler, Divan edebiyatında, bir bakımaMesneviler, Divan edebiyatında, bir bakıma
günümüzdeki roman ve hikayenin yerinigünümüzdeki roman ve hikayenin yerini
tutuyordu.tutuyordu.
 Beyit sayısı sınırsızdır. Divan şiirinin en uzun nazımBeyit sayısı sınırsızdır. Divan şiirinin en uzun nazım
biçimidir.biçimidir.

108.  Beyitler arasında anlamca bağlılık vardır.Beyitler arasında anlamca bağlılık vardır.
 Her beyit kendi arasında kafiyelidir.Her beyit kendi arasında kafiyelidir.
(aa,bb,cc,dd...)(aa,bb,cc,dd...)
 Aruzun kısa kalıpları ile yazılır.Aruzun kısa kalıpları ile yazılır.
 Beş mesnevinin bir araya gelmesiyle “Beş mesnevinin bir araya gelmesiyle “hamsehamse””
oluşur.oluşur.
 Divan edebiyatındaki hamse sahibi ilk şairimiz AliDivan edebiyatındaki hamse sahibi ilk şairimiz Ali
Şir Nevai’dir.Şir Nevai’dir.
 Türk edebiyatınınTürk edebiyatının ilk mesnevisiilk mesnevisi Yusuf HasYusuf Has
Hacib(11.yy.)’in yazdığıHacib(11.yy.)’in yazdığı Kutadgu BiligKutadgu Bilig’’ dirdir..
 Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin 25700 beyit olan veMevlana Celaleddin-i Rumi’nin 25700 beyit olan ve
6 cilt tutan ünlü eseri de mesnevi adıyla bilinir.6 cilt tutan ünlü eseri de mesnevi adıyla bilinir.

109. Mesnevinin bölümleri şunlardır:Mesnevinin bölümleri şunlardır:
1.1. Mensur ya da manzum dibace,Mensur ya da manzum dibace,
2.2. Tevhid,Tevhid,
3.3. Münacaat,Münacaat,
4.4. Naat,Naat,
5.5. Miraciye (Kimi mesnevilerde bu bölüm yoktur).Miraciye (Kimi mesnevilerde bu bölüm yoktur).
6.6. Medh-i Çehar-ı Yar-i Güzin(Dört halifeye övgü)Medh-i Çehar-ı Yar-i Güzin(Dört halifeye övgü)
7.7. Eserin sunulduğu kişiye medhiye,Eserin sunulduğu kişiye medhiye,
8.8. Sebeb-i telif ya da sebeb-i nazm-ı kitab,Sebeb-i telif ya da sebeb-i nazm-ı kitab,
9.9. Ağaz-ı destanAğaz-ı destan
10.10. HatimeHatime

110.  MÜSTEZATMÜSTEZAT::
 Gazelin özel bir biçimine denirGazelin özel bir biçimine denir
 Bir uzun bir kısa dizeden oluşan nazım şeklidir.Bir uzun bir kısa dizeden oluşan nazım şeklidir.
 Kısa dizelereKısa dizelere ziyadeziyade denir.denir.
 Aruzun bir tek kalıbıyla yazılır.Aruzun bir tek kalıbıyla yazılır.
 Kafiyelenişi gazel gibidir.Kafiyelenişi gazel gibidir.
 Makta beyti yokturMakta beyti yoktur..

111. Nazım Birimi Dörtlük OlanlarNazım Birimi Dörtlük Olanlar
 RUBAİ:RUBAİ:
 İran edebiyatından geçmiştir.İran edebiyatından geçmiştir.
 Dört dizeden oluşur.Dört dizeden oluşur.
 Kafiye düzeni aaxa şeklindedir.Kafiye düzeni aaxa şeklindedir.
 Şarap,dünyanın türlü nimetlerinden yararlanma,hayatınŞarap,dünyanın türlü nimetlerinden yararlanma,hayatın
anlamı ve hayat felsefesi ve ölüm gibi konular işlenir.anlamı ve hayat felsefesi ve ölüm gibi konular işlenir.
 Dizeler arasında anlam birliği vardır.Dizeler arasında anlam birliği vardır.
 Kendine özgü 24 kalıbı vardır.Kendine özgü 24 kalıbı vardır.
 Rubai biçiminin en büyük şairi, İranlı Ömer HayyamRubai biçiminin en büyük şairi, İranlı Ömer Hayyam
(12.yy.)’ dır.(12.yy.)’ dır.
 Divan edebiyatında rubai yazmayı meslek edinmiş tek şairDivan edebiyatında rubai yazmayı meslek edinmiş tek şair
Azmizade Haleti(17.yy.)’dir.Azmizade Haleti(17.yy.)’dir.
 Cumhuriyet döneminde Y.Kemal Beyatlı rubaileriyleCumhuriyet döneminde Y.Kemal Beyatlı rubaileriyle
tanınmıştır.tanınmıştır.

112.  TUYUĞ:TUYUĞ:
 Türklerin bulduğu bir nazım biçimidir.Türklerin bulduğu bir nazım biçimidir.
 Dört dizeden oluşur.Dört dizeden oluşur.
 Kafiyelenişi rubai gibidir(aaxa).Tüm dizeleri uyaklıKafiyelenişi rubai gibidir(aaxa).Tüm dizeleri uyaklı
tuyuğlar da vardır.tuyuğlar da vardır.
 Aruzun Failatün,Failatün,Failün kalıbıyla yazılır.Aruzun Failatün,Failatün,Failün kalıbıyla yazılır.
 Konu sınırlaması yoktur.Rubaide işlenen konular tuyuğdaKonu sınırlaması yoktur.Rubaide işlenen konular tuyuğda
da işlenir.da işlenir.
 Halk şiirindeki maninin karşılıdır.Halk şiirindeki maninin karşılıdır.
 Azeri ve Çağatay edebiyatlarında gelişmiştir.Azeri ve Çağatay edebiyatlarında gelişmiştir.
 Nesimi, Kadı Burhaneddin, Ali Şir Nevai… tuyuğlarıylaNesimi, Kadı Burhaneddin, Ali Şir Nevai… tuyuğlarıyla
tanınmıştır.tanınmıştır.

113. Bentlerle KurulanlarBentlerle Kurulanlar
 MURABBA:MURABBA:
 Dörder dizelik bentlerden oluşur.Dörder dizelik bentlerden oluşur.
 En az 3, en çok 7 bent halinde yazılır.En az 3, en çok 7 bent halinde yazılır.
 İlk dörtlük kendi arasında kafiyelidir.Diğer dörtlüklerin 4.İlk dörtlük kendi arasında kafiyelidir.Diğer dörtlüklerin 4.
dizeleri 1. dörtlük ile kafiyelidir.(aaaa,bbba,ccca,)dizeleri 1. dörtlük ile kafiyelidir.(aaaa,bbba,ccca,)
 Murabbalarda övgü, yergi, dini ve öğretici konular işlenir.Murabbalarda övgü, yergi, dini ve öğretici konular işlenir.
 Bizde bu türün en başarılı şairi Namık Kemal’dir.Bizde bu türün en başarılı şairi Namık Kemal’dir.

114.  Murabbanın en yaygın türleri şunlardır:Murabbanın en yaygın türleri şunlardır:
1.1. TERBİ ( DÖRTLEME):TERBİ ( DÖRTLEME):
 Bir şairin bir gazelinin her beytinin üstüne başka birBir şairin bir gazelinin her beytinin üstüne başka bir
şairin ikişer dize eklenmesiyle oluşan murabbadır.şairin ikişer dize eklenmesiyle oluşan murabbadır.
 Eklemelerin ölçüye ve uyağa uyma zorunluluğu vardır.Eklemelerin ölçüye ve uyağa uyma zorunluluğu vardır.

115. 2.2. ŞARKI:ŞARKI:
 Besteyle okunmak için yazılan,dörder dizelikBesteyle okunmak için yazılan,dörder dizelik
bentlerden oluşan nazım biçimidir.bentlerden oluşan nazım biçimidir.
 Halk edebiyatındaki türkünün etkisiyle oluştuğuHalk edebiyatındaki türkünün etkisiyle oluştuğu
söylenebilir.söylenebilir.
 Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır.Dörtlük sayısı 3-5 arasındadır.
 Birinci dörtlükte 2. ve 4.;diğer dörtlüklerde ise 4.Birinci dörtlükte 2. ve 4.;diğer dörtlüklerde ise 4.
dize tekrarlanır.Bu dizelere nakarat denir.dize tekrarlanır.Bu dizelere nakarat denir.

116.  Kafiye örgüsü abab,cccb,dddb veyaKafiye örgüsü abab,cccb,dddb veya
aaaa,bbba,ccca gibiaaaa,bbba,ccca gibi
 Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir.Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir.
 Günlük hayat,aşk,sevgi gibi konular işlenir.Günlük hayat,aşk,sevgi gibi konular işlenir.
 Şarkı türünün en büyük şairi Nedim’dir.Şarkı türünün en büyük şairi Nedim’dir.
 Cumhuriyet döneminde Yahya Kemal de bu türdeCumhuriyet döneminde Yahya Kemal de bu türde
şiirler yazmıştır.şiirler yazmıştır.
 Lale Devri’nde(18.yy.) gelişmiş ve yaygınlaşmıştır.Lale Devri’nde(18.yy.) gelişmiş ve yaygınlaşmıştır.