2. • Türklerin Müslüman olduğunu kabul ettiğimiz
10. yüzyılla, Divan edebiyatının başlangıcı
olarak kabul edilen 13. yüzyıl arasında
İslamiyet’in etkisi altında verilmiş olan, bir
anlamda geçiş dönemi ürünlerimiz sayılan
eserler yer almaktadır.
3. Eserlerin Genel Özellikleri
• İslamiyet öncesi kültür ve İslami kültür iç içedir.
• Eserlerde toplum hayatını şekillendirme ve
yönlendirme amacı güdülmüştür.
• Eserlerde dini öğretme amacı esas alınmıştır.
• Hece ölçüsüyle beraber aruz ölçüsü de
kullanılmaya başlanmıştır.
• Dile Arapça ve Farsçadan sözcükler girmiştir.
• Nazım birimi dörtlük ve beyittir.
• Arap ve Fars edebiyatında kullanılan nazım
şekilleri ile eserler verilmeye başlanmıştır.
4. Bu ürünler şunlardır;
• Kutadgu Bilig
• Atebetü’l Hakâyık
• Divân-ı Hikmet
• Divânü Lügâti’t Türk!
5. Kutadgu Bilig
• İslami dönem Türk
edebiyatının ilk eseri
olan Kutadgu Bilig,
Yusuf Has Hâcip
tarafından yazılmıştır.
Eser, 1069 yılında
tamamlanarak
Karahanlı Devleti
hakanlarından Tabgaç
Buğra Hân’a
sunulmuştur.
6. Genel Özellikleri
• Kutadgu Bilig, Hakaniye lehçesiyle yazılmış,
didaktik bir eserdir.
• “Mutluluk veren bilgi” anlamına gelmektedir.
• İnsana her iki dünyada gerçekten kutlu olmak,
mutlu yaşamak için gerekli yolu göstermeyi
amaçlayan bu kitap aruz vezni ile yazılmıştır.
• Mesnevi nazım şekli ile yazılmıştır. 6645
beyitten oluşur(?)
7. • Edebiyatımızda aruz ölçüsünün kullanıldığı ilk
eser olarak kabul edilmektedir.
• Eser, birçok bölümünde devlet idaresinin ve
sosyal düzenin nasıl olması gerektiğini anlatır.
Bu yönüyle edebiyatımızda ilk siyasetname
olarak kabul edilir.
• Kutadgu Bilig, sembolik bir münazara
karakterindedir. Münazaranın kahramanları
dört kişiden ibaret olmakla beraber, genel
olarak ağırlık noktalarını iki kişi arasındaki
konuşmalar oluşturur.
8.
9. • Yusuf Has Hacip, bu eserinde Türk
hükümdarlık, devlet idaresi ve hikmet
geleneklerinin Arap ve Fars gelenekleri ile
karşılaştırılabilecek derecede başarılı
olduğunu göstermek ve ispatlamak
amacını gütmektedir.
10. Atabetü’l Hakâyık
• Eser, Edip Ahmet Yükneki
tarafından kaleme alınmıştır.
Yazarın Karahanlı
beylerinden Muhammed
Dâd Sipehsalar’a hediye
ettiği eserde , hadis ve
Arapça beyitlere dayanarak
yazdığı şiirlerle, ahlaklı insan
olmanın yollarını, ahlâk
ilkelerini açıklamış, çeşitli
ahlakî öğütlerde bulunmuş,
İslamî düşünce ve görüşlere
yol gösterici olmuştur.
11. Genel Özellikleri
“Hakikatlerin Eşiği” anlamına gelmektedir.
Konusu din ve ahlâktır.
Eserde dünyayı , Allah’ı, insanı bilmenin
sadece bilgi yoluyla olabileceği anlatılır.
Didaktik(öğretici) bir eserdir.
Eser mesnevi tarzında yazılmıştır.
46 beyit ve 101 dörtlükten oluşmuştur.
Beyitler ve dörtlükler bir arada kullanılmıştır.
12. DİVÂN-I HİKMET
• Ahmet Yesevî ’nin söylediği
“hikmet” adlı şiirleri bir araya
getiren Türk tasavvuf
edebiyatının bilinen en eski
örneklerini içeren kitaptır.
• Genel olarak dervişlik
hakkında övgülerden ,bu
dünyadan şikayetten, cennet
ve cehennem tasvirlerinden,
peygamberin hayatından ve
mucizelerinden bahsedilir.
• Tasavvuf kültürünün temel i bu
yapıttadır. Yunus Emre’nin,
Hacı Bektaşî, Hacı Bayramî gibi
mutavvıfların düşüncelerinin
kaynağı bu yapıttadır.
13. Genel Özellikleri
Eser 12. yüzyıla aittir.
Kitapta Allah aşkı ve peygamber sevgisi
işlenmiştir.
Hikmet: Hoş, hayırlı söz anlamlarına gelir.
Sade ve yalın bir dil kullanılmıştır.
14. Dörtlük ve beyitle yazılmıştır.
217 hikmet ve bir münacattan oluşur.
Eser, lirik ve didaktik özellik taşır.
Eser, Karahanlı Türkçesinin Hakaniye lehçesiyle
yazılmıştır.
Hikmetler,hece ölçüsünün 4+3 ve 4+4+4
kalıpları ile yazılmıştır.
15. DİVÂNÜ LÜGÂTİ’T-TÜRK
Kaşgarlı Mahmud
tarafından yazılmıştır.
1072-1074 yılları arasında
yazılan bu eser, Türkçenin
ilk sözlüğü ve dil bilgisi
kitabı olarak kabul edilir.
Türk boyları ve coğrafyası
ile Türklerin örf ve
gelenekleri üzerine
önemli bilgiler
vermektedir.
16. Genel Özellikleri
Türkçe – Arapça sözlük niteliğindedir.
Eserde 7500’ den fazla Türkçe sözcüğün açıklaması
yapılmıştır. Sözcüklerin anlamı, örnekler verilerek
açıklanmıştır.
Sözcükleri örneklemede atasözleri ve şiirlerden
yararlanmıştır.
Yazar, eserini oluşturma sürecinde birçok Türk boyunu
gezerek derlemeler yapmıştır.
Araplara Türkçeyi öğretmek, Türkçenin zenginliğini ve
yaygınlığını göstermek amacı ile yazılmıştır.
Kullanılan şiirler beyit ve dörtlüklerden oluşur.
17. • Kaşgarlı Mahmud’un 11. yüzyılda Balasagun’u
merkez alarak çizdiği Dünya haritası o dönem
Türklerinin yaşadıkları bölgeleri ve dağılımlarını
göstermesi bakımından dikkate şayandır. Harita,
Türklerin bulunduğu bölgeleri göstermek
amacıyla çizilmiştir. Daire şeklinde olan haritanın
çevresinde Doğu, Batı, Kuzey, Güney yönleri
belirtilmiş, bazı deniz ve ırmaklar gösterilmiştir.
Batıda işaret edilen yerler İdil boylarına, yani
Kıpçakların ve Frenklerin oturdukları bölgelere
kadar uzanır. Güney-Batıda Habeşistan’a,
Güneyde Hint, Sint, Doğuda Çin ve Japonya’ya
işaret edilmiştir.
