Chuyên đề Một Số Giải Pháp Nhằm Hạn Chế Ly Hôn Tại Huyện Ea Súp.docx

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT
KHOA LUẬT HỌC
--------
LƯƠNG THỊ HUYỀN PHƯƠNG
THỰC TRẠNG LY HÔN VÀ Một Số Giải Pháp
Nhằm Hạn Chế Ly Hôn Tại Huyện Ea Súp, TỈNH
ĐẮK LẮK
CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC K40
ĐÀ LẠT, NĂM 2020

TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT
KHOA LUẬT HỌC
--------
THỰC TRẠNG LY HÔN VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP
NHẰM HẠN CHẾ LY HÔN TẠI HUYỆN EA SÚP,
TỈNH ĐẮK LẮK
CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC K40
GVHD: Th.S NGUYỄN TRỌNG ĐẠT
SVTH : LƯƠNG THỊ HUYỀN PHƯƠNG
MSSV : 1611548
LỚP : LHK40B
ĐÀ LẠT, NĂM 2020

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
………..……………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………….
……………..………………………………………………………………………
Đà Lạt, ngày…tháng.…năm 2020

NHẬN XÉT CỦA BAN CHỦ NHIỆM KHOA LUẬT HỌC
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
Đà Lạt, ngày…tháng.…năm 2020

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
1. BLDS Bộ luật Dân sự
2. BLTTDS Bộ luật Tố tụng Dân sự
3. HĐND Hội đồng nhân dân
4. HN & GĐ Hôn nhân và gia đình
5. NĐ - CP Nghị định - Chính Phủ
6. TAND Tòa án nhân dân
7. TANDTC Tòa án nhân dân tối cao
8. UBND Ủy ban nhân dân

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Luật Hôn nhân và gia đình là một ngành luật trong hệ thống pháp luật Việt Nam,
được tạo thành bởi nhiều chế định khác nhau như chế định kết hôn, chế định ly hôn
nhằm điều chỉnh những quan hệ xã hội trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình như quan
hệ nhân thân, quan hệ tài sản giữa vợ chồng, giữa cha mẹ và con cái, giữa các thành
viên trong gia đình với nhau. Tuy nhiên, so với các quan hệ trong lĩnh vực pháp luật
khác thì quan hệ pháp luật trong hôn nhân gia đình đặc biệt hơn. Chế định Ly hôn được
coi là chế định quan trọng, thiết yếu của Luật Hôn nhân và gia đình Việt Nam.
Đời sống hôn nhân gia đình luôn là một vấn đề rất nhạy cảm và phức tạp. Hiện
nay, tình trạng ly hôn ngày càng có xu hướng tăng cao. Lĩnh vực hôn nhân, gia đình đã
được nhà nước ta quan tâm từ rất lâu thể hiện qua các văn bản Luật điều chỉnh lĩnh vực
này. Vậy Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 thay thế cho Luật Hôn nhân và gia đình năm
2000 đã có những qui định như thế nào về căn cứ ly hôn và việc áp dụng các thực tiễn
này trong thực tiễn xét xử ra sao?
Thực tiễn thời gian qua cho thấy, số lượng vụ án ly hôn xảy ra rất nhiều và có xu
hướng tăng mạnh, bên cạnh đó có nhiều vụ án chưa được xử lý, giải quyết thỏa đáng,
chưa đúng căn cứ lý hôn theo quy định của pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam.
Có nhiều nguyên nhân của vấn đề này đó là: 4 chuyên môn nghiệp vụ chưa đồng đều,
một số ít công chức chưa đạt chuẩn về trình độ, chủ yếu mới qua tập huấn đào tạo, chế
độ chính sách còn thấp. Việc thực thi công vụ do đó vừa thiếu tính chuyên nghiệp, vừa
không đáp ứng kịp thời yêu cầu của người dân. Khi đời sống hôn nhân không thể duy
trì được nữa thì ly hôn là một giải pháp cần thiết cho cả đôi bên vợ chồng cung như cho
xã hội. Ly hôn có thể coi là điểm cuối của hôn nhân khi quan hê ̣này thực sự tan rã. Ly
hôn giải thoát cho các cặp vợ chồng và những thành viên trong gia đình khỏi xung đột,
mâu thuẫn bế tắc trong cuộc sống. Dù quan hệ gia đình có đổ vỡ thì sự bình đẳng về
quyền và lợi ích giữa vợ và chồng vẫn được đảm bảo.
Chúng ta đều biết rằng hôn nhân là mong muốn của nhiều người khi đến độ tuổi

kết hôn trong và trong thời kỳ hôn nhân đó, quan hệ vợ chồng được thiết lập, vợ chồng
đều mong muốn được chung sức xây dựng gia đình ấm no và hạnh phúc đóng góp phần
nào đó cho xã hội đúng như một triết gia nào đã nói: “Gia đình là tế bào xã hội”.
Nhưng do nhiều yếu tố khách quan, chủ quan khác nhau (Chồng cờ bạc rượu chè, đánh
đập vũ phu, vợ chồng một trong hai bên ngoại tình, lý do về kinh tế, một bên đi vắng
lâu ngày không có tin tức trở về...) dẫn tới mẫu thuẫn trong gia đình ngày càng lớn,
không thể giải quyết được dẫn tới ly hôn. Vì vậy, với tư cách là một sinh viên thực tập
tại Tòa án nhân dân huyện Ea Súp, được tiếp cận với các vụ án về ly hôn, nên em đã
chọn đề tài: “Thực trạng ly hôn và một số giải pháp nhằm hạn chế ly hôn tại huyện Ea
Súp, tỉnh Đắk Lắk” để làm chuyên đề tốt nghiệp cho mình, vì theo em đây là chuyên đề
hay, được dư luận đặc biệt quan tâm và rất sát với thực tế tại địa phương em thực tập
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong những năm trở lại đây, trước những đòi hỏi khách quan của đời sống xã
hội nói chung và đời sống của vợ chồng nói riêng đã có nhiều công trình nghiên cứu,
bài viết ở cấp độ khác nhau đề cập đến chế độ về hôn nhân và gia đình, vấn đề ly hôn
nói chung, giải quyết tranh chấp tài sản chung vợ, chồng khi ly hôn nói riêng. Ở cấp độ
luận văn, luận án, có thể kể đến một số công trình sau: Đinh Thị Minh Mẫn (2014),
“Giải quyết tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn”, Luận văn thạc
sĩ, Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội; Nguyễn Thị Lan (2017), “Chia tài sản chung
của vợ chồng khi ly hôn từ thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân Hà Nội”, Luận văn
thạc sĩ, Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội; Tô Thị Bích Trâm (2013), “Pháp luật về
chia tài sản chung của vợ chồng khi ly hôn từ thực tiễn xét xử của Tòa án nhân dân
tỉnh Bình Định” Luận văn thạc sĩ, Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội; Nguyễn Thị
Hạnh (2012), “Chia tài sản chung của vợ chồng theo pháp luật Việt Nam, thực tiễn áp
dụng và hướng hoàn thiện”, Luận văn thạc sĩ, Khoa Luật, Học viện khoa học xã hội;
Nguyễn Thị Thơm (2015), “Căn cứ ly hôn theo Luật Hôn nhân và gia đình Việt
Nam năm 2014”, Luận văn thạc sĩ, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội; Nguyễn
Thanh Mai (2012),“Cơ sở lý luận và thực tiễn điều chỉnh quan hệ tài sản của vợ chồng
theo Luật hôn nhân và gia đình năm 2000”, Luận văn thạc sĩ, Khoa Luật, Đại học
Quốc gia Hà Nội.
Dưới dạng tài liệu chuyên khảo về hôn nhân và gia đình, trong nhóm này phải kể
đến: Nguyễn Ngọc Điện (2004), “Bình luận khoa học Luật Hôn nhân và gia đình Việt
Nam”, Nxb Trẻ, tp Hồ Chí Minh; Nguyễn Văn Cừ (2008), “Chế độ tài sản của vợ

chồng theo pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam”, Nxb Tư pháp, Hà Nội; Nguyễn
Văn Cừ (2002), “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về Luật HN&GĐ năm 2000” Nxb
Chính trị quốc gia Hà Nội;… các công trình này đều đề cập đến các kiến thức pháp lý
cơ bản và khái quát về tài sản chung vợ chồng. Ngoài ra, còn có một số bài viết đăng
trên các Tạp chí chuyên ngành luật như: Nguyễn Hồng Nam (2006), “Chia nhà đất khi
vợ chồng ly hôn”, Tạp chí TAND số 06; Ngô Thị Hường (2008),“Đăng ký quyền sở
hữu tài sản và việc xác định tài sản chung, riêng của vợ chồng”, Tạp chí Luật học số
10. Các bài viết này đã đề cập một cách khái quát về các căn cứ xác lập tài sản chung
của vợ chồng. Các công trình nghiên cứu kể trên là tài liệu tham khảo hữu ích cho em
trong quá trình thực hiện chuyên đề, với việc tiếp tục nghiên cứu về vấn đề “Thực
trạng ly hôn và một số giải pháp nhằm hạn chế ly hôn tại huyện Ea Súp, tỉnh Đắk
Lắk”.
3. Mục đích, đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài
 Mục đích nghiên cứu:
Việc nghiên cứu này với mục đích hiểu sâu hơn về thực trạng ly hôn và một số
giải pháp hạn chế hôn nhân và một số giải pháp hạn chế ly hôn, đồng thời qua nghiên
cứu này nhằm chỉ ra những mặt tích cực, hạn chế, nguyên nhân ly hôn và kể từ đó đề
xuất một số giải pháp và kiến nghị.
Tìm hiểu và nghiên cứu hồ sơ các vụ án ly hôn trên địa bàn huyện Esup, tỉnh
Đắk Lắk, thông qua việc nghiên cứu hồ sơ ly hôn tại tòa án mà biết được thực trạng ly
hôn trên địa bàn huyện từ đó đề ra các phương hướng giải quyết cùng các đề xuất, kiến
nghị của bản thân sau quá trình thực tập.
 Đối tượng nghiên cứu:
Những vấn đề lý luận về ly hôn; quy định của pháp luật Việt Nam về ly hôn
(trong luật Hôn nhân gia đình năm 2014 và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan);
thực tiễn việc áp dụng pháp luật về giải quyết ly hôn trên địa bàn huyện Ea Súp.
 Phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: đề tài được nghiên cứu dưới góc độ của Luật Hôn nhân gia đình
và Luật Dân sự.
+ Về không gian: đề tài được nghiên cứu và khảo sát trong phạm vi huyện Ea
Súp, tỉnh Đắk Lắk.
+ Về thời gian: đề tài nghiên cứu số liệu thực tế từ thực tiễn xét xử của Tòa án
nhân dân huyện Ea Súp từ năm 2017 đến năm 2019.

4. Phương pháp tiến hành nghiên cứu
Để đánh giá thực trạng ly hôn trên địa bàn huyện Ea Súp giai đoạn 2017 - 2019,
tác giả sử dụng một số phương pháp sau:
- Phương pháp điều tra, khảo sát: là một trong những phương pháp nghiên cứu
không thể thiếu trong chuyên đề. Qua thực tế xét xử các vụ án ly hôn tại Tòa án nhân
dân huyện Ea Súp đã khảo sát, lấy ý kiến của các cán bộ chủ chốt, có chuyên môn và
kinh nghiệm cao trong ngành Tòa án huyện nhà, giúp nghiên cứu có cái nhìn và đánh
giá khách quan hơn trong hoạt động xét xử tại Tòa án.
- Phương pháp thu thập thông tin - thống kê - tổng hợp số liệu: Trong chuyên đề
này đòi hỏi cấn phải có những số liệu về ly hôn từ năm 2017 - 2019 các số liệu được
tập hợp, thu thập từ các báo cáo, tài liệu của Tòa án nhân dân huyện Ea Súp sau đó tiến
hành thống kê, tổng hợp lại cho có hệ thống để phân tích.
- Phương pháp so sánh: giúp làm rõ tình hình ly hôn tại huyện Ea Súp thông qua
các bảng so sánh, từ đó đánh giá và có cái nhìn cụ thể thông qua sự tăng giảm về thực
trạng ly hôn tại huyện nhà qua các năm.
- Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp phân tích nhằm đi sâu vào phân
tích hoạt động xét xử, làm rõ mọi khía cạnh của vấn đề thông qua phân tích, các lập
luận cụ thể, làm rõ nguyên nhân, bản chất, nội dung và phương pháp giải quyết từ đó
nhận thấy được những ảnh hưởng tiêu cực và hậu quả của việc ly hôn ngày càng tăng
tại địa phương.
5. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài
Ý nghĩa khoa học: Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần bổ sung về nhận
thức lý luận và giúp mọi người có cái nhìn bao quát hơn đối với pháp luật Hôn nhân
gia đình về tình hình ly hôn tại Việt Nam. Đồng thời bên cạnh đó có những đánh giá và
giải pháp thiết thực trong quá trình ban hành và áp dụng trong thực tế các văn bản quy
phạm pháp luật đối với việc ly hôn.
Giá trị ứng dụng: Em hy vọng những nghiên cứu về mặt lý luận và pháp lý đối
với hoạt động của Tòa án nhân dân cùng với một số phải pháp cụ thể đưa ra đối với địa
phương huyện Ea Súp sẽ là nguồn tài liệu tham khảo cho những người có quan tâm đối
với hoạt động hôn nhân và gia đình nói chung và sinh viên nói riêng.
6. Bố cục của chuyên đề
Ngoài Phần mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của
Chuyên đề được chia thành 02 chương:

Chương 1: Một số vấn đề lý luận chung về ly hôn
Chương 2: Thực trạng về vấn đề ly hôn trên địa bàn huyện Ea Súp và một số giải
pháp kiến nghị nhằm hạn chế ly hôn
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ VẤN ĐỀ LY HÔN TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN EA SÚP VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP KIẾN NGHỊ NHẰM HẠN
CHẾ LY HÔN
2.1. Tổng quan về huyện Ea Súp và Tòa án nhân dân huyện Ea Súp
2.1.1. Tổng quanvề huyện Ea Súp
2.1.1.1. Vịtrí địa lý, điều kiện tự nhiên
Vị trí địa lý:
Ea Súp là huyện biên giới nằm ở phía Tây Bắc của tỉnh Đắk Lắk, trung tâm huyện
cách thành phố Buôn Ma Thuột khoảng 70km theo tỉnh lộ 1, có tọa độ địa lý: từ 1305' -
13025' vĩ độ bắc và từ 1070 01' - 108003' kinh độ đông. Huyện có địa giới hành chính:
phía Đông giáp hai huyện Ea H'Leo, Cư M'gar, phía Tây giáp nước Cam Pu Chia, phía
Nam giáp huyện Buôn Đôn, phía Bắc giáp huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai. Diện tích
đất tự nhiên 176.531 ha. Có 26,3km đường biên giới giáp với huyện Cô Nhéc, tỉnh
Munđulkiri, Vương quốc CamPuChia. Huyện có 10 đơn vị hành chính, gồm 09 xã, 01
thị trấn, với 145 thôn, buôn, tổ dân phố; 04 đồn Biên phòng, 01 Đoàn Kinh tế - Quốc
phòng 737 thuộc Quân khu 5 và 04 Công ty lâm nghiệp đứng chân trên địa bàn… Dân
số toàn huyện đến cuối năm 2015 là 76.222 người, gồm 29 dân tộc, trong đó, đồng bào
dân tộc thiểu số chiếm khoảng 44% tổng dân số toàn huyện1.
 Địa hình:
Địa hình khu vực tương đối bằng phẳng tạo nên vùng bán bình nguyên rộng lớn
nằm kẹp giữa hai cao nguyên: Buôn Ma Thuột ở phía Đông, Đắk Nông - Đắk Min ở
phía Nam. Độ cao trung bình so với mặt nước biển từ 170-180m và nghiêng dần từ
Đông sang Tây. Độ dốc trung bình từ 0-80.
- Địa hình trên địa bàn có các dạng chính sau:
1 https://vi.wikipedia.org/wiki/Ea_S%C3%BAp

+ Bắc bán bình nguyên Ea Súp: địa hình bằng phẳng thoải dần về phía Tây bắc, tạo
nên bán bình nguyên rộng, là toàn bộ lưu vực suối Ea Súp và sông Ea H'Leo.
+ Nam bán bình nguyên Ea Súp: vùng giáp Buôn Đôn địa hình bằng thoải, có núi
xen kẽ tạo nên những bán bình nguyên hẹp, địa hình thấp dần theo hướng tây nam.
 Khí hậu:
Huyện Ea Súp nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, có tiểu vùng khí hậu cá
biệt, chịu ảnh hưởng trực tiếp của khí hậu nhiệt đới lục địa cao nguyên, nhiệt độ cao,
nắng nóng. Tổng tích ôn vào loại nhất tây nguyên, mỗi năm có hai mùa rõ rệt: mùa
mưa bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 11 và mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau.
Lượng mưa trung bình:
+ Tổng lượng mưa trung bình 1.420 mm/năm. Đây là vùng có lượng mưa trên
năm nhỏ so với các vùng khác trong tỉnh.
+ Mưa nhiều nhất từ tháng 8 đến tháng 10, lượng mưa tập trung đến 93,5% lượng
mưa cả năm.
+ Lượng mưa mùa khô không đáng kể và thường bị khô hạn vào cuối mùa, tháng
1; 2 và 3 hầu như không có mưa.
Độ ẩm: Độ ẩm trung bình năm là 78,7%, độ ẩm trung bình cao nhất là 91,5%, độ
ẩm trung bình thấp nhất là 46,4%.
Nhiệt độ: Nhiệt độ trung bình năm là 240C, nhiệt độ trung bình cao nhất
33,30C, nhiệt độ trung bình thấp nhất 18,20C.
 Tài nguyên thiên nhiên:
Huyện Ea Súp còn là nơi có nguồn tài nguyên rừng tự nhiên khá phong phú, tổng
diện tích đất rừng trên địa bàn là 124.664,93 ha, độ che phủ rừng đạt 73%. Trong đó,
rừng tự nhiên sản xuất 103.843,76 ha, rừng tự nhiên phòng hộ 6.359,11 ha, rừng tự
nhiên đặc dụng 14.462,06 ha.
Tài nguyên thực vật: Tổng trữ lượng gỗ ước tính trên 9 triệu m3, trên địa bàn có
hai dạng rừng chính là:
+ Rừng nhiệt đới bán thường xanh: là loại rừng có diện tích nhỏ, phân bố chủ yếu
ở ven sông Ea H'leo với các loài ưu thế như: bằng lăng, căm xe, dầu rái… một số loài
quí hiếm thuộc gỗ nhóm I như cẩm lai, hương, cà te.
+ Rừng khộp chiếm phần lớn: đây là kiểu rừng thưa, cây lá rộng thường có một
tầng duy nhất, cây ít cành và ít lá, tầng mặt cỏ vẫn phát triển được.
Tài nguyên động vật: Địa bàn huyện Ea Súp hiện nay có thể được coi như thủ phủ
của đàn voi rừng. Theo phán đoán của các ngành chức năng, hiện đàn voi khu vực này

còn trên 30 con, chia ra nhiều nhóm nhỏ, lẻ 3-5 con. Chúng tập trung chủ yếu tại vùng
rừng núi các xã Ia Lốp, Ia Lơi, Ia Rvê sát biên giới Việt Nam – Cam Pu Chia.
2.1.1.2. Đặc điểm về kinh tế, chính trị, xã hội
Đặc điểm kinh tế:
Sau thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đất nước ta bước
vào thời kỳ mới, thời kỳ cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Đó là thuận lợi cơ bản, là
nguồn động lực tinh thần to lớn để Đảng bộ và nhân dân Đắk Lắk nói chung, Ea Súp
nói riêng cùng cả nước bắt tay vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Tuy nhiên, Ea Súp cũng như các địa bàn khác trong tỉnh vừa trải qua cuộc kháng
chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược, hậu quả chiến tranh để lại còn rất nặng nề, cơ sở
vật chất hầu như không có gì, nền kinh tế thấp kém lạc hậu, sản xuất chủ yếu du canh,
du cư, đốt rẫy làm nương, khai thác lâm sản để trao đổi lương thực, đời sống của đồng
bào còn nghèo đói, lạc hậu. Trình độ dân trí còn thấp, nạn mù chữ và tái mù chữ còn
khá phổ biến.
Những khó khăn thách thức lớn đối các cấp ủy Đảng và nhà nhân dân Ea Súp
trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Ea Súp kinh tế rất nghèo, cơ sở vật chất,
phúc lợi chỉ là con số không, sản xuất nương rẫy thường xuyên đình đốn do dịch phá
hoại, sau chiến tranh hàng trăm gia đình thiếu đói nạn dịch bệnh trầm trọng.
Đảng bộ và Ủy ban nhân dân đã động viên mọi lực lượng quần chúng khai
hoang, phục hóa, sản xuất lương thực để cứu đói, khôi phục sản xuất, mở rộng diện
tích cây trồng giải quyết đời sống, làm thủy lợi trồng lúa và hoa màu, lập một số công
trường lao động.
Sau 40 năm phát triển Sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản tiếp tục phát triển ổn
định. Các loại cây trồng lâu năm, cây ngắn ngày đều đạt và vượt kế hoạch về diện tích,
năng suất, sản lượng. Công tác khuyến nông, bảo vệ thực vật, chuyển đổi giống mới,
áp dụng cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp... được tăng cường, việc chuyển giao
và áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, thực hiện rộng rãi trên tất cả các
loại cây trồng, vật nuôi. Tổng đàn gia súc, gia cầm duy trì ổn định; công tác phòng,
chống, kiểm soát dịch bệnh trong chăn nuôi thực hiện hiệu quả, phát hiện, xử lý kịp
thời các dịch bệnh. Tiếp tục tận dụng và phát huy tối đa tiềm năng nuôi trồng thủy sản
bằng diện tích mặt nước các hồ đập và ao nhỏ, với tổng diện tích nuôi trồng 1.916 ha,
sản lượng nuôi trồng và khai thác tự nhiên đạt khá. Tuy nhiên, do thời tiết trong năm

phức tạp, hạn hán, lốc tố xảy ra gây nhiều thiệt hại về người và tài sản, làm giảm kết
quả sản xuất ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản.
Hoạt động thương mại, dịch vụ tiếp tục phát triển, lượng hàng hóa lưu thông trên
thị trường tương đối ổn định, chủng loại hàng hóa đa dạng, đáp ứng được nhu cầu của
người tiêu dùng.
 Đặc điểm chính trị - xã hội:
Lịch sử hình thành và phát triển của vùng đất là con người Ea Súp gắn liền với
lịch sử hình thành của Đắk Lắk , Tây Nguyên và dân tộc Viên Nam. Ea Súp là địa bàn
cư trú lâu đời của đồng bào Gia Rai. Trước khi thực dân pháp đặt ách cai trị lên Tây
Nguyên, đồng bào đang ở vào giai đoạn cuối của xã hội nguyên thủy, chuyển sang giai
đoạn xã hội có giai cấp. Tuy chưa có sự phân hóa giai cấp, nhưng trong buôn làng đã
có sự phân hóa giàu nghèo, thể hiện qua việc sở hữu nhiều chiêng ché quý, nhiều trâu
bò..
Thời kỳ chống Mỹ, làng buôn có sự xáo trộn, biến động do chính sách dồn dân,
lập ấp chiến lược của Mỹ - Ngụy, nhưng với truyền thống yêu quê hương, đất nước,
đồng bào Ea Súp đã không ngừng đấu tranh chống lại âm mưu dồn dân của địch, bảo
vệ buôn làng.
Năm 1975, khi đất nước thống nhất, đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội, thực hiện
chính sách định canh định cư của đảng và nhà nước, đồng bào các dân tộc Gia Rai ở Ea
Súp đã chấp dứt hình thức du canh du cư, hạn chế đốt rừng làm rẫy. Phần lớn đồng bào
đã biết áp dụng khoa học - kỹ thuật trong sản xuất, đã trồng điều , bắp lai, cây công
nghiệp ngắn ngày với năng suất cao, đặc biệt là biết trồng lúa nước 02 vụ/ năm...đời
sống của đồng bào được thay đổi cả vật chất lẫn tinh thần.
Xưa kia đồng bào Gia Rai sinh sống quần cư theo từng bộ lac, các buôn tuy cách
nhau một khoảng không gian nhất định, nhưng tạo thành một mảng cư trú liên tục trên
một vùng địa lý kéo dài. Là cư dân bản địa lâu đời sinh sống trong môi trường đất đai
phì nhiêu, nhiều sản vật, đời sống đời sống của dồng bào khá ổn địnhtrong hình thái tự
túc, tự cấp. Nghề chính của đồng bào là làm nương rẫy. Rừng chính là nguồn cung cấp
đất cho cộng đồng, chủ yếu là rẫy, được canh tác theo phương theo phương thức du
canh hay luân canh, theo lối đốt phá , chọc, tỉa cổ truyền, kỹ thuật canh tác của dồng
bào còn thô sơ, dựa vào thiên nhiên, phát rừng làm rẫy vài ba vụ rồi bỏ hoang đi phát
chỗ mới 4-5 năm mới trở về làm rẫy cũ, đồng chủ yếu trồng ngũ cốc 1 năm 1 vụ, năng
suất thấp.

Chăn nuôi là kinh tế truyền thống, chăn nuôi gia súc với hình thức chăn dắt hoặc
thả rông được duy trì trong các gia đình, trâu , bò, được coi là tài sản có giá trị của mỗi
gia đình, chăn nuôi mang tính tự cấp, sử dụng vào việc lễ hội , cúng tế thần linh. Săn
bắn, hái lượm, một hình thức kinh tế còng phổ biến, tuy chỉ giữ vị trí thứ yếu, nhưng
vẫn vai trò nhất định trong đời sống sinh hoạt của người dân . Săn bắn được tiến hành
theo mùa với nhiều phương thức khác nhau để bổ sung nguồn thực phẩm trong gia
đình. Các nghề thủ công truyền thống như mộc, đan lát, dệt vải.. vẫn được duy trì trong
vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Những sản phẩm dệt thổ cẩm với những đường nét hoa
văn trang trí độc đáo mang đạm nét văn hóa riêng của dân tộc Gia Rai.
Cũng như nơi khác ở Tây Nguyên, bên cạnh cư dân bản địa lâu đời là Gia Rai,
huyện Ea Súp hiện nay có 29 dân tộc anh em khắp mọi miền của đất nước về sinh sống
lập nghiệp như dân tộc Kinh, Tày ,Nùng, Thái, Mường, H' mông... theo dòng phát triển
của lịch sử đã hình thành nên mối quan hệ khăng khít, giao lưu ảnh hưởng sâu sắc và
thắm đượm đoàn kết giữa các dân tộc.
 Truyền thống văn hóa:
Ea Súp có nền văn hóa lâu đời độc đáo, mang đạm bản sắc văn hóa trên Cao
nguyên. Với những sắc thái riêng biệt của từng dân tộc, trong quá trình phát triển giao
lưu, văn hóa các dân tộc ở Ea Súp được hòa nhập với văn hóa các dân tộc tạo nên sự
phong phú và đa dạng của văn hóa các dân tộc tỉnh Đắk Lắk.
Văn hóa các dân tộc ở Ea Súp thể hiện rõ nét qua văn hóa xã hội, văn hóa vật
chất. Đặc trưng của văn hóa xã hội là tổ chức làng mạc, cộng đồng cư dân sống quần
tụ, khép kín. Trong từng buôn, làng, quan hệ xã hội với hình thức tự quản tồn tại những
luật tục, hàng trăm điều và tuân thủ sự điều khiển của Già làng.
Văn hóa vật chất thể hiện qua kiến trúc nhà sàn truyền thống, kiến trúc và điêu
khắc là nét văn hóa tiêu biểu của người Gia Rai, với nghệ thuật tạo hình độc đáo, đã thể
hiện những đường nét khắc họa bên trong hoặc cầu thang của ngôi nhà. Nghệ thuật
điêu khắc còn thể hiện qua hình tượng nhà mồ, chim, thú, cọc đâm trâu.. thể hiện quan
niệm tâm linh của người Gia Rai đối với các vị thần linh. Văn hóa của các dân tộc còn
thể hiện qua sản phẩm dệt thổ cẩm, như những bộ trang phục, váy, áo, tấm choàng
truyền thống. Trang phục của người đàn bà Gia Rai là váy áo thổ cẩm, đàn ông đóng
khố và khoác tấm áo choàng trong những ngày lễ hội.
Đời sống tinh thần của đồng bào Gia Rai rất phong phú đa dạng. Đồng bào thờ
phụng nhiều thần linh "Yàng" gần gũi xung quanh mình như là: Yang Chư, Yang pui,
Yang Ea. Đồng bào quan niệm mọi vật đều có linh hồn, đều có sức sống. Văn hóa nghệ

thuật dân gian với các loại hình truyện cổ, kể khan, trường ca, ca dao, tục ngữ, âm
nhạc, cồng chiêng, hát múa dân gian, đã trở thành món ăn tinh thần trong đời sống của
đồng bào. Lễ hội tế lễ gắn liền quan niệm của người dân về cuộc sống, cầu mong mưa
thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt cuộc sống bình yên, ấm no.
Trong công cuộc đổi mới, với sự phát triển của xã hội, đời sống văn hóa của đồng
bào các buôn làng Ea Súp từng bước phát triển. Nhiều những phong tục tập quán lạc
hậu được xóa bỏ. Đồng bào tích cực tham gia vào hoạt động văn hóa, xã hội theo
đường lối chủ trương của Đảng và Nhà nước, thực hiện vận động xây dựng Buôn làng
văn hóa, tạo nên một cộng đồng văn hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số vừa lưu giữ
văn hóa truyền thống, vừa từng bước giao lưu hòa nhập và phát triển văn hóa hiện đại2.
2.1.2. Tổng quanvề Tòa án nhân dân huyện Ea Súp
Tòa án nhân dân huyện Ea Súp được thành lập năm 1977 cùng với việc thành lập
huyện Ea Súp, với Chánh án đầu tiên là bà Dương Thị Hạnh và 03 cán bộ. Thời kỳ này,
dân cư tại huyện Ea Súp chủ yếu là người dân tộc thiểu số tại chỗ, người kinh chủ yếu
là những thanh niên xung phong của tỉnh Thái Bình, theo chủ trương của Đảng đi tiếp
quản và xây dựng địa bàn. Do vị trí cách xa trung tâm thị xã Buôn Ma Thuột, với diện
tích rộng lớn, đường xá đi lại gặp nhiều khó khăn, chỉ có con đường chính đi Buôn Ma
Thuột còn đến các xã chủ yếu là đường mòn. Thời điểm này bọn FULRO hoạt động
mạnh gây ra hàng loạt các cuộc khủng bố đẫm máu, đau thương cho các dân tộc ở Tây
Nguyên trong đó có huyện Ea Súp nên nhiệm vụ chính trị lúc này của cán bộ Tòa án là
kết hợp với Đảng bộ chính quyền của huyện tham gia vận động các đối tượng Fulrô là
người đồng bào quay về theo Đảng và Bác Hồ. Lúc này tuy điều kiện cơ sở vật chất
ban đầu còn thiếu thốn, lực lượng cán bộ ít, nhưng dưới sự chỉ đạo của Huyện ủy, Hội
đồng nhân dân, sự phối hợp của các cơ quan trong khối nội chính, Tòa án huyện đã
hoàn thành tốt nhiệm chính trị của được giao, đưa ra xét xử được nhiều vụ án nhất là
những vụ án liên quan đến an ninh quốc gia, góp phần giữ gìn và đảm bảo an ninh trật
tự xã hội trên địa bàn huyện nhà.
Tuy là một huyện biên giới, vùng sâu vùng xa, từ trung tâm huyện đến xã xa nhất
là trên 50 km, đường xá đi lại gặp nhiều khó khăn nhất là về mùa mưa, do vậy cũng
ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết các vụ án nhất là các tranh chấp về dân sự, hôn nhân
và gia đình. Song với tinh thần trách nhiệm, yêu ngành yêu nghề, dưới sự chỉ đạo của
Tòa án cấp trên, của huyện ủy, HĐND huyện và sự phối kết hợp của các cơ quan hữu
2 http://easup.daklak.gov.vn/web/guest/trang-chu

quan. Trong những năm qua Tòa án nhân dân huyện Ea Súp luôn hoàn thành tốt nhiệm
vụ chính trị được giao, kịp thời xét xử và giải quyết các vụ án trọng điểm đem lại niềm
tin cho quần chúng nhân dân và được Đảng bộ và chính quyền địa phương đánh giá
cao.
Cùng với sự phát triển chung của đất nước, sự quan tâm của Tòa án tối cao, Tòa
án huyện Ea Súp đã được xây trụ sở mới từ năm 2005, năm 2016 được cấp mới 01 ô tô
07 chỗ, trang thiết bị làm việc đầy đủ cho cán bộ công chức. Khi mới thành lập từ chỗ
chỉ có 04 cán bộ công chức đến nay đơn vị đã có tổng biên chế là 13 đồng chí, trong đó
có 06 Thẩm phán, 05 Thư ký và 02 chức danh khác, về trình độ chuyên môn có 1 đồng
chí Thẩm phán có trình độ Thạc sĩ, 10 đồng chí có trình độ cử nhân luật, 01 cử nhân
kinh tế, 01 Trung cấp văn thu lưu trữ. Đội ngũ cán bộ công chức ngày càng vững vàng
về bản lĩnh chính trị, chuyên môn nghiệp vụ, có đạo đức tốt, luôn hoàn thành tốt nhiệm
vụ được giao.
Thực hiện Nghị quyết 08- NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về “Một số
nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới” và đặc biệt là Nghị quyết số
49-NQ/TW ngày 02 tháng 6 năm 2005 của Bộ chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp
đến năm 2020. Toà án nhân dân huyện Ea Súp đã đạt được những kết quả tích cực: Toà
án nhân dân huyện Ea Súp luôn chú trọng thực hiện cải cách thủ tục hành chính tư
pháp trong việc tiếp nhận đơn khởi kiện và các thủ tục tư pháp tại Toà án; thực hiện
công khai, đơn giản hoá thủ tục hành chính tư pháp3.
- Lãnh đạo đơn vị:
Chánh án: đồng chí Nguyễn Ngọc Sâm
- Lãnh đạo cơ quan các thời kỳ:
+ Từ 1977-1987: bà Dương Thị Hạnh.
+ Từ 1987-1995: ông Nguyễn Đình Loan.
+ Từ 1995 đến tháng 6/2016: ông Nguyễn Xuân Hòa.
+ Từ tháng 7 năm 2016 đến nay: ông Nguyễn Ngọc Sâm.
2.2. Thực trạng vấn đề ly hôn trên địa bàn huyện Ea Súp
2.2.1.Tìnhhình chung
Sự biến đổi của xã hội kéo theo những biến đổi trong văn hóa, đạo làm giá trị đạo
đức truyền thống trong mỗi gia đình cũng đang dần bị phá vỡ tình trạng ly hôn gần đây
có xu hướng tăng cao, đặc biệt trong các gia đình trẻ.
3 http://www.toaandaklak.gov.vn/gioi-thieu-chung/toa-an-nhan-dan-huyen-ea-sup-165.html

Tình trạng ly hôn đã trở thành hiện tượng phổ biến ở nhiều nước trên thế giới.
Còn ở Việt Nam, theo thống kê trung bình của Viện khoa học thống kê mỗi năm có
khoảng 60.000 vụ (tương đương 0.75 vụ/1.000 dân). Tỷ lệ ly hôn so với kết hôn chiếm
25% (có nghĩa trong 4 đội đi đăng ký thì có 1 đổi ra tòa ly hôn). Trong đó số cặp vợ
chồng trẻ dưới 40 tuổi ly hôn chiếm khoảng 30%. Tại địa bàn huyện Ea Súp những
năm gần đây tình trạng ly hôn diễn ra ngày càng phức tạp và có xu hướng tăng với
nhiều nguyên nhân và hoàn cảnh khác nhau.
Những thuận lợi và khó khăn trong công tác tiến hành xét xử các vụ án ly hôn
trên địa bàn huyện Ea Súp:
2.2.1.1. Thuậnlợi
Tòa án nhân dân huyện Ea Súp đã và đang từng ngày có những bước chuyển
mình đáng khen ngợi và những thành tích xuất sắc. Trong đó không thể không kể đến
đội ngũ cán bộ công chức được đào tạo chuyên môn chính quy và đa số trong đó là cán
bộ trẻ nên trong công việc rất năng động nhiệt tình. Đội ngũ thẩm phán có thâm niên
trong việc giải quyết các vụ án, đặc biệt là các vụ án dân sự, hôn nhân và gia đình.
Trong những năm qua Tòa án nhân dân huyện Ea Súp đã chú trọng nhiều hơn công tác
đào tạo bồi dưỡng cán bộ để tạo nguồn bổ nhiệm thẩm phán. Hiện nay ở Tòa án nhân
dân huyện Ea Súp đang có hai cán bộ theo học cao học và hai cán bộ đang học lớp đào
tạo thẩm phán..
Các vụ án hôn nhân gia đình được giải quyết tương đối linh hoạt từ thủ tục nhận
đơn hòa giải đến khi thụ lý trong tố tụng. Trong khi giải quyết các vụ án hôn nhân gia
đình luôn có sự phối hợp giữa các cơ quan khác nhau như UBND xã nơi đương sự cư
trú, phòng Tài chính, phòng tài nguyên môi trường... do đó thời gian giải quyết các vụ
án hôn nhân gia đình được nhanh chóng, đúng thời hạn theo quy định của pháp luật.
Việc tiếp xúc các đương sự trong vụ án hôn nhân gia đình được thực hiện tốt và đầy
đủ. Việc thu thập tài liệu, chứng cứ được thực hiện tốt ngay từ những bước đầu tiên.
Là một Tòa án cấp huyện không có Tòa chuyên trách nên các Thẩm phán đều giải
quyết tất cả các loại án thuộc thẩm quyền. Qua đó tạo điều kiện cho các Thẩm phán
đều giải quyết tất cả các loại án thuộc thẩm quyền. Qua đó tạo điều kiện giúp cho các
thẩm phán có thêm kinh nghiệm trong việc giải quyết vụ án.
Phát huy thành tích đó, toàn thể cán bộ công chức trong đơn vị đã và đang cố
gắng phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ qua từng năm.

Để hoàn thành nhiệm vụ được giao, ngay từ đầu mỗi năm công tác, lãnh đạo
TAND huyện Ea Súp đã tổ chức quán triệt đến toàn thể cán bộ, công chức các Nghị
quyết của Đảng các cấp, Chỉ thị của Ban cán sự Đảng, Chánh án TANDTC về nhiệm
công tác vụ trọng tâm; tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng và quán triệt
sâu sắc cho mỗi một cán bộ công chức trong việc lãnh đạo, chỉ đạo về việc tổ chức
thực hiện chủ trương đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước.
Đồng thời, lãnh đạo Tòa án huyện cũng thường xuyên chỉ đạo anh em trong đơn
vị cần cố gắng, từng bước nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động tư pháp, đặc biệt
thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc chấp hành quy định của pháp luật trong hoạt động
xét xử, kịp thời chấn chỉnh, khắc phục những thiếu sót. Đẩy mạnh việc đổi mới thủ tục
xét hỏi, nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa. Thực hiện các chuyên đề
quản lý, theo dõi chặt chẽ tình hình biến động về số liệu, thường xuyên kiểm tra và
định kỳ tiến hành sơ kết, tổng kết việc thực hiện các chuyên đề. Qua đó, tìm ra những
mặt còn hạn chế, yếu kém, chỉ ra nguyên nhân và đề ra các biện pháp khắc phục, sửa
chữa kịp thời để từng bước nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các loại án4.
2.2.1.2 Những khó khăn tồn tại
Bên cạnh những thuận lợi mà Tòa án nhân dân huyện Ea Súp có được thì vẫn còn
những vấn đề khó khăn nhất định còn tồn tại, ảnh hưởng tới tất cả các lĩnh vực trong đó
có hôn nhân và gia đình.
Tình hình các cặp vợ chồng ly hôn trên địa bàn có xu hướng ngày càng tăng,
ngoài ra thì các vụ án trộm cắp tài sản, gây rối trật tự công cộng phá hoại tài sản là một
trong những trở ngại lớn cho quá trình xét xử tại Tòa án.
2.2.2. Số liệu thống kê
Dưới đây là bảng số liệu thống kê thực trạng ly hôn trên địa bàn huyện Ea Súp
trong những năm gần đây.
Bảng số 1: Bảng thống kê thực trạng ly hôn trên địa bàn huyện Ea Súp trong
những năm gần đây (số liệu năm 2017, năm 2018 và năm 2019).
4 https://baomoi.com/tand-huyen-ea-sup-tinh-dak-lak-thuc-hien-tot-cac-yeu-cau-ve-cai-cach-tu-
phap/c/30137196.epi

Năm Tổng
số vụ
án ly
hôn
Vụ án
hòa giải
đoàn tụ
Công nhận
thỏa thuận
của đương
sự
Không công
nhận quan hệ
vợ, chồng
Các vụ án
đình chỉ
Các vụ án
đưa ra xét
xử
Vợ
chồng
tự 18-
30 tuổi
ly hôn
2017 115 3 40 4 28 20 20
2018 130 30 40 3 25 20 12
2019 209 8 60 5 42 42 74
(Nguồn: Số liệu thống kê vụ án hôn nhân gia đình Tòa án nhân dân huyện Ea Súp, tỉnh
Đắk Lắk)
(Nguồn: Số liệu thống kê vụ án hôn nhân gia đình Tòa án nhân dân huyện Ea Súp, tỉnh
Đắk Lắk)
Trên đây là những con số thực tế, trong tổng số vụ án mà Tòa án nhân dân huyện
Ea Súp thụ lí thì án ly hôn chiếm tỉ lệ lớn từ 60% - 70%. Trên thực tế thì tỷ lệ người vợ
đứng đơn ly hôn cao gấp 3 lần so với người chồng. Điều đáng lo ngại hơn cả là trên
115
130
209
40 40
60
20 20
42
0
50
100
150
200
250
2017 2018 2019
Biểu đồ thống kê vụ án ly hôn trên địa bàn
huyện Ea Súp qua các năm
Số vụ án ly hôn
Số vụ án bị đình chỉ
Số vụ án đưa ra xét xử

70% số vụ ly hôn rơi vào các cặp vợ chồng trẻ ở nhóm tuổi 18 - 30 và hầu hết đã có
con.
Tại địa phương nơi thực tập, em thấy số lượng án ly hôn rất phổ biến chiếm tỷ lệ
cao từ 60 - 70% tổng số vụ án thụ lý của 1 năm, và liên tục Sau mỗi năm, đặc biệt có
tới 60% số vụ án ly hôn thuộc về các gia đình trẻ, tuổi của vợ chồng dưới 30 và phần
lớn ly hôn khi mới chung sống cùng nhau được từ 1 - 7 năm, hầu hết đang có con nhỏ,
mỗi năm toàn huyện có khoảng 3 - 4 trăm đôi bạn trẻ tổ chức kết hôn, xây dựng tổ ấm
gia đình. Tuy nhiên do yêu vội, cưới gấp, kết hôn theo trào lưu không chuẩn bị kỹ càng
trước khi bước vào cuộc sống lứa đôi, nhiều cặp vợ chồng trẻ đã phải “dắt" nhau ra tòa
Sau một thời gian ngăn chung sống, thực trạng này thực sự trở nên báo động đối với
toàn xã hội.
Ly hôn là hiện tượng xã hội rất phức tạp bởi hậu quả của nó thật sự lường ảnh
hưởng trực tiếp đến quyền lợi, hạnh phúc của vợ chồng, ảnh hưởng không nhỏ đến sự
hình thành nhân cách của con trẻ khi sống thiếu mẹ hoặc thiếu cha, ảnh hưởng rất lớn
đến lợi ích của gia đình và toàn xã hội. Việc ly hôn là do một trong hai bên vợ chồng
yêu cầu hoặc do sự thỏa thuận của cá hai bên, kết quả có thể do tòa án sẽ đưa ra một
quyết định công nhận sự thỏa thuận của hai bên hoặc quyết định theo yêu cầu của vợ,
của chồng hoặc của cả hai vợ chồng.
Trong những năm gần đây, theo số liệu báo cáo tổng kết năm của ngành Tòa án
nhân dân huyện Ea Súp, tỷ lệ ly hôn có chiều hướng ngày một gia tăng.
Đặc biệt năm 2019 vừa qua Tòa án nhân dân huyện Ea Súp đã thụ lý số vụ án ly
hôn với lượng án thật kỷ lục là hơn 209 vụ, việc khiến cho công việc của những Thẩm
phán chủ yếu là giải quyết việc ly hôn giữa các đương sự, đây thực sự là những con số
đáng báo động hiện nay đối với toàn xã hội.
Như vậy qua thu thập các số liệu cụ thể án ly hôn của từng năm tại huyện Ea Súp,
chúng ta có thể nhận thấy số lượng án ly hôn tăng từng năm. Và ta cũng thấy rằng số
án ly hôn của giới trẻ đặc biệt tăng nhanh chóng Trong vài năm gần đây án ly hôn tăng
nhanh chóng, gây nhiều khó khăn cho xã hội và cơ quan xét xử. Cụ thể trong vòng 2
năm án hôn nhân và gia đình năm 2017:
Tổng thụ lý: 115 vụ, việc (10 vụ 5 việc). Trong đó án cũ năm 2016 chuyển sang
18 vụ việc (15 vụ 3 việc), thụ lý mới 97 vụ, việc (trong đó 95 vụ 2 việc).
Án hôn nhân gia đình tòa thụ lý tập trung chủ yếu là án ly hôn 95/115 Vụ việc
chiếm tỷ lệ 82,6%. Còn lại là yêu cầu cấp dưỡng nuôi con 02/15 vụ chiếm tỷ lệ 1,7%;
Thay đổi thành phần nuôi con chung 02/115 chiếm tỷ lệ 1,7%, Không công nhận quan

hệ vợ chồng (05/115 vụ chiếm tỷ lệ 4,3%; Tranh chấp tài sản sau ly hôn 02/117 vụ
chiếm tỷ lệ 1,7%.
Nguyên nhân xin ly hôn chủ yếu là do mâu thuẫn vợ chồng 36 vụ chiếm tỷ lệ
31,3%; Đánh đập ngược đãi 29 vụ chiếm tỷ lệ 25,2%; Do tính tình không hợp 18 vụ
chiếm tỷ lệ 15,6%; Do ngoại tình 06 vụ chiếm tỷ lệ 5,2%; không con 01 vụ chiếm tỷ lệ
0,86; một bên đi vắng lâu ngày không trở về 05 vụ và chiếm tỷ lệ 2,6%; do nghiện
rượu 01 vụ chiếm tỷ lệ 0,86%; huỷ hôn nhân trái pháp luật 05 vụ chiếm tỷ lệ 4,3%;
Một bên mất tích 01 vụ chiếm tỷ lệ 0,860. Tòa đã giải quyết được 95 vụ.
Và trong tổng số 95 vụ Toà án đã giải quyết thì:
- Hòa giải thành: 03 vụ = 3,1%
- Thuận tình ly hôn: 40 vụ = 42%
- Đình chỉ: 28 vụ = 29%
- Xét xử: 20 vụ = 21%
- Di lý: 04 vụ = 4,6%
* Năm 2018 án hôn nhân gia đình:
Tổng thụ lý: 130 vụ. Trong đó án cũ năm 2017 chuyển sang 20 vụ, thụ lý mới 110
vụ. So với cùng kỳ năm trước, án thụ lý mới tăng 28 vụ ( năm 2017 thụ lý 105 vụ, án
cũ năm 2018 chuyển sang 23 vụ, thụ lý mới 82 vụ ). Tòa đã giải quyết 120/130 vụ, đạt
tỷ lệ 92,30%.
Án hôn nhân gia đình tòa thụ lý tập trung chủ yếu là án ly hôn 120/130 vụ chiếm
tỷ lệ 92,30%; án xin thay đổi thành phần nuôi con chung 6/130 vụ chiếm tỷ lệ 4,61%;
án tranh chấp tài sản sau ly hôn 02/130 vụ chiếm tỷ lệ 1.53%, xin cấp dưỡng nuôi con
03/130 vụ chiếm tỷ lệ 2,3%, truy nhận cha cho con 01/130 vụ chiếm tỷ lệ 0,76%.
Nguyên nhân xin ly hôn chủ yếu do mâu thuẫn gia đình, đánh đập ngược đãi 63
vụ chiếm tỷ lệ 48,4%; do tính tình không hợp 30 vụ chiếm tỷ lệ 23%; do ngoại tình 10
vụ chiếm tỷ lệ 7,69%; không có con 03 vụ chiếm tỷ lệ 2,3%; một bên đi vắng lâu ngày
không trở về 03 vụ chiếm tỷ lệ 2,3%; một bên bỏ đi 02 vụ chiếm tỷ lệ 1,53%.
Trong tổng số 120 vụ Toà án đã giải quyết trong đó có:
- Hòa giải thành: 20 vụ = 16,%
- Công nhận thuận tình ly hôn: 40 vụ = 33,%
- Đình chỉ (nguyên đơn xin rút đơn, đoàn tụ): 25 vụ = 20%
- Xét xử cho ly hôn: 20 vụ = 16%
- Tạm đình chỉ ( không tìm được bị đơn): 15 vụ = 12%

2.2.3. Các trường hợp ly hôn
“Ly hôn theo khoản 14 điều 3 luật HN&GĐ 2014 quy định thì việc chấm dứt
quan hệ vợ chồng theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp lý của Tòa án”.
Trong vụ án ly hôn thông thường Tòa án phải giải quyết ba môi quan hệ đó là:
quan hệ hôn nhân, quan hệ con cái, quan hệ tài sản. Do đó, khi nghiên cứu hồ sơ vụ án
ly hôn phải tập trung nghiên cứu các vấn đề sau:
Về quan hệ hôn nhân: Phải nghiên cứu quan hệ vợ chồng hình thành từ thời gian
nào? Có đăng ký kết hôn hay không? (lời khai của hai bên, của chính quyền cơ sở, giấy
đăng ký kết hôn hoặc sổ ghi việc đăng ký kết hôn...); việc kết hôn đó có tuân thủ các
điều kiện kết hôn hay không?
- Thời gian chung sống hạnh phúc? Thời điểm phát sinh mâu thuẫn? nguyên nhân
dẫn đến mâu thuẫn? các biểu hiện của mâu thuẫn?
- Lý do, động cơ xin ly hôn, xin đoàn tụ? Nếu nghiên cứu hồ sơ thấy có điểm gì
chưa rõ, chưa đủ độ chính xác thì có phương án kiểm tra, thu thập thêm tài liệu, chứng
cứ để việc đánh giá chứng cứ, xác định bản chất quan hệ được chính xác.
Về quan hệ con cái: vợ chồng có mấy con chung? Ngày tháng năm sinh của từng
người con? Con chưa thành niên, con dưới ba tuổi hoặc đã thành niên nhưng bị tàn tật,
không có khả năng lao động, không có thu nhập để tự nuôi mình, hoặc có thu nhập thì
thu nhập bao nhiêu? Hiện đang ở với ai? Nguyện vọng của mỗi bên về việc nuôi con?
về việc cấp dưỡng nuôi con? Thu nhập của mỗi bên? Tài sản riêng của mỗi bên? Động
cơ của mỗi bên trong việc xin nuôi con? Tình trạng sức khỏe, đạo đức, tư cách, nghề
nghiệp của mỗi bên? Nếu con đã từ 7 tuổi trở lên phải nghiên cứu ý kiến nguyện vọng
của các con muốn ở với ai? Đời sống trung bình ở địa phương? Người vợ có mang thai
không?
Về tài sản: Khi nghiên cứu hồ sơ phải làm rõ tài sản chung của vợ chồng gồm
những tài sản gì? Ai đang quản lý sử dụng? giá trị của các tài sản này? Nguồn gốc tài
sản, công sức đóng góp của mỗi bên đối với khối tài sản yêu cầu nguyện vọng của mỗi
bên về tài sản. Nếu Có sự tranh chấp về tài sản riêng, tài sản chung, tài sản chỉ đứng
tên một bên trong giấy chứng nhận quyền sở hữu, quyền sử dụng thì đặc biệt chú ý tìm
hiểu thời điểm, điều kiện hình thành tài sản, thủ tục cấp giấy chứng nhận đối với tài sản
đó.V.V…
Vợ chồng có nhà đất thì phải chú ý nghiên cứu yêu cầu.
Về nhà ở: Vợ chồng có nhà đất thì phải chú ý nghiên cứu yêu cầu, nguyện vọng
mỗi bên về nhà ở, đất ở, xem xét nhà ở, đất ở, xem xét nhà ở, đất ở có chia được hiện

vật cho mỗi bên không? Nếu chia được thì yêu cầu của mỗi bên về việc chia cụ thể như
thế nào? nếu nhà đất không thể chia cho hai bên cùng sử dụng thì xem xét ai có nhu
cầu cấp thiết hơn. Nếu trong hồ sơ đã có đầy đủ các thông tin về các vấn đề cần xem
xét, giải quyết thì sau khi nghiên cứu kỹ hồ sơ phải hình dung bước đầu, có dự kiến các
phương án xử lý thích hợp theo yêu cầu của mỗi bên và phù hợp với thực tế tài sản
hiện có của vợ chồng.
Như vậy, ly hôn là việc chấm dứt quan hệ vợ chồng trước pháp luật do một trong
hai bên yêu cầu, hoặc cả hai và dược quyết định bởi một bàn ăn hoặc quyết định công
nhận của tòa án. Ly hôn có 2 trường hợp cụ thể:
• Một là: trường hợp thuận tình ly hôn
Thuận tình ly hôn tại điều 55 của luật HN&GĐ năm 2014 quy định: “Trong
trường hợp vợ chồng cùng yêu cầu ly hôn, nếu xét thấy hai bên thật sự tự nguyện ly
hôn và đã thỏa thuận về việc chia tài sản, việc trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo
dục con trên cơ sở bảo đảm quyền lợi chính đáng của vợ và con thì Tòa án công nhận
thuận tình ly hôn; nếu không thỏa thuận được hoặc có thỏa thuận nhưng không bảo
đảm quyền lợi chính đáng của vợ và con thì Tòa án giải quyết việc ly hôn.”
Trong thủ tục thuận tình ly hôn cần chuẩn bị một bộ hồ sơ gồm:
+ Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn ( bản chính);
+ Bản sao hợp lệ chứng minh thư nhân dân ( hoặc hộ chiếu của vợ và chồng, trích
lục khai sinh của con, nếu đã có con);
+ Bản sao hợp lệ sổ hộ khẩu;
+ Đơn xin ly hôn.
Sau đó nộp hồ sơ tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi một trong hai bên hoặc cả
hai vợ chồng cùng cư trú.
Thời hạn giải quyết: Trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày thụ lý đơn yêu
cầu, tòa án phải thông báo bằng văn bản cho người yêu cầu, người có quyền lợi, nghĩa
vụ liên quan đến việc giải quyết việc dân sự, cho Viện kiểm sát cùng cấp về gia, Tòa án
đã thụ lý đơn yêu cầu.
Hết thời hạn 07 ngày, kể từ ngày lập biên bản hòa giải thành mà không ý kiến về
sự thỏa thuận đó thì Thẩm phán chủ trì phiên hòa giải hoặc một Thẩm phán được
Chánh án tòa án phân công phải là Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương
sự.

Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày ra quyết định công nhận thỏa thuận
của các đương sự, Tòa án phải gửi quyết định đó cho các đương sự và Viện kiểm sát
cùng cấp.
• Hai là: trường hợp ly hôn theo yêu cầu một bên
Thủ tục đơn phương ly hôn cần chuẩn bị hồ sơ gồm:
+ Đơn xin ly hôn;
+ Bản sao hợp lệ giấy tờ tùy thân của vợ và chồng;
+ Bản sao hợp lệ sổ hộ khẩu;
+ Các tài liệu khác về tài sản và quyền tài sản.
Trường hợp hồ sơ không đủ các giấy tờ trên, bạn có thể đề nghị Tòa án tiếp nhận
hồ sơ của bạn sau đó bổ sung hoàn thiện các giấy tờ còn lại.
2.3. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng ly hôn
Như em đã đề cập đến một số nguyên nhân nho nhỏ về tình trạng ly hôn ở địa
phương trên đây. Nhưng trong phần này em muốn đề cập những nguyên nhân cụ thể và
phân tích một cách rõ ràng hơn.
Trong những năm gần đây, tình trạng ly hôn tăng một cách đáng kể và đang trở
thành vấn đề bức xúc của xã hội. Việt nam nói chung và huyện Ea Súp nói riêng cũng
không nằm ngoài quy luật đó. Có một nhà nghiên cứu đã nói rằng ở Việt Nam cứ ba
đôi kết hôn thì có một đôi xin ly hôn.
Cụ thể trong năm 2017 Tòa án nhân dân huyện Ea Súp xét xử 115 vụ ly hôn
gồm nguyên nhân sau: Nguyên nhân xin ly hôn chủ yếu là do mâu thuẫn vợ chồng 36
vụ chiếm tỷ lệ 31,3%; Đánh đập ngược đãi 29 vụ chiếm tỷ lệ 25,2%; Do tính tình
không hợp 18 vụ chiếm tỷ lệ 15,6%; Do ngoại tình 06 vụ chiếm tỷ lệ 5,2%; không có
con 01 vụ chiếm tỷ lệ 0,86; một bên đi vắng lâu ngày không trở về 03 vụ chiếm tỷ lệ
2,6%; do nghiện rượu 01 vụ chiếm tỷ lệ 0,86%; huỷ hôn nhân trái pháp luật 05 vụ
chiếm tỷ lệ 4,3%; Một bên mất tích 01 vụ chiếm tỷ lệ 0,86%.
- Năm 2018 trong tổng số 130 vụ ly hôn thì: Nguyên nhân xin ly hôn khi yêu do
mâu thuẫn gia đình, đánh đập ngược đãi 63 vụ chiếm tỷ lệ 48,4%. Tính tình không hợp
30 vụ chiếm tỷ lệ 25%; do ngoại tình 10 vụ chiếm tỷ lệ 7,09%; không có con 03 vụ

chiếm tỷ lệ 2,3%, một bên đi vắng lâu ngày không trở về 03 vụ chiếm tỷ lệ 2,3%; một
bên bỏ đi 02 vụ chiếm tỷ lệ 1,53%.
Nhìn vào những thông số trên đây chúng ta có thể thấy rằng nhân chủ yếu dẫn
tới việc ly hôn do mâu thuẫn gia đình, ngược đãi là con số rất lớn (năm 2017 là 36 vụ
chiếm 31,3% - năm 2018 là 63 vụ chiếm 48,4% ), số vụ do tính tình không hợp nhau
dẫn đến ly hôn cũng là một con số không nhỏ (năm 2017 là 25 vụ chiếm tỷ lệ 21,3%,
năm 2018 là 18 vụ chiếm 13,6%), không kể tỷ lệ % ly hôn do những lý do khác mang
lại nữa, từ những điển hình này cho thấy đây là thực trạng vô cùng bức xúc” của Ea
Súp hiện nay. Dựa trên kết quả này chúng ta đều nhận thấy rằng số vụ án do đánh đập
ngược đãi trong gia đình lại chiếm khá lớn mặc dù xã hội hiện nay đang có chủ trương
không có bạo lực trong gia đình .Vậy vì sao có tình trạng số vụ án ly hôn do ngược đãi
và do tính tình không hợp nhau cũng như do những nguyên nhân khác lại có tỷ lệ cao
như thế khi mà trong xã hội này nhưng người tri thức của ta rất nhiều, tầm nhận thức
về quan hệ gia đình của họ rất lớn? Phải chăng là do ngày nay, khi quan hệ giữa các
thành viên trong gia đình như con cái với bố mẹ, vợ chồng với nhau có phần xuống cấp
trong một bộ phận không nhỏ của dân cư, bởi xã hội này mọi người chủ yếu quan tâm
tới yếu tố kinh tế và quên đi việc chăm lo tới gia đình mình. Sự quan tâm chăm sóc
giữa các thành viên trong gia đình giờ đây được thay thế bằng việc tính toán làm ăn
kinh tế , đôi khi là chơi bời trụy lạc ... đã làm cho mối quan hệ giữa các thành viên
trong gia đình không còn chặt chẽ. Sự cách biệt giữa thu nhập của vợ chồng, sự ảnh
hưởng của yếu tố văn hóa ngoại lai, sự xâm nhập của những quan hệ không đúng đắn
sự nhận thức không đầy đủ và không thấu đáo về hậu quả ly hôn giữa các cặp vợ
chồng... Đó là một số các nguyên nhân trong rất nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng
ly hôn ở Việt Nam nói chung và ở Ea Súp nói riêng gia tăng đáng kể? Còn với lý do ly
hôn ta có thể thấy nó là cái cớ mà đương sự dựa vào đó để yêu cầu tòa án cho ly hôn
(thường do lỗi của bị đơn). Như vậy lý do ly hôn thường trùng với nguyên nhân gây
mâu thuẫn vợ chồng, mà thực tế cho thấy người đứng đơn cho mỗi vụ ly hôn thường là
người phụ nữ, với các lý do như: chồng ngoại tình, chồng cờ bạc rượu chè...

Những nguyên nhân, lý do dẫn tới ly hôn rất đa dạng và khá phức tạp. Vì vậy
muốn giải quyết ly hôn chính xác, để vừa đảm bảo quyền tự do ly hôn chính đáng của
vợ chồng, vừa đảm bảo lợi ích của gia đình và xã hội. Cán bộ thẩm phán cần nắm rõ
quy định của pháp luật, tìm hiểu nguyên nhân dẫn tới mâu thuẫn vợ chồng. Đồng thời
lưu ý đặc điểm kinh tế - chính trị, xã hội tác động vào quan hệ ly hôn trong thời điểm
giải quyết vụ án để quyết định đúng đắn đường lối chính sách của Đảng & nhà nước
đối với việc giải quyết từng án kiện ly hôn, bởi quyết định này có ảnh hưởng sâu sắc
đến thành viên trong gia đình cũng như xã hội. Ví dụ: Ngày 16 tháng 03 năm 2017 Tòa
án nhân dân huyện Ea Súp đã thụ lý đơn xin ly hôn của chị Trần Thị Duyên, sinh năm
1994, dân tộc kinh, thường trú tại số 37 Hùng Vương, thị trấn Ea Súp, huyện Ea Súp,
tỉnh Đắk Lắk yêu cầu tòa án giải quyết ly hôn giữa chị và anh Lý Văn Giáp sinh năm
1994 trú tại số 37 Hùng Vương, thị trấn Ea Súp, huyện Ea Súp, tỉnh Đắk Lắk, trong khi
hai anh chị mới chung sống cùng nhau được một thời gian ngắn chưa đầy 1 năm vì anh
chỉ đăng ký kết hôn vào tháng 5 năm 2018. Nguyên nhân dẫn tới việc Chị Duyên xin
yêu cầu tòa án giải quyết việc ly hôn của chị và anh Giáp là do anh Giáp nghiện ma
túy, bản thân anh Giáp không có công ăn việc làm ổn định để lo cho gia đình lại còn có
quan hệ bất chính với người đàn bà khác đã bị chị Duyên phát giác, khuyên ngăn anh
nhiều lần nhưng anh không chịu nghe còn chung sống bất hợp pháp cùng với người
phụ nữ đó. Qua nghiên cứu hồ sơ và điều tra vụ án, Tòa án nhân dân huyện Ea Súp đã
chấp nhận đơn yêu cầu của chị Duyên và giải quyết đúng theo nguyện vọng của chị.
2.3.1. Nguyên nhân về kinh tế
Nhìn chung trình độ dân trí phát triển không đồng đều từ các xã và các huyện
giáp ranh huyện Ea Súp. Đời sống văn hoá của đồng bào phong phú, đa dạng với nhiều
phong tục tập quán thể hiện được bản sắc của dân tộc. Tuy nhiên bên cạnh đó còn một
số hủ tục lạc hậu tồn tại lâu đời trong nhân dân đã ảnh hưởng không nhỏ tới sự phát
triển kinh tế xã hội trong vùng. Đặc biệt trình độ nhận thức pháp luật của đại bộ phận
người dân còn thấp, mà nguyên nhân thì rất nhiều, nhưng chủ yếu là do huyện Ea Súp
là một huyện miền núi, việc tiếp cận với những phương tiện thông tin đại chúng còn
hạn chế, công tác tuyên truyền và phổ biến pháp luật còn yếu kém, ứng dụng của công
nghệ thông tin vào cuộc sống còn chưa phát triển. Từ những đặc điểm về kinh tế xã đội

như trên đã ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống xã hội ở trong huyện nói chung và đời
sống hôn nhân và gia đình nói riêng, như tình trạng ly hôn diễn ra ngày càng nhiều
trong những năm vừa qua. Các nguyên nhân dẫn đến tình trạng ly hôn của các cặp vợ
chồng thì rất nhiều và khác nhau. Tuy nhiên một "nguyên nhân chủ yếu vẫn là kinh tế
còn kém phát triển, một bên vợ hoặc chồng phải đi làm ăn xa không có nhiều thời gian
để chăm sóc gia đình cũng như là thực hiện quyền và nghĩa vụ đối với gia đình, từ đó
mà dẫn đến việc ngoại tình…và ly hôn ngày càng nhiều ở địa phương.
2.3.2. Nguyên nhân về văn hóa, giáo dục
Với số dân khá đông, chủ yếu các đồng bào dân tộc thiểu số, có nhiều phong tục
tập quán còn mang tính cổ hủ, lạc hậu. Trình độ học vấn vẫn còn thấp, việc kết hôn vẫn
chưa theo quy định pháp luật. Kinh tế còn nhiều khó khăn nên việc giáo dục đến các
thế hệ trẻ còn nhiều hạn chế, cha mẹ chưa quan tâm đến con cái nhiều, để con lơ là,
đàn đúm, tụ tập rồi sa vào các tệ nạn xã hội.
Do tâm sinh lý giới trẻ chưa thực sự ổn định, họ thường yêu nhanh, cưới vội,
chưa tìm hiểu kỹ về nhau cũng như chưa có sự chuẩn bị về kiến thức và kỹ năng sống
trước khi bước vào đời sống hôn nhân mặt khác, nhiều vợ chồng trẻ còn thiếu hiểu biết
nhất định về HN&GĐ, khi xảy ra mâu thuẫn phát sinh thường cãi, đánh nhau, dẫn đến
mâu thuẫn kéo dài và ngày càng trầm trọng hơn, họ không cùng nhau ngồi lại tháo gỡ,
hòa giải hay nhờ sự giúp đỡ của cha mẹ,Các tổ chức đoàn thể mà đến Tòa án yêu cầu
cho ly hôn.
Do bạo lực trong gia đình để lại nhiều hệ quả nghiêm trọng, một số gia đình xảy
ra việc bạo hành với vợ, con cái ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần của người phụ nữ
và con cái dẫn đến mâu thuẫn gia đình càng tăng cao cũng dẫn đến tâm lý người vợ
muốn ly hôn.
Do ngoại tình: Mỗi số một bên vợ hoặc chồng hoặc cả hai cùng ngoại tình với
người khác dẫn đến tình cảm vợ chồng rạn nứt và dẫn đến không còn quan tâm đến
nhau cũng như tìm thấy tiếng nói chung.
Ngoài mâu thuẫn giữa vợ và chồng là mâu thuẫn trong suy nghĩ của một số gia
đình nhiều thế hệ điển hình là mẹ chồng - nàng dâu do bất đồng quan điểm trong cách
sống, cách chăm sóc, nuôi dưỡng và dạy trẻ.
2.3.3. Nguyên nhân về pháp luật
Do trình độ dân trí thấp, dân số chủ yếu là các đồng bào dân tộc thiểu số kèm
theo kinh tế còn nhiều khó khăn nên việc tiếp cận pháp luật còn nhiều hạn chế, một

phần do cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể chưa quan tâm đúng mức việc
nghiên cứu lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp thực hiện “Công tác tuyên truyền, giáo dục đạo
đức, lối sống trong gia đình, nhiều gia đình chưa quan tâm giáo dục đạo đức, lối sống
cho các thành viên. Do đó, để hạn chế tình trạng ly hôn, cần có sự vào cuộc của cả hệ
thống chính trị, sự quan tâm của các cấp ủy, chính quyền địa phương, trong đó, tập
trung đẩy mạnh, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, chú trọng việc giáo dục
đạo đức lối sống, nhân cách của từng thành viên trong gia đình, nâng cao hiểu biết về
Luật Hôn nhân và Gia đình, nhất là trong giới trẻ.
Song, để giải quyết được gốc rễ của vấn đề, trên hết, mỗi cặp vợ chồng cần nhận
thức vai trò, vị trí của chính bản thân mình trong việc xây đắp gia đình hạnh phúc, biết
yêu thương, lắng nghe, chia sẻ, sống có trách nhiệm. Trước khi bước vào cuộc sống
hôn nhân, mỗi cặp vợ chồng cần trang bị cho mình những kiến thức, kỹ năng để xây
dựng gia đình hạnh phúc, bền vững.
2.4. Những vấn đề còn tồn tại
Trong những năm gần đây trên địa bàn huyện Ea Súp đã có nhiều tích trong công
tác triển khai và thực hiện công tác tuyên truyền và phổ biến áp luật, UBND, Toà án
nhân dân huyện Ea Súp đã phối hợp với nhiều bạn gành triển khai tuyên truyền phổ
biến pháp luật đến nhân dân trong toàn vùng và không ngừng củng cố nâng cao trình
độ hiểu biết pháp luật của đội ngũ cán bộ làm công tác pháp luật trong huyện. Từ đó
các vụ kiện cũng như số lượng các vụ án được giải quyết nhanh chóng thỏa đáng và
phù hợp với quy định của pháp luật, nên số lượng án bị cải sửa cũng như bị huỷ ít khi
xảy ra, điều đó cho thấy chất lượng giải quyết các vụ việc đã được nâng cao. Ví dụ:
Trong năm 2019 vừa qua có 20 vụ án hôn nhân gia đình được thụ lý thì chỉ có một vụ
bị bác đơn, không có vụ kháng cáo nào. Bên cạnh những thành tích đã đạt được thì còn
có những hạn chế sau mà ở địa phương vẫn còn tồn tại:
- Với đại đa số người dân trong huyện là thuần nông nên trình độ học vấn còn
thấp và sự hiểu biết pháp luật còn yếu nên rất khó khăn trong công tác tuyên truyền
phổ biến pháp luật đặc biệt là công tác hòa giải các vụ án liên quan tới bộ phận người ở
những vùng xa trung tâm.
- Tình trạng một số nơi vẫn còn tư tưởng lạc hậu trọng nam khinh nữ. Đây chỉ là
những con số nhỏ nhưng ít nhiều vẫn ảnh hưởng tới quá trình đổi mới phát triển chung
của toàn huyện. Vấn đề này đang được tháo gỡ và khắc phục.

- Trong những năm gần đây ngoài hai thị trấn thì một số nơi xa trung tâm huyện
thì kinh tế vẫn còn khó khăn và phát triển không đồng đều.
- Trong và trình giải quyết án ly hôn việc phân chia tài sản chung vợ chồng,
phân chia quyền sử dụng đất ở và đất nông nghiệp là một vấn đề rất khó khăn, phức
tạp. Trên thực tế nhiều khi diện tích đất thực có mà gia đình đang sử dụng và những
diện tích đất ghi trong sổ địa chính của xã phường có sự chênh lệch nhau dẫn đến việc
phân chia không thỏa đáng. Mặt khác giấy tờ tài liệu về đất đai rất phong phú và phức
tạp cộng với sự tăng lên đột ngột của giá đất dẫn đến sự chấp quyền sử dụng đất trở lên
gay gắt.
2.5. Đánh giá chung về vấn đề ly hôn trên địa bàn
Gia đình là tế bào của xã hội, là môi trường nuôi dưỡng và giáo dục nhân cách
con người. Những năm gần đây, số lượng án ly hôn ngày một gia tăng với nhiều những
mâu thuẫn khác nhau đã gây ảnh hưởng xấu cho xã hội. Thông qua thực tế nghiên cứu
tìm hiểu về hồ sơ ly hôn em nhận ra được một số nguyên nhân được cho là chủ yếu để
dẫn đến tình trạng ly hôn phổ biến hiện nay như: mâu thuẫn gia đình dẫn đến việc đánh
đập ngược đãi, do điều kiện kinh tế khó khăn ảnh hưởng tới cuộc sống chung của vợ
chồng, mâu thuẫn vợ chồng do tính tình không hợp, ly hôn đó một bên vợ hoặc chồng
ngoại tình…Tuy nhiên vì bất cứ nguyên nhân nào thì ly hôn cũng là " tan vỡ của gia
đình, ly hôn không chỉ ảnh hưởng tới vợ chồng mà còn an hưởng nặng nề tới con cái và
cả xã hội. Đáng lo ngại, số người ly hôn có độ tuổi từ 18-30 có xu hướng tăng: Yêu
nhanh, cưới vội, và sớm... ra tòa đang là thực trạng đáng buồn cho cặp vợ chồng trẻ
hiện nay.
Tình hình ly hôn tại địa phương trong hai năm trở lại đây (2018 - 2019) trên địa
bàn huyện Ea Súp, số lượng án nói chung được thụ lý khá nhiều, trong đó lượng án về
hôn nhân.
Đặc biệt trong số án hôn nhân gia đình được thụ lý thì có đến 69 đến 79% kết
quả là ly hôn, số được hòa giải đoàn tụ là từ 2% đến 4% còn lại là tạm đình chỉ, đình
chỉ và bác đơn hoặc chuyển án. Trong quá trình thực tập được tham gia hoà giải, bản
thân em thấy sự tích cực của cán bộ toà án khi hoà giải các vụ ly hôn. Họ đã không
ngại khó khăn, sẵn sàng đi vào đời sống xã hội để tìm hiểu ngọn ngành, phân tích
khuyên giải quyền lợi của người vợ người chồng một cách thấu tình đạt lý nhưng đôi
khi kết quả vẫn không như mong đợi. Một thực tế trong các vụ ly hôn thì người đứng
đơn chủ yếu là người vợ những người có lòng chịu thương chịu khó và có sức chịu

đựng tốt hơn nam giới. Một con số thực tế là năm 2017 có 55 vụ thụ lý thì có tới 40
đơn do vợ đứng đơn còn lại là 15 đơn do chồng đứng đơn. Về công tác xét xử nhìn
chung có những vụ án đa dạng, phức tạp với nhiều tình huống khó giải nhưng với sự cố
gắng và vững vàng trong chuyên môn với tâm huyết nghề nghiệp cán bộ tòa án đã giải
quyết đúng đắn, chính xác mà nhanh chóng các vụ án, từ đó giảm được nhiều chi phí,
nhiều thủ tục không đáng có cho đường sự, đem lại lòng tin vào cơ quan pháp luật từ
phía nhân dân.
Kể từ khi Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 được Quốc hội thông qua và có
hiệu lực từ ngày 19/06/2014 đã nhanh chóng được thực thi trong toàn quốc. So với Các
luật trước thì luật này có nhiều bước tiến mới với nhiều điều khoản định một cách rõ
ràng cụ thể. Từ khi Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 có hiệu lực thì trong công tác
xét xử của huyện Ea Súp có nhiều thuận lợi giảm được nhiều án tồn đọng trong năm
trước. Và từ khi có luật mới thì những sai sót để phải sửa chữa không nhiều, gỉam
đáng kể so với trước đây.
Nghị định 126/ NĐ - CP ngày 31/12/2014 quy định chi tiết về đăng ký kết hôn .
Bên cạnh đó thì Bộ luật dân sự, Bộ luật tố tụng dân sự mới và Luật đất đai năm 2013
cũng được xem xét áp dụng giải quyết các vụ án về hôn nhân. Sau khi nhận đơn Tòa án
xem xét thấy vụ án thuộc thẩm quyền của mình thì Toà án tiến hành thụ lý và đưa án ra
giải quyết theo đúng trình tự thủ tục pháp luật quy định. Tòa án sẽ xem xét thấy cuộc
hôn nhân này không vi phạm điều kiện thủ tục quy định tại các Điều 8 và Điều 9 Luật
Hôn nhân và gia đình năm 2014 thì Toà án tiến hành điều tra hòa giải. Trong vụ án hôn
nhân hoà giải là một thủ tục bắt buộc trong quá trình tố tụng. Nếu sau khi đã hoà giải
mà các đương sự vẫn không thể cải thiện được đời sống tình cảm, không thể kéo dài
đời sống chung, mục đích hôn nhân không đạt được thì Toà án xử cho ly hôn. Nếu sau
khi nhận đơn mà Toà án xét thấy hôn nhân đó là không hợp pháp thì Toà án ra quyết
định huỷ kết hôn trái pháp luật theo Điều 11 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 và
buộc hai bên nam nữ phải chấm dứt quan hệ vợ chồng theo Điều 12 Luật HN&GĐ năm
2014.
2.6. Một số giải pháp hạn chế ly hôn
Một số giải pháp nhằm hạn chế ly hôn. Xuất phát từ thực tế khách quan Ea Súp,
tỉnh Đắk Lắk là một huyện thuần nông, lạc hậu, sự khác nhau giữa các xã là rất lớn nên
rất phức tạp đòi hỏi việc tuyên truyền pháp luật phải cố gắng trong một thời gian dài
mới có thể có kết quả vì vậy phải đáp ứng một số yêu cầu sau:

2.6.1 Giải pháp về kinh tế
Để có một cuộc sống tốt đẹp thì kinh tế đóng vai trò quyết định rất cao. Các gia
đình phải lo phận kinh tế được ổn định, khi có kinh tế thì cuộc sống gia đình đỡ vất vả,
giảm đi khó khăn, túng quẫn, các thành viên gia đình sẽ có điều kiện chăm sóc lẫn
nhau.
Gần đây nhiều người đi xuất khẩu lao động để đưa kinh tế gia đình phát triển.
Tuy nhiên, mặt trái của nó là nhiều người vợ hoặc chồng khi đi làm ăn xa vợ, xa chồng,
xa con, thiếu thốn tình cảm lại sinh ra ngoại tình. Vì vậy, nhà nước cần xây dựng các
khu kinh tế ở nhiều vùng trong nước giúp cho mỗi người có thể chọn cho mình ngành
nghề thích hợp để có nghề nghiệp ổn định, gần gũi gia đình để họ không phải “xa mặt
cách lòng”.Cần đẩy mạnh phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của
người dân trong đó phát triển kinh tế hộ gia đình ổn định, tạo nhiều việc làm phù hợp
cho từng lứa tuổi, vùng, nhất là lực lượng đang tuổi lao động chưa có việc làm hay có
việc làm nhưng chưa ổn định, thu nhập thấp. Thực tế cho thấy kinh tế gia đình ổn định
sẽ làm cho mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình trở nên tốt đẹp hơn, không
còn mâu thuẫn xuất phát từ lý do khó khăn về kinh tế. Hậu quả của việc ly hôn không
chỉ làm tan vỡ hạnh phúc gia đình, ảnh hưởng đến người thân mà còn kéo theo các hệ
quả xấu khác ảnh hưởng đến sự phát triển của xã hội đó là con cái thiếu đi tình thương,
sự quan tâm chăm sóc của cả cha lẫn mẹ dân đến ảnh hưởng lớn đến việc hình thành và
phát triển nhân cách và dễ sa ngã vào các tệ nạn xã hội...
2.6.2. Giải pháp về văn hóa và giáo dục
- Nhà nước cần tuyên truyền văn hóa, lối sống tốt đẹp vào từng tập thể, thậm chí
từng hộ gia đình để giúp họ tránh xa những cạm bẫy của cuộc sống, tránh xa những tệ
nạn xã hội như rượu chè, cờ bạc, nghiện ngập.
- Xóa bỏ triệt để các phong tục lạc hậu, không còn phù hợp với đời sống xã hội
hiện nay và phát huy những phong tục truyền thống phù hợp với nền văn hoá dân tộc.
Khi xoá bỏ phải có những biện pháp thích hợp nhằm đảm bảo quyền và lợi ích tôn
giáo, quyền tự do tín ngưỡng, để từ đó tạo lòng tin trong nhân dân.
- Đoàn thanh niên, hội phụ nữ thường xuyên tạo điều kiện giúp đỡ về vốn kiến
thức pháp luật cho các cặp vợ chồng vợ chồng trẻ có ý chí làm giàu như đánh có thu
nhập đảm bảo nuôi sống mình và gia đình. Đời sống vật chất ổn định kéo theo sự bình
yên trong gia đình, dân trí được nâng cao giúp, việc tuyên truyền và phổ biến pháp luật
có hiệu quả hơn.

- Nghiêm trị những người quan hệ với nhau như vợ chồng trước khi kết hôn đặc
biệt là quan hệ như vợ chồng với người đang có vợ hoặc chồng. Dù hiện tượng này
không phổ biến nhưng có như thế mới đảm bảo cho gia đình yên ấm, trừng trị những
kẻ phá hoại hạnh phúc gia đình người khác.
- Khuyến khích các cặp vợ chồng kết hôn thực hiện kế hoạch hóa gia đình để
nuôi dạy con cho tốt từ đó giúp nâng cao mức sống đảm bảo quyền lợi chính đáng của
bà mẹ và trẻ em.
- Có những biện pháp nhằm ngăn chặn và lên án những bạn trẻ quan hệ với nhau
trước khi kết hôn để lại hậu quả có con ngoài ý muốn trong khi tình cảm chưa mặn
nồng, dẫn đến kết hôn vì nghĩa vụ và tiếp theo là tan vỡ gia đình.
- Thực hiện việc tuyên truyền thông qua lồng ghép các cuộc thi về gia đình một
cách thường xuyên để gắn kết tình cảm giữa các thành viên trong gia đình. Phát huy
vai trò của các tổ chức đoàn thể như thông qua các buổi họp như:Đoàn thanh niên, chi
bộ thôn xóm, thị trấn, hội người cao tuổi, phụ nữ hoặc qua các phương tiện thông tin
đại chúng... để nâng cao nhận thức về tầm quan trọng gia đình, để mỗi người vợ và
chồng nâng cao hơn nữa nhận thức trách nhiệm, vị trí của mình trong gia đình để cùng
giữ gìn hạnh phúc hôn nhân cũng như biết yêu thương tôn trọng lẫn nhau và cùng nuôi
dạy con chung. Cần biểu dương kịp thời những tấm gương gia đình gia đình văn hóa
tiêu biểu theo từng cụm thôn xóm, thị trấn, các khu dân cư.
- Tăng cường công tác hòa giải tại cơ sở để giúp những cặp vợ chồng có sự ổn
định cùng bình tĩnh nhìn nhận lại vấn đề, đưa ra các giải pháp tháo gỡ để hạn chế tình
trạng ly hôn ở giới trẻ như hiện nay.
- Đối với gia đình xảy ra tình trạng bạo lực các tổ chức đoàn thể thường xuyên
theo dõi, giúp đỡ đối với những đứa con chưa thành niên, nhất là những đứa trẻ có
nguy cơ vi phạm pháp luật cao hay bị ngược đãi; tạo điều kiện cho các em học tập, vui
chơi, ổn định tâm lý...
2.6.3. Về pháp luật
Hiện nay vẫn để hiểu biết pháp luật của người dân còn nhiều hạn chế chính vì thế
cần phải tổ chức tuyên truyền phổ biến rộng rãi đến người dân về các quy định của
pháp luật liên quan đến hôn nhân gia đình. Đối với cơ quan Nhà nước cần trang bị đầy
đủ những kiến thức chuyên môn cho các cán bộ tư vấn, giúp họ nắm chắc các kiến thức
về hôn nhân gia đình và có những kỹ năng hòa giải khi có đơn ly hôn cũng sẽ giảm sự
gia tăng ly hôn trong địa bàn quản lý của mình.

- Tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật đến nhân dân, nhất là
những vùng sâu vùng xa để từ đó nâng cao tầm nhận thức cho mọi người để mọi người
sống và làm việc theo đúng chủ trương chính sách của nhà nước và pháp luật.
- Triệt để cấm các cơ quan tư pháp cấp giấy chứng nhận kết hôn cho các đối
tượng chưa đủ điều kiện kết hôn, nhất là các trường hợp không đủ tuổi kết hôn nhằm
đảm bảo cho công dân phát triển lành mạnh đến tuổi trưởng thành, đảm bảo sau khi kết
hôn cả hai vợ chồng đều là người đã trưởng thành đã hoàn thiện cả về ý chí và lý trí để
từ đó có những suy nghĩ và hoạt động chính chắn, sống có trách nhiệm hơn với gia
đình.
- Bồi dưỡng kiến thức pháp lý và tầm hiểu biết xã hội cho những người làm
công tác pháp luật, để họ không chỉ giỏi về lý luận mà giỏi cả về vấn đề tình cảm xã
hội. Có như thế thì họ mới giải quyết theo đúng pháp luật và thấu tình đạt lý để khuyên
giải cho các bên đương sự hiểu được vấn đề.
- Bồi dưỡng kiến thức pháp lý và tầm hiểu biết xã hội cho những người làm
công tác pháp luật, để họ không chỉ giỏi về lý luận mà giỏi cả về vấn đề tình cảm xã
hội. Có như thế thì họ mới giải quyết theo đúng pháp luật và thấu tình đạt lý để khuyên
giải cho các bên đương sự hiểu được vấn đề
- Đề xuất Chủ tịch Uỷ ban nhân dân huyện chỉ đạo các cơ quan ban ngành đoàn
thể trên địa bàn huyện tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp
luật về Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành; Luật
bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, Luật phòng chống bạo lực gia đình, Luật bình
đẳng giới... thực hiện việc tuyên truyền thông qua lồng ghép các cuộc thi về gia đình
một cách thường xuyên để gắn kết tình cảm giữa các thành viên trong gia đình. Phát
huy vai trò của các tổ chức đoàn thể như thông qua các buổi họp như: Đoàn thanh niên,
chi bộ thôn xóm, thị trấn hội người cao tuổi, phụ nữ hoặc qua các phương tiện thông tin
đại chúng... để mỗi người vợ và chồng nâng cao hơn nữa về trách nhiệm, vị trí của
mình trong gia đình để cùng giữ gìn hạnh phúc hôn nhân cũng như biết yêu thương tôn
trọng lẫn nhau và cùng nuôi dạy con chung. Cần biểu dương kịp thời những tấm gương
gia đình văn hóa tiêu biểu theo từng cụm thôn xóm, thị trấn, các khu dân cư.
2.7. Kiến nghị

Được sự giúp đỡ tận tình của các cán bộ ở Tòa án nhân dân huyện Ea Súp, tỉnh
Đắk Lắk, qua gần 3 tháng thực tập tại cơ quan em đã được tìm hiểu về lý luận và thực
tiễn của công việc và bản thân em có một số kiến nghị như sau:
- Hiện nay việc hiểu biết pháp luật của tầng lớp nhân dân trên địa bàn nhiều hạn
chế, Nhà nước cần có chính sách chỉ đạo các cán bộ tư pháp - các nhà làm luật về đến
từng thôn xóm tổ chức tuyên truyền pháp luật. Trong đó có luật hôn nhân gia đình để
mọi người hiểu được các quy định của pháp luật liên quan đến hôn nhân gia đình. Có
những người nộp đơn xin ly hôn ở Tòa án mà không biết vợ hoặc chồng của mình (bị
đơn) đang cư trú ở đâu, trong khi đó nguyên tắc Tòa án thụ lý là nơi bị đơn cư trú. Khi
Tòa án giải thích thì họ lại cho rằng Tòa án đang làm khó mình. Thực tế cho thấy việc
nộp đơn sai thẩm quyền là rất nhiều, ngoài ra khi Tòa án triệu tập đến trụ sở để tiến
hành hòa giải thì họ cho rằng vợ, chồng không còn tình cảm nên không cần tiến hành
hòa giải và họ đã không đến gây khó khăn cho Tòa án trong việc giải quyết.
- Việc khai báo của các đương sự khi ly hôn con theo ý chí chủ quan, do các bên
đều muốn phần lợi về mình, có thể đưa ra lý do, bằng chứng không xác thực, gây khó
khăn cho Tòa án. Các cán bộ Tòa án cần đến từng địa điểm sống của các cặp vợ chồng
để xác minh về cuộc sống, tài sản và còn có thể xác minh từ các mối quan hệ của
đương sự để có quyết định xét xử chính xác, công bằng.
- Pháp luật cần phải có những bước sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện hơn và công
tác nâng cao trình độ, kiến thức chuyên môn cho người làm công tác xét xử cần phải
được chú trọng hơn.
- Khi cuộc sống chung không thể kéo dài nữa thì ly hôn là giải pháp giải thoát cho
mỗi người, nên việc hiểu biết về thủ tục ly hôn để giúp cho vợ hoặc chồng có thể có cơ
hội sớm tìm tới cuộc sống mới của mình cũng rất cần thiết. Các cán bộ Tòa án cũng
như các nhà làm Luật nên tạo điều kiện, giải thích thủ tục cho họ khi có đơn xin ly hôn.
- Việc thực hiện cấp dưỡng cho con sau khi ly hôn trên thực tế chưa được các bên
tự nguyện thực hiện đầy đủ vì vậy nhà nước cần có quy định cụ thể giao cho các đơn vị
giám sát việc cấp dưỡng để các đương sự thực hiện nghĩa vụ của mình sau ly hôn.
- Nhà nước cần có chính sách nhằm nâng cao cơ sở vật chất hạ tầng cho Tòa án
có đầy đủ thiết bị, có văn phòng để làm việc, lưu trữ hồ sơ hay trang bị đầy đủ cho
phòng xét xử.
KẾT LUẬN
Ly hôn là vấn đề mang tính xã hội rõ rệt và sâu sắc, ly hôn bao giờ và ở đâu cũng
để lại những hậu quả pháp lý thật nghiêm trọng, ảnh hưởng đến gia đình và toàn thể xã

hội. Thực trạng ly hôn ở mỗi địa phương diễn ra khác nhau. Riêng huyện Ea Súp, dù là
một huyện nhỏ nhưng thực trạng ly hôn cũng diễn ra phức tạp, mang những nét đặc thù
của địa phương, chủ yếu là thành phần dân tộc thiểu số mà nguyên nhân chiếm tỷ lệ
cao, đó là: mâu thuẫn gia đình, đánh đập ngược đãi. Thực trạng diễn ra muôn hình,
muôn vẻ là vậy. Tuy nhiên đường lối giải quyết việc ly hôn thì tòa án nào cũng phải
tuân theo quy định của pháp luật, để một mặt đảm bảo cho việc giải quyết ly hôn được
chính xác, mặt khác đảm bảo quyền tự do ly hôn chính đáng của vợ chồng, thì đòi hỏi
bắt buộc các cán bộ thẩm phán trong ngành tòa án phải nắm vững quy định pháp luật,
có trách nhiệm và lương tâm nghề nghiệp.
Tòa án nhân dân huyện Ea Súp trong những năm gần đây có rất nhiều nỗ lực
trong việc thụ và giải quyết các vụ án. Cán bộ Tòa án đã xác định rõ vai trò nhiệm vụ
của cán bộ khi mang trọng trách là người của “cán cân công lý” trong xã hội, phấn đấu
hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Và để giải quyết tốt các ấn kiện ly hôn, án liên
quan đến hôn nhân gia đình, đạt chất lượng cao, không vi phạm thủ tục tố tụng. Các
cán bộ Tòa án nhân dân huyện Ea Súp đã cố gắng áp dụng pháp luật (Luật nội dung lẫn
Luật hình thức) một cách linh hoạt, chính xác. Ngoài ra, vì hiểu rõ ly hôn là vấn đề
phức tạp và khó giải quyết, hậu quả ly hôn đem lại biết bao khó khăn. Vì vậy, để hạn
chế ly hôn, các cán bộ thẩm phán của Tòa đã tuyên truyền phổ biến giáo dục về hôn
nhân bình đẳng, tự nguyện tiến bộ. Theo đó, ở một chừng mực nào đó có thể cho rằng
Tòa án nhân dân huyện Ea Súp đã hoàn thành sứ mệnh cao cả của những người “cầm
cân nảy mực”, góp phần xây dựng huyện Ea Súp giàu đẹp, dân chủ, kỷ cương, xã hội
văn minh.
Xuất phát từ tình hình thực tế là vấn đề ly hôn đang ngày càng trở nên “bức xúc”
nhất là tình trạng này đang diễn ra mạnh mẽ ở giới tri thức trẻ của chúng ta, đã mang
lại cho xã hội biết bao gánh nặng, bởi thế đây là vấn đề vô cùng cấp thiết đối với xã hội
nói chung, ngành tòa án nói riêng cần phải giải quyết, nên đề tài “Thực trạng ly hôn và
một số giải pháp hạn chế ly hôn tại địa phương nơi thực tập” đã được đề cập đến trong
bài biết này của em. Mong rằng viết về đề tài này, bài viết của em đã phản ánh một
cách chân thực, khách quan nhất về thực trạng ly hôn của một huyện thu nhỏ, giúp mọi
người một phần nào đó thấu hiểu được hậu quả khôn lường của việc ly hôn đã - đang
và sẽ đe dọa mỗi gia đình và sẽ trở thành gánh nặng cho toàn xã hội.
DANH MỤC TÀI TIỆU THAM KHẢO
I. Văn bản pháp luật

Chuyên đề Một Số Giải Pháp Nhằm Hạn Chế Ly Hôn Tại Huyện Ea Súp.docx

Chuyên đề Một Số Giải Pháp Nhằm Hạn Chế Ly Hôn Tại Huyện Ea Súp.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

More from Dịch vụ viết đề tài trọn gói Zalo/Tele: 0917.193.864

More from Dịch vụ viết đề tài trọn gói Zalo/Tele: 0917.193.864 (20)

Chuyên đề Một Số Giải Pháp Nhằm Hạn Chế Ly Hôn Tại Huyện Ea Súp.docx