áp dụng pháp luật trong hôn nhân gia đình

1. 1
më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Trong c«ng cuéc ®æi míi cña ®Êt n-íc ta hiÖn
nay, mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m lµ x©y dùng
nhµ n-íc ph¸p quyÒn XHCN cña d©n, do d©n vµ v× d©n.
Muèn x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi ë n-íc ta
cÇn ph¶i cã con ng-êi x· héi chñ nghÜa, ®ã lµ ®ßi
hái tÊt yÕu kh¸ch quan. Nh-ng muèn cã con ng-êi XHCN
th× ph¶i cã mét gia ®×nh mÉu mùc, bëi gia ®×nh quyÕt
®Þnh mét phÇn rÊt lín tíi b¶n chÊt con ng-êi. Gia
®×nh hiÖn nay cßn ®-îc xem lµ tÕ bµo cña x· héi, do
vËy muèn cã mét x· héi ph¸t triÓn vµ lµnh m¹nh th×
cÇn ph¶i cã c¸c gia ®×nh tèt - gia ®×nh v¨n hãa míi.
Gia ®×nh lµ c¸i n«i s¶n sinh ra con ng-êi, nu«i
d-ìng vµ gi¸o dôc con ng-êi cho x· héi, v× vËy §¶ng
vµ Nhµ n-íc ta trong nh÷ng n¨m qua lu«n lu«n quan
t©m tíi vÊn ®Ò gia ®×nh. LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh
cã vai trß gãp phÇn x©y dùng, hoµn thiÖn vµ b¶o vÖ
chÕ ®é HN vµ G§ tiÕn bé, nh»m x©y dùng gia ®×nh Êm
no, b×nh ®¼ng, tiÕn bé h¹nh phóc, bÒn v÷ng. Quan
®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta vÒ gia ®×nh ®-îc ghi
nhËn t¹i §iÒu 64 HiÕn ph¸p n¨m 1992: “Gia ®×nh lµ tÕ
bµo cña x· héi. Nhµ n-íc b¶o hé HN vµ G§ theo nguyªn
t¾c tù nguyÖn, tiÕn bé, mét vî mét chång, vî chång
b×nh ®¼ng. Cha mÑ cã tr¸ch nhiÖm nu«i d¹y con thµnh
nh÷ng ng-êi c«ng d©n tèt, con ch¸u cã bæn phËn ch¨m

2. 2
sãc «ng bµ, cha mÑ. Nhµ n-íc vµ x· héi kh«ng thõa
nhËn viÖc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c con”.
MÆc dÇu ®-êng lèi chñ tr-¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng
vµ ph¸p luËt cña Nhµ n-íc ®· ®Ò cËp nh- vËy, song
hiÖn nay c¸c vô ¸n vÒ HN vµ G§ vÉn ph¸t sinh vµ cã
chiÒu h-íng gia t¨ng, ®ßi hái Tßa ¸n ph¶i ADPL ®Ó
gi¶i quyÕt c¸c lo¹i ¸n nµy. Nghiªn cøu vÒ ADPL trong
gi¶i quyÕt ¸n h«n nh©n nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p
cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. Thùc hiÖn nguyªn
t¾c vî chång b×nh ®¼ng, tr¸nh t×nh tr¹ng ph©n biÖt
®èi xö, t×nh tr¹ng b¹o lùc trong gia ®×nh.
Trong ho¹t ®éng t- ph¸p th× ho¹t ®éng cña Tßa ¸n
lµ trung t©m cã vai trß quan träng trong hÖ thèng c¬
quan t- ph¸p vµ Tßa ¸n lµ c¬ quan duy nhÊt nh©n danh
nhµ n-íc tiÕn hµnh ho¹t ®éng xÐt xö c¸c lo¹i ¸n nãi
chung vµ HN vµ G§ nãi riªng. Trong nh÷ng n¨m qua,
viÖc ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ ®· gi¶i quyÕt
®-îc nh÷ng m©u thuÉn bÊt hßa trong gia ®×nh, ®· b¶o
vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c thµnh viªn
trong gia ®×nh, bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®· ®¹t ®-îc trong
qu¸ tr×nh ADPL gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ vÉn cßn nh÷ng
thiÕu sãt, nh- cã vô ¸n trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt
cßn ®Ó tån ®äng d©y d-a kÐo dµi, cã vô cßn bÞ söa,
hñy g©y ¶nh h-ëng ®Õn quyÒn lîi cña c¸c bªn ®-¬ng
sù.
ë tØnh Th¸i Nguyªn trong nh÷ng n¨m qua, sè l-îng
¸n vÒ HN vµ G§ cã phÇn t¨ng. §èi víi lo¹i ¸n nµy mçi
vô ¸n cã néi dung ®a d¹ng vµ tÝnh phøc t¹p còng kh¸c

3. 3
nhau, nªn viÖc ADPL ®Ó gi¶i quyÕt lo¹i ¸n nµy gÆp
kh«ng Ýt khã kh¨n, trong nhËn thøc vËn dông ph¸p
luËt còng nh- nh÷ng khã kh¨n tõ kh¸ch quan mang l¹i.
Tuy vËy, qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ ë Th¸i
Nguyªn trong nh÷ng n¨m qua ®· ®¹t ®-îc nh÷ng kÕt qu¶
nhÊt ®Þnh gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn bÊt hßa
trong h«n nh©n, b¶o vÖ c¸c quyÒn lîi c¸c quyÒn lîi
hîp ph¸p cña ®-¬ng sù. Th«ng qua viÖc ADPL trong
viÖc gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ ®· gãp phÇn lµm æn ®Þnh
quan hÖ trong h«n nh©n, gi÷ g×n kû c-¬ng ph¸p luËt,
gi÷ æn ®Þnh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi, gãp
phÇn t¨ng c-êng nÒn ph¸p chÕ XHCN trªn toµn tØnh
Th¸i Nguyªn. §ång thêi, ho¹t ®éng ADPL trong gi¶i
quyÕt ¸n HN vµ G§, ngoµi viÖc ®Êu tranh víi c¸c hµnh
vi tr¸i ph¸p luËt nÈy sinh trong lÜnh vùc vÒ h«n
nh©n, cßn phæ biÕn tuyªn truyÒn gi¸o dôc ý thøc ph¸p
luËt cho nh©n d©n, tõ sù hiÓu biÕt ph¸p luËt, nh©n
d©n sÏ tham gia thùc hiÖn ph¸p luËt, b¶o vÖ ph¸p
luËt, tè gi¸c nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt trong
quan hÖ h«n nh©n, ®ång thêi qua thùc tiÔn APPL trong
gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ sÏ ph¸t hiÖn ra nh÷ng thiÕu
sãt trong ph¸p luËt ®Ó cã nh÷ng ®Ò xuÊt söa ®æi c¸c
®iÒu kho¶n cña ph¸p luËt cho phï hîp víi ®ßi hái cña
thùc tiÔn trong tõng giai ®o¹n cô thÓ.
Bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®· ®¹t ®-îc, qua qu¸ tr×nh
kiÓm tra gi¸m ®èc ¸n vµ xÐt xö phóc thÈm cña TAND
tØnh Th¸i Nguyªn ®· ph¸t hiÖn cã nh÷ng thiÕu sãt cña
viÖc ADPL trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt, nªn dÉn ®Õn

4. 4
mét sè vô ¸n bÞ söa, hñy; mét sè Ýt vô ¸n cßn bÞ d©y
d-a kÐo dµi, lµm ¶nh h-ëng ®Õn quyÒn lîi c¸c ®-¬ng
sù. Trong ho¹t ®éng xÐt xö, TAND tØnh Th¸i Nguyªn
còng ®· béc lé mét sè tån t¹i, nh- xÐt xö oan sai,
¸n tån ®äng cßn nhiÒu, cßn cã vô ¸n vi ph¹m thêi h¹n
tè tông. §Æc biÖt, mét sè vô ¸n do ADPL kh«ng chuÈn
x¸c, nªn cßn bÞ söa, hñy nhiÒu lÇn, kÐo dµi nhiÒu
n¨m, g©y ¶nh h-ëng ®Õn ®êi sèng, quyÒn lîi vµ lîi Ých
hîp ph¸p cña c«ng d©n. §©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn
nh©n dÉn ®Õn nh©n d©n khiÕu kiÖn v-ît cÊp lªn ®Õn c¸c
c¬ quan Trung -¬ng. Tån t¹i trªn lµ nh÷ng lùc c¶n cho
qu¸ tr×nh x©y dùng nhµ n-íc ph¸p quyÒn.
XuÊt ph¸t tõ lý do trªn t«i chän ®Ò tµi: "¸p dông
ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt ¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh
cña Tßa ¸n nh©n d©n ë tØnh Th¸i Nguyªn" lµm luËn v¨n
th¹c sÜ chuyªn ngµnh Lý luËn vµ lÞch sö nhµ n-íc vµ
ph¸p luËt.
Qua ®Ò tµi nµy, t«i mong muèn gãp phÇn n©ng cao
chÊt l-îng ADPL trong ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n HN vµ
G§ cña ngµnh Tßa ¸n nãi chung vµ TAND tØnh Th¸i
Nguyªn nãi riªng, gãp phÇn ®¸p øng ®-îc yªu cÇu cña
c«ng cuéc c¶i c¸ch nÒn t- ph¸p ë n-íc ta.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi
¸p dông ph¸p luËt trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô
¸n nãi chung vµ ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
nãi riªng ®· ®-îc giíi khoa häc ph¸p lý vµ nhÊt lµ
nh÷ng ng-êi trùc tiÕp lµm c«ng t¸c xÐt xö cña ngµnh

5. 5
Tßa ¸n quan t©m nghiªn cøu. §· cã nhiÒu c«ng tr×nh
nghiªn cøu, bµi viÕt ®Ò cËp ®Õn mét sè khÝa c¹nh vÒ
nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Ò tµi nh-: TS §Æng Quang
Ph-¬ng (1999), "Thùc tr¹ng cña c¸c b¶n ¸n hiÖn nay
vµ mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¸c b¶n ¸n", T¹p
chÝ TAND sè: 7, 8; Th.s NguyÔn V¨n Cõ (2000), “QuyÒn
së h÷u cña vî chång theo luËt h«n nh©n vµ gia ®×nh
n¨m 2000”, T¹p chÝ LuËt häc sè: 4; TrÇn ThÞ Quèc
Kh¸nh (2004), “Tõ hßa gi¶i trong truyÒn thèng d©n
téc ®Õn hßa gi¶i ë s¬ së ngµy nay”, T¹p chÝ Nghiªn
cøu lËp ph¸p sè 11; Bïi V¨n ThuÊn (2002), “Phô n÷ vµ
ph¸p luËt, quyÒn vµ nghÜa vô cña vî chång ®èi víi
tµi s¶n riªng vµ chung”, Nhµ xuÊt b¶n Phô n÷; Tr-¬ng
Kim Oanh (1996), "Hßa gi¶i trong tè tông d©n sù",
LuËn v¨n th¹c sü LuËt häc; Th.s NguyÔn Ph-¬ng Lan
(2005) "Mét sè ý kiÕn vÒ vî chång nhËn nu«i con nu«i",
T¹p chÝ LuËt häc sè 2; Th.s NguyÔn Hång H¶i (2003),
"Bµn vÒ chia tµi s¶n chung cña vî chång trong thêi kú
h«n nh©n theo ph¸p luËt ViÖt Nam hiÖn nay"; Khoa Nhµ
n-íc vµ Ph¸p luËt- Häc viÖn CTQG Hå ChÝ Minh (2004),
"Lý luËn chung vÒ nhµ n-íc vµ ph¸p luËt", Hµ Néi…
Qua nghiªn cøu nh÷ng c«ng tr×nh nªu trªn cho
thÊy, c¸c t¸c gi¶ chØ ®Ò cËp mÆt nµy hay mÆt kh¸c cña
viÖc ADPL trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§, mµ
ch-a cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng,
®Çy ®ñ viÖc ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ nãi
chung, còng nh- ë Th¸i Nguyªn nãi riªng.
3. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
* §èi t-îng nghiªn cøu:

6. 6
Lµ viÖc ADPL trong ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n HN vµ
G§ cña TAND ë tØnh Th¸i Nguyªn.
* Ph¹m vi nghiªn cøu: LuËn v¨n xem xÐt nghiªn
cøu t×nh h×nh ADPL ®Ó gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cña c¸c
TAND ë tØnh Th¸i Nguyªn, trong kho¶ng thêi gian tõ
n¨m 2000 ®Õn n¨m 2004.
4. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña luËn v¨n
* Môc ®Ých luËn v¨n:
+ Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ADPL trong
gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§.
+ §¸nh gi¸ thùc tiÔn cña viÖc ADPL trong gi¶i
quyÕt ¸n HN vµ G§ ë tØnh Th¸i Nguyªn.
+ §Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®¶m b¶o viÖc ADPL trong
gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cña TAND ë tØnh Th¸i Nguyªn
hiÖn nay.
* NhiÖm vô cña luËn v¨n: §Ó thùc hiÖn ®-îc môc
®Ých trªn luËn v¨n cã nhiÖm vô cô thÓ sau ®©y:
+ X©y dùng kh¸i niÖm, ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n
HN vµ G§ vµ ph©n tÝch c¸c ®Æc ®iÓm, néi dung, còng
nh- nªu lªn c¸c giai ®o¹n cña viÖc ADPL trong ho¹t
®éng gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§.
+ §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®¹t ®-îc, nh÷ng -u ®iÓm, h¹n
chÕ cña ho¹t ®éng ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
cña TAND ë tØnh Th¸i Nguyªn vµ rót ra c¸c nguyªn
nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan cña h¹n chÕ.
+ Nªu lªn c¸c quan ®iÓm, yªu cÇu vµ ®Ò xuÊt c¸c
gi¶i ph¸p cô thÓ nh-: T¨ng c-êng sù l·nh ®¹o cña
§¶ng ®èi víi ho¹t ®éng cña Tßa ¸n; hoµn thiÖn c¸c
QPPL nh»m ®¶m b¶o ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§;

7. 7
kiÖn toµn tæ chøc, n©ng cao n¨ng lùc cña ThÈm ph¸n,
c¸n bé Tßa ¸n vµ HTND… nh»m ®¶m b¶o viÖc ADPL trong
gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cña TAND ë tØnh Th¸i Nguyªn.
5. C¬ së lý luËn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
* C¬ së lý luËn:
LuËn v¨n ®-îc nghiªn cøu trªn c¬ së lý luËn cña
chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t- t-ëng Hå ChÝ Minh vµ quan
®iÓm cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vÒ Nhµ n-íc vµ ph¸p
luËt, trong ®ã cã vÊn ®Ò ADPL gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§.
* Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu:
LuËn v¨n sö dông ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cña
triÕt häc M¸c - Lªnin vÒ duy vËt biÖn chøng, duy vËt
lÞch sö, ph-¬ng ph¸p lÞch sö vµ l«gÝc; ph-¬ng ph¸p
kÕt hîp gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn; ph-¬ng ph¸p ph©n
tÝch tæng hîp thèng kª, so s¸nh, ®iÒu tra, kh¶o s¸t.
6. §ãng gãp míi vÒ khoa häc cña luËn v¨n
- LuËn v¨n lµm s¸ng tá c¬ së lý luËn vµ thùc
tiÔn cña ho¹t ®éng ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ
G§, lµm râ nh÷ng ®Æc thï cña lo¹i ¸n nµy ë tØnh Th¸i
Nguyªn.
- Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng, chØ ra nh÷ng
bÊt cËp trong ho¹t ®éng ADPL gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
ë tØnh Th¸i Nguyªn vµ ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶
thi nh»m ®¶m b¶o ADPL trong ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n
HN vµ G§ tØnh Th¸i Nguyªn cã hiÖu qu¶, ®¸p øng yªu
cÇu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch t- ph¸p.
7. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n

8. 8
- LuËn v¨n lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Çu tiªn vÒ
ho¹t ®éng ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cña TAND
ë tØnh Th¸i Nguyªn. Gãp phÇn nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò
lý luËn vÒ ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§, lµm
phong phó thªm nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn trong lÜnh vùc
nµy.
- KÕt qu¶ nghiªn cøu cña luËn v¨n gãp phÇn cung
cÊp c¬ së lý luËn vµ c¬ së thùc tiÔn cho nh÷ng ng-êi
trùc tiÕp lµm c«ng t¸c ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN
vµ G§, nh»m thùc hiÖn nghiªm chØnh luËt HN vµ G§.
- LuËn v¨n cã thÓ sö dông lµm tµi liÖu tham kh¶o
cho c«ng t¸c nghiªn cøu gi¶ng d¹y, häc tËp trong c¸c
tr-êng §¹i häc chuyªn luËt vµ kh«ng chuyªn luËt, hÖ
thèng c¸c tr-êng chÝnh trÞ cña §¶ng, cho nh÷ng ng-êi
®ang trùc tiÕp lµm c«ng t¸c gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
t¹i TAND nãi chung vµ TAND tØnh Th¸i Nguyªn nãi
riªng.
8. KÕt cÊu luËn v¨n
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu
tham kh¶o, luËn v¨n gåm 3 ch-¬ng, 6 tiÕt.

9. 9
Ch-¬ng 1
c¬ së lý luËn vÒ ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt
¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh cña tßa ¸n nh©n d©n
1.1. kh¸i niÖm ®Æc ®iÓm ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i
quyÕt ¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh
1.1.1. Kh¸i niÖm ¸p dông ph¸p luËt
Thùc hiÖn ®óng ®¾n vµ nghiªm chØnh ph¸p luËt lµ
mét yªu cÇu kh¸ch quan cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc
b»ng ph¸p luËt ë n-íc ta hiÖn nay. Ph¸p luËt ®-îc
ban hµnh nhiÒu nh-ng Ýt ®i vµo cuéc sèng th× ®iÒu ®ã
chøng tá c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n-íc kÐm hiÖu qu¶. Do
®ã, x©y dùng ph¸p luËt vµ thùc hiÖn ph¸p luËt cã mèi
quan hÖ chÆt chÏ víi nhau.
VËy thùc hiÖn ph¸p luËt lµ g×? Thùc hiÖn ph¸p
luËt lµ mét qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã môc ®Ých lµm cho
nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®i vµo cuéc sèng, t¹o
ra c¬ së ph¸p lý cho hµnh ®éng thùc tÕ cña c¸c chñ
thÓ ph¸p luËt. C¸c QPPL rÊt phong phó cho nªn h×nh
thøc thùc hiÖn chóng còng kh¸c nhau. C¨n cø vµo tÝnh
chÊt cña ho¹t ®éng, thùc hiÖn ph¸p luËt, khoa häc
ph¸p lý ®· x¸c ®Þnh nh÷ng h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p
luËt sau:
- Tu©n thñ ph¸p luËt: Lµ h×nh thøc thùc hiÖn
ph¸p luËt, trong ®ã c¸c chñ thÓ ph¸p luËt tù kiÒm
chÕ, kh«ng tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng hay hµnh vi mµ
ph¸p luËt ng¨n cÊm.

10. 10
- Thi hµnh ph¸p luËt: Lµ mét h×nh thøc thùc hiÖn
ph¸p luËt, trong ®ã c¸c chñ thÓ tÝch cùc thùc hiÖn
nghÜa vô cña m×nh theo ph¸p luËt quy ®Þnh.
- Sö dông ph¸p luËt: Lµ mét h×nh thøc thùc hiÖn
ph¸p luËt, trong ®ã c¸c chñ thÓ tÝch cùc chñ ®éng
thùc hiÖn c¸c quyÒn chñ thÓ cña m×nh theo ph¸p luËt
quy ®Þnh.
- ¸p dông ph¸p luËt (hiÓu mét c¸ch kh¸i qu¸t) lµ
mét h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt, trong ®ã nhµ n-íc
dùa vµo ph¸p luËt ®Ó trao quyÒn cho c¸c c¬ quan nhµ
n-íc, c¸c tæ chøc x· héi, c¸c c¸ nh©n ®Ó c¨n cø vµo
c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt ban hµnh c¸c quyÕt ®Þnh c¸
biÖt lµm ph¸t sinh, thay ®æi hoÆc chÊm døt mét quan
hÖ ph¸p luËt cô thÓ.
Quan niÖm ADPL nh- võa nªu trªn ®-îc thÓ hiÖn
rÊt râ trong ®êi sèng x· héi: Ch¼ng h¹n ®Ó ADPL h×nh
sù nh»m buéc kÎ ph¹m téi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p
luËt h×nh sù th× nhµ n-íc ®· trao quyÒn cho Toµ ¸n
vµ Toµ ¸n c¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh cô thÓ cña ph¸p
luËt h×nh sù ®Ó xÐt xö ra mét b¶n ¸n (v¨n b¶n ADPL
h×nh sù) buéc kÎ ph¹m téi ph¶i chÞu mét h×nh ph¹t
nhÊt ®Þnh. HoÆc ®Ó b¶o vÖ an toµn giao th«ng, Nhµ
n-íc b»ng ph¸p luËt ®· quy ®Þnh cho c¸c chiÕn sü
c¶nh s¸t giao th«ng cã quyÒn ¸p dông c¸c quy ph¹m
ph¸p luËt giao th«ng ra c¸c quyÕt ®Þnh xö ph¹t hµnh
chÝnh ®èi víi c¸c chñ thÓ cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p
luËt giao th«ng nh- v-ît ®Ìn ®á, ®i vµo ®-êng ng-îc
chiÒu... Ngoµi ra, trong mét sè tr-êng hîp, Nhµ n-íc

11. 11
còng cho phÐp mét sè tæ chøc x· héi ®-îc ADPL, nh-
ph¸p luËt vÒ Héi cho phÐp mét sè tæ chøc x· héi ®-îc
ADPL ra c¸c quyÕt ®Þnh tuyÓn nh©n viªn vµo lµm viÖc
trong tæ chøc cña m×nh.
Trong c¸c h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt, th×
ADPL lµ mét h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt ®Æc biÖt,
v× ph¸p luËt ë ®©y ®-îc thùc hiÖn bëi c¸c chñ thÓ
n¾m quyÒn lùc Nhµ n-íc. NÕu tu©n thñ ph¸p luËt, thi
hµnh ph¸p luËt vµ sö dông ph¸p luËt lµ nh÷ng h×nh
thøc mµ mäi chñ thÓ ph¸p luËt ®Òu cã thÓ tù thùc
hiÖn th× ADPL lµ h×nh thøc lu«n cã sù tham gia cña
Nhµ n-íc. ADPL lµ h×nh thøc rÊt quan träng cña thùc
hiÖn ph¸p luËt. Trong ®ã ph¸p luËt t¸c ®éng vµo cuéc
sèng, vµo c¸c quan hÖ x· héi ®Ó ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ cao
nhÊt, c¸c quy ®Þnh cña nã ®Òu ®-îc thùc hiÖn triÖt ®Ó,
bëi v× ADPL lu«n cã sù can thiÖp cña nhµ n-íc.
Trong thùc tÕ, nÕu chØ th«ng qua c¸c h×nh thøc
thùc hiÖn ph¸p luËt nh-: Tu©n thñ ph¸p luËt, thi
hµnh ph¸p luËt vµ sö dông ph¸p luËt, th× ph¸p luËt
cã lóc kh«ng ®-îc thùc hiÖn triÖt ®Ó v× c¸c chñ thÓ
kh«ng tù gi¸c thùc hiÖn, bëi c¸c h×nh thøc nµy chØ
do c¸c chñ thÓ ph¸p luËt tù gi¸c thùc hiÖn mµ kh«ng
cã sù b¾t buéc thùc hiÖn cña Nhµ n-íc.
Nghiªn cøu ADPL cho thÊy cã c¸c ®Æc ®iÓm sau:
Mét lµ, ADPL chØ do nh÷ng c¬ quan nhµ n-íc cã
thÈm quyÒn tiÕn hµnh. Ph¸p luËt quy ®Þnh cho mçi
lo¹i c¬ quan nhµ n-íc ®-îc quyÒn ¸p dông mét sè lo¹i
v¨n b¶n ph¸p luËt nhÊt ®Þnh trong nh÷ng tr-êng hîp

12. 12
nhÊt ®Þnh. Ch¼ng h¹n, chØ cã c¸c c¬ quan C«ng an,
ViÖn kiÓm s¸t vµ Toµ ¸n míi ®-îc ADPL h×nh sù ®Ó
®iÒu tra, truy tè vµ xÐt xö kÎ ph¹m téi. Cßn UBND
c¸c cÊp kh«ng ®-îc ADPL h×nh sù.
Hai lµ, ADPL lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh quyÒn
lùc nhµ n-íc, thÓ hiÖn: C¬ quan ADPL ¸p dông theo ý
chÝ ®¬n ph-¬ng mµ kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ cña bªn
bÞ ¸p dông. ViÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh trong v¨n
b¶n ADPL ®-îc ®¶m b¶o thùc hiÖn b»ng c-ìng chÕ nhµ
n-íc.
Ba lµ, ADPL lµ mét ho¹t ®éng ®-îc tiÕn hµnh theo
mét thñ tôc tè tông rÊt chÆt chÏ. Ch¼ng h¹n, muèn
ADPL h×nh sù ph¶i thùc hiÖn ®óng theo c¸c quy ®Þnh
cña Bé luËt tè tông h×nh sù vµ Bé luËt h×nh sù.
Bèn lµ, ADPL lµ mét ho¹t ®éng s¸ng t¹o. NghÜa
lµ, khu«n khæ cña ph¸p luËt cho phÐp ng-êi ADPL ph¶i
vËn dông tri thøc khoa häc cña m×nh ®Ó ADPL s¸ng t¹o
mµ kh«ng rËp khu«n, m¸y mãc.
¸p dông ph¸p luËt th-êng ®-îc thùc hiÖn trong
c¸c tr-êng hîp sau:
- Thø nhÊt, khi cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c-ìng
chÕ b»ng mét chÕ tµi thÝch hîp ®èi víi nh÷ng chñ thÓ
cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt. Ch¼ng h¹n, khi cÇn
c-ìng chÕ mét h×nh ph¹t tï ®èi víi kÎ thùc hiÖn hµnh
vi ph¹m téi th× c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt nh-
C«ng an, ViÖn kiÓm s¸t, Tßa ¸n ®· dùa trªn c¬ së
ph¸p luËt h×nh sù ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra, truy tè,
xÐt xö, ra b¶n ¸n, Ên ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi

13. 13
víi ng-êi ph¹m téi vµ buéc hä ph¶i chÊp hµnh h×nh
ph¹t ®· nªu trong b¶n ¸n ®ã.
- Thø hai, khi nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p lý
cña chñ thÓ kh«ng mÆc nhiªn ph¸t sinh, thay ®æi hoÆc
chÊm døt nÕu thiÕu sù can thiÖp cña Nhµ n-íc. Ch¼ng
h¹n, §iÒu 55 cña HiÕn ph¸p n¨m 1992 quy ®Þnh: "Lao
®éng lµ quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n", nh-ng quyÒn
vµ nghÜa vô ®ã chØ ph¸t sinh khi cã quyÕt ®Þnh cña
c¬ quan nhµ n-íc cã thÈm quyÒn hoÆc tæ chøc, c¸ nh©n
®-îc nhµ n-íc trao quyÒn tuyÓn dông c«ng d©n ®ã vµo
lµm viÖc.
- Thø ba, khi x¶y ra tranh chÊp vÒ quyÒn chñ thÓ
vµ nghÜa vô ph¸p lý gi÷a c¸c bªn tham gia QHPL mµ
c¸c bªn kh«ng tù gi¶i quyÕt ®-îc. Ch¼ng h¹n, khi
ph¸t sinh tranh chÊp vÒ quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a c¸c
bªn trong hîp ®ång d©n sù mµ hai bªn kh«ng bµn b¹c
gi¶i quyÕt ®-îc nªn ph¶i nhê ®Õn Tßa ¸n vµ Tßa ¸n
c¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ra mét b¶n ¸n
x¸c ®Þnh c¸c quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a c¸c bªn.
- Thø t-, trong mét sè quan hÖ ph¸p luËt mµ Nhµ
n-íc thÊy cÇn thiÕt ph¶i tham gia kiÓm tra, gi¸m s¸t
ho¹t ®éng cña c¸c bªn tham gia vµo quan hÖ ®ã hoÆc
Nhµ n-íc x¸c nhËn sù tån t¹i hay kh«ng tån t¹i mét
sè sù viÖc, sù kiÖn thùc tÕ. VÝ dô: ViÖc x¸c nhËn di
chóc, chøng thùc thÕ chÊp, chøng nhËn ®¨ng ký kÕt
h«n...

14. 14
Tõ sù ph©n tÝch trªn, cã thÓ ®-a ra mét kh¸i
niÖm: ADPL lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh tæ chøc, tÝnh
quyÒn lùc nhµ n-íc, trong ®ã nhµ n-íc th«ng qua c¸c
c¬ quan nhµ n-íc cã thÈm quyÒn, c¸c tæ chøc x· héi,
c¸c c¸ nh©n ®-îc Nhµ n-íc trao quyÒn c¨n cø vµo c¸c
quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó ®Ò ra mét v¨n b¶n ADPL lµm
ph¸t sinh, thay ®æi hoÆc chÊm døt c¸c quan hÖ ph¸p
luËt.
1.1.2. Kh¸i niÖm ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i
quyÕt ¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh
Tr-íc khi nguyªn cøu kh¸i niÖm ADPL trong gi¶i
quyÕt HN vµ G§, ta cÇn lµm râ kh¸i niÖm HN vµ G§.
1.1.2.1. Kh¸i niÖm h«n nh©n vµ gia ®×nh
* Kh¸i niÖm h«n nh©n: Tr-íc hÕt h«n nh©n lµ
hiÖn t-îng x· héi, lµ sù liªn kÕt gi÷a ng-êi ®µn
«ng vµ ng-êi ®µn bµ. Trong x· héi cã giai cÊp, h«n
nh©n mang tÝnh giai cÊp. D-íi chÕ ®é XHCN, h«n nh©n
lµ sù liªn kÕt gi÷a ng-êi ®µn «ng vµ ng-êi ®µn bµ
®-îc ph¸p luËt thõa nhËn ®Ó x©y dùng gia ®×nh vµ
chung sèng víi nhau suèt ®êi. Sù liªn kÕt ®ã ph¸t
sinh, h×nh thµnh do viÖc kÕt h«n vµ ®-îc biÓu hiÖn
ë mét quan hÖ x· héi g¾n liÒn víi nh©n th©n, ®ã lµ
quan hÖ vî chång. Quan hÖ nµy lµ quan hÖ giíi tÝnh,
thùc chÊt vµ ý nghÜa cña nã biÓu hiÖn trong viÖc
sinh ®Î, nu«i nÊng, gi¸o dôc con c¸i, ®¸p øng cho
nhau nh÷ng nhu cÇu tinh thÇn vµ vËt chÊt trong ®êi
sèng hµng ngµy. Trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña

15. 15
lÞch sö, giai cÊp thèng trÞ b»ng ph¸p luËt ®iÒu
chØnh quan hÖ h«n nh©n cho phï hîp víi ý chÝ,
nguyÖn väng cña m×nh, phï hîp víi lîi Ých giai cÊp
m×nh, x· héi nµo th× cã h×nh th¸i h«n nh©n ®ã vµ
t-¬ng øng víi chÕ ®é h«n nh©n nhÊt ®Þnh. Ch¼ng
h¹n, x· héi phong kiÕn cã h×nh thøc h«n nh©n phong
kiÕn, mang b¶n chÊt cña h«n nh©n phong kiÕn. Trong
x· héi t- b¶n cã h×nh thøc h«n nh©n t- s¶n mang
b¶n chÊt cña x· héi t- s¶n. X· héi XHCN cã h×nh
thøc cña h«n nh©n x· héi chñ nghÜa.
ë n-íc ta hiÖn nay, h«n nh©n theo LuËt HN vµ G§
ViÖt Nam lµ sù liªn kÕt gi÷a mét ng-êi ®µn «ng vµ
mét ng-êi ®µn bµ trªn nguyªn t¾c hoµn toµn tù
nguyÖn, b×nh ®¼ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó
chung sèng víi nhau suèt ®êi, x©y dùng gia ®×nh h¹nh
phóc, d©n chñ, hoµ thuËn vµ bÒn v÷ng. Kho¶n 6, §iÒu
8 LuËt HN vµ G§ n¨m 2000 gi¶i thÝch: "H«n nh©n lµ
quan hÖ gi÷a ng-êi vî vµ chång sau khi ®· kÕt h«n".
* Kh¸i niÖm gia ®×nh: Réng h¬n kh¸i niÖm h«n
nh©n, h«n nh©n lµ mèi quan hÖ gi÷a nam vµ n÷, gi÷a
vî vµ chång, lµ tiÒn ®Ò x©y dùng gia ®×nh. X· héi
loµi ng-êi ®· tr¶i qua nhiÒu h×nh th¸i gia ®×nh
kh¸c nhau, gia ®×nh lµ s¶n phÈm cña x· héi, ®·
ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña
x· héi. Do vËy, gia ®×nh lµ h×nh ¶nh thu nhá cña
x· héi, lµ tÕ bµo cña x· héi. Trong mçi h×nh th¸i
kinh tÕ - x· héi kh¸c nhau mang tÝnh chÊt vµ kÕt

16. 16
cÊu cña gia ®×nh còng kh¸c nhau. Gia ®×nh XHCN lµ
h×nh th¸i cao nhÊt trong lÞch sö, chÕ ®é XHCN
quyÕt ®Þnh sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn cña gia ®×nh
XHCN. Quan hÖ b×nh ®¼ng vÒ mäi mÆt gi÷a vî chång
trong gia ®×nh XHCN ph¶n ¸nh mèi quan hÖ b×nh ®¼ng
gi÷a nam vµ n÷ trong gia ®×nh còng nh- ngoµi x·
héi.
ë ViÖt Nam Kho¶n 10, §iÒu 8 LuËt HN vµ G§ n¨m
2000 quy ®Þnh: "Gia ®×nh lµ tËp hîp nh÷ng ng-êi g¾n
bã víi nhau do h«n nh©n, quan hÖ huyÕt thèng hoÆc do
quan hÖ nu«i d-ìng lµm ph¸t sinh c¸c nghÜa vô vµ
quyÒn gi÷a hä víi nhau" [36, tr.13].
Nh- vËy, gia ®×nh cã thÓ gåm vî chång, con c¸i,
anh chÞ em, cha mÑ, «ng bµ… cïng chung sèng víi nhau,
cã quan hÖ huyÕt thèng hoÆc quan hÖ nu«i d-ìng. Trong
qu¸ tr×nh chung sèng ph¸t sinh c¸c quyÒn vµ nghÜa vô
®èi víi nhau. HN vµ G§ lµ nh÷ng hiÖn t-îng x· héi mµ
lu«n lu«n ®-îc c¸c nhµ triÕt häc, x· héi häc, sö häc,
luËt häc... nghiªn cøu. H«n nh©n lµ c¬ së cña gia
®×nh, cßn gia ®×nh lµ tÕ bµo cña x· héi, mµ trong ®ã
kÕt hîp chÆt chÏ, hµi hßa lîi Ých cña mçi c«ng d©n,
nhµ n-íc vµ x· héi. C.M¸c vµ Ph.¡ngghen ®· chøng
minh mét c¸ch khoa häc r»ng, HN vµ G§ lµ ph¹m trï
ph¸t triÓn theo lÞch sö, r»ng gi÷a chÕ ®é kinh tÕ -
x· héi vµ tæ chøc gia ®×nh cã mèi liªn quan trùc
tiÕp vµ chÆt chÏ. Trong t¸c phÈm "Nguån gèc cña gia
®×nh, cña chÕ ®é t- h÷u vµ Nhµ n-íc" (1884),

17. 17
Ph.¡ngghen ®· nhÊn m¹nh r»ng: ChÕ ®é gia ®×nh trong
x· héi phô thuéc vµo quan hÖ së h÷u thèng trÞ trong
x· héi ®ã vµ b-íc chuyÓn tõ h×nh th¸i gia ®×nh nµy
lªn h×nh th¸i gia ®×nh kh¸c cao h¬n suy cho cïng
®-îc quyÕt ®Þnh bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cña ®êi
sèng x· héi. B»ng t¸c phÈm ®ã, Ph.¡ngghen ®· lµm
thay ®æi quan ®iÓm tr-íc ®©y vÒ h×nh th¸i HN vµ G§
trong lÞch sö.
T¹i c¸c §iÒu 9, 10, 11, ch-¬ng X, LuËt H«n nh©n
vµ gia ®×nh n¨m 2000 quy ®Þnh viÖc kÕt h«n, ®Ó ®-îc
c«ng nhËn h«n nh©n hîp ph¸p; viÖc ®¨ng ký kÕt h«n
ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ viÖc ly
h«n còng nh- gi¶i quyÕt c¸c quan hÖ liªn quan ®Õn h«n
nh©n còng ®-îc tiÕn hµnh theo tr×nh tù ph¸p luËt nhÊt
®Þnh, c¸c b-íc ph¶i ®-îc tu©n thñ theo Bé luËt Tè
tông d©n sù khi gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò cô thÓ th× ®-îc
¸p dông theo LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh.
1.1.2.2. ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt ¸n
h«n nh©n vµ gia ®×nh - Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm
* VÒ kh¸i niÖm ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§:
Trong tæ chøc bé m¸y Nhµ n-íc Céng hßa x· héi
chñ nghÜa ViÖt Nam, Tßa ¸n lµ c¬ quan duy nhÊt cã
thÈm quyÒn xÐt xö. HiÕn ph¸p n¨m 1946, HiÕn ph¸p
®Çu tiªn cña Nhµ n-íc ViÖt Nam ®éc lËp, mÆc dï
kh«ng quy ®Þnh râ Tßa ¸n lµ c¬ quan xÐt xö, nh-ng
trªn tinh thÇn cña HiÕn ph¸p chóng ta còng cã thÓ
hiÓu Tßa ¸n lµ c¬ quan xÐt xö. C¸c b¶n HiÕn ph¸p

18. 18
1959, 1980 vµ 1992 ®· quy ®Þnh râ vÒ chøc n¨ng xÐt
xö cña Tßa ¸n, §iÒu 127, HiÕn ph¸p 1992 ®· quy
®Þnh: "Tßa ¸n NDTC, c¸c TAND ®Þa ph-¬ng, c¸c Tßa ¸n
qu©n sù vµ c¸c Tßa ¸n kh¸c do luËt ®Þnh lµ c¬ quan
xÐt xö cña n-íc CHXHCNVN" [29, tr.171]. Trªn c¬ së
HiÕn ph¸p, §iÒu 1, LuËt Tæ chøc TAND quy ®Þnh vÒ
chøc n¨ng xÐt xö cña Tßa ¸n: "Tßa ¸n xÐt xö nh÷ng
vô ¸n vÒ h×nh sù, d©n sù, HN vµ G§, lao ®éng, kinh
tÕ, hµnh chÝnh vµ gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc kh¸c theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt" [29, tr.7].
Trong qu¸ tr×nh xÐt xö tßa ¸n ph¶i ADPL ®Ó gi¶i
quyÕt c¸c vô ¸n. §èi víi c¸c vô ¸n HN vµ G§, Tßa ¸n
ph¶i ADPL ®Ó gi¶i quyÕt kÓ tõ kh©u ph©n lo¹i ®¬n,
thô lý ®¬n, ®iÒu tra, thu thËp chøng cø, x¸c minh,
®Þnh gi¸ tµi s¶n… cho ®Õn khi ®­a vô ¸n ra xÐt xö vµ
tïy tõng vô ¸n cô thÓ mµ ph©n lo¹i gi¶i quyÕt kh¸c
nhau nh-: QuyÕt ®Þnh di lý, vô ¸n t¹m ®×nh chØ, ®×nh
chØ, c«ng nhËn hßa gi¶i thµnh, c«ng nhËn thuËn t×nh
ly h«n hoÆc quyÕt ®Þnh ®-a vô ¸n ra xÐt xö.
Ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cô thÓ ®-îc
giao cho mét ThÈm ph¸n chÞu tr¸ch nhiÖm tõ khi nhËn
®¬n thô lý. Tr×nh tù c¸c b-íc gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
tr-íc ®©y ph¶i tu©n theo Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i
quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù n¨m 1986, nay ®-îc ¸p dông
theo Bé luËt Tè tông d©n sù n-íc CHXHCNVN n¨m 2004.
Theo quy ®Þnh khi ®-¬ng sù göi ®¬n ®Ò nghÞ gi¶i
quyÕt vô ¸n HN vµ G§ ®Õn TAND cÊp cã thÈm quyÒn gi¶i

19. 19
quyÕt, sau khi nhËn ®¬n Tßa ¸n tiÕn hµnh ph©n lo¹i
vµ thô lý gi¶i quyÕt theo tr×nh tù tè tông, nh- ®iÒu
tra thu thËp chøng cø vô ¸n, lùa chän QPPL, ra c¸c
quyÕt ®Þnh hoÆc ra b¶n ¸n buéc c¸c ®-¬ng sù thi hµnh
b»ng nhiÒu h×nh thøc nh-, tù nguyÖn thi hµnh hoÆc cã
sù c-ìng chÕ thi hµnh cña c¬ quan thi hµnh ¸n d©n
sù.
Ngoµi c¬ quan Tßa ¸n ADPL, gi¶i quyÕt ¸n HN vµ
G§ cßn cã sù tham gia cña ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n
(cïng cÊp) trong giai ®o¹n ®iÒu tra. KiÓm so¸t viÖc
tu©n theo ph¸p luËt trong ho¹t ®éng tè tông d©n sù,
nh- tham gia ®Þnh gi¸ tµi s¶n, yªu cÇu ®iÒu tra bæ
sung... tham gia phiªn tßa xÐt xö vµ ®-îc ph¸t biÓu
vÒ viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n, thùc hiÖn quyÒn c«ng tè
t¹i phiªn tßa. Tuy nhiªn, TAND lµ c¬ quan cã tr¸ch
nhiÖm chñ yÕu trong viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n HN vµ G§.
NÕu ViÖn kiÓm s¸t tõ chèi kh«ng tham gia giai ®o¹n
®iÒu tra vµ xÐt xö, th× vô ¸n vÉn ®-îc Toµ ¸n tiÕn
hµnh gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. HÇu hÕt
trong c¸c giai ®o¹n ADPL, ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n HN
vµ G§ do Tßa ¸n trùc tiÕp gi¶i quyÕt mµ kh«ng phô
thuéc vµo c¸c chñ thÓ kh¸c.
* §Æc ®iÓm cña ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i
quyÕt ¸n HN vµ G§
cña TAND:
¸p dông ph¸p luËt cña trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ
G§ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm nh- sau:

20. 20
- ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
chØ do c¸c c¬ quan nhµ n-íc cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh,
®ã lµ hÖ thèng TAND. Toµ ¸n lµ c¬ quan cã thÈm quyÒn
duy nhÊt cã quyÒn ADPL ®Ó gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§.
Toµ ¸n lµ c¬ quan duy nhÊt cã thÈm quyÒn ADPL ®Ó
gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n HN vµ G§.
- ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
®-îc tiÕn hµnh theo mét thñ tôc chÆt chÏ do ph¸p
luËt tè tông d©n sù vµ c¸c QPPL cña LuËt H«n nh©n vµ
gia ®×nh quy ®Þnh. Khi tiÕn hµnh gi¶i quyÕt mét vô
¸n HN vµ G§, c¸c tr×nh tù x©y dùng hå s¬ tõ kh©u thô
lý, ®iÒu tra, thu thËp chøng cø ®Õn khi ra quyÕt
®Þnh hoÆc vô ¸n ®-a ra xÐt ®Òu ph¶i tu©n theo c¸c
b-íc nh- ®· quy ®Þnh trong LuËt Tè tông d©n sù nh»m
®¶m b¶o quyÒn lîi hîp ph¸p cña c¸c bªn ®-¬ng sù.
- ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh quyÒn lùc cña nhµ n-íc,
Tßa ¸n ®-îc nhµ n-íc trao quyÒn ®Ó lùa chän c¸c QPPL
vµ ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§.
- ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh khoa häc vµ s¸ng t¹o do
ThÈm ph¸n vµ Héi ®ång xÐt xö thùc hiÖn. ChØ cã ThÈm
ph¸n, Héi ®ång xÐt xö trùc tiÕp gi¶i quyÕt vô ¸n HN
vµ G§ míi ®-îc ¸p dông c¸c QPPL, sao cho phï hîp vµ
khoa häc ®Ó gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§. Trong khu«n khæ
cña ph¸p luËt cho phÐp, ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n
d©n ADPL s¸ng t¹o, nghÜa lµ dùa vµo trÝ tuÖ vµ niÒm
tin néi t©m cña m×nh ®Ó ADPL.

21. 21
- ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
diÔn ra trªn ph¹m vi réng víi nhiÒu vô ¸n ®a d¹ng,
phøc t¹p. Tuy cïng mét lo¹i ¸n vÒ HN vµ G§ nh-ng
tÝnh chÊt tõng vô ¸n còng kh¸c nhau, trong c¸c vô ¸n
c¸c ®-¬ng sù cã thiÖn chÝ cïng nhau h-íng ®Õn gi¶i
quyÕt vô viÖc ®¬n gi¶n cã thÓ thùc hiÖn viÖc gi¶i
quyÕt vô ¸n trong mét thêi gian ng¾n, nh-ng nÕu cã
sù tranh chÊp th× vô viÖc ph¶i tu©n thñ theo c¸c
b-íc cña LuËt Tè tông d©n sù.
Dùa trªn c¬ së kh¸i niÖm ADPL vµ tõ sù ph©n tÝch
vÒ ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ nªu trªn, chóng
ta cã thÓ rót ra kh¸i niÖm: ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n
HN vµ G§ lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh tæ chøc, tÝnh
quyÒn lùc nhµ n-íc mµ trong ®ã nhµ n-íc th«ng qua
c¸c ThÈm ph¸n, hoÆc Héi ®ång xÐt xö c¨n cø vµo c¸c
quy ®Þnh cña ph¸p luËt h«n nh©n, gia ®×nh vµ c¸c quy
®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt ®Ó ra mét quyÕt ®Þnh c¸
biÖt, hoÆc mét b¶n ¸n lµm ph¸t sinh, thay ®æi, hoÆc
chÊm døt c¸c quan hÖ ph¸p luËt vÒ HN vµ G§.
1.2. c¸c giai ®o¹n vµ néi dung ¸p dông ph¸p luËt trong
gi¶i quyÕt ¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh
1.2.1. C¸c giai ®o¹n ¸p dông ph¸p luËt trong
gi¶i quyÕt ¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh
¸p dông ph¸p luËt gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ nãi
riªng cña TAND, lµ sù biÓu hiÖn cô thÓ cña ADPL nãi
chung. Do tÝnh ®a d¹ng cña tranh chÊp vÒ HN vµ G§
nh- mét bªn kiªn quyÕt xin ly h«n, mét bªn kiªn
quyÕt xin ®oµn tô, tranh chÊp con hoÆc tranh chÊp vÒ

22. 22
tµi s¶n trong h«n nh©n… cïng nh÷ng quy ®Þnh vÒ thñ
tôc tè tông khi gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n do ph¸p luËt
quy ®Þnh, nªn ADPL trong viÖc gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
cã bèn giai ®o¹n sau:
Mét lµ, ph©n tÝch nh÷ng t×nh tiÕt kh¸ch quan cña
vô ¸n HN vµ G§ lµm râ c¸c ®¨ng tr-ng ph¸p ph¸p lý
cña vô ¸n:
§©y lµ ho¹t ®éng ®Çu tiªn trong c¸c giai ®o¹n
ADPL, gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§. Trong ho¹t ®éng nµy,
Tßa ¸n ph¶i x¸c ®Þnh lo¹i viÖc, thÈm quyÒn thuéc Tßa
¸n cÊp nµo gi¶i quyÕt, hoÆc th«ng b¸o cho c¸c ®-¬ng
sù quyÒn ®-îc lùa chän Tßa ¸n. Do vËy, khi thô lý vô
¸n cÇn thu thËp c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn vô ¸n
nh- ®¬n ph¶i cã x¸c nhËn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng
n¬i c- tró, sao nép ®¨ng ký kÕt h«n, x¸c ®Þnh n¬i cã
hé khÈu c- tró hoÆc n¬i c- tró cuèi cïng cña ®-¬ng
sù, nguyÖn väng cña c¸c ®-¬ng sù lùa chän Toµ ¸n nµo
gi¶i quyÕt vµ c¸c giÊy tê kh¸c cã liªn quan ®Ó x¸c
®Þnh thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Toµ ¸n.
§Ó ph©n tÝch c¸c t×nh tiÕt kh¸ch quan cña vô
¸n HN vµ G§ th× ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra x¸c minh,
lµm râ néi dung vô ¸n. Tuy nhiªn, cã nh÷ng tr-êng
hîp kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra, mµ
xuÊt ph¸t tõ nguyªn t¾c quyÒn tù ®Þnh ®o¹t vµ nghÜa
vô chøng minh cña c¸c bªn ®-¬ng sù tù xuÊt tr×nh
chøng cø, c¸c ®-¬ng sù tù tháa thuËn ®-îc c¸c tranh
chÊp trong quan hÖ HN vµ G§, th× vô ¸n còng kh«ng
ph¶i tiÕn hµnh tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng ®iÒu tra, ®©y

23. 23
còng lµ ®Æc ®iÓm riªng cña vô ¸n HN vµ G§. VÝ dô:
Khi thô lý gi¶i quyÕt mét vô kiÖn xin ly h«n, Tßa ¸n
yªu cÇu nguyªn ®¬n vµ bÞ ®¬n cung cÊp c¸c lo¹i giÊy
tê cã liªn quan ®Õn quan hÖ h«n nh©n, c¸c ®-¬ng sù tù
viÕt vµo b¶n tù khai. Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô
¸n c¸c ®-¬ng sù tù tháa thuËn, ®Þnh ®o¹t ®-îc c¸c mèi
quan hÖ trong h«n nh©n th× Tßa ¸n ra quyÕt ®Þnh c«ng
nhËn viÖc tháa thuËn cña hä.
Trªn c¬ së kÕt qu¶ ®iÒu tra x¸c minh vô ¸n chñ
thÓ ADPL ph©n tÝch nh÷ng t×nh tiÕt kh¸ch quan cña vô
¸n HN vµ G§, lµm râ c¸c ®Æc tr-ng ph¸p lý cña vô ¸n
®Ó tiÕn hµnh c¸c b-íc tiÕp theo gi¶i quyÕt vô ¸n ®ã.
Hai lµ, lùa chän c¸c QPPL vÒ HN vµ G§, vÒ d©n
sù, vÒ tè tông d©n sù t-¬ng øng ®Ó gi¶i quyÕt vô ¸n
h«n nh©n vµ gia ®×nh.
Nãi chung viÖc lùa chän QPPL ®Ó ADPL ®-îc tiÕn
hµnh theo ý chÝ ®¬n ph-¬ng cña Toµ ¸n cã thÈm quyÒn,
kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ cña chñ thÓ bÞ ¸p dông,
®iÒu nµy ®-îc thÓ hiÖn rÊt râ ®èi víi viÖc ADPL trong
gi¶i quyÕt ¸n h×nh sù vµ gi¶i quyÕt vi ph¹m hµnh
chÝnh, nh-ng ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ vÒ
c¬ b¶n còng nh- vËy, song cã mét sè tr-êng hîp cã thÓ
trong khi gi¶i quyÕt vô ¸n c¸c ®-¬ng sù cã thÓ thùc
hiÖn quyÒn cña m×nh theo ph¸p luËt quy ®Þnh sÏ thay
®æi quan ®iÓm, nªn dÉn ®Õn vô ¸n kh«ng ph¶i tiÕp tôc
®iÒu tra, xÐt xö mµ cã thÓ ra mét trong c¸c quyÕt
®Þnh theo h-íng kh¸c phô thuéc vµo ý chÝ cña c¸c chñ
thÓ bÞ ADPL, nh-ng lùa chän c¸c QPPL vÉn lµ do c¬
quan toµ ¸n.

24. 24
Ba lµ, lµm s¸ng tá t- t-ëng vµ néi dung cña QPPL
h«n nh©n gia ®×nh vµ c¸c QPPL kh¸c khi ®-a ra ¸p
dông ®èi víi vô ¸n HN vµ G§.
§©y lµ qu¸ tr×nh vËn dông tæng hîp c¸c tri thøc
chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi, ®Æc biÖt lµ c¸c tri thøc
ph¸p lý. §Ó lµm s¸ng tá t- t-ëng néi dung c¸c quy
ph¹m liªn quan ®Õn lÜnh vùc HN vµ G§. Giai ®o¹n nµy
cña qu¸ tr×nh ADPL nh»m nhËn thøc ®óng ®¾n néi dung,
t- t-ëng cña QPPL ®-a ra ¸p dông, ®Ó gi¶i quyÕt ¸n HN
vµ G§. ViÖc ADPL ph¶i th«ng qua ng-êi cã thÈm quyÒn
khi ADPL.
Bèn lµ, ra quyÕt ®Þnh ¸p dông ph¸p luËt hoÆc ra
mét b¶n ¸n ®Ó gi¶i quyÕt vô ¸n HN vµ G§.
§©y lµ giai ®o¹n thÓ hiÖn kÕt qu¶ cña ba giai
®o¹n trªn, ë giai ®o¹n nµy Tßa ¸n cã thÈm quyÒn ra
quyÕt ®Þnh hoÆc b¶n ¸n ®Ó quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm,
quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña c¸c ®-¬ng sù ®ang cã tranh
chÊp trong quan hÖ h«n nh©n. V¨n b¶n ADPL nµy thÓ
hiÖn rÊt râ n¨ng lùc, tr×nh ®é cña ThÈm ph¸n vµ Héi
®ång xÐt xö khi ADPL. Bëi v×, trong giai ®o¹n nµy
c¸c ph¸n quyÕt cuèi cïng mang tÝnh ph¸p lý, ph¸n
quyÕt nµy chÝnh lµ viÖc vËn dông c¸c quy ®Þnh ph¸p
luËt vÒ lÜnh vùc HN vµ G§ ®Ó gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§.
QuyÕt ®Þnh ADPL ph¶i phï hîp víi QPPL ®-a ra ¸p
dông chø kh«ng thÓ xuÊt ph¸t tõ ý chÝ chñ quan hoÆc
t×nh c¶m c¸ nh©n cña ng-êi cã thÈm quyÒn, néi dung
quyÕt ®Þnh b¶n ¸n ph¶i râ rµng, chÝnh x¸c.
1.2.2. Néi dung ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt
trong gi¶i quyÕt ¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh

25. 25
Ho¹t ®éng ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ còng
rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, nh-ng quy vÒ nh÷ng néi
dung c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt, ho¹t ®éng ADPL trong thô lý, ®iÒu tra,
®×nh chØ vµ t¹m ®×nh chØ vô ¸n:
 Thô lý vô ¸n:
C¸ nh©n, c¬ quan, tæ chøc do Bé luËt Tè tông d©n
sù quy ®Þnh cã quyÒn khëi kiÖn vÒ viÖc HN vµ G§, yªu
cÇu Tßa ¸n cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt. §iÒu 27, 28 cña
Bé luËt Tè tông d©n sù quy ®Þnh nh÷ng lo¹i viÖc mµ
Tßa ¸n thô lý gi¶i quyÕt vô ¸n khi cã ®¬n khëi kiÖn
thuéc lÜnh vùc HN vµ G§ gåm:
- Ly h«n, tranh chÊp vÒ con nu«i, chia tµi s¶n
khi ly h«n.
- Tranh chÊp vÒ tµi s¶n chung cña vî chång trong
thêi kú h«n nh©n.
- Tranh chÊp vÒ thay ®æi ng-êi trùc tiÕp nu«i
con sau khi ly h«n.
- Tranh chÊp vÒ x¸c ®Þnh cha, mÑ cho con hoÆc x¸c
®Þnh con cho cha mÑ.
- Tranh chÊp vÒ cÊp d-ìng.
- Yªu cÇu hñy viÖc kÕt h«n tr¸i phÐp.
- Yªu cÇu c«ng nh©n thuËn t×nh ly h«n, nu«i con,
chia tµi s¶n khi ly h«n.
- Yªu cÇu c«ng nhËn sù tháa thuËn vÒ thay ®æi
ng-êi trùc tiÕp nu«i con sau khi ly h«n.

26. 26
- Yªu cÇu h¹n chÕ quyÒn cña cha mÑ ®èi víi con
ch-a thµnh niªn hoÆc quyÒn th¨m nom con sau khi ly
h«n.
- Yªu cÇu chÊm døt viÖc nu«i con nu«i.
- Yªu cÇu c«ng nhËn vµ cho thi hµnh t¹i ViÖt
Nam.
- C¸c tranh chÊp kh¸c vµ nh÷ng yªu cÇu kh¸c vÒ
HN vµ G§ mµ ph¸p luËt cã quy ®Þnh.
Trong thùc tÕ c¸c lo¹i viÖc tranh chÊp vÒ HN vµ
G§ khi c¸c ®-¬ng sù göi ®¬n ®Õn Tßa ¸n viÕt rÊt ®¬n
gi¶n Ýt c¸c th«ng tin ®Ó xem xÐt, thuéc lo¹i tranh
chÊp nµo, thuéc thÈm quyÒn Tßa ¸n nµo gi¶i quyÕt.
- Sau khi nhËn ®¬n khëi kiÖn vµ tµi liÖu, nh÷ng
chøng cø kÌm theo, nÕu xÐt thÊy vô ¸n thuéc thÈm
quyÒn gi¶i quyÕt cña Tßa ¸n th× th«ng b¸o cho ng-êi
khëi kiÖn biÕt ®Ó hä ®Õn Tßa ¸n lµm thñ tôc nép tiÒn
t¹m øng ¸n phÝ.
- Tßa ¸n dù tÝnh sè tiÒn t¹m øng ¸n phÝ, ghi vµo
phiÕu b¸o vµ giao cho ng-êi khëi kiÖn ®Ó hä nép tiÒn
t¹m øng ¸n phÝ. Trong thêi h¹n 15 ngµy kÓ tõ ngµy
nhËn ®-îc giÊy b¸o cña Tßa ¸n vÒ viÖc tiÒn t¹m øng
¸n phÝ, ng-êi khëi kiÖn ph¶i nép tiÒn t¹m øng ¸n
phÝ.
Tßa ¸n thô lý vô ¸n khi ng-êi khëi kiÖn nép cho
Tßa ¸n biªn lai t¹m thu tiÒn ¸n phÝ. NÕu tr-êng hîp
®-îc miÔn hoÆc kh«ng ph¶i nép tiÒn t¹m øng ¸n phÝ
th× Tßa ¸n ph¶i thô lý khi nhËn ®-îc ®¬n khëi kiÖn
vµ tµi liÖu chøng cø kÌm theo, nÕu cã.

27. 27
Kh¸c víi ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n
d©n sù t¹i §iÒu 37 quy ®Þnh: "NÕu thÊy vô ¸n thuéc
thÈm quyÒn cña m×nh, Tßa ¸n b¸o ngay cho nguyªn ®¬n
nép tiÒn t¹m øng ¸n phÝ, trong thêi h¹n 1 th¸ng kÓ
tõ ngµy nép ®¬n... Tßa ¸n thô lý vô ¸n kÓ tõ ngµy
nguyªn ®¬n nép tiÒn", nh-ng ®èi víi Bé luËt Tè tông
d©n sù t¹i §iÒu 167 quy ®Þnh: "Tßa ¸n ph¶i nhËn ®¬n
khëi kiÖn do ®-¬ng sù nép trùc tiÕp t¹i Tßa ¸n hoÆc
göi qua b-u ®iÖn vµ ph¶i ghi vµo sæ nhËn ®¬n. Trong
thêi h¹n 05 ngµy lµm viÖc, kÓ tõ ngµy nhËn ®-îc ®¬n
khëi kiÖn Tßa ¸n ph¶i xem xÐt vµ cã mét trong c¸c
quyÕt ®Þnh sau ®©y:
- TiÕn hµnh thñ tôc thô lý vô ¸n nÕu thuéc thÈm
quyÒn cña m×nh.
- ChuyÓn ®¬n khëi kiÖn cho Tßa ¸n cã thÈm quyÒn
vµ th«ng b¸o cho ng-êi khëi kiÖn, nÕu vô ¸n thuéc
thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Tßa ¸n kh¸c.
- Tr¶ l¹i ®¬n cho ng-êi khëi kiÖn, nÕu viÖc ®ã
kh«ng thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Tßa ¸n.
ViÖc tr¶ l¹i ®¬n th× ®-îc ph©n ra trong c¸c
tr-êng hîp:
- Ng-êi khëi kiÖn kh«ng cã quyÒn khëi kiÖn hoÆc
kh«ng cã n¨ng lùc hµnh vi tè tông d©n sù.
- Sù viÖc ®· ®-îc gi¶i quyÕt b»ng b¶n ¸n, quyÕt
®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Tßa ¸n hoÆc quyÕt
®Þnh ®· cã hiÖu lùc cña chÝnh quyÒn nhµ n-íc cã thÈm
quyÒn trõ tr-êng hîp Tßa ¸n b¸c ®¬n xin ly h«n, b¸c
®¬n xin thay ®æi nu«i con thay ®æi møc cÊp d-ìng...

28. 28
- Ch-a cã ®ñ ®iÒu kiÖn khëi kiÖn.
- Vô ¸n kh«ng thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña
Tßa ¸n...
Nh- vËy, khi thô lý ®¬n ®Ó gi¶i quyÕt vô ¸n, Tßa
¸n tr-íc khi thô lý cÇn ph¶i xem xÐt nhiÒu vÊn ®Ò
liªn quan nh- c¸c chøng tõ liªn quan ®Õn vô kiÖn,
thÈm quyÒn cña Tßa ¸n theo l·nh thæ, thÈm quyÒn cña
Tßa ¸n cÊp nµo ®-îc gi¶i quyÕt, ng-êi khëi kiÖn cã
quyÒn khëi kiÖn hay kh«ng, cã ®ñ n¨ng lùc d©n sù
kh«ng... ®ång thêi Tßa ¸n ph¶i thô lý theo ®óng
thêi h¹n cña Bé luËt Tè tông d©n sù quy ®Þnh.
 §iÒu tra vô ¸n:
§èi víi vô ¸n HN vµ G§, qu¸ tr×nh ®iÒu tra vô
¸n thuéc tr¸ch nhiÖm cña Tßa ¸n, Ch¸nh ¸n ph©n c«ng
cho mét ThÈm ph¸n trùc tiÕp gi¶i quyÕt vô ¸n, ®iÒu
tra thu thËp chøng cø, ®©y lµ giai ®o¹n rÊt quan
träng, khã kh¨n nhÊt trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô
¸n. Thu thËp ®-îc chøng cø ®Çy ®ñ, kh¸ch quan th×
Tßa ¸n míi cã thÓ ph¸n quyÕt chÝnh x¸c vµ ®óng ph¸p
luËt. Do ®ã, ®ßi hái ThÈm ph¸n ph¶i thËn träng khi
thu thËp chøng cø nh- c¸c b-íc chñ yÕu sau:
- ThÈm ph¸n tiÕn hµnh lÊy lêi khai ®-¬ng sù theo
§iÒu 86 Bé luËt Tè tông d©n sù, chØ tiÕn hµnh lÊy
lêi khai cña ®-¬ng sù khi ®-¬ng sù ch-a cã b¶n khai
hoÆc néi dung b¶n khai ch-a ®Çy ®ñ, râ rµng, ®-¬ng
sù ph¶i tù viÕt b¶n khai vµ ký tªn cña m×nh. Trong
tr-êng hîp ®-¬ng sù kh«ng thÓ tù viÕt ®-îc th× ThÈm

29. 29
ph¸n lÊy lêi khai cña ®-¬ng sù. ViÖc lÊy lêi khai
cña ®-¬ng sù chØ tËp trung vµo nh÷ng néi dung ®-¬ng
sù ch-a khai.
ViÖc lÊy lêi khai cña ®-¬ng sù còng cã thÓ ®-îc
thùc hiÖn t¹i trô së Tßa ¸n, trong nh÷ng tr-êng hîp
cÇn thiÕt cã thÓ lÊy lêi khai cña ®-¬ng sù ngoµi trô
së Tßa ¸n. Sau khi ghi xong, biªn b¶n ghi lêi khai
ph¶i ®-îc ng-êi khai tù ®äc l¹i hay nghe ®äc l¹i vµ
ký tªn hoÆc ®iÓm chØ. §-¬ng sù cã quyÒn söa ®æi, bæ
sung vµo biªn b¶n ghi lêi khai, ký tªn hoÆc ®iÓm chØ
x¸c nhËn vµ cã dÊu cña Tßa ¸n, nÕu nhiÒu b¶n th×
ph¶i cã dÊu gi¸p lai. Tr-êng hîp biªn b¶n ghi lêi
khai ë ngoµi trô së Tßa ¸n ph¶i cã ng-êi lµm chøng
hoÆc x¸c nhËn cña Uû ban nh©n d©n, c«ng an x·,
ph-êng, thÞ trÊn hoÆc c¬ quan, tæ chøc n¬i lËp biªn
b¶n. Ngoµi viÖc lÊy lêi khai cña ®-¬ng sù, khi xÐt
thÊy cÇn thiÕt ThÈm ph¸n tiÕn hµnh lÊy lêi khai, nÕu
ng-êi lµm chøng ch-a ®ñ 18 tuæi hoÆc n¨ng lùc hµnh
vi d©n sù cña hä bÞ h¹n chÕ th× ph¶i ®-îc tiÕn hµnh
lÊy lêi khai víi sù cã mÆt ng-êi ®¹i diÖn hoÆc ng-êi
®ang qu¶n lý tr«ng nom.
§èi víi vô ¸n ly h«n, khi cã tranh chÊp vÒ con,
nÕu con tõ 9 tuæi trë lªn, khi gi¶i quyÕt cÇn ph¶i
xem xÐt nguyÖn väng cña con.
Tõ kÕt qu¶ lÊy lêi khai nÕu thÊy cã m©u thuÉn
th× tiÕn hµnh cho ®èi chÊt gi÷a c¸c ®-¬ng sù víi
nhau nh»m lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò m©u thuÉn, viÖc

30. 30
®èi chÊt ph¶i ®-îc ghi l¹i thµnh biªn b¶n cã ch÷ ký
cña nh÷ng ng-êi tham gia ®èi chÊt.
- TiÕn hµnh ®iÒu tra x¸c minh, trong nh÷ng tr-êng
hîp vµ xÐt thÊy cÇn thiÕt Tßa ¸n tiÕn hµnh ®Õn tæ d©n
phè, Uû ban nh©n d©n, c¬ quan c«ng t¸c hoÆc n¬i c- tró
cña ®-¬ng sù ®Ó x¸c minh nh»m lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò liªn
quan ®Õn vô ¸n.
Cïng víi viÖc lÊy lêi khai nh- trªn th× còng
tiÕn hµnh thu thËp c¸c tµi liÖu kh¸c nh-:
- §¨ng ký kÕt h«n.
- B¶n sao giÊy khai sinh c¸c con.
- C¸c giÊy tê cã ý nghÜa chøng minh vÒ tµi s¶n.
- C¸c giÊy vay nî, giÊy cho vay.
- C¸c giÊy tê vÒ nhµ ®Êt vµ c¸c giÊy tê kh¸c cã
liªn quan ®Õn vô ¸n.
Bªn c¹nh ®ã, tïy thuéc vµo tõng vô ¸n cô thÓ mµ
Toµ ¸n quyÕt ®Þnh tr-ng cÇu gi¸m ®Þnh theo sù ®Ò
nghÞ cña c¸c bªn ®-¬ng sù hoÆc theo ®Ò nghÞ cña mét
bªn ®-¬ng sù. NÕu trong tr-êng hîp xÐt thÊy kÕt luËn
gi¸m ®Þnh ch-a ®Çy ®ñ, râ rµng th× Tßa ¸n ra quyÕt
®Þnh gi¸m ®Þnh bæ sung hoÆc gi¸m ®Þnh l¹i.
- §Þnh gi¸ tµi s¶n: Tµi s¶n cña c¸c bªn ®-¬ng sù
cã tranh chÊp vÒ gi¸, Tßa ¸n quyÕt ®Þnh thµnh lËp
héi ®ång ®Þnh gi¸ vµ tïy thuéc vµo lo¹i tµi s¶n cÇn
®Þnh gi¸ mµ tiÕn hµnh mêi c¸c thµnh viªn héi ®ång ®Þnh
gi¸ cho phï hîp.

31. 31
VÝ dô: §Þnh gi¸ vÒ nhµ ®Êt, ngoµi thµnh phÇn
®¹i diÖn c¬ quan tµi chÝnh th× ph¶i cã c¬ quan ®Þa
chÝnh, c¬ quan x©y dùng vµ cã ®¹i diÖn Uû ban nh©n
d©n cÊp ph-êng, x·, tæ d©n phè n¬i cã tµi s¶n ®Þnh
gi¸ chøng kiÕn viÖc ®Þnh gi¸. HoÆc nÕu ®Þnh gi¸ tµi
s¶n lµ « t« th× ph¶i cã thµnh viªn cña Së giao
th«ng cïng tiÕn hµnh ®Þnh gi¸, ®ång thêi ph¶i cã
mÆt c¸c bªn ®-¬ng sù trong buæi ®Þnh gi¸.
- §èi víi nh÷ng chøng cø thu thËp ë n¬i xa, Tßa
¸n cã thÓ ra quyÕt ®Þnh ñy th¸c ®Ó Tßa ¸n n¬i kh¸c
hoÆc c¬ quan cã thÈm quyÒn lÊy lêi khai cña ®-¬ng
sù, thÈm ®Þnh t¹i chç, ®Þnh gi¸ tµi s¶n hoÆc cã c¸c
biÖn ph¸p kh¸c ®Ó thu thËp chøng cø. Trong nh÷ng
tr-êng hîp cÇn thiÕt ph¸p luËt quy ®Þnh cho ¸p dông
c¸c biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi ®Ó b¶o vÖ chøng cø,
tr¸nh g©y thiÖt h¹i kh«ng thÓ kh¾c phôc ®-îc hoÆc
®¶m b¶o viÖc thi hµnh ¸n. C¸c biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m
thêi nh-:
- Giao ng-êi ch-a thµnh niªn cho c¸ nh©n hoÆc tæ
chøc tr«ng nom, nu«i d-ìng, ch¨m sãc, gi¸o dôc.
- Buéc thùc hiÖn tr-íc mét phÇn cÊp d-ìng.
- Kª biªn tµi s¶n ®ang tranh chÊp.
- CÊm chuyÓn dÞch vÒ quyÒn vÒ tµi s¶n ®ang tranh
chÊp.
- CÊm thay ®æi hiÖn tr¹ng tµi s¶n ®ang tranh
chÊp.

32. 32
- Phong táa tµi kho¶n t¹i ng©n hµng, tæ chøc tÝn
dông, kho b¹c nhµ n-íc ë n¬i göi.
- Phong táa tµi s¶n cña ng-êi cã nghÜa vô.
Qu¸ tr×nh ®iÒu tra cÇn tu©n thñ nghiªm ngÆt,
chÝnh x¸c c¸c quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông d©n sù
th× míi ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan, lµm râ b¶n chÊt sù
thËt kh¸ch quan cña vô viÖc.
 §×nh chØ vµ t¹m ®×nh chØ vô ¸n.
- Trong tr-êng hîp ®×nh chØ vô ¸n ¸p dông §iÒu
192 Bé luËt Tè tông d©n sù trong c¸c tr-êng hîp sau:
+ Nguyªn ®¬n hoÆc bÞ ®¬n chÕt, quyÒn vµ nghÜa vô
cña hä kh«ng ai thõa kÕ.
+ Ng-êi khëi kiÖn rót ®¬n khëi kiÖn vµ ®-îc Tßa
¸n chÊp nhËn hoÆc ng-êi khëi kiÖn kh«ng cã quyÒn
khëi kiÖn.
+ C¸c ®-¬ng sù tháa thuËn kh«ng yªu cÇu Tßa ¸n
gi¶i quyÕt tiÕp vô ¸n.
+ Nguyªn ®¬n triÖu tËp hîp lÖ ®Õn lÇn thø hai
vÉn v¾ng mÆt.
+ C¸c tr-êng hîp kh¸c do ph¸p luËt quy ®Þnh.
NÕu vô ¸n thuéc mét trong c¸c tr-êng hîp nªu
trªn, Toµ ¸n tiÕn hµnh ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, lµm râ
c¸c t×nh tiÕt trong vô ¸n, ®ång thêi ®èi chiÕu víi
ph¸p luËt hiÖn hµnh, lùa chän QPPL ®Ó ¸p dông ra
quyÕt ®Þnh ®×nh chØ ®èi víi vô ¸n ®ã.
HËu qu¶ ph¸p lý cña viÖc ®×nh chØ, nÕu ®×nh
chØ theo c¸c tr-êng hîp nh- nªu trªn, tiÒn t¹m øng
¸n phÝ ®-¬ng sù ®· nép ®-îc sung vµ c«ng quü nhµ

33. 33
n-íc. NÕu tr¶ l¹i ®¬n theo §iÒu 168 Bé luËt Tè tông
d©n sù tiÒn t¹m øng ¸n phÝ ®-îc tr¶ l¹i cho ng-êi ®·
nép.
- Tr-êng hîp t¹m ®×nh chØ gi¶i quyÕt vô ¸n ¸p
dông §189 Bé luËt Tè tông d©n sù trong c¸c tr-êng
hîp sau:
+ Mét bªn ®-¬ng sù mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù
mµ ch-a x¸c ®Þnh ng-êi ®¹i diÖn theo ph¸p luËt.
+ Nguyªn ®¬n ®Ò nghÞ t¹m ®×nh chØ cã lý do chÝnh
®¸ng.
+ CÇn ®îi kÕt qu¶ gi¶i quyÕt vô ¸n kh¸c cã liªn
quan hoÆc chê kÕt qu¶ ñy th¸c ®iÒu tra, chê kÕt qu¶
gi¸m ®Þnh.
+ C¸c tr-êng hîp kh¸c mµ ph¸p luËt cã quy ®Þnh.
Sau ®ã ph©n tÝch ®¸nh gi¸, lµm râ c¸c t×nh tiÕt
trong vô ¸n, ®èi chiÕu víi ph¸p luËt hiÖn hµnh, lùa
chän QPPL ®Ó ¸p dông ra quyÕt ®Þnh t¹m ®×nh chØ ®èi
víi vô ¸n ®ã.
HËu qu¶ cña viÖc t¹m ®×nh chØ, tiÒn t¹m øng ¸n
phÝ, lÖ phÝ cña ®-¬ng sù ®-îc göi vµo kho b¹c nhµ
n-íc vµ ®-îc xö lý khi Tßa ¸n tiÕp tôc gi¶i quyÕt vô
¸n. QuyÕt ®Þnh t¹m ®×nh chØ vµ ®×nh chØ cã thÓ bÞ
kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo tr×nh tù phóc thÈm.
Thø hai, ho¹t ®éng ADPL trong tr-êng hîp hßa
gi¶i thµnh.
Trong tr-êng hîp hßa gi¶i thµnh, sau khi tiÕn
hµnh thô lý vô ¸n HN vµ G§, Tßa ¸n tiÕn hµnh ®iÒu
tra vô ¸n còng tu©n theo c¸c b-íc nh- tr-êng hîp vô

34. 34
¸n ®×nh chØ vµ t¹m ®×nh chØ, nh-ng viÖc thu thËp c¸c
tµi liÖu chøng tõ cã liªn quan ®Õn vô ¸n ph¶i tïy
thuéc vµo tÝnh chÊt cña tõng vô viÖc ®ang gi¶i
quyÕt, nh÷ng vô ¸n ®¬n gi¶n th× néi dung ®iÒu tra dÔ
dµng h¬n nh÷ng vô phøc t¹p, khi ®· ®iÒu tra ®Çy ®ñ
lµm râ c¸c t×nh tiÕt kh¸ch quan trong vô ¸n, th× Tßa
¸n míi tiÕn hµnh hßa gi¶i.
ViÖc hßa gi¶i ph¶i tu©n quy ®Þnh t¹i §iÒu 180,
181, 185, 186 Bé luËt Tè tông d©n sù. Tßa ¸n triÖu
tËp c¸c bªn ®-¬ng sù ®Õn hßa gi¶i, gióp c¸c bªn ®i
®Õn tháa thuËn víi nhau vÒ c¸c vÊn ®Ò ®ang tranh
chÊp. Tr-íc khi tiÕn hµnh hßa gi¶i, ThÈm ph¸n ph¶i
n¾m v÷ng c¸c t×nh tiÕt néi dung cña vô ¸n, cÇn chñ
®éng chuÈn bÞ néi dung hßa gi¶i. §ång thêi ph¶i
th«ng b¸o cho c¸c ®-¬ng sù cã liªn quan, ng-êi ®¹i
diÖn cña ®-¬ng sù biÕt vÒ ®Þa ®iÓm, thêi gian, néi
dung c¸c vÊn ®Ò cÇn hßa gi¶i. Thµnh phÇn hßa gi¶i
còng ®-îc ph¸p luËt quy ®Þnh gåm: ThÈm ph¸n chñ tr×
phiªn hßa gi¶i, th- ký ghi néi dung biªn b¶n hßa
gi¶i. Trong vô ¸n cã nhiÒu ®-¬ng sù, mµ cã ®-¬ng sù
v¾ng mÆt trong phiªn hßa gi¶i, nh-ng c¸c ®-¬ng sù
kh¸c ®ång ý tiÕn hµnh hßa gi¶i vµ viÖc hßa gi¶i
kh«ng ¶nh h-ëng ®Õn quyÒn lîi, nghÜa vô cña ®-¬ng sù
v¾ng mÆt th× ThÈm ph¸n tiÕn hµnh hßa gi¶i gi÷a c¸c
®-¬ng sù cã mÆt, nÕu c¸c ®-¬ng sù ®Ò nghÞ ho·n phiªn
hßa gi¶i ®Ó cã mÆt tÊt c¶ c¸c ®-¬ng sù trong vô ¸n
th× ThÈm ph¸n ph¶i ho·n phiªn hßa gi¶i. Khi tiÕn

35. 35
hµnh hßa gi¶i, ThÈm ph¸n phæ biÕn cho c¸c ®-¬ng sù
biÕt c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt liªn quan ®Õn viÖc
gi¶i quyÕt vô ¸n ®Ó c¸c bªn liªn hÖ ®Õn quyÒn lîi vµ
nghÜa vô cña m×nh, ph©n tÝch hËu qu¶ ph¸p lý nÕu vô
¸n ph¶i xÐt xö, ®Ó hä tù tháa thuËn víi nhau vÒ viÖc
gi¶i quyÕt vô ¸n.
Sau ®ã ph©n tÝch ®¸nh gi¸, lµm râ c¸c t×nh
tiÕt trong vô ¸n, ®ång thêi n¾m ®-îc t©m t- nguyÖn
väng cña c¸c bªn ®-¬ng sù råi tiÕn hµnh hßa gi¶i. ë
®©y viÖc hßa gi¶i ®ßi hái ThÈm ph¸n ph¶i n¾m v÷ng
kiÕn thøc ph¸p luËt, cã sù hiÓu biÕt s©u réng vµ cã
kinh nghiÖm, cÇn ph¶i kiªn tr× ph©n tÝch, ®éng viªn
c¸c bªn h-íng ®Õn gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp th×
viÖc hßa gi¶i míi ®¹t ®-îc kÕt qu¶. Khi c¸c bªn
®-¬ng sù ®· tháa thuËn ®-îc víi nhau vÒ c¸c vÊn ®Ò
tranh chÊp, néi dung hßa gi¶i ph¶i ®-îc ghi l¹i
thµnh biªn b¶n vµ cã ch÷ ký cña c¸c bªn ®-¬ng sù,
cña th- ký vµ chñ täa phiªn hßa gi¶i theo quy ®Þnh
t¹i §iÒu 186 Bé luËt Tè tông d©n sù, hÕt 7 ngµy kÓ
tõ ngµy lËp biªn b¶n hßa gi¶i thµnh kh«ng cã ®-¬ng
sù nµo thay ®æi ý kiÕn th× Tßa ¸n ®èi chiÕu víi
ph¸p luËt hiÖn hµnh lùa chän QPPL ¸p dông §iÒu 187
Bé luËt Tè tông d©n sù ®Ó ra quyÕt ®Þnh c«ng nhËn
viÖc hßa gi¶i thµnh.
HiÖu lùc cña quyÕt ®Þnh c«ng nhËn hßa gi¶i
thµnh cã hiÖu lùc ph¸p luËt ngay sau khi ban hµnh vµ

36. 36
kh«ng bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo thñ tôc phóc
thÈm, nh-ng cã thÓ bÞ kh¸ng nghÞ theo thñ tôc gi¸m
®èc thÈm nÕu cã c¨n cø cho r»ng sù tháa thuËn ®ã lµ
nhÇm lÉn, lõa dèi, ®e däa hoÆc tr¸i ph¸p luËt, tr¸i
®¹o ®øc x· héi.
Thø ba, ho¹t ®éng ADPL trong tr-êng hîp thuËn
t×nh ly h«n.
Trong tr-êng hîp thuËn t×nh ly h«n, khi tiÕn
hµnh thô lý vô ¸n HN vµ G§, tiÕn hµnh ®iÒu tra vô
¸n còng ph¶i tu©n thñ c¸c b-íc nh- trªn, nh-ng
trong tr-êng hîp nµy, vô ¸n ly h«n nªn cÇn ph¶i
®iÒu tra thªm vÒ con c¸i nh- ®é tuæi c¸c con,
nguyÖn väng cña con khi bè mÑ ly h«n, vÒ tµi s¶n,
nî chung, nî riªng còng ph¶i ®-îc ®iÒu tra ®Çy ®ñ,
râ rµng. Trong tr-êng hîp nµy, vî chång cïng yªu
cÇu xin ly h«n mµ viÖc hßa gi¶i kh«ng thµnh, c¸c
®-¬ng sù thùc sù thÊy t×nh c¶m vî chång kh«ng cßn,
kh«ng cã kh¶ n¨ng ®oµn tô, hä tù nguyÖn ly h«n vµ
tháa thuËn ®-îc víi nhau c¸c mèi quan hÖ trong h«n
nh©n, nh- tháa thuËn vÒ chia tµi s¶n, nî chung,
viÖc tr«ng nom, nu«i d-ìng, ch¨m sãc, gi¸o dôc con,
th× Tßa ¸n lËp biªn b¶n ghi nhËn l¹i néi dung cña
sù tháa thuËn ®ã, ®ång thêi ®èi chiÕu víi ph¸p luËt
hiÖn hµnh ®Ó lùa chän QPPL vµ ADPL ®Ó ra quyÕt ®Þnh
c«ng nhËn viÖc thuËn t×nh ly h«n cña c¸c bªn ®-¬ng
sù.

37. 37
QuyÕt ®Þnh c«ng nhËn thuËn t×nh ly h«n cã hiÖu
lùc ph¸p luËt ngay sau khi ban hµnh vµ kh«ng bÞ
kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo thñ tôc phóc thÈm, nh-ng
cã thÓ bÞ kh¸ng nghÞ theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm nÕu
cã c¨n cø r»ng sù tháa thuËn ®ã lµ nhÇm lÉn, lõa dèi,
®e däa hoÆc tr¸i ph¸p luËt, tr¸i ®¹o ®øc x· héi.
Thø t-, ho¹t ®éng ADPL trong tr-êng hîp ®-a vô ¸n
ra xÐt xö b»ng mét b¶n ¸n:
§iÒu 28 LuËt Tæ chøc Toµ ¸n nh©n d©n n¨m 2002,
quy ®Þnh thÈm quyÒn cña TAND c¸c cÊp nh- sau:
- Phiªn tßa s¬ thÈm cña TAND huyÖn, quËn, thÞ
x·, thµnh phè thuéc tØnh (sau ®©y gäi chung lµ TAND
cÊp huyÖn).
- Phiªn tßa s¬ thÈm cña TAND cÊp tØnh.
- Phiªn tßa phóc thÈm nh÷ng vô ¸n mµ b¶n ¸n,
quyÕt ®Þnh s¬ thÈm ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña
Tßa ¸n cÊp huyÖn bÞ kh¸ng c¸o kh¸ng nghÞ theo quy
®Þnh cña ph¸p luËt.
- Gi¸m ®èc thÈm hoÆc t¸i thÈm nh÷ng vô ¸n mµ b¶n
¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc thi hµnh cña TAND cÊp
huyÖn bÞ kh¸ng nghÞ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Gi¶i quyÕt c¸c viÖc kh¸c theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt.
C¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ph©n
cÊp, ph©n tõng lo¹i vô viÖc cho c¸c cÊp Tßa ¸n gi¶i
quyÕt. Trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n HN vµ G§,
TAND cÊp huyÖn ®-îc gi¶i quyÕt theo tr×nh tù s¬ thÈm
vµ TAND cÊp tØnh cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n

38. 38
HN vµ G§ theo tr×nh tù tõ s¬ thÈm, phóc thÈm, gi¸m
®èc thÈm, t¸i thÈm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Th«ng th-êng nh÷ng vô ¸n ph¶i ®-a ra xÐt xö
th× tÝnh chÊt cña vô viÖc còng phøc t¹p h¬n, mÆt
kh¸c c¸c ®-¬ng sù còng kh«ng cã thiÖn trÝ h-íng ®Õn
gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp b»ng con ®-êng th-¬ng
l-îng, hßa gi¶i. Sau khi Tßa ¸n tiÕn hµnh thô lý vô
¸n HN vµ G§, ®iÒu tra, x¸c minh, thu thËp c¸c tµi
liÖu chøng tõ cã liªn quan ®Õn vô ¸n, yªu cÇu c¸c
bªn chøng minh nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tranh chÊp
tu©n theo c¸c b-íc nh- ®· nªu ë trªn. Khi ®· ®iÒu
tra ®Çy ®ñ, lµm râ c¸c t×nh tiÕt kh¸ch quan vô ¸n,
nÕu vô ¸n cã tµi s¶n ph¶i ®Þnh gi¸ tµi s¶n. Sau ®ã
tiÕn hµnh hßa gi¶i, ph©n tÝch ®Ó c¸c ®-¬ng sù tù
tháa thuËn víi nhau, nh-ng viÖc hßa gi¶i kh«ng ®i
®Õn kÕt qu¶. Sau khi ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c t×nh
tiÕt cña néi dung vô ¸n, ®ång thêi ®èi chiÕu víi
ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó lùa chän QPPL ®Ó ¸p dông
quyÕt ®Þnh ®-a vô ¸n ra xÐt xö.
Trong tr-êng hîp nµy, tõ khi thô lý ®Õn khi ®-a
vô ¸n ra xÐt xö ®©y lµ qu¸ tr×nh chuÈn bÞ xÐt xö,
ADPL ®Ó tiÕn hµnh xÐt xö vô ¸n HN vµ vµ G§ ph¶i tu©n
theo b-íc sau ®©y:
- Thñ tôc b¾t ®Çu phiªn tßa gåm cã:
+ Khai m¹c phiªn tßa.
+ Gi¶i thÝch yªu cÇu thay ®æi ng-êi tiÕn hµnh tè
tông, ng-êi gi¸m ®Þnh, ng-êi phiªn dÞch.

39. 39
+ Xem xÐt, quyÕt ®Þnh ho·n phiªn tßa khi cã
ng-êi v¾ng mÆt.
+ B¶o ®¶m tÝnh kh¸ch quan cña ng-êi lµm chøng.
- Thñ tôc hái t¹i phiªn tßa
+ Hái ®-¬ng sù vÒ thay ®æi, bæ sung vµ rót yªu
cÇu.
+ Nghe lêi tr×nh bµy cña ®-¬ng sù
+ Thø tù hái t¹i phiªn tßa: Nguyªn ®¬n, bÞ ®¬n,
ng-êi cã quyÒn lîi nghÜa vô liªn quan, ng-êi lµm
chøng.
+ C«ng bè c¸c tµi liÖu cña vô ¸n, xem xÐt vËt
chøng, hái ng-êi gi¸m ®Þnh.
+ KÕt thóc viÖc hái t¹i tßa.
- Tranh luËn t¹i phiªn tßa.
+ Tr×nh tù ph¸t biÓu tranh luËn.
+ Ph¸t biÓu sau khi tranh luËn vµ ®èi chÊt.
+ Ph¸t biÓu cña ViÖn kiÓm s¸t.
+ Trë l¹i viÖc hái (nÕu xÐt thÊy cÇn thiÕt).
- NghÞ ¸n vµ tuyªn ¸n
+ NghÞ ¸n.
+ Trë l¹i xÐt hái vµ tranh luËn.
+ Tuyªn ¸n, cÊp trÝch lôc cho ®-¬ng sù vµ c¬
quan cã liªn quan.
Ho¹t ®éng ADPL cña Héi ®ång xÐt xö ®èi víi vô ¸n
HN vµ G§ ®-îc hiÖn theo c¸c tr×nh tù nh- sau:
 Ho¹t ®éng ADPL theo tr×nh tù s¬ thÈm cña TAND
cÊp huyÖn.

40. 40
§©y lµ lÇn xÐt xö ®Çu tiªn ®èi víi ¸n HN vµ G§
vµ hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c lo¹i ¸n nµy ®Òu ®-îc xÐt xö ë
cÊp huyÖn. Tr-íc ®©y, viÖc ADPL gi¶i quyÕt ¸n HN vµ
G§ ë cÊp s¬ thÈm cña TAND cÊp huyÖn, theo ph¸p lÖnh
thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù n¨m 1989, tõ
ngµy 01- 01- 2005 tr×nh tù gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
®-îc ¸p dông theo Bé luËt Tè tông d©n sù n¨m 2004.
XÐt xö ¸n HN vµ G§ cña TAND cÊp huyÖn cã sè
l-îng vô ¸n nhiÒu, chiÕm ®a sè trong toµn tØnh vµ lµ
cÊp xÐt xö tõ kh©u chuÈn bÞ xÐt xö ®Õn khi xÐt xö
t¹i phiªn tßa. NÕu viÖc ADPL ®-îc chÝnh x¸c th× kÕt
qu¶ vô ¸n kh«ng bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo tr×nh
tù phóc thÈm vµ tr×nh tù gi¸m ®èc hoÆc vô ¸n kh«ng
bÞ d©y d-a kÐo dµi, h¹n chÕ t×nh tr¹ng qu¸ t¶i cho
Tßa ¸n cÊp trªn còng nh- viÖc khiÕu kiÖn v-ît cÊp.
§èi víi vô ¸n HN vµ G§, viÖc tranh chÊp sau khi
hßa gi¶i kh«ng thµnh mµ ph¶i ®-a ra tßa xÐt xö chñ
yÕu lµ tranh chÊp vÒ tµi s¶n sau ly h«n vµ tranh
chÊp quyÒn nu«i con, truy nhËn cha cho con. Giai
®o¹n hßa gi¶i lµm tèt th× sÏ h¹n chÕ sè l-îng ¸n vµ
thêi gian ë giai ®o¹n xÐt xö, tr¸nh tèn kÐm tiÒn cña
nhµ n-íc chi phÝ cho viÖc xÐt xö vµ c«ng t¸c thi
hµnh ¸n sau nµy.
Khi vô ¸n tiÕn hµnh ®-a ra xÐt xö, ph¶i tu©n thñ
theo c¸c b-íc nh- ®· nªu ë trªn. VÒ néi dung vô ¸n
cÇn ®-îc Héi ®ång chuÈn bÞ chu ®¸o nh- néi dung cÇn
hái, c¸ch hái nh- thÕ nµo, néi dung nµo cÇn hái
tr-íc... Trong qu¸ tr×nh hái ph¶i ®¶m b¶o kh¸ch

41. 41
quan, ®ång thêi tu©n theo trËt tù ph¸p luËt quy ®Þnh
vÒ thñ tôc hái t¹i phiªn tßa, tranh luËn t¹i phiªn
tßa, nghÞ ¸n vµ tuyªn ¸n.
Nh- vËy, ë tr×nh tù phiªn tßa s¬ thÈm cÊp
huyÖn, vô ¸n ®-îc xÐt xö lÇn ®Çu tiªn, vô ¸n tr-íc
khi ®-a ra xÐt xö ph¶i ®-îc ®iÒu tra mét c¸ch ®Çy
®ñ. T¹i phiªn toµ ph¶i ®-îc thÈm vÊn c¸c ®-¬ng sù
mét c¸ch kh¸ch quan, c¸c chøng cø ®Òu ®-îc ®-a ra
xem xÐt, c¸c b-íc tiÕn hµnh tè tông ®-îc t«n träng
vµ thùc hiÖn nghiªm tóc vµ tu©n thñ theo c¸c b-íc
mµ ph¸p luËt quy ®Þnh. ViÖc ADPL ph¶i chÝnh x¸c th×
míi ®¹t ®-îc kÕt qu¶ xÐt xö cao nhÊt, h¹n chÕ tíi
møc tèi ®a viÖc kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ lªn Tßa ¸n
cÊp trªn vµ tr¸ch ®-îc ¸n bÞ söa, hñy.
 Ho¹t ®éng ADPL theo tr×nh tù s¬ thÈm cña TAND
cÊp tØnh:
Mét sè vô ¸n HN vµ G§ thuéc thÈm quyÒn TAND cÊp
tØnh gi¶i quyÕt ®-îc quy ®Þnh t¹i Kho¶n 3, §iÒu 33
Bé luËt Tè tông d©n sù: "Nh÷ng tranh chÊp... cã
®-¬ng sù hoÆc tµi s¶n ë n-íc ngoµi, cÇn ñy th¸c t-
ph¸p cho c¬ quan l·nh sù cña ViÖt Nam ë n-íc ngoµi,
ñy th¸c cho Tßa ¸n n-íc ngoµi kh«ng thuéc thÈm quyÒn
gi¶i quyÕt cña TAND cÊp huyÖn". Kho¶n 2, §iÒu 34 Bé
luËt Tè tông d©n sù: "TAND cÊp tØnh cã thÈm quyÒn
gi¶i quyÕt theo thñ tôc s¬ thÈm nh÷ng vô viÖc thuéc
thÈm quyÒn cña TAND cÊp huyÖn, TAND cÊp tØnh lÊy lªn
®Ó gi¶i quyÕt”. §©y còng lµ cÊp s¬ thÈm xÐt xö vÒ ¸n

42. 42
HN vµ G§ ®Çu tiªn nh-ng thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt
cña TAND cÊp tØnh, do tÝnh chÊt vô ¸n cã tÝnh phøc
t¹p h¬n, cÇn ph¶i ®iÒu tra x¸c minh réng h¬n nh- ñy
th¸c t- ph¸p cho c¬ quan l·nh sù cña ViÖt Nam ë
n-íc ngoµi. T¹i C«ng v¨n sè 128/NCPL ngµy
14/12/1991 cña TANDTC th× TAND tØnh gi¶i quyÕt theo
thñ tôc s¬ thÈm c¸c vô ¸n trong ®ã cã ¸n HN vµ G§
nh- sau:
+ Khi cã ®-¬ng sù lµ ng-êi n-íc ngoµi, ng-êi
ViÖt Nam ë n-íc ngoµi.
+ Ng-êi ViÖt Nam ë n-íc ngoµi bao gåm nh÷ng
ng-êi mang quèc tÞch ViÖt Nam ®ang sinh sèng häc tËp
vµ lao ®éng ë ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam.
T¹i C«ng v¨n sè 82/TANDTC ngµy 07/11/1982 cña
TANDTC, nh÷ng vô ¸n thuéc thÈm quyÒn cña TAND cÊp
huyÖn mµ TAND cÊp tØnh lÊy lªn ®Ó gi¶i quyÕt ®ã lµ
c¸c vô ¸n trong ®ã cã ¸n HN vµ G§ nh-:
+ Nh÷ng vô ¸n vËn dông ph¸p luËt, chÝnh s¸ch cã
nhiÒu khã kh¨n phøc t¹p.
+ Nh÷ng vô ¸n ®iÒu tra thu thËp chøng cø cã
nhiÒu khã kh¨n hoÆc ph¶i gi¸m ®Þnh kü thuËt phøc
t¹p.
+ Nh÷ng vô ¸n viÖc xö lý cã nhiÒu khã kh¨n, cã ý
kiÕn kh¸c nhau vÒ chñ tr-¬ng xö lý gi÷a c¸c c¬ quan
h÷u quan ë ®Þa ph-¬ng.
+ Nh÷ng vô ¸n mµ ®-¬ng sù lµ c¸n bé chñ chèt ë
®Þa ph-¬ng, nh÷ng ng-êi cã uy tÝn t«n gi¸o mµ xÐt

43. 43
thÊy viÖc xÐt xö ë TAND cÊp huyÖn kh«ng cã lîi vÒ
chÝnh trÞ.
+ Ngoµi ra, TAND cÊp tØnh cßn cã thÓ theo yªu
cÇu cña ®-¬ng sù lÊy nh÷ng vô ¸n thuéc thÈm quyÒn
cña TAND cÊp huyÖn lªn ®Ó xÐt xö nÕu xÐt thÊy cã lý
do chÝnh ®¸ng.
Nh÷ng lo¹i vô viÖc thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt
s¬ thÈm cña TAND tØnh hoÆc nh÷ng vô viÖc thuéc Tßa
¸n cÊp s¬ thÈm, mµ TAND tØnh lÊy lªn ®Ó gi¶i quyÕt
theo tr×nh tù s¬ thÈm cña tØnh kh«ng nhiÒu vµ chØ
tËp trung ë mét sè thµnh phè lín. Khi gi¶i quyÕt vô
¸n theo tr×nh tù s¬ thÈm cña TAND tØnh còng ph¶i
tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c b-íc theo quy ®Þnh cña Bé
luËt Tè tông d©n sù, tõ khi thô lý ®¬n ®Õn ®Õn khi
ra quyÕt ®Þnh b»ng b¶n ¸n.
 Ho¹t ®éng ADPL theo tr×nh tù phóc thÈm cña
TAND tØnh:
Sau khi TAND cÊp huyÖn xÐt xö, quyÕt ®Þnh b¶n ¸n
vÒ HN vµ G§ bÞ kh¸ng c¸o, bÞ kh¸ng nghÞ, cÇn l-u ý
viÖc kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ®¶m b¶o thêi h¹n luËt
®Þnh, nh- thêi h¹n kh¸ng c¸o ®èi víi b¶n ¸n s¬ thÈm
lµ 15 ngµy, ®èi víi quyÕt ®Þnh t¹m ®×nh chØ lµ 7
ngµy. §ång thêi ng-êi kh¸ng c¸o ph¶i nép tiÒn t¹m
øng ¸n phÝ phóc thÈm theo quy ®Þnh ph¸p luËt, trõ
nh÷ng tr-êng hîp ®-îc miÔn hoÆc kh«ng ph¶i nép tiÒn
t¹m øng ¸n phÝ phóc thÈm. Thêi h¹n kh¸ng nghÞ cña
ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n cïng cÊp lµ 15 ngµy, cña

44. 44
ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n cÊp trªn trùc tiÕp lµ 30
ngµy kÓ tõ ngµy tuyªn ¸n.
Phóc thÈm lµ mét thñ tôc ADPL ®Ó xÐt xö do
TAND tØnh trùc tiÕp tiÕn hµnh xem xÐt l¹i tÝnh hîp
ph¸p vµ tÝnh cã c¨n cø cña quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n HN vµ
G§ cña TAND cÊp huyÖn ch-a cã hiÖu lùc ph¸p luËt v×
cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. §©y lµ lÇn xÐt xö thø hai
®èi víi vô ¸n, do vËy cÊp xÐt xö thø hai ph¶i xem
xÐt b¶n ¸n mét c¸ch thËn träng, ®èi t-îng cña phóc
thÈm lµ b¶n ¸n, lµ quyÕt ®Þnh s¬ thÈm. Tßa ¸n cã
thÈm quyÒn xÐt xö phóc thÈm ph¶i lµ TAND cÊp tØnh.
Gi¶i quyÕt vô ¸n theo tr×nh tù phóc thÈm trong
thùc tÕ chñ yÕu lµ c¸c vô ¸n do c¸c ®-¬ng sù thùc
hiÖn quyÒn kh¸ng c¸o, bëi kÕt qu¶ b¶n ¸n s¬ thÈm
kh«ng thÓ ®¸p øng nguyÖn väng cña mét trong c¸c
®-¬ng sù, c¸ biÖt mét sè Ýt ®-¬ng sù cè t×nh g©y khã
kh¨n cho bªn kia nªn thùc hiÖn quyÒn kh¸ng c¸o cña
m×nh ®Ó b¶n ¸n bÞ d©y d-a kÐo dµi. Khi tiÕn hµnh
gi¶i quyÕt vô ¸n HN vµ G§ ë cÊp phóc thÈm, ho¹t ®éng
ADPL xÐt xö ph¶i tu©n theo bèn giai ®o¹n nh- ho¹t
®éng ADPL ë cÊp s¬ thÈm, trong tõng giai ®o¹n ADPL
ph¶i hÕt søc thËn träng, ngoµi viÖc kiÓm tra l¹i
viÖc ADPL cña TAND cÊp huyÖn xem cã ®-îc chÝnh x¸c
hay kh«ng, kÕt qu¶ cña b¶n ¸n ®· thÊu t×nh ®¹t lý
ch­a… QuyÕt ®Þnh cña b¶n ¸n phóc thÈm ph¶i cã søc
thuyÕt phôc cao h¬n ®èi víi TAND cÊp huyÖn vµ c¸c
®-¬ng sù.

45. 45
Khi tiÕn hµnh ADPL xÐt xö phóc thÈm ®èi víi vô
¸n HN vµ G§ cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, Tßa ¸n cÊp
phóc thÈm cã quyÒn:
+ Gi÷ nguyªn ¸n s¬ thÈm.
+ Söa b¶n ¸n s¬ thÈm, nÕu thÊy viÖc ®iÒu tra ®·
®Çy ®ñ, nh-ng Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm gi¶i quyÕt vô ¸n
kh«ng ®óng ph¸p luËt.
+ Hñy b¶n ¸n s¬ thÈm vÒ HN vµ G§ ®Ó xÐt xö s¬
thÈm l¹i trong nh÷ng tr-êng hîp sau:
. ViÖc ®iÒu tra cña Tßa ¸n cÊp s¬ thÈm kh«ng ®Çy
®ñ mµ Tßa ¸n cÊp phóc thÈm kh«ng thÓ bæ sung ®-îc.
. Thµnh phÇn Héi ®ång xÐt xö kh«ng ®óng quy ®Þnh
ph¸p luËt.
. Cã vi ph¹m nghiªm träng kh¸c vÒ thñ tôc tè
tông.
+ Khi ®-¬ng sù ®Ò nghÞ.
+ Khi cã lý do chÝnh ®¸ng cña ®-¬ng sù.
+ Ng-êi kh¸ng c¸o rót toµn bé kh¸ng c¸o hoÆc
ViÖn kiÓm s¸t rót toµn bé kh¸ng nghÞ vµ trong c¸c
tr-êng hîp theo §iÒu 189; §iÒu 192 Bé luËt Tè tông
d©n sù.
Do vËy, khi xÐt xö theo tr×nh tù phóc thÈm, TAND
cÊp phóc thÈm kh«ng chØ ®¬n thuÇn ADPL ®Ó gi¶i quyÕt
vô ¸n, mµ cßn kiÓm tra l¹i viÖc ADPL cña TAND cÊp
huyÖn, do ®ã cÊp phóc thÈm khi ADPL cÇn ph¶i xem xÐt
kü l-ìng, thËn träng, khi xÐt xö s¬ thÈm Héi ®ång
xÐt xö chØ cã mét ThÈm ph¸n, nh-ng Héi ®ång xÐt xö

46. 46
cÊp phóc thÈm gåm 3 ThÈm ph¸n vµ quyÕt ®Þnh cña phóc
thÈm cã hiÖu lùc ph¸p luËt kÓ tõ ngµy ra quyÕt ®Þnh.
 Ho¹t ®éng ADPL theo tr×nh tù gi¸m ®èc thÈm hoÆc
t¸i thÈm:
- Ho¹t ®éng ADPL theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm
®èi víi nh÷ng quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n HN vµ G§ ®· cã hiÖu
lùc ph¸p luËt: C¨n cø vµo ph¸p luËt vµ ADPL ®Ó xem
xÐt l¹i b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Tßa ¸n ®· cã hiÖu lùc
ph¸p luËt nh-ng bÞ kh¸ng nghÞ v× ph¸t hiÖn cã vi
ph¹m ph¸p luËt nghiªm träng trong viÖc gi¶i quyÕt vô
¸n.
Nh÷ng tr-êng hîp xö l¹i theo thñ tôc gi¸m ®èc
thÈm ®ã lµ quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n vÒ HN vµ G§ cña Tßa ¸n
®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng nghÞ theo thñ tôc
gi¸m ®èc thÈm khi cã c¨n cø sau:
+ KÕt luËn trong b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh kh«ng phï
hîp víi nh÷ng t×nh tiÕt kh¸ch quan cña vô ¸n.
+ Cã vi ph¹m nghiªm träng thñ tôc tè tông.
+ Cã sai lÇm nghiªm träng trong viÖc ADPL.
XÐt xö gi¸m ®èc thÈm kh«ng ph¶i lµ cÊp xÐt xö
thø ba, nªn tr×nh tù xÐt xö gi¸m ®èc thÈm c¬ b¶n
kh¸c víi xÐt xö s¬ thÈm, phóc thÈm. Tr×nh tù kh¸ng
nghÞ cho ®Õn viÖc xÐt xö gi¸m ®èc thÈm, b¶n ¸n chØ
tr¶i qua mét cÊp xÐt xö vµ kh«ng bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng
nghÞ theo tr×nh tù phóc thÈm. Khi ph¸t hiÖn b¶n ¸n,
quyÕt ®Þnh vÒ HN vµ G§ ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cÇn
xem xÐt l¹i theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm nh-: §-¬ng sù
hoÆc c¸ nh©n, c¬ quan, tæ chøc kh¸c cã quyÒn ph¸t

47. 47
hiÖn vi ph¹m ph¸p luËt trong b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña
Tßa ¸n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ th«ng b¸o b»ng
v¨n b¶n cho nh÷ng ng-êi cã quyÒn kh¸ng nghÞ gåm
Ch¸nh ¸n TAND tØnh, ViÖn tr-ëng VKSND tØnh, Ch¸nh ¸n
TANDTC, ViÖn tr-ëng VKSNDTC. Khi xem xÐt theo thñ
tôc gi¸m ®èc thÈm ®èi víi vô ¸n HN vµ G§. Héi ®ång
xÐt xö gi¸m ®èc thÈm cã thÈm quyÒn sau:
+ Kh«ng chÊp nhËn kh¸ng nghÞ vµ gi÷ nguyªn b¶n
¸n, quyÕt ®Þnh vÒ HN vµ G§ ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt.
+ Gi÷ nguyªn b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh vÒ HN vµ G§ ®óng
ph¸p luËt cña Tßa ¸n cÊp d-íi.
+ Hñy b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh vÒ HN vµ G§ cã hiÖu lùc
ph¸p luËt ®Ó ®iÒu tra xÐt xö l¹i tõ giai ®o¹n ®Çu.
+ Hñy b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh vÒ HN vµ G§ cña Tßa ¸n
®· xÐt xö vô ¸n vµ ®×nh chØ vô ¸n.
Nh- vËy, ho¹t ®éng ADPL theo thñ tôc gi¸m ®èc
thÈm ®èi víi ¸n HN vµ G§ cã ý nghÜa rÊt lín, ®ã lµ
tr×nh tù ®Ó th¸o gì gi¶i quyÕt nh÷ng sai lÇm cña
quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n vÒ HN vµ G§ cña Tßa ¸n ®· cã hiÖu
lùc ph¸p luËt nh»m gãp phÇn b¶o vÖ quyÒn lîi vµ lîi
Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n, lîi Ých hîp ph¸p cña Nhµ
n-íc, ®ång thêi th«ng qua thñ tôc gi¸m ®èc thÈm,
gióp cho Tßa ¸n cÊp trªn thÊy ®-îc nh÷ng sai sãt cña
Tßa ¸n cÊp d-íi trong ho¹t ®éng ADPL gi¶i quyÕt ¸n
HN vµ G§. Tõ ®ã cã nh÷ng tæng kÕt, ®óc rót kinh
nghiÖm vµ cã sù chØ ®¹o h-íng dÉn c«ng t¸c nghiÖp vô
trong viÖc vËn dông ph¸p luËt ®èi víi Tßa ¸n cÊp
d-íi ®Ó gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§.

48. 48
- Ho¹t ®éng ADPL theo thñ tôc t¸i thÈm lµ xÐt
l¹i quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n vÒ HN vµ G§ ®· cã hiÖu lùc
ph¸p luËt nh-ng bÞ kh¸ng nghÞ v× cã nh÷ng t×nh tiÕt
míi ®-îc ph¸t hiÖn cã thÓ lµm thay ®æi c¬ b¶n néi
dung cña quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n, mµ Tßa ¸n vµ c¸c ®-¬ng
sù kh«ng biÕt ®-îc khi ra b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®ã.
Nh÷ng c¨n cø ®Ó kh¸ng nghÞ theo thñ tôc t¸i thÈm
nh÷ng quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n vÒ HN vµ G§ cña Tßa ¸n ®·
cã hiÖu lùc ph¸p luËt nh- sau:
+ Ph¸t hiÖn ®-îc t×nh tiÕt quan träng cña vô ¸n,
mµ ®-¬ng sù kh«ng thÓ biÕt ®-îc trong qu¸ tr×nh gi¶i
quyÕt vô ¸n HN vµ G§.
+ Cã c¬ së chøng minh kÕt luËn cña ng-êi gi¸m
®Þnh, ng-êi phiªn dÞch kh«ng ®óng sù thËt hoÆc cã
gi¶ m¹o chøng cø.
+ ThÈm ph¸n, HTND, KiÓm s¸t viªn cè ý lµm sai
lÖch hå s¬ vô ¸n hoÆc cè ý kÕt luËn tr¸i ph¸p luËt.
+ B¶n ¸n cña Tßa ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh cña c¬ quan
nhµ n-íc mµ Tßa ¸n c¨n cø vµo ®ã ®Ó gi¶i quyÕt vô ¸n
®· bÞ hñy bá.
Ho¹t ®éng ADPL cña Héi ®ång t¸i thÈm cã c¸c
quyÒn ®èi víi vô ¸n HN vµ G§ nh- sau:
+ Kh«ng chÊp nhËn kh¸ng nghÞ vµ gi÷ nguyªn quyÕt
®Þnh, b¶n ¸n HN vµ G§ ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt.
+ Hñy b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh vÒ HN vµ G§ ®· cã hiÖu
lùc ph¸p luËt ®Ó xÐt xö s¬ thÈm l¹i theo thñ tôc do
Bé luËt Tè tông d©n sù quy ®Þnh.
+ Hñy b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh vÒ HN vµ G§ ®· cã hiÖu
lùc ph¸p luËt vµ ®×nh chØ gi¶i quyÕt vô ¸n.

49. 49
Khi ph¸t hiÖn cã t×nh tiÕt míi cña vô ¸n, ®-¬ng
sù hoÆc c¸ nh©n c¬ quan, tæ chøc kh¸c cã quyÒn ph¸t
hiÖn t×nh tiÕt míi cña vô ¸n vµ th«ng b¸o b»ng v¨n
b¶n cho ng-êi cã thÈm quyÒn kh¸ng nghÞ.
Ho¹t ®éng ADPL theo thñ tôc t¸i thÈm trong gi¶i
quyÕt ¸n HN vµ G§ còng ph¶i tu©n theo tr×nh tù Bé
luËt Tè tông d©n sù. Qua ho¹t ®éng ADPL theo thñ tôc
t¸i thÈm gióp cho Tßa ¸n söa ch÷a ®-îc nh÷ng thiÕu
sãt trong b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p
luËt.
Ngoµi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n theo tr×nh tù s¬
thÈm vµ phóc thÈm th× ADPL theo tr×nh tù gi¸m ®èc
thÈm vµ t¸i thÈm víi môc ®Ých nh»m ®Ó ADPL trong
gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n vÒ HN vµ G§ ®-îc chÝnh x¸c h¬n.
- VÊn ®Ò chuyÓn quyÕt ®Þnh, b¶n ¸n HN vµ G§ cã
hiÖu lùc ph¸p luËt cho c¬ quan thi hµnh ¸n:
Tr-íc ®©y thi hµnh ¸n d©n sù thuéc thÈm quyÒn
cña Tßa ¸n, nh-ng ngµy 01-6-1993 ph¸p luËt thi hµnh
¸n d©n sù cã hiÖu lùc thay thÕ Ph¸p lÖnh thi hµnh ¸n
d©n sù n¨m 1989 th× thÈm quyÒn thi hµnh ¸n thuéc c¬
quan thi hµnh ¸n d©n sù. Sau khi quyÕt ®Þnh vµ b¶n
¸n vÒ HN vµ G§ cã hiÖu lùc, ph¸p luËt quy ®Þnh Tßa
¸n ph¶i cã tr¸ch nhiÖm chuyÓn giao cho c¬ quan thi
hµnh ¸n d©n sù b¶n ¸n vµ quyÕt ®Þnh vÒ HN vµ G§ ®Ó
c¬ quan thi hµnh ¸n cã tr¸ch nhiÖm thi hµnh. Thêi
h¹n chuyÓn giao quyÕt ®Þnh vµ b¶n ¸n ®-îc ph¸p luËt
quy ®Þnh nh- sau:

50. 50
+ §èi víi xÐt xö s¬ thÈm trong thêi h¹n m-êi
ngµy kÓ tõ ngµy tuyªn ¸n, khi ¸n cã hiÖu lùc ph¸p
luËt Toµ ¸n ph¶i göi ¸n v¨n cho c¬ quan thi hµnh ¸n.
+ §èi víi xÐt xö phóc thÈm trong thêi h¹n m-êi
l¨m ngµy kÓ tõ ngµy ra b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh phóc thÈm,
Tßa ¸n cÊp phóc thÈm ph¶i göi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh
phóc thÈm cho c¬ quan thi hµnh ¸n d©n sù cã thÈm
quyÒn.
+ §èi víi xÐt xö gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm trong
thêi h¹n n¨m ngµy kÓ tõ ngµy ra quyÕt ®Þnh, Héi ®ång
gi¸m ®èc thÈm ph¶i göi quyÕt ®Þnh gi¸m ®èc thÈm cho
c¬ quan thi hµnh ¸n d©n sù cã thÈm quyÒn.
Nh- vËy, trong thêi h¹n xem xÐt theo tr×nh tù
gi¸m ®èc thÈm vµ t¸i thÈm, nÕu b¶n ¸n s¬ thÈm kh«ng
bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo tr×nh tù phóc thÈm,
th× b¶n ¸n cã hiÖu lùc vÉn ®-îc ®-a ra thi hµnh ¸n.
KÕt luËn ch-¬ng 1
¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§
cña TAND lµ mét lÜnh vùc cña ADPL nãi chung. Trong
®ã t¸c gi¶ tr×nh bµy kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm ADPL trong
gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§, ®ång thêi ph©n tÝch c¸c giai
®o¹n cña qu¸ tr×nh ADPL gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§, nªu
lªn néi dung ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§, ®Ó
lµm c¬ së lý luËn cho viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ë
ch-¬ng 2 vµ ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p ë ch-¬ng 3.

51. 51
Ch-¬ng 2
thùc tr¹ng ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i quyÕt
¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh cña toµn ¸n nh©n d©n
ë tØnh th¸i nguyªn
2.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi vµ c¬ cÊu tæ
chøc cña Tßa ¸n nh©n d©n ë tØnh Th¸i Nguyªn
2.1.1. §Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cã
¶nh h-ëng ®Õn viÖc ¸p dông ph¸p luËt trong gi¶i
quyÕt ¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh cña Tßa ¸n nh©n d©n ë
tØnh Th¸i Nguyªn
Th¸i Nguyªn lµ mét tØnh thuéc miÒn nói vµ Trung
du B¾c Bé, phÝa B¾c gi¸p tØnh B¾c K¹n, phÝa §«ng Nam
gi¸p tØnh B¾c Giang, phÝa §«ng B¾c gi¸p tØnh L¹ng
S¬n, phÝa Nam gi¸p Thñ ®« Hµ Néi, phÝa T©y gi¸p tØnh
Tuyªn Quang, phÝa T©y Nam gi¸p tØnh VÜnh Phóc. ë vÞ
trÝ nµy, Th¸i Nguyªn lµ ®iÓm tiÕp gi¸p, lµ cÇu nèi
gi÷a ®ång b»ng ch©u thæ s«ng Hång víi c¸c tØnh vïng
nói phÝa B¾c. V× vËy, vÒ mÆt qu©n sù, Th¸i Nguyªn
võa lµ cöa ngâ ®i vµo vïng ViÖt B¾c, võa lµ l¸ ch¾n,
"lµ phªn dËu cña kinh thµnh Th¨ng Long".
Tr-íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m 1945, Th¸i Nguyªn lµ
tØnh n»m trong c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ViÖt B¾c. Trong
kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, Th¸i Nguyªn trë thµnh thñ ®«
kh¸ng chiÕn cña c¶ n-íc. Tõ n¨m 1956 ®Õn n¨m 1976,
Th¸i Nguyªn lµ thñ phñ cña khu tù trÞ ViÖt B¾c. XuÊt
ph¸t tõ yªu cÇu cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu

52. 52
n-íc, thùc hiÖn NghÞ quyÕt ngµy 21/4/1965 cña Uû ban
Th-êng vô Quèc héi n-íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa,
tØnh Th¸i Nguyªn hîp nhÊt víi tØnh B¾c K¹n thµnh
tØnh B¾c Th¸i.
Ngµy 29/2/1978, Quèc héi khãa VI n-íc Céng hßa
x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ra nghÞ quyÕt t¸ch hai
huyÖn Ng©n S¬n vµ Chî R· (nay lµ huyÖn Ba BÓ) khái
tØnh B¾c Th¸i, s¸p nhËp vµo tØnh Cao B»ng. Tr-íc yªu
cÇu cña sù nghiÖp ®æi míi, ngµy 6/11/1996, t¹i kú
häp thø 10, Quèc héi (khãa IX) n-íc Céng hßa x· héi
chñ nghÜa ViÖt Nam ra nghÞ quyÕt vÒ ph©n chia l¹i
®Þa giíi hµnh chÝnh mét sè tØnh, B¾c Th¸i ®-îc t¸ch
thµnh hai tØnh Th¸i Nguyªn vµ B¾c K¹n.
TØnh Th¸i Nguyªn hiÖn nay cã tæng diÖn tÝch tù
nhiªn lµ 3.541,1km2, víi 9 ®¬n vÞ hµnh chÝnh trùc
thuéc, gåm 7 huyÖn (Phó B×nh, Phæ Yªn, §ång Hû, Vâ
Nhai, §¹i Tõ, Phó L-¬ng, §Þnh Hãa), thµnh phè Th¸i
Nguyªn vµ thÞ x· S«ng C«ng. Toµn tØnh cã 180 ®¬n vÞ
hµnh chÝnh x·, ph-êng, thÞ trÊn. §Þa h×nh Th¸i
Nguyªn chia lµm ba vïng: vïng Trung du gåm: thµnh
phè Th¸i Nguyªn, thÞ x· S«ng C«ng, c¸c huyÖn Phæ Yªn,
Phó B×nh; vïng nói gåm c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ,
Phó L-¬ng, §ång Hû; vïng cao lµ huyÖn Vâ Nhai. HÖ
thèng ®µo t¹o gåm 6 tr-êng ®¹i häc, 16 tr-êng cao
®¼ng, trung häc d¹y nghÒ.
§Þnh c- vµ sinh sèng l©u ®êi trªn vïng ®Êt Th¸i
Nguyªn cã 8 d©n téc chÝnh víi gÇn 1.084.000® ng-êi.
Trong ®ã d©n téc Kinh cã sè l-îng ®«ng nhÊt (kho¶ng

53. 53
75,5%), d©n téc Tµy (kho¶ng 10,7%), d©n téc Nïng
(kho¶ng 5,2%), d©n téc Dao (kho¶ng 2,5%), d©n téc
S¸n D×u (kho¶ng 2,3%), c¸c d©n téc kh¸c (H.M«ng,
Hoa, Th¸i) chiÕm gÇn 5% d©n sè cña tØnh. MÆc dï mçi
d©n téc ®Òu cã ®Æc ®iÓm riªng vÒ tiÕng nãi, phong
tôc tËp qu¸n, nh-ng tÊt c¶ ®Òu cã nÐt t-¬ng ®ång,
hßa nhËp, t¹o nªn mét céng ®ång ®oµn kÕt g¾n bã
trong ®Êu tranh chÕ ngù thiªn nhiªn, chèng thï trong
giÆc ngoµi. B¶o vÖ nÒn ®éc lËp tù do cña Tæ quèc vµ
x©y dùng cuéc sèng Êm no h¹nh phóc.
Ngµy 3/2/1930, §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ra ®êi,
t¹o ra mét b-íc ngoÆt vÜ ®¹i trong lÞch sö c¸ch m¹ng
ViÖt Nam. Lµ ®Þa bµn chiÕn l-îc quan träng, Th¸i
Nguyªn sím nhËn ®-îc sù quan t©m cña §¶ng. Ngay tõ
khi chi bé §¶ng Céng s¶n ®Çu tiªn trong tØnh ®-îc
thµnh lËp cuèi n¨m 1936, d-íi sù l·nh ®¹o cña Trung
-¬ng §¶ng, nh÷ng ng-êi céng s¶n Th¸i Nguyªn ®· l·nh
®¹o nh©n d©n hßa vµo cuéc ®Êu tranh ®ßi d©n sinh,
d©n chñ, ®ßi tù do, c¬m ¸o, hßa b×nh (1936-1939);
vËn ®éng nh©n d©n trong tØnh h-ëng øng cuéc khëi
nghÜa B¾c S¬n (1940); x©y dùng c¨n cø ®Þa B¾c S¬n -
Vâ Nhai, thµnh lËp Trung ®éi Cøu quèc qu©n II - mét
trong nh÷ng ®¬n vÞ tiÒn th©n cña Qu©n ®éi nh©n d©n
ViÖt Nam anh hïng; ph¸t ®éng ®Êu tranh vò trang
chèng khñng bè, b¶o vÖ c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng; khëi
nghÜa tõng phÇn, tiÕn tíi tæng khëi nghÜa giµnh
chÝnh quyÒn trong toµn tØnh.

54. 54
B-íc vµo cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p
x©m l-îc, Th¸i Nguyªn ®-îc chän lµm n¬i x©y Khu an
toµn (ATK) t¹i huyÖn §Þnh Hãa cho c¸c c¬ quan Trung
-¬ng §¶ng, ChÝnh phñ... ë vµ l·nh ®¹o sù nghiÖp
kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc trong c¶ n-íc. §©y lµ mét
nhiÖm vô nÆng nÒ nh-ng còng hÕt søc vÎ vang. §Ó thùc
hiÖn nhiÖm vô träng ®¹i nµy, §¶ng bé Th¸i Nguyªn ®·
qu¸n triÖt s©u s¾c ®-êng lèi kh¸ng chiÕn "toµn d©n,
toµn diÖn, tr-êng kú vµ tù lùc c¸nh sinh" cña §¶ng
®Õn c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n; kh¼ng ®Þnh niÒm
tin cho nh©n d©n vµo th¾ng lîi cña cuéc kh¸ng chiÕn;
®éng viªn nh©n d©n tÝch cùc tham gia ho¹t ®éng kh¸ng
chiÕn. Tr¶i qua thùc tiÔn c¸ch m¹ng, §¶ng bé vµ nh©n
d©n c¸c d©n téc Th¸i Nguyªn hÕt søc tù hµo v× ®· hoµn
thµnh xuÊt s¾c träng tr¸ch §¶ng giao phã; b¶o vÖ
tuyÖt ®èi an toµn cho c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp,
c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ Nhµ n-íc tr-íc sù
bao v©y, tÊn c«ng, ph¸ ho¹i cña kÎ thï.
Th¸i Nguyªn cßn lµ ®Þa bµn ®øng ch©n cña c¸c ®¬n
vÞ bé ®éi chñ lùc, lµ n¬i ra ®êi nhiÒu chñ tr-¬ng
chiÕn l-îc cña §¶ng vµ ChÝnh phñ chØ ®¹o toµn quèc
kh¸ng chiÕn. §Æc biÖt, t¹i TØn Keo thuéc x· Phó §×nh
(§Þnh Hãa), ngµy 6/12/1953, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh
cïng Bé ChÝnh trÞ quyÕt ®Þnh më ChiÕn dÞch §iÖn Biªn
Phñ lÞch sö.
Trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n-íc, b¸m
s¸t ®-êng lèi kh¸ng chiÕn cña Trung -¬ng §¶ng, §¶ng
bé Th¸i Nguyªn tiÕp tôc lµm tèt c«ng t¸c tuyªn

55. 55
truyÒn, gi¸o dôc, ®éng viªn søc ng-êi, søc cña trong
nh©n d©n phôc vô s¶n xuÊt, chiÕn ®Êu, gãp phÇn ®¸nh
th¾ng hai cuéc chiÕn tranh ph¸ ho¹i b»ng kh«ng qu©n
vµ h¶i qu©n cña ®Õ quèc Mü, b¶o vÖ miÒn B¾c x· héi
chñ nghÜa, chi viÖn ®¾c lùc cho chiÕn tr-êng miÒn
Nam ®¸nh Mü th¾ng lîi.
Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu n-íc, 48.278
ng-êi con -u tó cña nh©n d©n c¸c d©n téc Th¸i Nguyªn
®· lªn ®-êng cÇm sóng b¶o vÖ Tæ quèc, trong ®ã cã
7.792 ng-êi ®· anh dòng hy sinh, gÇn 5.000 ng-êi ®Ó
l¹i mét phÇn x-¬ng m¸u trªn c¸c chiÕn tr-êng. Hµng
v¹n tÊn l-¬ng thùc, thùc phÈm cña Th¸i Nguyªn ®-îc
huy ®éng cho kh¸ng chiÕn trong ®iÒu kiÖn ®êi sèng
cña nh©n d©n cßn gÆp mu«n vµn khã kh¨n... TÊt c¶
®iÒu ®ã cho thÊy, trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü
cøu n-íc, chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng cña §¶ng bé
vµ nh©n d©n c¸c d©n téc Th¸i Nguyªn ®· ®-îc ph¸t huy
tíi cao ®é.
C«ng lao vµ thµnh tÝch ®ãng gãp to lín cña §¶ng
bé vµ nh©n d©n c¸c d©n téc Th¸i Nguyªn trong hai
cuéc kh¸ng chiÕn ®· ®-îc §¶ng vµ Nhµ n-íc ghi nhËn:
45 tËp thÓ ®-îc tuyªn d-¬ng danh hiÖu "§¬n vÞ anh
hïng lùc l-îng vò trang", 18 c¸ nh©n (cã sinh qu¸n,
tró qu¸n trªn ®Þa bµn tØnh) ®-îc tuyªn d-¬ng danh
hiÖu "Anh hïng lùc l-îng vò trang nh©n d©n" vµ "Anh
hïng lao ®éng", 131 Bµ mÑ ®-îc phong tÆng danh hiÖu
"Bµ mÑ ViÖt Nam anh hïng".

56. 56
B-íc vµo thêi kú ®æi míi, §¶ng bé Th¸i Nguyªn
tiÕp tôc ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®-îc trong
nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn, biÕn chñ nghÜa anh hïng c¸ch
m¹ng trong chiÕn ®Êu thµnh chñ nghÜa anh hïng c¸ch
m¹ng trong lao ®éng dùng x©y quª h-¬ng ®Êt n-íc.
Tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn vÞ trÝ ®Þa lý tù
nhiªn, kinh tÕ - x· héi ®· cã nh÷ng ¶nh h-ëng tíi
viÖc ADPL trong ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ cña
TAND ë tØnh Th¸i Nguyªn nh- sau:
- ¶nh h-ëng do ®Æc thï vÒ ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù
nhiªn vµ kinh tÕ - x· héi.
Th¸i Nguyªn lµ mét tØnh miÒn nói trung du B¾c
Bé, gi¸p víi 6 tØnh phÝa B¾c, cã diÖn tÝch tù nhiªn
3.541,1km2, réng h¬n so víi mét sè tØnh ë cïng khu
vùc B¾c Bé, víi 9 ®¬n vÞ hµnh chÝnh ®-îc chia thµnh
3 vïng: vïng trung du gåm 4 ®¬n vÞ hµnh chÝnh, vïng
nói cã 4 ®¬n vÞ hµnh chÝnh, vïng cao cã 1 ®¬n vÞ.
§Þnh c- vµ sinh sèng trªn vïng ®Êt Th¸i Nguyªn cã 8
d©n téc kh¸c nhau víi sù ph©n bè vÞ trÝ ®Þa lý nh-
vËy g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c«ng t¸c ®iÒu tra, x¸c
minh, ®Þnh gi¸, viÖc triÖu tËp c¸c ®-¬ng sù còng gÆp
rÊt nhiÒu khã kh¨n (giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n, c«ng
t¸c v¨n th- chuyÓn chËm...), cã nh÷ng tr-êng hîp rÊt
vÊt v¶ míi t×m ®Õn ®-îc nhµ ®-¬ng sù, nh-ng tõ xa
thÊy c¸n bé Tßa ¸n ®Õn hä l¹i bá ®i kh«ng tiÕp, viÖc
tiÕp xóc lÊy lêi khai, ®iÒu tra ADPL ®èi víi mét sè
tr-êng hîp gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Víi vÞ trÝ ®Þa lý

57. 57
tiÕp gi¸p víi nhiÒu tØnh nªn cã nhiÒu ®Çu mèi giao
th«ng qua tØnh, bªn c¹nh ®ã cßn cã c¸c vïng khai
th¸c kho¸ng s¶n nh- vµng vµ c¸c kim lo¹i kh¸c. Do
vËy, c¸c lo¹i téi ph¹m vÒ an toµn trËt tù x· héi ®Òu
gia t¨ng. Khi lo¹i téi ph¹m vÒ h×nh sù t¨ng th× ¸n
HN vµ G§ còng t¨ng theo nh- lý do xin ly h«n, mét
bªn ®i c¶i t¹o, mét bªn ®i cai nghiÖn... ë mçi vïng
kh¸c nhau, nh÷ng tranh chÊp trong quan hÖ h«n nh©n
còng kh¸c nhau, do ®iÒu kiÖn sèng ë c¸c khu vùc vµ
c¸c vïng n«ng th«n kh¸c nhau, tr×nh ®é d©n trÝ thÊp,
viÖc tuyªn truyÒn gi¸o dôc ph¸p luËt ch-a tèt, mét sè
c«ng d©n nhËn thøc thÊp, Ýt am hiÓu vÒ x· héi, Ýt cã
®iÒu kiÖn xem s¸ch b¸o, nghe ®µi, nªn nh÷ng kiÕn thøc
vÒ ph¸p luËt nãi chung vµ LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh
nãi riªng cßn rÊt h¹n chÕ. Tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ vÞ
trÝ ®Þa lý, kinh tÕ - x· héi ®· ¶nh h-ëng ®Õn qu¸
tr×nh ADPL trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ nh- ADPL
trong thô lý, ®iÒu tra thu thËp chøng cø ®Õn giai
®o¹n xÐt xö ®èi víi lo¹i ¸n nµy ë vïng cao, vïng nói
gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. Kh¸c víi vô ¸n h×nh sù, khi
chuÈn bÞ xÐt xö ®èi víi c¸c bÞ c¸o ®-îc t¹i ngo¹i,
Toµ ¸n b¸o gäi mµ cè t×nh kh«ng ®Õn th× Tßa ¸n cã
quyÒn ra lÖnh b¾t giam ®Ó chê xÐt xö, ®èi víi ¸n HN
vµ G§ th× ph¸p luËt kh«ng cho phÐp lµm nh- vËy, ®ã
còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn mét sè
vô ¸n bÞ kÐo dµi.

58. 58
- Tõ n¨m 1996, do ph©n chia l¹i ®Þa giíi hµnh
chÝnh tØnh Th¸i Nguyªn míi ®-îc t¸ch ra tõ tØnh B¾c
Th¸i, mét sè c¸n bé, ThÈm ph¸n vµ l·nh ®¹o Tßa ¸n
chuyÓn lªn c«ng t¸c t¹i TAND tØnh B¾c K¹n, nªn ®éi
ngò c¸n bé Tßa ¸n cña tØnh Th¸i Nguyªn thiÕu vÒ sè
l-îng vµ chÊt l-îng, c¸n bé vÉn ch-a ®-îc kiÖn toµn
phï hîp víi ®ßi hái thùc tiÔn, l-îng thÈm ph¸n trùc
tiÕp ADPL ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n vÒ HN vµ G§ rÊt
máng.
MÆt kh¸c, viÖc h-íng dÉn cô thÓ cña c¸c ®¹o luËt
cßn chËm, tËp huÊn n©ng cao c«ng t¸c nghiÖp vô cho
c¸n bé lµm c«ng t¸c xÐt xö cßn Ýt, l-îng th«ng tin
vÒ khoa häc ph¸p luËt ®èi víi ng-êi d©n cßn thÊp,
c¸c v¨n b¶n míi ®-îc th-êng xuyªn ban hµnh, nh-ng
nh÷ng v¨n b¶n ®ã ®Õn tay nh÷ng chñ thÓ ADPL cßn
chËm.
- Ngoµi nh÷ng yÕu tè vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, vÒ con
ng-êi th× ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt cña ngµnh Tßa ¸n
còng nh- kinh phÝ ho¹t ®éng còng ¶nh h-ëng tíi ho¹t
®éng cña ngµnh Tßa ¸n nãi chung vµ cña TAND ë Th¸i
Nguyªn nãi riªng. Trong giai ®o¹n nÒn kinh tÕ cña
®Êt n-íc tõ bao cÊp chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr-êng,
tr-íc nh÷ng khã kh¨n cña ®Êt n-íc còng ®· ¶nh h-ëng
®Õn ngµnh Tßa ¸n cña tØnh Th¸i Nguyªn, nh- c¬ së vËt
chÊt, ph-¬ng tiÖn lµm viÖc cßn nhiÒu thiÕu thèn vµ
bÊt cËp, phßng xö ¸n cña c¸c Tßa ¸n cÊp huyÖn chñ
yÕu lµ nhµ cÊp 4 ®· cò, kh«ng t¹o ®-îc vÎ uy nghi

59. 59
trang träng cña mét phiªn tßa. §Õn n¨m 2000 ®-îc sù
quan t©m cña nhµ n-íc cho x©y dùng l¹i, nªn c¸c
huyÖn míi cã trô së t-¬ng ®èi khang trang, c¸c
ph-¬ng tiÖn ®Ó phôc vô cho c«ng viÖc cßn s¬ sµi,
viÖc øng dông nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nh- tin häc
vµo c«ng t¸c qu¶n lý cña Tßa ¸n ë n-íc ta cßn h¹n
chÕ, mçi Tßa ¸n cÊp huyÖn chØ cã mét m¸y tÝnh phôc vô
cho c«ng t¸c v¨n phßng, ch-a khai th¸c hÕt c¸c tÝnh
n¨ng t¸c dông phôc vô cho c«ng t¸c. HÖ thèng m¸y tÝnh
cña Tßa ¸n tØnh vµ Tßa ¸n cÊp huyÖn ch-a ®-îc nèi
m¹ng ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c chuyªn m«n. Kinh phÝ
dµnh cho ho¹t ®éng nghiÖp vô cßn h¹n chÕ, kh«ng ®¸p
øng ®-îc nhu cÇu c«ng viÖc thùc tiÔn. Sè l-îng ¸n nãi
chung hiÖn nay t¨ng c¸c vô ¸n vÒ HN vµ G§ cµng ngµy
cµng phøc t¹p h¬n, song c¸c chi phÝ kh¸c nh- chi båi
d-ìng cho Héi thÈm cßn thÊp, ch-a ®éng viªn khuyÕn
khÝch hä tham gia xÐt xö. Tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ së
vËt chÊt cßn h¹n chÕ còng lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h-ëng
®Õn hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh ADPL trong ho¹t ®éng gi¶i
quyÕt ¸n HN vµ G§.
Nh- vËy, tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ vÞ trÝ ®Þa lý,
®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi, viÖc s¸p nhËp, t¸ch tØnh
míi vµ ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt ®· t¸c ®éng ¶nh
h-ëng ®Õn ho¹t ®éng cña ngµnh Tßa ¸n nãi chung vµ
viÖc ADPL trong ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ nãi
riªng cña tØnh Th¸i Nguyªn.

60. 60
2.1.2. VÒ c¬ cÊu tæ chøc cña Tßa ¸n nh©n d©n ë
tØnh Th¸i Nguyªn
Tõ th¸ng 11/ 1996 tØnh Th¸i Nguyªn ®-îc t¸ch ra
tõ tØnh B¾c Th¸i mét sè c¸n bé vµ l·nh ®¹o chuyÓn
lªn c«ng t¸c t¹i tØnh B¾c K¹n. Tõ ®ã ®Õn nay, hµng
n¨m hÖ thèng tæ chøc Tßa ¸n ë tØnh Th¸i Nguyªn lu«n
®-îc kiÖn toµn vµ chia lµm 2 cÊp: CÊp huyÖn cã 9 Toµ
¸n, trong ®ã cã 7 TAND huyÖn vµ 1 TAND thÞ x·, 1
TAND thµnh phè, cÊp tØnh cã TAND tØnh, trong ®ã cã
Tßa H×nh sù, Tßa D©n sù, Tßa Lao ®éng, Tßa Kinh tÕ,
Tßa Hµnh chÝnh, Phßng kiÓm tra gi¸m ®èc, Phßng thi
hµnh hµnh ¸n h×nh sù vµ V¨n phßng Tßa ¸n. Theo sè
liÖu thèng kª chÝnh thøc ®Õn hÕt n¨m 2005, ngµnh
TAND tØnh Th¸i Nguyªn cã 143 c¸n bé, trong ®ã cã 61
ThÈm ph¸n, Toµ ¸n tØnh cã 56 c¸n bé, trong ®ã cã 20
ThÈm ph¸n, cã 19 ThÈm ph¸n tr×nh ®é ®¹i häc, 01 cao
®¼ng, vÒ tr×nh ®é chÝnh trÞ cã 02 cö nh©n chÝnh trÞ,
01cao cÊp chÝnh trÞ, 13 trung cÊp chÝnh trÞ, cã 05
c¸n bé ®ang häc cao häc LuËt t¹i Hµ Néi. TAND huyÖn
cã 87 c¸n bé trong ®ã cã 41 ThÈm ph¸n; cã 38 ThÈm
ph¸n tr×nh ®é ®¹i häc, 03 ThÈm ph¸n tr×nh ®é cao
®¼ng. Tr×nh ®é chÝnh trÞ: 01 cö nh©n chÝnh trÞ, 29
trung cÊp chÝnh trÞ, 100% c¸c ThÈm ph¸n lµ ®¶ng viªn
vµ cã tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô lµ §¹i häc, cao
®¼ng. Ngoµi ra, c¸c TAND ë Th¸i Nguyªn cßn cã 208
HTND ë c¶ 2 cÊp Tßa ¸n tham gia vµo ho¹t ®éng xö xÐt
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. So s¸nh víi thêi ®iÓm

61. 61
míi ch-a t¸ch tØnh (11/1996), tæng sè c¸n bé Tßa ¸n
tØnh Th¸i Nguyªn lµ 129, trong ®ã ë TAND tØnh cã 38
c¸n bé, TAND huyÖn cã 91 c¸n bé. Nh- vËy trong nh÷ng
n¨m qua, TAND cña Th¸i Nguyªn ®· ®¹t ®-îc nh÷ng
thµnh tùu lín trong viÖc x©y dùng vµ kiÖn toµn bé
m¸y tæ chøc, ®éi ngò c¸n bé nhÊt lµ ®èi víi TAND
tØnh, tõ tæng sè 129 c¸n bé ®Õn nay ®· t¨ng lªn 143
c¸n bé, kh«ng nh÷ng t¨ng vÒ sè l-îng c¸n bé mµ chÊt
l-îng c¸n bé ®· ®-îc n©ng lªn nh- tr×nh ®é nghiÖp vô
vÒ chuyªn m«n, còng nh- tr×nh ®é vÒ chÝnh trÞ [55].
Chñ thÓ ADPL trong ho¹t ®éng xÐt xö ¸n HN vµ G§
cña TAND tØnh Th¸i Nguyªn chØ bao gåm c¸c ThÈm ph¸n
vµ c¸c th- ký Tßa ¸n vµ thÈm tra viªn. Theo quy ®Þnh
cña LuËt söa ®æi bæ sung LuËt tæ chøc tßa ¸n n¨m
2002, ñy ban thÈm ph¸n TAND cÊp tØnh gåm Ch¸nh ¸n,
c¸c phã ch¸nh ¸n vµ c¸c ThÈm ph¸n ®-îc Ch¸nh ¸n Tßa
¸n tèi cao bæ nhiÖm tham gia Uû ban ThÈm ph¸n theo
®Ò nghÞ cña Ch¸nh ¸n Tßa ¸n tØnh. HiÖn nay, Uû ban
ThÈm ph¸n cña TAND tØnh Th¸i Nguyªn gåm cã 6 ThÈm
ph¸n gåm cã Ch¸nh ¸n, 02 phã ch¸nh ¸n vµ 03 ThÈm
ph¸n (®ã lµ 01 ch¸nh tßa d©n sù, 01 ch¸nh tßa h×nh
sù vµ 01 tr-ëng phßng kiÓm tra gi¸m ®èc). HTND cña
ngµnh Tßa ¸n tØnh cã 208 ng-êi, trong ®ã HTND cña
Tßa ¸n tØnh cã 32 ng-êi.
C¸c TAND cÊp huyÖn ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c
kh«ng ph©n c«ng chuyªn nghiÖp trong gi¶i quyÕt vµ
xÐt xö c¸c lo¹i ¸n, do vËy lµ chñ thÓ ADPL trong

62. 62
gi¶i quyÕt tÊt c¶ c¸c lo¹i ¸n. Víi sè l-îng tõ 32
®Õn 41 ThÈm ph¸n, trong n¨m tõ n¨m 2000 ®Õn 2004
TAND cÊp huyÖn, cÊp tØnh Th¸i Nguyªn ®· gi¶i quyÕt
vµ xÐt xö 2.448 vô ¸n vÒ HN vµ G§, sè l-îng ¸n chñ
yÕu ë cÊp huyÖn, thÞ x·, thµnh phè. Tßa d©n sù cña
TAND tØnh Th¸i Nguyªn ®· gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ theo
tr×nh tù phóc thÈm 224, vµ gi¶i quyÕt theo thñ tôc
gi¸m ®èc thÈm lµ 23 vô ¸n [57].
Nh- vËy, c¬ cÊu tæ chøc cña c¸c TAND ë Th¸i
Nguyªn lµ kh¸ chÆt chÏ nªn ®· hoµn thµnh nhiÖm vô
trong gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§. Do sè l-îng ¸n HN vµ
G§ t¨ng lªn hµng n¨m trªn ®Þa bµn tØnh Th¸i Nguyªn,
nªn c¬ cÊu tæ chøc vµ biªn chÕ ThÈm ph¸n còng cÇn
t¨ng ®Ó ®¸p øng ®-îc yªu cÇu cña c«ng viÖc trong
thêi gian tíi.
§Ó ®¸p øng yªu cÇu gi¶i quyÕt sè l-îng ¸n t¨ng
hµng n¨m, còng nh- l-îng ¸n sÏ nhiÒu h¬n khi t¨ng
thÈm quyÒn xÐt xö cho TAND cÊp huyÖn, trong nh÷ng
n¨m tíi. TAND ë Th¸i Nguyªn ®· chó träng c«ng t¸c
®µo t¹o, båi d-ìng c¸n bé ®Ó t¹o nguån bæ nhiÖm ThÈm
ph¸n, hµng n¨m mçi TAND cÊp huyÖn ®-îc cö tõ 1 ®Õn 2
c¸n bé cã n¨ng lùc, phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt ®Ó häc líp
®µo t¹o nghiÖp vô, xÐt xö t¹i Häc viÖn t- ph¸p vµ cö
®i häc trung cÊp chÝnh trÞ. Bªn c¹nh ®ã, thùc hiÖn
tèt viÖc lu©n chuyÓn c¸n bé gi÷a TAND tØnh vµ TAND
cÊp huyÖn. TAND tØnh sÏ ®iÒu chuyÓn mét sè ThÈm ph¸n
cã n¨ng lùc xuèng lµm Ch¸nh ¸n, phã ch¸nh ¸n cÊp

63. 63
huyÖn, ®Ò nghÞ bæ nhiÖm mét sè c¸n bé th- ký ®· cã
®ñ n¨ng lùc phÈm chÊt ®Ó lµm ThÈm ph¸n cÊp huyÖn.
§-îc sù ®ång ý cña Uû ban Th-êng vô Quèc héi vÒ viÖc
t¨ng thÈm quyÒn cho Tßa ¸n cÊp huyÖn. Tõ n¨m 2003
®Õn n¨m 2009, TAND tØnh Th¸i Nguyªn sÏ kiÖn toµn c¬
së vËt chÊt, nh- ph-¬ng tiÖn trô së lµm viÖc vµ
chuÈn bÞ vÒ c«ng t¸c c¸n bé ®Ó s½n sµng ®ãn nhËn
viÖc t¨ng thÈm quyÒn cho mét sè TAND cÊp huyÖn, TAND
thµnh phè, cßn l¹i ë tØnh Th¸i Nguyªn
§Ó lµm tèt c«ng t¸c ADPL trong viÖc gi¶i quyÕt
¸n HN vµ G§ cña tØnh Th¸i Nguyªn th× tr-íc hÕt ph¶i
lµm tèt c«ng t¸c tæ chøc nh- ®èi víi TAND ë tØnh, vÒ
c¬ cÊu tæ chøc cÇn ph¶i s¾p xÕp hîp lý, biªn chÕ
ThÈm ph¸n c¸n bé ph¶i ®¸p øng nhu cÇu c«ng viÖc, ®èi
víi ThÈm ph¸n xÐt xö nh- ¸n vÒ h×nh sù hå s¬ vô ¸n
®· cã s½n, chØ ®¬n thuÇn ADPL trªn c¬ së c¸c v¨n b¶n
quy ®Þnh ®èi víi c¸c lo¹i téi danh cô thÓ, viÖc ADPL
còng dÔ dµng h¬n, nh-ng ®èi víi ThÈm ph¸n ADPL trong
ho¹t ®éng gi¶i quyÕt ¸n HN vµ G§ th× ®ßi hái cao
h¬n, ngoµi nh÷ng kiÕn thøc ph¸p luËt cßn ®ßi hái cã
sù hiÓu biÕt, cã kiÕn thøc x· héi s©u réng, cã n¨ng
lùc trong c«ng t¸c hßa gi¶i… th× míi thùc hiÖn tèt
nhiÖm vô cña ng-êi ThÈm ph¸n. Bªn c¹nh ®ã, TAND tØnh
cßn chó träng båi d-ìng nh÷ng c¸n bé cã n¨ng lùc vµ
kinh nghiÖm, cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, ®-îc ®µo t¹o
chÝnh quy ®Ó bæ nhiÖm ThÈm ph¸n TAND huyÖn nhÊt lµ
®èi víi ThÈm ph¸n lµm c«ng t¸c gi¶i quyÕt ¸n HN vµ

64. 64
G§ trong nh÷ng n¨m tíi th× míi ®¸p øng nhu cÇu thùc
tiÔn.
Trong nh÷ng n¨m qua, tuy ®iÒu kiÖn cßn nhiÒu khã
kh¨n vÒ ®éi ngò c¸n bé, kinh phÝ ®µo t¹o, còng nh-
c¬ së vËt chÊt cßn thiÕu thèn ch-a ®¸p øng cho ho¹t
®éng cña ngµnh Tßa ¸n, nh-ng TAND ë Th¸i Nguyªn ®·
kh¾c phôc mäi khã kh¨n, dÇn dÇn tõng b-íc x©y dùng
®-îc mét ®éi ngò ThÈm ph¸n lµm c«ng t¸c gi¶i quyÕt
¸n HN vµ G§ hoµn thµnh nhiÖm vô giao. Trong thêi
gian tíi cÇn ph¶i n©ng cao h¬n n÷a vÒ tr×nh ®é
nghiÖp vô cho ThÈm ph¸n lµm c«ng t¸c gi¶i quyÕt ¸n
HN vµ G§. Lµm tèt c«ng t¸c ADPL trong ho¹t ®éng gi¶i
quyÕt ¸n HN vµ G§ lµ gãp phÇn lµm lµnh m¹nh c¸c quan
hÖ x· héi, lµm æn ®Þnh t×nh h×nh trËt tù chÝnh trÞ ë
®Þa ph-¬ng.
2.2. Nh÷ng -u ®iÓm vµ h¹n chÕ trong ho¹t ®éng ¸p dông
ph¸p luËt gi¶i quyÕt ¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh cña tßa ¸n nh©n
d©n ë tØnh Th¸i Nguyªn
2.2.1. Nh÷ng -u ®iÓm ®¹t ®-îc trong ¸p dông ph¸p
luËt gi¶i quyÕt ¸n h«n nh©n vµ gia ®×nh cña Tßa ¸n
nh©n d©n ë tØnh Th¸i Nguyªn
* vÒ ADPL trong thô lý vµ ®iÒu tra vô ¸n:
C¸ nh©n cã quyÒn khëi kiÖn vô ¸n vÒ HN vµ G§,
yªu cÇu Tßa ¸n cã thÈm quyÒn b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých
hîp ph¸p cña m×nh. Khi nhËn ®¬n khëi kiÖn vÒ lÜnh
vùc HN vµ G§ Tßa ¸n ph¶i ®èi chiÕu víi nh÷ng quy
®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng lo¹i viÖc thuéc
vÒ lÜnh vùc HN vµ G§ nh- vô ¸n ly h«n hay xin t¨ng

65. 65
trî cÊp nu«i con…, vô viÖc ®ã thuéc thÈm quyÒn gi¶i
quyÕt cña cÊp tØnh hay cÊp huyÖn, Tßa ¸n chØ thô lý,
gi¶i quyÕt vô ¸n vÒ HN vµ G§ trong ph¹m vi thÈm
quyÒn cña m×nh. §Ó x¸c ®Þnh ®óng thÈm quyÒn, ®óng
lo¹i viÖc th× tr-íc khi thô lý xem xÐt ADPL ph©n
lo¹i ®èi víi nh÷ng vô ¸n vÒ HN vµ G§ thuéc thÈm
quyÒn gi¶i quyÕt cña Tßa ¸n, ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu
27, §iÒu 28 Bé luËt Tè tông d©n sù cã nh÷ng tranh
chÊp sau ®©y:
- Ly h«n, tranh chÊp vÒ con nu«i, chia tµi s¶n
khi ly h«n.
- Tranh chÊp vÒ tµi s¶n chung cña vî chång trong
thêi kú h«n nh©n.
- Tranh chÊp vÒ thay ®æi ng-êi trùc tiÕp nu«i
con sau khi ly h«n.
- Tranh chÊp vÒ x¸c ®Þnh cha, mÑ cho con hoÆc x¸c
®Þnh con cho cha mÑ.
- Tranh chÊp vÒ cÊp d-ìng.
- Yªu cÇu hñy viÖc kÕt h«n tr¸i phÐp.
- Yªu cÇu c«ng nhËn thuËn t×nh ly h«n, nu«i con,
chia tµi s¶n khi ly h«n.
- Yªu cÇu c«ng nhËn sù tháa thuËn vÒ thay ®æi
ng-êi trùc tiÕp nu«i con sau khi ly h«n.
- Yªu cÇu h¹n chÕ quyÒn cña cha mÑ ®èi víi con
ch-a thµnh niªn hoÆc quyÒn th¨m nom con sau khi ly
h«n.
- Yªu cÇu chÊm døt viÖc nu«i con nu«i.