Op maandag 3 december 2012 lanceerden we officieel de 3 expertisecentra die onze onderzoeksinspanningen bundelen én kwalitatief sterker gaan uitbouwen. Deze expertisecentra bieden praktijkgericht onderzoek op vraag van en in samenwerking met het werkveld. http://www.kdg.be/expertisecentra

1. Het expertisecentrum
Krachtgericht sociaal werk
Een korte voorstelling

2. De visie van het expertisecentrum
met 5 mini-TED Talks:
• Een evaluatie van een time-outproject
• Omgaan met armoede en culturele diversiteit: onderzoek
vanop de werkvloer
• Voedselhulp en zijn kansen tot integratie en activering
• Sociaal werk in een justitieel kader
• Hulpverlening aan gezinnen in armoede met jonge
kinderen
De kijk van de praktijk: Peter Goris in gesprek met
• Goedele Plovie, Jeugdzorg Emmaus
• Josée Goris, POD MI
• Veerle Pasmans, Justitiehuis Antwerpen
• Carmen Mathijssen, Cera
6-12-2012

3. Onze Missie
praktijkgericht, empowerend sociaal werkonderzoek,
dat nieuwe kennis genereert, relevant voor het
werkveld en het onderwijs
onderzoek
onderwijs werkveld
6-12-2012 - p.3

4. Gezamenlijke kennisproductie
als visie en aanpak
Kristel Driessens

5. Een nieuw onderzoeksparadigma
Basis- Modus 1 Modus 2
kenmerken
Uitgevoerd in/ Academische setting Toepassingsgericht -
context gecontextualiseerd
Discipline Afgebakend, binnen 1 Transdisciplinair
discipline
Aard Homogeen Heterogene, pluriforme
configuraties
Organisatie- Hierarchisch Samenwerkingsverbanden
vorm en participatie van
betrokkenen
Kwaliteits- Peer review – Maatschappelijk relevant,
controle beoordeeld door bruikbaar voor praktijk,
wetenschappers ethisch verantwoord
6-12-2012

6. Gezamenlijke kennisproductie
(Gredig, Sommerfeld 2008, 5)
6-12-2012

7. 6-12-2012

8. Specificiteit van sociaal werk
onderzoek
• Gericht op verandering
• Meer gelijkwaardige relatie tussen
onderzoekers en onderzochten
• Verantwoording verschuldigd tov
betrokkenen (ook cliënten)
• Ruime (geïntegreerde) kijk op de
complexiteit van sociale situaties
(geïnspireerd door Lena Dominelli)
6-12-2012

9. Focus: Krachtgericht Sociaal Werk
• Paradigma van empowerment als leidraad
• Zoeken naar het positieve: wat werkt en kan versterkt
worden bij gezinnen, professionals, organisaties,
omgeving en samenleving
• Zichtbaar maken en taal geven aan krachtgerichte
praktijken
• Op verschillende niveau’s (micro,meso,macro)
• Focus op maatschappelijk kwetsbare groepen en hun
leefwereldperspectief
• Sociaal werker als facilitator en bruggenbouwer die
ook structureel werkt
• In ondersteunende organisaties/beleid
6-12-2012

10. Verbinding met basisopleiding
Onderzoek voor/met studenten
• Sociaal Wetenschappelijk onderzoek – 2de jaar
(BZN – Welzijnsschakels en
empowermentmeting)
• Projecten (3de jaar)
• Verbinding met Master Sociaal Werk via
medewerking studenten Masterscriptie
Onderzoek voor/met docenten
6-12-2012 - p.10

11. Verbinding met het werkveld
• Onderzoeksvragen uit het werkveld
• Onderzoek in het werkveld (accent
op kwalitatief en actie-onderzoek)
• Ondersteunende instrumenten
ontwerpen met het werkveld
• Belang van mede-eigenaarschap van
resultaten
6-12-2012

12. Wie is wie in lopende projecten
• Kristel Driessens (coördinatie)
• Bea Van Robaeys (gekleurde armoede en HVE)
• Johan Boxstaens (sociaal werk in gedwongen
kader)
• Bie Melis (La Strada – Vergelijking van kracht-
gerichte, netwerkversterkende methoden in IJH)
• Jan Depauw (krachtgericht werken in OCMW’s en
empowermentmeting)
• Fien Gilleir en Niels Dewil (Evaluatie Traject 2)
• Joke Thirion (Hulpverlening voor kinderen door
de ogen van gezinnen in armoede)
6-12-2012 - p.12

13. Een evaluatie van een time-outproject
Bie Melis

14. La Strada
• time-outproject opgestart door Jeugdzorg
Emmaus.
• kortdurende en intensieve ondersteuning
aan jongeren en hun
(hulpverlenings)context zodat er opnieuw
perspectieven ontstaan in hulpverlenings-
trajecten die dreigen vast te lopen.
• La Strada gebruikt hiervoor duotochten.
6-12-2012

15. Effectenladder Van Yperen en Veerman
Bewijs Omschrijving Kwalificatie-
kracht niveau interventie
Niveau 4 positieve uitkomsten veroorzaakt Werkzaam
Causaal door interventie en zicht op
werkzame factoren.
Niveau 3 empirisch aangetoond van bereik Doeltreffend
Indicatief van gestelde doelen en
tevredenheid cliënten
Niveau 2 toevoeging van een Veelbelovend
Theoretisch interventietheorie
Niveau 1 De kernelementen van een Potentieel
Descriptief interventie zijn duidelijk en
begrijpelijk beschreven.
6-12-2012

16. De onderzoeksvraag
• Vraag naar
– Evaluatie van werking van La Strada
– Meting van cliënttevredenheid
• Duur: september 2011 tot en met juli 2012
• Praktijkgericht onderzoek: kader om het
evenwicht tussen wetenschappelijke
evidentie en de invulling van de praktijk te
bewaken.
6-12-2012

17. Onderzoeksvraag 1
• De theoretische uitgangspunten, visies en
methoden die aan de basis liggen van de
werking? Worden ze ook vertaald in de
werkteksten van La Strada?
• Onderzoeksmethode
– Literatuurstudie
– Analyse van documenten
– Interview met sleutelfiguur, focus gesprek met
team.
• Bevinding
– Sterke theoretische onderbouw voor
begeleiding van jongeren: ervaringsgericht
leren.
6-12-2012

18. Onderzoeksvraag 2
Hoe realiseert La Strada time-out in de praktijk en welke
zijn de knelpunten?
– Wordt de beoogde doelgroep bereikt en worden de
doelstellingen vertaald naar de praktijk?
– Wordt in het proces gerealiseerd wat men op papier
beoogt?
Onderzoeksvraag 3
In welke mate realiseert het time-outproject de
vooropgestelde doelstellingen?
– Perspectiefbiedende reflectie geïnstalleerd?
– Nieuwe perspectieven voor de hulpverlening?
– Doorbreekt time-out de negatieve spiraal van
doorverwijzing?
6-12-2012

19. Fase 1:
• Analyse van 33 dossiers
• Diepte-analyse van 10 dossiers: met bevraging van
stapbegeleiders, jongeren en begeleiders uit
aanmeldende voorzieningen
Fase 2: Opvolging van time-out processen - 7 jongeren
• Observatie van intake-, vertrek- en aankomstgesprek
• Registratie van ervaringen tijdens de tocht
– via dictafoon, camera of schriftelijk
– door participerende observatie
• Effectmeting op korte termijn
– bevraging van de jongeren kort na de tocht
– vragenlijst aan stapbegeleider en begeleider van de
aanmeldende voorziening.
• Effectmeting op lange termijn
– bevraging van begeleider van de aanmeldende voorziening.
6-12-2012

20. Bevindingen
Doelgroep
- La Strada bereikt de vooropgestelde doelgroep.
- Een dynamische werking speelt vlot in op de
evoluties in de doelgroep van jongeren en
aanmeldende voorzieningen.
- Nood aan aangepaste methoden.
Doelstelling
- Jongeren en aanmeldende voorzieningen ervaren
La Strada als ondersteunend.
- Perspectiefbiedende reflectie is bereikt doel bij
jongeren, maar aandachtspunt bij aanmeldende
voorziening.
6-12-2012

21. De leer-en ervaringsweek
• De jongeren hebben het gevoel dat ze het proces mee
kunnen bepalen.
• Alle jongeren gaven aan dat de tocht hen heeft
aangezet om na te denken over belangrijke zaken in
hun leven.
• De jongeren benoemen de relatie met de
stapbegeleider als heel positief.
• Tijdens de tocht is er aandacht voor transfer
• Tijdens de tocht weinig contact met de aanmeldende
context.
6-12-2012

22. Nabegeleiding
• Een krachtgerichte benadering met centrale plek
voor de jongeren.
• Voorzieningen geven aan dat de nabegeleiding
naar wens verliep.
• Specifieke positie van ondersteunende dienst:
nood aan een duidelijk kader om rol in de
nabegeleiding te kunnen waarmaken.
• De beperkte registratie werd tijdens het project
reeds bijgestuurd. Een meer consequente
registratie biedt handvatten voor het uittekenen
van een duidelijker kader.
6-12-2012

23. Effecten van time-out
• de tocht biedt jongeren een aanzet tot het nadenken over
belangrijke zaken in hun leven
• De meeste aanmeldende voorzieningen achtten de
terugkoppeling vanuit La Strada bruikbaar voor de
hulpverlening.
Tevredenheid
– de jongere
• rust en kunnen nadenken
• De relatie en gesprekken met de stapbegeleider
• Raden tocht aan bij andere jongeren
– de voorziening
• Het snelle aanbod
• De basishouding t.o.v. de jongeren
• Het doorbreken van de negatieve sfeer
• De nabegeleiding
6-12-2012

24. Win-win
Onderzoek
Ruime dataverzameling
Enthousiaste jonge
interviewers
Onderwijs
Kennismaking
Werkveld met het werkveld
Kritische spiegel Via een kritische
in de werking insteek
6-12-2012 - p.24

25. Omgaan met
armoede en culturele diversiteit:
onderzoek vanop de werkvloer
Bea Van Robaeys

26. Doelen TED-talk
• Illustreren via onderzoek rond gekleurde
armoede en hulpverlening dat:
– Kennisontwikkeling gebeurt door het verbinden
van impliciete met expliciete kennis
– Kennisontwikkeling in het sociaal werk het
product is van de ontmoeting tussen praktijk en
onderzoek
– Verschillende onderzoeksinstrumenten ingezet
kunnen worden om tot resultaten te komen
6-12-2012

27. Onderzoek naar armoede bij
personen met een andere herkomst
• Naar aanleiding van signalen van de
praktijk (OCMW, Kind & Gezin, vzw El Ele,
samenlevingsopbouw Antwerpen) over
instroom ‘nieuwe’ cliënten en uitgesproken
situaties van armoede
6-12-2012

28. Onderzoek naar armoede bij
personen met een andere herkomst
• Onderzoek naar kenmerken van een ‘nieuw
stuk sociale realiteit’
– In cijfers te vatten? => Kwantitatief
onderzoek
– In woorden, concepten, kenmerken te
vatten? Beeld krijgen? => Kwalitatief
onderzoek
6-12-2012

29. Onderzoek naar armoede bij personen
met een andere herkomst
• Onderzoek naar kenmerken van een
‘nieuw stuk sociale realiteit’
– Focusgroepen met hulpverleners (115)
– Diepte-interviews over beleving met
cliënten van een andere herkomst in
armoede (75)
6-12-2012

30. Gekleurde armoede en hulpverlening
• Diepte-interviews met sociaal werkers
over werken in een context van gekleurde
armoede (20)
• Diepte-interviews met cliënten van een
andere herkomst in armoede over ‘goede
hulpverlening’ (16)
6-12-2012

31. Vandaag en in de toekomst
• Hoe kan je als professional ‘goed
werk’ leveren in een context van
complexiteit, culturele diversiteit en
armoede?
– Wat is ‘goed werk’?
– Hoe doe je dat?
6-12-2012

32. Vandaag en in de toekomst
• Onderzoek op de werkvloer naar ‘problem-
setting’
• De Sloep vzw (inloopteam) & De Touter (BJZ)
• Etnografisch onderzoek
– Participerende observatie
– Interviews
– Focusgesprekken
6-12-2012

33. Vandaag en in de toekomst
• Experimenteel reflectietraject rond thematiek
van ‘goed sociaal werk in een context van
armoede en culturele diversiteit’
6-12-2012

34. Voedselhulp en zijn kansen tot
integratie en activering
Jan Depauw

35. Krachtgericht?
• Vaak een beeld van een ouderwetse,
caritatieve voedselbedeling.
• Werkelijkheid is minder eenduidig.
• Focus op vormen van voedselhulp die
participatief en integratiegericht werken.
6-12-2012

36. Doel
• Inspirerende praktijken in
krachtgericht sociaal werk kritisch
beschrijven en analyseren.
• Door bevorderen van uitwisseling
en dialoog.
– Sociaal werkers leren van elkaar en
van hun cliënten
– Wetenschappelijke kennis
samenvoegen met de praktijkkennis
van professionals en vrijwilligers én
het perspectief van cliënten.
6-12-2012

37. Werkwijze
• Traditioneel arsenaal aan technieken van
dataverzameling (interview, focusgroep,…)
aangevuld met bijzondere techniek van
dataverzameling én analyse: méthode d’
analyse en groupe (MAG).
• MAG = 2 volledige dagen, waarin
vertegenwoordigers van alle betrokkenen
(gebruikers, vrijwilligers, sociaal werkers,
diensthoofden voorzitters VZW,
onderzoekers,…) thema’s aankaarten en in
samenspraak analyseren.
6-12-2012

38. Wat is er krachtgericht en
integratiebevorderend ?
• Noodzakelijke basishulp op een meer menswaardige,
respectvolle manier: keuzevrijheid en aanbod van
gezonde voeding.
• Meer dan voedselverstrekking:
– Kansen tot integratie en activering van kwetsbare burgers
– Plek waar mensen zich welkom, veilig en gewaardeerd
voelen
– Mensen op capaciteiten aangespreken en worden opnieuw
een persoon van betekenis.
– Gebruikers-vrijwilligers kunnen actief iets terug doen.
– Opbouwen van sociaal netwerk
– Rijke mix van medewerkers geeft vorm aan een solidaire
en diverse samenleving.
6-12-2012

39. Dus…
• Zeg niet: ‘voedselhulp is
een ouderwets, caritatief
gebeuren waar
emanciperend sociaal werk
zich van distantieert’
• Maar zeg: ‘Voedselhulp kan
(ook) een innoverende
praktijk zijn die kwetsbare
burgers bereikt en op een
laagdrempelige manier
emanciperend en activerend
werkt’.
6-12-2012

40. Sociaal werk in een justitieel kader
Johan Boxstaens

41. Context
• Strafuitvoering is een „hot item‟
– Publieke opinie
– Media
– Politiek
• Veld is voortdurend in transitie: zorgt voor
spanningsvelden, maar ook voor kansen.
6-12-2012

42. Algemene probleemstelling
• Signalen vanuit het werkveld: sociale
professionals in de justitiële context hebben
nood aan ondersteuning.
• Welke spanningsvelden zijn aanwezig in hun
dagdagelijkse praktijk?
• Wat hebben zij nodig om zich beter te
positioneren op deze spanningsvelden?
• Focus op “WHO WORKS?” (n.a.m. “What Works?”)
6-12-2012

43. Gefaseerde onderzoeksopzet
Fase 1: kwantitatief
Focus op „kwaliteit van arbeid‟ in PSD & Justitiehuizen
Fase 2: kwalitatief
Welke spanningsvelden concretiseren zich in het
dagelijkse werk van sociale professionals in PSD &
Justitiehuizen?
Fase 3: participatorisch-actieonderzoek
Hoe kunnen sociale professionals in PSD en JH zich beter
positioneren in voornoemde spanningsvelden?
6-12-2012

44. Fase 1: focus op kwaliteit van arbeid
• Meten van „welzijn‟ in professionele context
• Vanuit theorie & eerder onderzoek:
1. Manier waarop arbeid georganiseerd wordt, is cruciaal
2. Organisatiestructuur heeft impact
3. Motivatie is zeer belangrijk in reclasseringswerk &
wordt sterk beïnvloed door 1 & 2
• Methodologische triangulatie: versterking van
onderzoekstechnisch concept
6-12-2012

45. Fase 2: focus op spanningsvelden
• Risicobeheersing Vs gedragsverandering &
reïntegratie (controle Vs emancipatie)
• Wetenschappelijke evidentie & professionele
ruimte (EBP Vs practice wisdom)
• Spanningsvelden gegenereerd door
organisationele context (cfr. fase 1)
6-12-2012

46. Fase 3: focus op betere positionering
• Samen met praktijkwerkers kijken naar diagnostiek
van fase 1 & 2
• Wat kunnen zij hiermee op:
– Microniveau (cliëntrelaties – methodische tools)
– Mesoniveau (teamniveau – lokaal)
– Macroniveau (beleid van organisatie)
6-12-2012

47. Status praesens
• Fase 1: afgerond
• Fase 2: analyse en disseminatie
• Fase 3: start januari 2013
• Project eindigt december 2013
6-12-2012

48. Hulpverlening aan gezinnen in armoede met
jonge kinderen
Joke Thirion

49. Samenvattend:
Wat kan je van ons
verwachten?

50. wetenschappelijke ondersteuning voor
• studie van maatschappelijke processen en
sociale problemen
• evoluties in cliëntprofielen en noden van
doelgroepen
• analyse en wetenschappelijk onderbouwen
van goede praktijken in sociaal-agogisch werk
• ontwikkeling van methodische en reflectie-
instrumenten
• de evaluatie en effectmeting van innovatieve
praktijken
• de vertaling van (internationaal erkende)
methodische vernieuwingen naar een specieke
lokale context of werksoort
6-12-2012 - p.50

51. Visie en onderzoeksmethoden
• model van gezamenlijke kennisproductie
• Transdisciplinair (verbinden van
wetenschappelijk, hulpverleners- en
cliëntperspectief)
• Wetenschappelijke kwaliteitscriteria
• Ethisch verantwoord
• Ondersteunend voor de praktijk
• Gericht op verandering
6-12-2012 - p.51

52. Onderzoekslijnen
• Armoede en sociaal werk
• Sociaal werk in een justitiële context
• Interculturaliteit in het sociaal werk
• Innovaties in krachtgericht en participatief sociaal
werk
• Netwerkversterking van maatschappelijk
kwetsbare groepen
• Jeugdwelzijnswerk
• Preventie
• Empowermentmeting
6-12-2012

53. Opdrachtgevers en partnerschappen
• Federale overheid (POD MI)
• Vlaamse overheid (Integrale Jeugdhulp – diversiteits-
beleid)
• Stad en provincie
• KBS – Cera –Porticus
• Emmaus – BZN – VDAB
In partnerschap met
• OCMW’s – CAW’s – CKG’s
• Justitiehuizen en gevangenissen
• BJB (Emmaus – De Touter – krachtgerichte
methodieken) – K&G (De Sloep)
• Welzijnsschakels
• Master sociaal werk – Artesis
6-12-2012

54. ‘We value and include the voice of
practitioners in theorizing from their own
practice experience. It is our
responsibility to the profession that we
enable and create cultures and
environments in which this can happen.’
Jan Fook, 2002.
6-12-2012

55. Contact:
Karel de Grote Hogeschool
Expertisecentrum Krachtgericht
sociaal werk
Brusselsestraat 43
2018 Antwerpen
www.kdg.be/onderzoek-consultancy/expertisecentra
kristel.driessens@kdg.be
6-12-2012