De dia's geven achtergrondinformatie voor de workshop LVB en Psychiatrie die op het NvvP Congres 2015 gehouden is. De dia's geven informatie over indicatiestelling / verwijzen voor vervolgonderzoek, overwegingen voor het diagnostisch proces, differentiaal diagnostische overwegingen en de ontwikkelingstaken.

1. Onderzoek Verwijzing
Logopedie Stuur door
bij:
Taal/spraak onder ontwikkelingsniveau.
Overweeg
verwijzing
bij:
Disharmonisch IQ of disharmonie tussen
taalvorm, taalinhoud, taalgebruik.
Intelligentie Verricht
IQ-test bij:
Onverklaarde leerproblemen.
Verdenking overvraging.
Overweeg
IQ-test
wanneer:
IQ bekend maar onderzoek ± 2 jaar oud
bij kinderen <12 jaar.
Nota
bene:
Inschatting ontwikkelingsleeftijd jonger
dan 6 jaar -> voorkeur WPPSI t.o.v WISC
III.
Overweeg bij co-morbide

2. spraaktaalstoornis een non-verbale test
(vb. SON/WNV inschatting optimale
presteren) of een verbale test
(realistischer beeld van dagelijks
functioneren).
Inschatting IQ onder 55: voorkeur voor
RAKIT-II (genormeerd tot IQ 40) of
WISC-III bij kinderen >16 jr, of
ontwikkelingsonderzoek zoals
Vineland/SRZ, Mullen, BSID-III
De betrouwbaarheid van de WISC III en
WPPSI nemen sterk af onder de 60-70
Neuropsychologie Overweeg
NPO bij:
Sterke-zwakte analyse (als basis voor
begeleidingsadvies en/of ter
ondersteuning van diagnostiek)

3. Schoolprestaties onder niveau verwacht
op basis van IQ en psychiatrische
stoornis
Vermoeden van specifieke leerstoornis
(ondergrens IQ voor classificatie
specifieke leerstoornis 70)
Nota
bene:
Twijfel over classificatie stoornis vormt
geen indicatie NPO
Kinderneurologie Overweeg
verwijzing
bij:
IQ < 85 en psychiatrische stoornis en
(softe) neurologische kenmerken (zoals
tenengang, onhandigheid)
Duidelijke motorische
ontwikkelingsachterstand
Achteruitgang op ruwe scores IQ
Stuur door Progressieve achteruitgang motoriek of

4. bij: coördinatiestoornissen (naast
gedragsstoornissen)
Verdenking op epilepsie (staarepisodes,
schokjes, maar ook bijv. toename
slaapbehoefte en/of terugval nachtelijke
zindelijkheid kan duiden op nachtelijke
epilepsie)
Klinische genetica Stuur door
bij:
Onverklaard IQ < 70 (ouders normaal
begaafd)
IQ < 70 en psychiatrische stoornis
IQ <85, psychiatrische stoornis en meer
dan 2 dysmorfe kenmerken
Overweeg
verwijzing
IQ <85, psychiatrische stoornis en softe-
neurologische kenmerken (o.a.

5. bij: tenenloop, onhandigheid)
IQ < 85 en psychiatrische stoornis
Onderdelen kinderpsychiatrisch onderzoek
Lichamelijke ontwikkeling
Motorische ontwikkeling
Verbale ontwikkeling
Cognitieve ontwikkeling
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Overwegingen diagnostiek en status mentalis (KPO)
Houd bij het
diagnostisch
proces
Bij de diagnostiek van psychiatrische stoornissen bij LVB
is een multidisciplinaire aanpak nog meer van belang
dan in de normaalbegaafde populatie.

6. rekening met
het feit dat:
Ouders van een kind met LVB hebben vaker LVB dan
normaalbegaafde kinderen.
Houd bij het
KPO rekening
met de:
Hogere prevalentie somatische co-morbiditeit,
waaronder genetische, metabole en perinatale
afwijkingen
Afwijkende en minder gedifferentieerd presentatie
symptomatologie
Grotere kans op overvraging bij kinderen (en eventuele
gehele systeem).
Ontwikkelingstaken en vaardigheden
0-6 jaar Gebruik maken van basale infrastructuur
Omgaan met ouders en familie
Omgaan met anderen

7. Fysiek exploreren van de omgeving
Vergroten van onafhankelijkheid
Regulatievaardigheden ontwikkelen
Deelnemen aan peuter/kleuter opvang en onderwijs
6-12 jaar Omgaan met ouders en familie
Omgaan me volwassenen
Omgaan met leeftijdgenoten
Zorgdragen voor eigen gezondheid en veiligheid
Invullen van vrije tijd
Deelnemen aan basisonderwijs
Nemen van deelverantwoordelijkheid in de thuissituatie
Gebruik maken van basale infrastructuur
12-18 jaar Participeren in onderwijs of werk
Invullen van vrije tijd
Creëren en onderhouden van woon- en leefsituatie

8. Omgaan met autoriteiten en instanties
Zorgdragen voor gezondheid en uiterlijk
Opbouwen en onderhouden van vriendschappen en
sociale contacten
Vormgeven aan intimiteit en seksualiteit
Vormgeven aan veranderende relaties binnen het gezin

9. Belemmerende
omgevingsfactoren
Belemmerende
kind-factoren
• Eerste milieu
• Tweede milieu
• Derde milieu
• Biologisch
• Cognitief
• Emotioneel
• Interactief en sociaal
• Gedrag
Ontwikkelingstaken Vaardigheden
• Biologisch
• Sociaal
• Netwerk
• Biologisch
• Cognitief
• Emotioneel
• Interactief en sociaal
• Gedrag
Beschermende
omgevingsfactoren
Beschermende
kind-factoren

10. Differentiaal diagnostische overwegingen
Suïcidaliteit
 Er kan sprake zijn van recidiverende suïcidale uitspraken of
gedragingen op basis van overvraging of bij een hoge mate
van emotionele betrokkenheid, vijandigheid of kritiek binnen
het gezin of op school/werk.
ADHD
 Gezien het achterblijvende sociaal-emotionele functioneren
wordt een grotere mate van speels en druk en vluchtig gedrag
geaccepteerd dan bij normaal begaafden met een
vergelijkbare kalenderleeftijd.
 Druk, onrustig en ongeconcentreerd gedrag kan ook voort
komen uit spanningsklachten zoals bijvoorbeeld bij
overvraging.

11.  In de differentiaal diagnose zijn hechtingsstoornissen en
angst- en stemmingsstoornissen belangrijk.
Autisme
 Veel symptomen in de ontwikkeling van kinderen met een
autisme spectrum stoornis zien we ook terug bij kinderen met
een verstandelijke beperking; bijvoorbeeld hang naar rituelen
en rigide patronen, verminderd sociaal inzicht, verminderd
integratievermogen, laat gaan praten, concreet opvatten van
taal. Deze symptomen differentiëren dus onvoldoende tussen
ASS en LVB. Vaak is hier het klinisch oordeel van een kinder-
en jeugdpsychiater over de contactname doorslaggevend.
 Kinderen met een verstandelijke beperking hebben een
grotere kans op een co-morbide stoornis in het
autismespectrum.

12. Depressie
 Er is in mindere mate sprake van een langdurige vlakke
somberheid: vaak zijn er wisselende stemmingen en spelen
agitatie en heftige angsten een rol.
 Omdat kenmerken als initiatiefloosheid, gebrek aan
perspectief vaak al gelieerd zijn aan de verstandelijke
beperking worden depressies vaak niet goed herkend en
behandeld.
Angst
 Door gebrek aan zelfvertrouwen en een onveilige hechting in
combinatie met vele overvragende situaties is een basale
angst een vast gegeven in het leven van verstandelijk
beperkte mensen.

13.  Het gevaar is dat chronisch angstige condities vaak voor lief
genomen worden, er is dus sprake van onder-diagnostiek en
onder-behandeling van angststoornissen.
 Angststoornissen uiten zich soms als heftige
gedragsproblematiek of kunnen psychotische
toestandsbeelden imiteren.
Psychose
 Door magisch denken en een algehele zwakkere
realiteitstoetsing bestaat het gevaar verstandelijk beperkte
mensen ten onrechte een psychotisch label te geven en met
antipsychoticum te behandelen.
 Een duidelijke achteruitgang in desorganisatie en
desoriëntatie in vergelijking met het premorbide functioneren
dient daarom nadrukkelijk bij de diagnostische overwegingen
betrokken te worden.

14.  Er ontstaan vaker kortdurende psychotische
toestandsbeelden op basis van chronische stress en
overvraging.
Oppositioneel gedrag bij kinderen
 Het gevaar bestaat dat ODD ten onrechte bij kinderen met een
verstandelijke beperking gesteld wordt als niet herkend
wordt dat weigerachtigheid en prikkelbaarheid voort komen
uit (verbale) overvraging en onbegrip.
 Oppositioneel gedrag kan een uitingsvorm zijn van
onderliggende angst- of stemmingsproblematiek of verwijzen
naar psychotrauma.
Gedragsstoornis bij kinderen (of conduct disorder, wordt onder andere
gekenmerkt door oppositioneel en anti-sociaal gedrag)

15.  Hechtingsstoornis, autismespectrumstoornis en actueel
psychotrauma moeten uitgesloten worden alvorens de
diagnose te stellen.
 Onderzoek goed pedagogische en affectieve tekortkomingen
in het leefmilieu. Het is nodig met warmte maar duidelijk,
eenduidig, consequent en voorspelbaar op te voeden.
 Geringere weerbaarheid en sociale isolatie maken
verstandelijk beperkten extra vatbaar voor beïnvloeding door
criminelen.
Persoonlijkheidsstoornissen
• Door de heftige en vaak wisselende emoties wordt vaak te snel de
diagnose van een persoonlijkheidsstoornis gesteld.
Psychotrauma

16.  Door geringe weerbaarheid en grotere naïviteit alsmede door
hogere mate van institutionalisatie, zijn verstandelijk
beperkten vaker slachtoffer van (seksueel) misbruik en
mishandeling.
 Door verminderde verbale vermogens wordt psychotrauma
vaker geuit in de vorm van onaangepast gedrag.
 Ook dadergedrag, zelf mensen gaan misbruiken, kan een
aanwijzing zijn dat men zelf slachtoffer was van misbruik.
 Een verhoogde sexuele arousal en zelfstimulatie komen ook
voor zonder sexueel misbruik, deze fenomenen kunnen ook
gekoppeld zijn aan een meer ernstige verstandelijke
beperking of psychiatrische problematiek. Een verhoogde
mate van zelfstimulatie wordt ook gezien als ontspannend in
stressvolle situaties.
Verslaving

17.  Er is een hoge mate van comorbide verslavingsproblematiek,
waarschijnlijk op basis van sociale isolatie, gebrekkig
perspectief, geringe zelfcontrole en onvermogen
consequenties op langere termijn te overzien.
 Verslaving wordt onvoldoende herkend in deze doelgroep.