5. Plasebo sözünün mənası XIV əsrə qədər
gedib çıxır.Belə ki, söz latıncadan « sizi
məmnun edəcəyəm» kimi tərcümə
olunur.
6. Həmin illərdə, ölülərin ardından pul qarşılığında
ağlayan adamlar tutulurmuş və bu insanlar ağlamağa
«Placebo Domino in regione vivorum.» yəni
«Yaşayanlar aləmində, tanrını məmnun edəcəyəm»
deyə başlayarlarmış.Əslində, ölünün ardından
ağlamalı olan ailə üzvlərinin yerini tutan və onların
yerinə ağlayaraq Tanrını və ölən adamın ruhunu
«məmnun etmə» işini görən bu insanlara zaman
keçdikcə «Placebo» deyilməyə başlanıb.
7. Sonralar söz tibb dünyasına daxil olaraq «dərman
yerini tutan üsullar» mənasında işlənməyə
başlanmışdır.
8. Tarix boyunca, xüsusilə ağrı müalicəsi üzrə
aparılmış xeyli plasebo eksperimentlərinin
nəticələri günümüzə qədər gəlib çatmışdır.Bunların
arasında ən önemlilərindən biri Amerikalı bir
anestizioloq Henry Beecher’in təcrübəsidir.Belə ki,
o, ikinci dünya müharibəsində cəbhədə cərrahlıq
edərkən morfin stoklarının qurtardığını görmüş və
əvəzinə duzlu su inyeksiyalarında istifadə
etmiş.Nəticədə xəstələrdə ağrı hissi xeyli
azalmışdır.
9. Ağrı və bənzər subyektiv şikayətlərdə xəstələrə şəkər
tabletləri verilərək ağrılarının azaldığını da həkimlər
müşahidə etmişlər.
10. 1950-ci illərdə aparılan bir təcrübədə saxta bir
əməliyyatın da plasebo təsiri yarada biləcəyini sübut
etdi.O vaxta qədər, ürək damar tıxanmalarında LIMA
əməliyyatı (Ligation of Internal Mammary Artery –
Daxili döş arteriyasının bağlanması) deyilən bir üsul
sıx istifadə edilirdi.
11. Həmin əməliyatla, döşün iç qismindəki bir damar
bağlanılır və daha sonra, həmin damardan çıxan
şaxələrin koronar damarı tıxanıq olan ürək əzələsinə
çatacağı və buranın qan dövranını düzəldərək koronar
ürək xəstəliyini yaxşılaşdıracağı
düşünülürdü.Əməliyyat olan xəstələrin çoxunda döş
nahiyəsində olan ağrı şikayətlərinin azalması
müşahidə olunmuşdur.
12. Günümüzdə plasebo təsirinin altında hansı
mexanizmin yatdığı hələdə məlum deyildir.Amma
görünür, burada söhbət bir mexanizmdən gedə
bilməz, ümumilikdə bir neçə prosesin birləşərək bu
təsiri meydana gətirdiyi danılmazdır.
13. Son aparılan təcrübələrdə plasebo uyğulamalarının,
psixi təsirlərin də kənarına keçərək, beyində
neyrokimyəvi mexanizmləri gücləndirdiyi aşkar
olunmuşdur.
14. Xüsusilə ağrı hissinin aradan
alxmasında iki əsas mexanizm olduğu
düşünülür :
- Endogen opioid sistem
- Endocannabinod sistem
15. İnsanlarda olan təbii ehtiyac mexanizmləri: yemək,su,cinsi
istək kimi stimuledicilər nucleus accumbens deyilən beyin
nahiyəsinin stimulyasiyası və bunun nəticəsində dopamin
sekresiyasına səbəb olur.Plasebo təsirinində meydana
çıxmasına səbəb olan proses belədir.
16. Plasebo təsir barədə aparılan maraqlı
təcrübələrdən biridə belədir. Dan Ariely adlı biri
könüllülərə eletrik şoku verib və daha sonra onları
iki ayrı qrupa ayıraraq hər qrupa C vitamini
tabletləri paylayıb.Daha sonra birinci qrupa
tabletin qiymətinin 2,5 dollar olduğunu, ikinci
qrupa isə 10 sent olduğunu bildirib.Nəticə təxmin
etidiyimiz kimi: 2,5 dollara alınan tabletləri qəbul
eliyən xəstələr dərmanın təsirinin yüksəkliyindən
və ağrını daha yazşı müalicə etdiyindən xəbər
veriblər.
17. Plasebo təsirini gözləyərkən bəzən nosebo
adlandırılan bir termində qarşımıza çıxa bilər.Bu
zaman, təsiri olmayan bir maddənin xəstəyə
verilməsi zamanı pasientdə əsl dərmanın əlavə
effektləri meydana çıxa bilər.
