1. Ýð èì õ¿ íèé ñàëáàðûí
Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäàë,
Ýð¿¿ë àõóéí ºíººãèéí
ò¿âøèí, òàâèãäàõ øààðäëàãà

2. 





Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü
Õºäºëìºðèéí òóõàé Ìîíãîë Óëñûí õóóëü
Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäàë,ýð¿¿ë àõóéí òóõàé
Ìîíãîë Óëñûí õóóëü (2008 îí)
Ýäãýýð õóóëèíä íèéö¿¿ëýí ãàðãàñàí õóóëü,
òîãòîîìæèéí áóñàä àêòóóäààñ á¿ðäýíý.
Öàõèëãààí áàéãóóëàìæèä àæèëëàõ ¿åèéí àþóëã¿é
àæèëëàãààíû ä¿ðýì
Öàõèëãààí áàéãóóëàìæ òîíîã òºõººðºìæèä àæèëëàõ
òåõíèê àøèãëàëòûí ä¿ðýì

3. Íýã.Àæèë õºäºëìºð ýðõýëæ áàéãàà èðãýí àæèëòàí äàðààõ
íèéòëýã ýðõòýé áàéíà.
1.ÕÀÁ,ÝÀ-í øààðäëàãà õàíãàñàí àæëûí áàéðàíä àæèëëàõ,
2.¯ÎÌت-í äààòãàëä õàìðàãäàõ,
3.Àæëûí áàéðíû íºõöºë ýð¿¿ë ìýíäýä ó èð
áîëîõ
ýðñäýë,ò¿¿í ëýí ¿éëäâýðëýëèéí àþóëòàé,õîðòîé õ¿ èí
ç¿éëèéí òàëààð áîäèò ìýäýýëýë àâàõ,
4. Àæèë,¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ ÿâöàä õºäºëìºðèéí àþóëã¿é
áàéäëûí æóðàì çºð èãäñºí áîëîí àìü íàñ,ýð¿¿ë ìýíäýä íü
ñºðºã,àþóëòàé íºõöºë áèé áîëñîí òîõèîëäîëä àæëàà
çîãñîîæ,ýíý òàëààð àæèë îëãîã èä ìýäýãäýõ,
5.ÕÀÁ,ÝÀ-í àñóóäàë õýëýëöýõýä ººðºº áîëîí òºëººëºã ººðºº
äàìæèí îðîëöîõ,

4. 1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
ÕÀÁ,ÝÀ-í øààðäëàãà,ñòàíäàðò,ä¿ðýì,òåõíîëîãèéí ãîðèìûã
àíä ìºðäºõ,
ÕÀÁ,ÝÀ-í ñóðãàëòàä õàìðàãäñàí áàéõ,õóóëüä òóñãàéëàí
çààñàí
áîë
øàëãàëò
ºãñºí,àþóëã¿é
àæèëëàãààíû
çààâàð èëãà àþñàí áàéõ,
Õºäºëìºðëºõ ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ ÿâöàä àìü íàñ,ýð¿¿ë ìýíäýä
ñºðºã íºëººëºõ íºõöºë áèé áîëñîí òîõèîëäîëä àþóëã¿é áàéäëûí
ä¿ðýì,æóðàìä çààñíû äàãóó øóóðõàé àðãà õýìæýý àâàõ,
Ýð¿¿ë ìýíäýý õàìãààëàõ,ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿çëýã,øèíæèëãýýíä
îðîõ,
Àæëûí òóñãàé õóâöàñ,õàìãààëàõ õýðýãñëèéã çîðèóëàëòûí
äàãóó õýðýãëýõ,
Àæèë,¿¿ðãýý
îñîë
ýíäýëã¿é
ã¿éöýòãýõ
àðãà
áàðèë,ìýðãýæëèéí óð
àäâàð ýçýìøèõ,îñîë ãýìòýë,õóðö
õîðäëîãîîñ ñýðãèéëýõ,áîëçîøã¿é àþóë,îñëûí ¿åä àíõíû
òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõ àäâàð ýçýìñýí áàéõ,
ªºðèé㺺 áîëîí áóñäûã àþóë,ýðñäýëä ó ðóóëàõã¿é áàéõ,
Àæèë îëãîã èéí ç¿ãýýñ õóóëü òîãòîîìæèéí õ¿ðýýíä íèéö¿¿ëýí
òàâüñàí
õºäºëìºðèéí
àþóëã¿é
áàéäàë,ýð¿¿ë
àõóéí
øààðäëàãûã áèåë¿¿ëæ àæèëëàõ,

5. 1. Òºñâèéí áàéãóóëëàãà óëñûí òºñâèéí õºðºí㺺ð
2.
3.
4.
íèéë¿¿ëýõ
á¿òýýãäýõ¿¿í,àæèë
¿éë÷èëãýýíèé
çàðäëûí 0,3 –ààñ äîîøã¿é õóâü,
Àæ
àõóéí
íýãæ,áàéãóóëëàãà
¿éëäâýðëýë,¿éë÷èëãýýíèé çàðäëûí 1,0- ýýñ äîîøã¿é
õóâüòàé òýíöýõ õýìæýýíèé õºðºíãèéã çàðöóóëíà.
Ìت,õºäºëìºðèéí íºõöºë õàðèóöñàí áàéãóóëëàãûí ¿éë
àæèëëàãààíû çàðäëûã óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý.
Èðãýí,àæèëòàí ÕÀÁ,ÝÀ-í òàëààðõ àëèâàà àðãà
õýìæýýíèé çàðäëûã õàðèóöàõã¿é..

6. 


Ñ¿õáààòàð àéìãèéí Ýð èì õ¿ íèé ÕÀÀÝÀ-í îðîí
òîîíû 1 àæèëòàíòàé.
ÕÕÀÀ-íû õóâüä 1 íîìåðèéí õàðèóöëàãàòàí
ñàëáàðûí Àõëàõ èíæåíåð áàéõ áºãººä ÕÀÀÝÀ-í
àæèëòàí, õàðèóöñàí ÈÒÀ íàðààð äàìæóóëàí
ÕÀÀÝÀ-í àæëóóäûã õèéæ ã¿éöýòãýäýã.
Ñ¿õáààòàð àéìãèéí Ýð èì õ¿ íèé ñàëáàð äýýð
ñàëáàðûí äàðãààð òîìèëãîîæóóëñàí 6 õ¿íèé
á¿ðýëäýõ¿¿íòýé “ÌÝÐÃÝØËÈÉÍ ÇÝÐÃÈÉÍ
ØÀËÃÀËÒÛÍ ÊÎÌÈÑÑ” àæèëëàäàã.

7. 

Òóñ õýñýã æèëä 2-îîñ äîîøã¿é óäàà á¿õ çýðýãòýé
àæèë äûã õàìðóóëñàí ýýëæèò ñóðãàëòûã çîõèîí
áàéãóóëæ, ìýðãýøèëòýé àæèë äûí ìýäëýã óð
àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ, ìýðãýøëèéí çýðýã àþóëã¿é
àæèëëàãààíû ãðóïï òîãòîîõ, øèíý ëýõ áóóðóóëàõ
çýðýã àðãà õýìæýýã àâ õýðýãæ¿¿ëäýã.
Ñàëáàðò íèéò 58 ìýðãýæèëòýé àæèëòàí àæèëëàæ
áàéãàà áºãººä




ìýðãýæëèéí 6-ð çýðýãòýé -2,
5-ð çýðýãòýé -7,
4-ð çýðýãòýé àæèëòàí -16
3-ð çýðýãòýé 33 àæèëòàí áàéãàà áºãººä äóíäàæ ìýðãýæëèéí
çýðýã 4 áàéíà. Ýíý íü ìýðãýæèëòýé áîëîâñîí õ¿ íèé õóâüä
áîëîìæèéí áàéíà.

8. 



Àæèë èä æèë á¿ð ñóðãàëòàíä õàìðàãäàæ îíîëûí
ìýäëýãýý àðâóóëæ, ýýëæèò øàëãàëòàíä õàìðàãääàã.
Øàëãàëòûã êîìïüþòåð äýýð òóñãàé øàëãàëòûã
ïðîãðàìì àøèãëàí òóõàéí àæèëòàí ººðºº àæèëëóóëàí
øàëãóóëäàã.
Ýíý
íü
öàã
õóãàöàà
õýìíýñýí, øàëãóóëàã
ººðèéí ìýäëýãèéã ººðºº ë
øàëãà èõäàã áîëñîí.
Àíõàí àæèëòàí øàëãàðóóëæ àâàõ òàë äýýð
àíõààðäàã.
Õ¿íèé íººöèéí á¿ðòãýëèéí ñàíãààñ ñóäàëæ àíõíû
øàëãàëò àâ îðóóëàí, 3 ñàð õ¿ðòýë äàãàëäàí
áàéäëààð àæèë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýýä àæèëòíû ººðèéí
õ¿ñýëòèéí äàãóó 3 ñàðûí äîòîð æèíõëýõ øàëãàëòûã
àâ òóõàéí ìýäëýãò òîõèðñîí ìýðãýæëèéí çýðýã, ÀÀÍ-í
ãðóïïûã îëãîäîã.

11. 



Óðüä èëñàí çààâàð èëãàà
Àæëûí áàéðàí äàõü àíõàí øàòíû çààâàð èëãàà
Àæëûí áàéðàí äàõü äàâòàí çààâàð èëãàà
Êóðñûí ñóðãàëò

12. 


Øèíýýð àæèëä îðñîí àæèëòàí,¿éëäâýðëýëèéí
äàäëàãà õèéõýýð èðñýí îþóòàí ñóðàã äàä
àæèëëàñàí æèë õàðãàëçàõã¿é óðü èëñàí
çààâàð èëãàà ºãíº.
Óðüä èëñàí çààâàð èëãààã ÕÀÀÝÀ-í àæèëòàí 2
öàãààñ áàãàã¿é õóãàöààãààð ºãºõ
Óðüä èëñàí áà àíõàí øàòíû çààâàð èëãààã
ºãñíèé äàðàà àæèëòàíä àæèëëàõ çºâøººðëèéã
îëãîõ

13. 



Õºäºëìºðèéí õàðèëöààòàé õîëáîîòîé õóóëü ä¿ðýì
Òóõàéí áàéãóóëëàãûí äîòîîä æóðàì
ÕÀÀÝÀ-í òàëààð òóõàéí áàéãóóëëàãàä õîëáîãäîõ
ä¿ðýì æóðàì
Ãàëûí Àþóëã¿é Àæèëëàãààíû ä¿ðýì

14. 

Àæèëòíû öåõ,òàñàã, àæëûí áàé𠺺ð ëºãäºõ ¿åä
áîëîí øèíýýð àæèëä îðñîí õ¿ì¿¿ñ, îþóòíóóäàä
àæëûí áàéðàí äàõü àíõàí øàòíû çààâàð èëãààã
ºãíº.
Àíõàí øàòíû çààâàð èëãààã òóõàéí àæèëòíû
àæèëëàõ
áîëîí
àæèëëàæ
áàéãàà
öåõ,òàñàã,õýñãèéí äàðãà äààìàë áèå ëýí ºãíº.

15. 





Òóõàéí õ¿íèé àæëûí áàéðíû ã¿éöýòãýõ àæëûí
îíöëîã
Àþóëã¿é Àæèëëàãààíû àðãà áàðèëóóä
Õóâèéí õàìãààëàõ õýðýãñýë,àæëûí òóñãàé
õóâöàñ ò¿¿íèéã àøèãëàõ
Äîòîîä òýýâðèéí õýðýãñýë ,ºðãºõ,à èõ 纺õ
ìåõàíèçì,òýäãýýðèéí àøèãëàëòûí ¿åä òàâèãäàõ
ÀÀ-íû òåõíèêèéí øààðäëàãà
Ãàë ãàðñàí ¿åä ãàðàõ ãàðö,ãàë óíòðààõ
õýðýãñëèéí àæèëëàãàà àøèãëàëò
Îñîëäîã äîä ¿ç¿¿ëýõ ýìíýëãèéí àíõíû òóñëàìæ

16. 

Äàâòàí çààâàð èëãàà íü àæèëòíû óðüä îëñîí
ìýäëýãèéã áàòàòãàõ,Àþóëã¿é àæèëëàõ áýëýí
áàéäëûí õàíãàõ,óðüä èëàí ñàíóóëàõ çîðèëãîîð
àæëûí áàéðàí äàõü àíõàí øàòíû
çààâàð èëãààíû õºòºëáºðººð ºãºõ ¿éë
àæèëëàãàà
Òóõàéí öåõ,òàñàã,õýñãèéí òåõíîëîãè,
òåõíèê,ìåõàíèçì, áàãàæ õýðýãñýë
ººð ëºãäñºí,øèíý ä¿ðýì,æóðàì ìºðäºõ ¿åä äàâòàí
çààâàð èëãàà ºãºõ

17.  Òîäîðõîé
õóãàöààíû
 Òºëºâëºãººò áóñ
 Àæëûí áàéðàí äàõü ºäºð
òóòìûí

18. 



Òîäîðõîé õóãàöààíû äàâòàí çààâàð èëãààã
ñàëáàðûí îíöëîãèéã õàðãàëçàõã¿éãýýð óëèðàëä
íýãýýñ äîîøã¿é óäàà ºã áàéíà
Òºëºâëºãººò áóñ çààâàð èëãààã Õºäºëìºðèéí
íºõöºë ººð ëºãäñºí ¿åä ,øèíý òîíîã
òºõººðºìæ,òåõíîëîãè,íýâòð¿¿ëñýí ¿åä ºãíº.
Àæëûí áàéðàí äàõü ºäºð òóòìûí çààâàð èëãààã
Îíöãîé àþóëòàé áîëîí àþóëòàé,øèíýýð ýõëýí õèéæ
áàéãàà àæëûí ã¿éöýòãýõ ¿åä àæëûí áàéðàíä
ºäºð á¿ð ºãíº
Çààâàð èëãàà ºãñºí òóõàé á¿ðòãýëòòýé áàéíà

19. 

Àæèëòíû ÕÀÀÝÀ-í êóðñèéí ñóðãàëòûã àæ àõóé
íýãæ áàéãóóëëàãàíä øèíýýð àæèëòàí áýëòãýãäýæ
áàéãàà ¿åä àæèëòíû ìýðãýæëèéí ñóðãàëòòàé
õàìòàòãàí ÿâóóëíà.
Êóðñûí ñóðãàëòàíä öåõ òàñàã,õýñãèéí óäèðäëàãà
ÈÒÀ-óóä 2 æèëýýñ èë¿¿ã¿é õóãàöààíä
õàìðàãäñàí áàéâàë çîõèíî.

20. 




1.ÕÕÕ-ýý
áàéíãà
õýðýãëýæ
áàé.ÕÀÀ-íû
øààðäëàãà õàíãàñàí õóâöñûã çîõèõ æóðìûí äàãóó
öýâýð öýìöãýð ºìñºæ áàé.
2.Õýðýâ ìýäýõã¿é áîë àæèëëàõ ãýæ á¿¿
ÿàð.Çààâàë ÀÑÓÓ çààâàðûã äàãàæ ìºðä.
3.Àþóëòàé íºõöºë áàéäàë èëýðâýëçàñàõ àðãà
õýìæýý àâ ýñâýë õàðèóöñàí ÈÒÀ-ä ìýäýãä.
4. Àæëûí áàéðàà ýìõ öýãöòýé öýâýðõýí
áàéëãàõûã õè ýýæ áàé.
5. Àæèëäàà òîõèðñîí áàãàæ õýðýãñëýë õýðýãëýæ
áàé.

21. 6.Ãýìòýë àâáàë áàãà ãýëã¿é õàðèóöñàí ÈÒÀ
íàðòàà øóóä ìýäýãäýæ áàé.Øààðäëàãàòàé áîë
ýìíýëýãò äàðóéõàí ¿ç¿¿ë.
7.Òîíîã òºõººðºìæèéã àøèãëàæ, òîõèðóóëæ,çàñàõ
àæëûã çºâõºí çºâøººðºãäñºí õ¿í ë ã¿éöýòãýæ
áàé.
8.Òîãëîîì øîãëîîì á¿¿ õèé.Áóñäûí àíõààðëûã
ñàðíèóëàõààñ ¿ðãýëæ çàéëñõèéæ áàé.
9.À àà ºðãºõ人 çºâ ãîðèì áàðèìòëàæ áàé.Õ¿íä
à àà ºðãºõººð áîë çààâàë áóñàäòàé õàìæèëöàæ
áàé.
10.Àþóëã¿é Àæèëëàãààíû Ä¿ðýì æóðìóóä áà
òýìäýã òýìäýãëýãýýã äàãàæ áàé.

22. 

“Áàðäàì,ñýòãýë õàíãàëóóí ìýäðýìæ.Ýíý ìýäðýìæ
íü:àþóë
áîëîí
ò¿¿íèé
¿ð
äàãàâðûã
îéëãîõ,àíõààðàë
áîëãîîìæèéã
áóóðóóëàõààñ
ãàäíà,àñóóäàë çºð èë人íèéã äàãóóëíà”
Áîëçîøã¿é àþóë,àëäààòàé íºõöºë áàéäàë áîëîí
áóñàä õýâèéí áóñ áàéäëààñ ººðèé㺺 àþóëã¿é
ãýæ ººðòºº èòãýæ àæèëäàà õàíäàõ õàíäëàãà.

23. 





Ýðäýõ àâèð-õ¿íèé òàðõèíä áàéãàëèàñ çàÿàñàí
¿éëäýë
Õ¿íä áîäîõ áîëîëöîî ºãºëã¿é ººðºº èëýðäýã
Óõàìñàðò õÿíàëòûã ñóëðóóëäàã.
Óðüä íü îëîí äàâòàãäñàí ¿éëäýëä áèä òóðøëàãàä
ýðäýí õàíääàã
Òàðõè øèíý ñîíèí,åð áóñûí íºõöëèéã èë¿¿ä õ¿ëýýí
àâ , òºäèé èíýý àíõààðàëòàé õàðèó ºãäºã.
Áîäèò áàéäàëä ¿íýëýëò ºãºõã¿é áàéõ áóþó óðäûí
òóðøëàãààð õàíäàõ.

24. Ýðäýõ Àâèð çàñàãäàõã¿é õàðèí
ò¿¿íèéã ººðò
àøèãòàéãààð
ýðã¿¿ëýí àøèãëàæ áîëíî.
ǪÂ˪êª:
 Óõààí çàðæ õè ýýë ç¿òãýë ãàðãà.
 Àþóëã¿é Àæèëëàãààíû äàäàë çóðøëóóäûã ººðòºº
õýâø¿¿ë.
 Àþóëã¿é Àæèëëàãààíû øèíý àðãà áàðèëä
íýýëòòýé áàé.
 ¯ðãýëæ ñýðýìæèë.
 Àæèã áàé.

25.  Àþóë
ãýäýã íü:Õ¿íèéã ãýìòýýõ
ºâ ë¿¿ëýõ áàéäëûã áèé áîëãîõ ýñâýë
áàéãàëü îð èíä áîëîí ºì èä õîð
ó ðóóëàõ íºõöºë áàéäëûã õýëíý.
 Àæëûí áàéðíû àþóë íü áèäíèé ýðãýíò
òîéðîíä ºäºð òóòàì òîõèîëäîæ áàéäàã.

26. 





Í¿äýý íýýí ýðãýí òîéðíîî ñàéòàð õàðàõ õýðýãòýé.
Áóñäûã îðîëöóóë
Ýðãýí òîéðîí äàõü á¿õ ç¿éëèéã ñàéòàð àíçààð
Áóñäûí þó õèéæ áàéãààã àíçààð
Àæëûí ºìíºõ øàëãàëòûã õèéõ
Àæëûí áàéðíû ¿çëýã¿¿äèéã õèéõ

27. 










Òýãø áèø ãàäàðãóó
Øàëàí äýýð àñãàðñàí òîñ
Õ¿íä äààöûí ýä ç¿éëñ
Ìýäëýã òóòìàã áàéõ
Äóó èìýý
Õóðö èðìýãòýé ýä ç¿éëñ
ªíäºð
Õèìèéí áîäèñóóä
Ìåõàíèê õ¿
Öàõèëãààí õ¿ äýë
Ä¿ðýì æóðìûã äàãàí ìºðäºõã¿é áàéõ

28. 




ÀÀ-íû ä¿ðýì æóðìûã äàãàí ìºðäºõã¿é áàéõ.
Ýðñäýëèéã îëæ õàðàõã¿é áàéõ.
Àæèëäàà àíõààðëàà òºâëºð¿¿ëýõã¿é áàéõ.
Çààâàð èëãààã äàãàí ìºðäºõã¿é áàéõ.
Õèéæ áóé àæëûíõàà òàëààð õàíãàëòòàé
ìýäëýãã¿é áàéõ.

29.  Àæèëòàí
õ¿íäýýð ýñâýë õºíãºí
áýðòýæ ãýìòýõ
 ¯éëäâýðëýëä õîõèðîë ó ðàõ
 Áàéãàëü îð èíä õîð íºëºº ó ðàõ
 ªì èä õîõèðîë ó ðàõ

30. 




Òóõàéí àþóëòàé íºõöºë áàéäëûã õ¿í áîëãîí
ìýäýõ áîëîìæ îëãîíî.
Èíãýñíýýð àþóëûã ñóäàëæ ä¿í øèíæèëãýý
õèéãäýíý
Çàñàæ çàëðóóëàõ àðãà õýìæýý íýí äàðóé
àâàãäàíà
Àæëûí äàäëàãà òóðøëàãàà àøèãëàí àæëûí
áàéðûã àþóëã¿é áàéëãàõ
Òà àæèëòíûõàà ¿¿ðãèéã áèåë¿¿ëñíýýð õàìò
àæèëëàäàã íºõ𺺠áýðòýæ ãýìòýõ,àìü íàñàà
àëäàõ àþóëààñ óðü èëàí ñýðãèéëíý.

31. 





Îñîë äºõñºí òîõèîëäëûã ¿ë îéøîîõ
Èë¿¿ àæèë õèéõèéã ¿ë õ¿ñýõ
Óäèðäëàãûí òààã¿é õàðèëöààíààñ àéõ
Õàìòðàí àæèëëàãñàä ìýäýýëýõã¿é áàéõûã
øàõàõ
Íýð íü ìýäýýëýëä îðîõîîñ àéõ
Áóðóóòàíä òîîöîîãäîõîîñ àéõ

32.  Ýìõ
çàìáàðààã¿é áàéäàë
 Ýâäýðõèé òîíîã òºõººðºìæ
 Øààðäëàãà õàíãààã¿é õààëò
õàìãààëàëòóóä
 Õ¿ðýëöýýã¿é àãààðæóóëàëò
 Àæëûí áàéðíû ìóó ãýðýëò¿¿ëýã

33.  Áóðóó
áàãàæ àøèãëàõ
 Ãýìòýëòýé òîíîã òºõººðºìæ àøèãëàõ
 Çîõèõ
õàìãààëàëòûí
õýðýãñýë
õýðýãëýýã¿é
 ÀÀ-íû ä¿ðýì æóðàì çºð èõ
 ªãñºí çààâàð èëãààã ¿ë îéøîîõ

34. 






Îñîë äºõñºí òîõèîëäëûã äàðóé ìýäýýëýõ
Îñëûí øèíæèëãýýã äýëãýðýíã¿é õèé
Çàñàí çàëðóóëàõ àðãà õýìæýý àâ
Ýðñäëèéí ¿íýëãýý õèé
Àþóëã¿é Àæèëëàãààíû ãîðèì áîëîâñðóóë
Àæèë äàä îñëûí ñýðýìæë¿¿ëýã ìýäýýëýë ºã
Îñëûí øèíæèëãýýíä ä¿ãíýëò õèé.

35. ÀÍÕÀÀÐÀË ÒÀÂÜÑÀÍ ÒÀ
Á¯ÕÝÍÄ ÁÀßÐËÀËÀÀ.