2. • Frg. “les finances”, d.m.th: mbledhja dhe shpenzimi i mjeteve
monetare nga ana e shtetit, fjala financa në kuptim të gjerë
sot përdoret për të shënuar punë të ndryshme monetare
(transaksione monetare), ndërmarrjet ekonomike, njësitë
territoriale si dhe persona të tjerë juridik, ndërsa në kuptim më
të ngushtë përdoret për të shënuar mbledhjen, ndarjen dhe
shpenzimin e mjeteve monetare nga ana e shtetit, shkenca
mbi financa është disiplinë shkencore e pavarur, ajo ka lëndën
e vet dhe metodën e studimit, terminologjinë e vet, parimet e
e veta, ndarjen e vet studion veprimtarinë financiare të shtetit
dhe të forumeve tjera juridiko-publike të cilave me kushtetutë,
ligje e dispozita tjera, u është besuar detyra e plotësimit të
nevojave të caktuara shoqërore; është e lidhur ngushtë me
paranë dhe me ekzistimin e shtetit; studion të hyrat publike,
shpenzimet publike, buxhetin, huaja shtetërore, barazia
financiare.
3. • Të hyrat publike
• Janë mjete me të cilat shteti i plotëson nevojat e veta
(shtetërore, shoqërore) në kompetencën e vet ndarja e të
hyrave publike:
• Të hyrat origjinare (burimore, janë ato që shteti i realizon me
aktivitetin e vet ekonomik ose në bazë të së drejtës së
pronësisë)
• Të hyrat derivateve (të prejardhura janë ata që shteti i
realizon në bazë të sovranitetit të vet financiar, janë të
prejardhura nga forca ekonomike e personave fizikë dhe
juridik).
• Të hyrat juridikopublike (janë ato që shteti i realizon në bazë
të sovranitetit të vet financiar).
• Të hyrat juridikoprivate (shteti i realizon në bazë të aktivitetit
të vet ekonomik dhe nga pasuria e vet)
• Të hyrat e rregullta (mblidhen në mënyrë kontinuitive në
intervale të caktuara kohore dhe nga burimet që
ekonomikisht përtrihen vazhdimisht; shërbejnë për plotësimin
e shpenzimeve të rregullta shtetrore);
4. • Të hyrat jo të rregullta (mblidhen kohë pas kohe, për një ose disa vite, dhe
shërbejnë për mbulimin e shpenzimeve të jashtëzakonshme të shtetit);
• Të hyrat nga popullsia (janë të hyra që qytetarët i ndajnë nga të ardhurate
veta për mbulimin e shpenzimeve shtetrore; mund të ndahen në ato që
kane karakter të detyrueshëm dhe në ato që qytetarët i ndajnë
vullnetarisht);
• Të hyrat nga përsonat juridik ( i mbledh shteti nga organizatat ekonomike,
institucionet dhe përsonat e tjerë juridik);
• Të hyrat e pakthyeshme (të hyrat që përsonat fizik dhe juridik i ndajnë për
financimin e nevojave shtetrore zakonishtë nuk kthehen; obliguesit e
pagesës së këtyre të hyrave kanë përfitim të caktuar nga shpenzimi ityre).
• Të hyrat e kthyeshme (janë huatë vullnetare dhe të detyrueshme që shteti
për to paguan edhe kamata si çmim për mjetet e huazuara; janë huat e
gjithmbarshme të shtetit);
• Të hyrat e njësive territoriale më të gjëra dhe më të ngushta (varësisht nga
kompetenca e njësive të ndryshme politiko-territoriale në shtetin e caktuar)
• Të hyrat e destinuara (janë ato për të cilat është përcaktuar saktësisht se për
çka do të shpenzohen mjetet e mbledhura me aplikimin e secilit instrument
financiar)
5. • Të hyrat e padestinuara (janë ato që shërbejnë për
financimin e të gjitha nevojave shoqërore, qëllimi i
shpenzimit të tyre nuk është i caktuar që më parë)
• Të hyrat në para dhe të hyrat në natyrë.
• Tatimet
• Tatimet janë burim kryesor i mbledhjes së të
hyrave publike me të cilat shteti bashkëkohor i
plotëson të dalat publike, e që janë në
kompetencë të tij, pa marrë parasysh se a janë
shtete të zhvilluara ose shtete në zhvillim.
6. • Karakteristikat kryesore të tatimeve janë:
• Tatimet në të hyra derivateve:me pagimin e tatimeve shteti
realizon të hyra, që për atë shumë të të hyrave i zvogëlon të
ardhurat e personave fizik dhe juridik.
Shteti duke i tatuar subjektet ekonomike njëkohësisht u a
zvogëlon fuqinë ekonomike të tyre me qëllim që vetëvetës t’i
krijojë fuqi ekonomike për mbulimin e të dalave publike.
• Tatimet janë të hyra të detyrueshme (dhunshme) të shtetit:
pagimi i tatimit është obligim i përgjithshëm i cili nuk varet prej
dëshirës së personave fizik dhe personave juridik, por bazohet
në sovranitetin financiare të shtetit dhe në forcën ligjore.
Detyruesit tatimor janë të obligueshëm që të bëjnë pagesën e
tatimit, e nëse nuk e paguajnë, atëherë bëhet arkëtimi në
formë të dhunshme.
• Tatimet mblidhen për interesa publike: nga mjetet e
mbledhura nga tatimet plotësohen të dalat shtetërore.
7. • Tatimet paraqesin dhënie pa kundërshërbim të drejtëpërdrejtë:
pagimi i tatimit nuk i jep të drejtë personit që e ka paguar tatimin
të kërkojë kundërshërbim të drejtpërdrejtë. Por, mungesa e
kundërshërbimit të drejtpërdrejtë nuk d.m.th. që detyruesit tatimor
nuk kanë kurrfarë përfitimesh. Kundërshërbimi i shtetit është në
mënyrë indirekte, dhe se nuk varet aspak nga lartësia e shumës së
paguar.
Mjetet e mbledhura nga tatimet shërbejnë për financimin e
detyrave të shtetit: arsim, shkencë, kulturë, shëndetësi,
mirëmbajtjen e rrugëve hekurudhave, ujësjellësit, kanalizimit,
gjyqeve, muzeve, teatrove, sigurimi i brendshëm dhe integriteti
imkufijve, mbrojtja e ujit, ajrit, tokës, etj.
• Tatimet që nuk e kanë karakterin e qëllimit të caktuar: qëllimet e
tatimit sipas rregullit nuk përcaktohen përpara. Të hyrat e shtetit të
grumbulluara me anë të tatimeve derdhen në buxhet dhe
shërbejnë për plotësimin e nevojave të përbashkëta.
D.m.th. tatimi nuk paguhet për një qëllim të përcaktuar më herët,
andaj shteti nuk është obligueshëm që t’i japë shpjegime
detyruesit tatimor se për cilat qëllime do të përdoren të hyrat të
cilat rrjedhin nga tatimi.
8. • Klasifikimi themelor i tatimeve:
• I drejtëpërdrejtë (direkt) dhe i zhdrejtë (indirekt)
• Kadastral dhe tarifor
• Personal (subjekte) dhe real (objekte)
• I rregullt dhe i jashtëzakonshëm
• I përgjithshëm dhe special
• I supozuar dhe faktik
• Sipas vlerës dhe specifik
• Fundar dhe jofundar
• Qëndror dhe lokal
• Repartision dhe sipas kuotës
• Themelor dhe plotësues
• Në natyrë dhe në para
9. Doganat
Janë të hyra monetare të shtetit; paguhen me rastin e kalimit të mallit të caktuar
përtejkufirit doganor .Bazë për doganim është ajo për të cilen parashihet shkalla
doganore në tarifën doganore, përkatësishtë çmimi i mallit ose vlera e
transaksionit; procedura doganore dhe doganimi fillon me marrjen e deklaratës
doganore ku paraqiten të gjitha të dhënat e nevojshme lidhur me doganimin
(objekti i doganimit, vlera e mallit, numri i cpoëve); nëse obliguesi doganor nuk
parqet mallin ose nuk e paguan doganën, pëson sanksion i caktuar me ligj;
10. Shkallët e tatimit në të ardhurat
personale
• Shkallët për pagat vjetore
11. Neni 5 i Ligjit mbi TAP: Shkallët e tatimit
Për secilën periudhë tatimore, tatimi në të ardhura
ngarkohet sipas shkallëve në vijim:
1.1. për të ardhurat e tatueshme
nëntëqindegjashtëdhjetë (960) euro ose më
pak, zero për qind (0%);
1.2. për të ardhurat e tatueshme mbi
nëntëqindegjashtëdhjetë (960) euro deri në
tremijë (3.000) euro, katër për qind (4%) të
shumës mbi nëntëqindegjashtëdhjetë (960)
euro;
1.3. për të ardhurat e tatueshme mbi tremijë
(3.000) euro deri në pesëmijekatërqind (5.400)
euro, tetëdhjetenjë pikë gjashtë (81.6) euro
plus tetë për qind (8%) të shumës mbi tremijë
(3.000) euro; dhe
1.4. për të ardhurat e tatueshme mbi
pesëmijekatërqind (5.400) euro,
dyqindeshtatëdhjetetre pikë gjashtë (273.6)
euro plus dhjetë për qind (10%) të shumës mbi
pesëmijekatërqind (5.400) euro.
12. Tatimi mbi të ardhurat personale
(shkallët për pagat vjetore)
Të ardhurat mujore nga Tatimi
pagat
Deri në 960 € 0%
960 € – 3000 € 4%
3000 € – 5400 € 8%
mbi 5400€ 10%
13. Llogaritja e TP (shembuj)
• I punësuari ka page mujore 150 sa do
ta paguaj ai tatimin vjetor?
• 150*12muj=1800 x5%=90k.pemsional
• 1800-90=1710-paga e tatushme
• 0-960=0%
• 960-1710=(1710-960)=750x4%=30
• 30-1710=1680 paga neto
15. Llogaritja e TP
• Për çdo pagë sekondare paguhet
tatimi me normën 10%, pastaj në
fund të vitit bëhet llogaritja e të
gjitha pagave vjetore dhe
tatimohen sipas shkallëve vjetore,
me çrast paraqitet raporti
krahasues dhe konstatohet se a
është bërë pagesë mangut apo
tepër e tatimit në paga
21. Tatimi mbi të ardhuar është tatim gjithë përfshirës dhe tatimon edhe burime të tjera
të të ardhurave me sa vijonë;
•Aplikohet mbi pagat, ................. sipas shkallëve 0%. 4%. 8%. 10%.
•Të ardhurat nga biznesi,............. sipas shkallëve, ose 10% për sh,p,k, dhe persoant
tjerë juridik
•Të ardhurat nga qiraja të realizuara nga individët .....9 %
•Nga interesi........... 10%
•Dividentat, ........... 10 %
•Të ardhuart nga pasuria e patrupëzuar ........... 10%
•Fitoret në lotari dhe lojrat e fatit ....................... 10% nga klientët dhe 16% TVSH në
shitjet totale
•Nga fitimit/humbjet kapitale të individëve (shitja e pronës së lujtëshme dhe
palujtëshme, makinat, tokat, shtëpitë etj) .................. 10 %, dhe
•Çdo e ardhur tjetër që rritë pasurinë neto të tatimpaguesit.... 10%
22. Te ardhurat mujore 538,00 euro x 12 muaj = 6.456,00 euro
6,456,00 x 5% (kontributi i te punesuarit) = 322,80 euro
Te ardhurat e tatuara = Te ardhurat bruto – kontributi pensionat
6.456,00 – 322,80 = 6.133,20 euro
0,00 euro – 960,00 = 960,00 x 0% = 0,00 euro
960,00 – 2.040,00 = 2.040,00 x 4% = 81,60 euro
3.000,00 – 5400,00 = 2.400,00 x 8% = 192,00 euro
5.400,00 – 6.133,20 = 733,20 x 10% = 73,32 euro
Total obligimi i tatimit vjetore ......= 346,92 euro
Paga vjetore neto do te jete 6133.20 - 345,92 = 5.787,28 euro
23. Te ardhurat nga aktiviteti
Jane te ardhurat nga aktiviteti afarist te krijuara nga personat fizik.
Secili tatim pagues i cili realizon te ardhura nga aktiviteti i tije paguar tatim cdo
tre muaj ne nje llogari te catuar nga ATK-ja, ne nje banke e cila operon ne
Kosove.
Ky tatim paguhet jo me vone se 15 dite nga perfundimi i periudhes tremujore
(15 prill, 15 korrik, 15 tetore, 15 janar).
Format a pageses se tatimit ne te ardhura;
tatimpaguesi me 5.000,00 euro qarkullim apo me pake te ardhura bruto vjetore
nga veprimtaria afariste paguaj 37,50 euro per tremujore
tatimpaguesi me mbi 5.000,00 deri ne 50,000,00 euro te ardhura bruto vjetore
nga veprimtaria e tyre afariste paguajne;
3% per te ardhura nga tregtia, transporti, bujqesia dhe veprimtari te ngjashme
te cdo tremujori
5 % per te ardhurat bruto nga sherbimet, veprimtarit profesionale, te zanatit, te
argetimit dhe te ngjashme ne cdo tre mujore
24. tatimpaguesit me te ardhura bruto vjetore qe tejkalojne shumen prej 50.000,00 euro nga veprimtarit
afariste paguajne;
nje te katerten (¼ ) e detyrimeit tatimore te pergjithshem per periudhen aktuale tatimore, duke u
bazuar ne te ardhurat tatimore te llogaritura apo
per periudhen e dyte tatimore dhe ato pasuese per ¼ e 110% te detyrimit te pergjitheshem
tatimore qe i paraprin periudhes aktuale tatimore (viti i kaluar)
Te ardhurat nga qiraja
Jane te ardhurat e krijuara nga;
dhenja me qira e pasurise se patundeshme sikurse jane ndertesat, toka dhe apartamentet
te ardhurat nga dhenja me qira e paisjeve, automjeteve transportuese dhe llojeve te tjera te
pasurise.
Secili tatimpagues qe krijon te ardhura te tilla detyrohet te llogaris dhe paguaj cdo tre muaj 10% te
shumes se qirase
Te ardhurat nnga pasuria e paprekeshme
Jane te ardhurat e krijuara nga patentat te drejtat e autorit, licencat, te drejtat
ekskluzive dhe te tjera qe perbehen nga e derjat dhe qe nuk kane forme fizike.
Secili tatimpagues nga te ardhurat e krijuara nga pasuria e tyre paguan 10% e te
ardhurave te tatueshme
25. Te ardhurat nga interesi
Jane te ardhurat e krijuara nga:
•interesi nga huate e dhena per personat fizike apo subjektett
•interesat nga fleteobligacionet ose letrat me vlere te leshuara nga autoritetet publike
dhe organizatat afariste
•intetesat nga llogarit e kursimeve te cilat sjellin interes, e qe mbahen ne banka dhe
institicione bankare
Secili autoritet publik, organizat biznesi, banke apo institucion tjeter fianciare qe
bene pagese te interesei ndale 10% nga shuma e paguar e interesit
Te ardhurat nga dividenta
Te adhuratt bruto nga dividenta perfshijne dividentet dhe fitimin tjeter te shperndare per
tatimpaguesin
Secila organizate qe bene pagesen e dividentave ndal tatimin ne nje shume prej 10% te seciles
shume te dividentes se paguar apo kredituar
Te ardhurat nga fitimi ne kapital
Ne te ardhurat nga fitimi ne kapital kuptojme te ardhurat qe realizon tatimpaguesi me shitjen apo
formen tjeter te tjetersimit te pasurise kapitale duke perfshire pasurine e patundeshme dhe letrat
me vlere. Tatimi eshte 10% nga fitimi
Tatimi ne lojrat e fatit
Secila organizat e lotarise apo i nje loje te fatit ndal tatimin 10% nga secila pagese e fitimit,
dorezon nje deklarat te tatimit te ndalur, dhe e dergon tatimin e ndalur ne nje llogari bankare
