9. • Lahat ba ng nasa larawan ay
nagpapakita ng matalinong
pangangasiwa sa likas na yaman?
• Alin ang nagpapakita ng
matalinong paggamit ng likas na
yaman?
• Alin ang hindi? Bakit mo nasabi
ito?
11. 11
Pangangasiwa sa mga Yamang Mineral
Matalinong Pangangasiwa Di-matalinong Pangangasiwa
1. Maagap na pagtatanim sa mga
nakakalbo o tiwangwang na
gubat
2. Pagpigil sa gawaing
pagkakaingin
3. Pagputol ng punong may sapat
na gulang lamang.
4. 4. Pagtatanim ng punlang puno
bilang kahalili ng pinutol na
puno.
5. Paghuli ng mga ibon at buhay-
ilang sa panahon lamang ng
open season.
1. Hindi pagsasaalang-alang sa
masidhing kampanya hinggil sa
global deforestation.
2. Pagkakaingin
3. Walang tigil na pagputol ng
mga punongkahoy sa
kagubatan
4. Pagmimina nang kulang ang
kaalamang panteknolohiya.
12. 12
Pangangasiwa sa mga Yamang Tubig
Matalinong Pangangasiwa Di-matalinong Pangangasiwa
1. Pag-iwas sa paggamit ng
mga kasangkapang
nakapipinsala sa pangingisda.
2. Pag-iwas sa paggamit ng
bangkang de motor sa
pangingisda.
3. Pagsasaayos sa lugar ng
bakawan sa pangingisda.
4. Paggamit ng lambat na may
malalaki o katamtamang
mga butas.
5. Hindi pagtatapon ng dumi at
basura sa ilog, dagat o sapa.
1. Paggamit ng dinamita, kuryente,
lason o cyanide, at pagsasagawa ng
sitemang muro-ami.
2. Tuwinang pagtatapon ng dumi o
basura sa mga anyong tubig.
3. Kumbersyon ng mga bakawan sa
aquaculture o palaisdaan.
4. Pagtatapon sa dumi ng mga pabrika
sa mga katubigan na nagdudulot ng
polusyon.
5. Pagpapabaya sa pagdami ng water
lilly na nakakaharang sa pagdaloy ng
tubig.
6. Pagtatayo ng mga bahay –iskwater
sa baybay-ilog/
13. 13
Pangangasiwa sa mga Yamang Kagubatan
Matalinong Pangangasiwa Di-matalinong Pangangasiwa
1. Pagkontrol sa polusyong
idudulot ng pagmimina.
2. Pag-aaral sa makabago
at siyentipikomg
pamamaraan ng
pagmimina sa basura.
3. Pag-iingat sa pagkasira
ng lupang minahan.
1. Paghuhukay upang
magmina ng walang
pahintulot.
2. Pagsasagawa ng
pagmimina kahiy walang
sapat na kaalaman.
3. Pagtatapon ng
pinagminahan sa ilog na
nagiging sanhi ng
polusyon sa tubig.
14. 14
Pangangasiwa sa mga Yamang Tubig
Matalinong Pangangasiwa Di-matalinong Pangangasiwa
1. Pagpapalit ng pananim upang
makatulong sa pagpapanatili
ng pagiging mataba ng lupa.
2. Muling pagtatanim ng mga
puno upang mapigilan ang
pagguho ng lupa.
3. Paggamit ng mga nabulok na
dahon, basura, dumi ng hayop
sa compost pit bilang pataba sa
lupa.
4. Pagtatanim sa patag ng mga
pananim upang ang lupang
ibabaw ay mapanatiling
1. Ginagawang subdibisyon, ma;;,
pabrika, sementeryo at golf
course ang mga lupain sa halip
na pagtataniman ng
pangunahing pagkain.
2. Labis na paggamit ng mga
kemikal at pataba.
3. Pagpapalit ng pananim sa mas
pagkakakitaang pananim para
maipagbili sa ibang bansa
tulad ng asparagus, prutas at
iba pa sa halip na palay, mais
at tubo.
15. Sagutin ang mga tanong.
1. Ano ang kahalagahan ng mga
likas na yaman sa tao?
2. Ano ang mangyayari kung hindi
mapapangasiwaan nang wasto ang
mga likas na yaman?
16. 16
3. Ano ang dapat gawin ng mga
mamamayan sa isang lalawigan o rehiyon
upang mapangasiwaan ng wasto ang
kanilang mga likas na yaman?
4. Bilang isang mag-aaral may maitutulong
ka ba upang mapangasiwaan nang may
katalinuhan ang mga likas na yaman sa
inyong lalawigan o rehiyon? Paano?
17. 17
TUKLASIN MO
Pangkatang Gawain
Pangkat 1- Ano-ano ang katangiang pisikal ng inyong
lalawigan?
Pangkat 2- Saan ang lokasyon ng inyong lalawigan sa
rehiyon? Ano ang mga karatig lalawigan o anyong
lupa/tubig?
Pangkat 3- Ano ang panahon na madalas maranasan
sa lalawigan?
Pangkat 4- Ano ang pangunahing pangkabuhayan ng
lalawigan? Ano ang dahilan dito?
18. 18
GAWAIN A
Gumawa ng poster tungkol sa matalinong
pangangasiwa ng likas na yaman. Sumulat ng
maikling talata tungkol sa ginawa. Isulat din
ang mga halimbawa ng hindi matalinong
pangangasiwa ng likas na yaman.
Pangkat I
Yamang Lupa
Pangkat II
Yamang Tubig
Pangkat III
Yamang Gubat
Pangkat IV
Yamang Mineral
19. 19
PANGKATANG GAWAIN: Gawain B
Ano-ano ang naisip ninyong mga gawain ng
matalinong pangangasiwa ng likas yaman? Punan ang
cluster map ng hinihinging impormasyon. Isulat ang
sagot ng pangkat sa sagutang papel.
Wastong
Pangangasiwa
ng Likas Yaman
2._______
3.______
4.________
1.______
Di-Wastong
Pangangasiwa
ng Likas Yaman
2._______
3.______
4.________
1.______
21. 21
PAGTATAYA
Gawain C
Gumawa ng slogan kung paano
mapahahalagahan ang mga sumusunod na likas
na yaman.
PANGKAT I – Yamang Mineral
PANGKAT II – Yamang Lupa
PANGKAT III – Yamang Tubig
PANGKAT IV – Yamang Kagubatan
34. TANDAAN NATIN
May iba-ibang paraan ng
matalino at di matalinong
pangangasiwa ng likas na yaman
sa ating lalawigan at rehiyon. Ang
mga paraan ng pangangasiwa
ay may epekto sa mga
mamamayang naninirahan dito.
40. 40
EBALWASYON
Iguhit ang masayang mukha sa patlang
kung matalinong pangangasiwa sa likas na
yaman ang ipinapahiwatig ng pangungusap at
malungkot na mukha kung hindi.
1. Ang basura ay itinatapon sa kanal, sapa, ilog
at dagat.
2. Gumagamit ng maliit ana butas ng lambat sa
panghuli ng isda.
41. 41
3. Nagtatanim na muli bilang pamalit sa
mga pinutol na puno.
4. Nagwawalis ng bakuran at
kapaligiran upang mapanatiling malinis.
5. Pagsusunog ng mga bundok upang
gawing kaingin.
6. Nagdidilig ng mga halaman para
maging sariwa at mabuhay ito.
42. 42
7. Pitasin ang mga bulaklak at
bungangkahoy sa mga lugar na
pinupuntahan.
8. Pagpuputol ng mga puno na
matatagpuan sa kabundukan.
9. Paggamit ng lason sa paghuli ng hipon at
isda sa ilog at sapa.
10. Paghihiwalay ng mga basurang
nabubulok at hindi nabubulok.
49. Ilog Angat
Maraming makikitang ilog sa ating bansa. Isa
ang probinsya ng Bulacan sa Rehiyon III na sa
loob ng matagal na panahon ay pinagkukunan ng
suplay ng tubig sa malaking populasyon ng
Maynila. Dito nanggaling ang
malaking suplay ng tubig na
umaagos mula sa Bulacan
papunta sa Pampanga. Dito
nanggagaling ang patubig sa
50. 30 000 ektaryang lupang agrikultural ng
Bulacan. Dito din nagmumula ang 200
megawatt na hydroelectrical power ng
rehiyon.
Malaki ang pakinabang natin sa ilog na ito.
Marami ang nakatira sa paligid ng ilog bukod sa
mga hayop ay maberde din ang kagubatan dito.
Ang maliit na komunidad ng mga Dumagat ay
makikita dito na tumutulong mapangalagaan
ang ilog at kagubatan.
51. upang ang batas na Forest Act of 1904,
Forest Administrative Order No.7 at National
Integrated Protected Areas System Act of
1992 o NIPAS Act ang nagsisilbing proteksyon
upang ingatan, ipreserba at pangalagaan ito
para sa mga susunod pang henerasyon.
52. Sagutin ang mga tanong tungkol sa talakayan.
1. Ano ang likas na yaman ng probinsya ng
Bulacan?
2. Ano-ano at sino ang mga naninirahan sa
Bulacan?
3. Anong mga lalawigan ang nakikinabang
sa tubig na nanggagaling sa Ilong Angat?
4. Sa palagay mo dapat bang magkaroon
ng batas para maprotektahan ang mga ito?
53. GAWAIN A
PANGKATANG GAWAIN
Gumawa ng poster ng sumusunod batay sa
itinakda sa inyong pangkat. Maaaring gamitin
ang likas na yaman ng sariling lalawigan.
PANGKAT 1 – Pagpapaniling malinis ng
kapaligiran
PANGKAT 2 – Pag-aalaga ng mga
punongkahoy
PANGKAT 3 – Pagtitipid sa tubig
PANGKAT 4 – Wastong pangingisda
55. PAGTATAYA
INDIBIDWAL NA GAWAIN
Batay sa larawan, ipaliwanag kung paano ito
nakatutulong sa pag-unlad ng isang lugar.
1. Ano ang
ipinapakita ng
larawan? Paano
ito nakakatulong
sa pagpapaunlad
ng ating
kabuhayan ?
56. 2. Ano ang
ipinapakita ng
larawan? Paano
ito
nakakatulong sa
pagpapaunlad
ng ating
kabuhayan ?
57. 3. Ano ang
ipinapakita ng
larawan? Paano
ito
nakakatulong sa
pagpapaunlad
ng ating
kabuhayan ?
59. 59
EBALWASYON
Ano-ano ang mga likas na yaman ng iyong
lalawigan ang pinagkukuhanan ng hanapbuhay
ng mga tao.
HALIMBAWA:
Likas na Yaman Pangunahing Hanapbuhay
Mayamang Dagat Pangingisda
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
60. Ikaapat na Araw
Ang Wastong Pangangasiwa
ng Likas-Yaman: Kaunlaran ng
Rehiyon at mga Lalawigan
60
61. 61
BALIK-ARAL
Sagutin ang mga tanong.
1.Bakit mahalaga na
pangalagaan ang mga likas na
yaman?
2.Ano ang mga gawain na
nakapagpapanatili ng likas na
yaman?
70. 70
PANGKATANG GAWAIN
Magtala ng mga lalawigang umuunlad dahil
sa wastong pangangalaga ng kanilang likas
na yaman ang nakakatulong sa kanilang
pag-unlad.
Halimbawa:
Bataan
a. Pangingisda
b. Paggawa ng Bangka
71. PANGKAT 1 – Nueva Ecija at Aurora
a.
b.
PANGKAT 2 – Bulacan
a.
b.
PANGKAT 3 – Pampanga
a.
b.
PANGKAT 4 – Zambales at Tarlac
a.
b.
80. 80
KARAGDAGANG GAWAIN
Gumawa ng mapa o islogan nang anyong-lupa at anyong-tubig na
magkakaugnay sa ating lalawigan. Gumamit ng rubric sa
pagpupuntos ng natapos na aralin.
