Н.Цэдэвсүрэн /Ph.D/ дэд профессор

1. ШИНЖЛЭХ УХААНЫ ТАНИН
МЭДЭХҮЙН МЕТОДОЛОГИЙН
ҮНДЭС ГЭЖ ЮУ ВЭ?
ДОКТОР. ДЭД ПРОФ.Н.ЦЭДЭВСҮРЭН
ЛЕКЦ№4
Газарчин дээд сургууль
Цахим зайны онлайн сургалт

2.  Шинжлэх ухааны онолын сэтгэлгээ нь бодит
ертөнцийн юмс үзэгдлийн мөн чанарыг танин
мэдэхэд чиглэдэг учраас шинжлэх ухааны аливаа
судалгаа, шинжилгээ тухайлбал сурган хүмүүжүүлэх
ухаан сэтгэл судлалын судалгаа нь шинжлэх ухааны
арга судлалын дараах зарчмыг үндэслэлээ болгодог.
 Танин мэдэхүйн тухайн объектод цогц байдлаар
хандаж, юуны өмнө бүтэц тогтолцооны талаас нь авч
үзэх

3.  Судлаж байгаа обьектоо диалектик хөгжлийн талаас
судлаж, өнгөрсөн одоог нь тодорхойлж, ирээдүйг нь
урьдчилан таамаглах
 Энэ нь аливаа судалгааг урьд өмнө гарсан нотолгоо
онолд тулгуурлах зарчим бөгөөд тухайн судалгааны
арга судлалын үндэс буюу парадигм болно.
 Т.Кунын тодорхойлсноор аливаа шинжлэх ухаан буюу
судалгаа нь наад зах нь урьд өмнөх нэгээс хоёр ололт,
нотолгоо онолын баримтлалд тулгуурласан бол
“жинхэнэ” онол судалгаа болж чадна. Энэ бол тухайн
судалгааны арга

4.  Судлалын тулгуур суурь, буюу суурь парадигма суурь
баримтлал болж өгнө гэсэн үг. В.Вундтын байгалийн
туршилт явуулах арга зүйн үндэслэл нь 19 р зууны
судлаачдын судалгааны онолын суурь тайлбарын нэг
буюу арга судлалын үндэслэл болсоор байлаа. О.Контын
шинжлэх ухааны онолын нотолгоот чанар верификаци,
К.Попперийн няцаагдах чанар фальсификаци нь ямар ч
мэдлэг, онол үзэл баримтлалын арга судлалын үндэс
болсоор байна.

5.  аЖинхэнэ шинжлэх ухаан буюу мэдлэг гэдэг нь тухайн
үедээ нотолгоотой, хожим нь ажиглалт, туршилт
практикаар үгүйгэгдэх үнэн байна. Ж: Галлей,Ньютоны
механикийн хууль ба зарчмыг үнэн гэдэгт бараг “ 300 жил
хэн ч эргэлзээгүй юм. Гэтэл 20 р зуунд Эйнштейний
харьцангуй онол гарч ирснээр орон зай, цаг хугацаа,
ертөнцийн таталцах хүчний тухай өмнөх ойлголтыг
нарийвчилсан бөгөөд зарим талаар өөрчилсөн нь энэ
дүгнэлтийн нэгэн нотолгоо болно.

6. 2. Сайн эрдэмтэн гэж тухайн салбарын хөгжлийг аль болох
удаан хугацаагаар саатуулж, чадсан хүнийг нэрлэж болно.
Ж:Джон дьюгийн прагматизм, Крал Марксын улс төр_
эдийн засгийн ухааны онол, Д.И.Менделеевийн үелэх
систем зэрэг олон эрдэмтний суут бүтээлийг дурьдаж
болно.
Судалгааны ажлын үр дүн, шинжлэх ухааны танин
мэдэхүйн шалгуур ба хэм хэмжээ.

7.  Аливаа шинжлэх ухаан ба шинжлэх ухааны танин
мэдэхүйн үйл ажиллагааг тодорхой стандарт түүний хэм
хэмжээгээр зохицуулж байх учиртай. Иймд танин
мэдэхүйн үйл явц, түүний үр дүн нь дараах шалгуурыг
баримтлах ёстой.
 1. Ямар ч субьектийн хувьд нийтлэг байхкритерий
интерсубъектности
 2. судалгаа ба үр дүн нь учир зүйн зөрчилгүй байх
непротиворечивость

8. 4. Амьдрал үйл ажилагаагаар шалгагдсан байх
проверяемость
5. Эмприк шинжлэх ухааны таамаглал онолын дүгнэлт нь
батлагдсан байхкритерий подверждения
6. Нотолгоотой О.Конт, ба үгүйсгэгдэхК.Поппер туйлын
үнэнд ойртсон харьцангуй дүгнэлт, үр дүнтэй байх.