1. Физикийн мэдлэгийн бүтэц
Аливаа шинжлэх ухааны онол нь хэрэв судлаач өмнө нь мэдэгдээгүй шинжлэх ухааны
баримттай тохиолдож энэ баримт нь хуучин онолын байр сууринаас тайлбарлах боломжгүй
болсон тохиолдолд л төрдөг. Үүнтэй уялдан энэ баримтуудыг тайлбарлах зарчмын хувьд цоо
шинэ таамаглалыг дэвшүүлэх шаардлага үүсдэг. Таамаглал туршилтаар батлагдсаны дараа
үзэгдлийг тоон талаас нь судлах үе шат руу шилждэг. Үүний тулд үзэгдлийн зөвхөн хамгийн
чухал шинж чанарын минимумыг агуулсан идеал объектийг сонгох хэрэгтэй болдог. Дараа нь
хэмжих боломжтой хэмжигдэхүүнүүдийг оруулж ирдэг. Хэмжсэн хэмжигдэхүүнүүдийн
хооронд тоон харьцаа хамаарлыг тогтоодог. Энэ харьцаа хамаарлыг нь хуулиуд гэж
нэрлэдэг. Хуулийг тогтооосноор судалж буй үзэгдлүүдийг жолоодож , хүний хэрэгцээнд ,
өөрөөр хэлбэл практик хэрэглээг буй болгох боломж бүрддэг. Йинхүү физикийн мэдлэгийн
агуулгад дараах есөн элементийг ялгах нь чухал юм.
1.Физик үзэгдэл: Физик үзэгдэлийн үүрэг нь суралцагчдын сурах танин мэдэхүйн ба
эзэмших ёстой объект болдогт оршдог.
2.Физик онол: Физик онолын үүрэг нь физик үзэгдлийг тайлбарлах, явагдах
нөхцлүүдийг урьдчилан хэлэх, тоон тодорхойлогчдыг эрэлхийлэх, зүй тогтлыг илрүүлж
ашиглах арга замыг тодорхойлоход оршдог.
3.Шинжлэх ухааны баримт: Физик онолыг боловсруулахдаа шинжлэх ухааны
баримтуудыг цугцуулахаас эхэлдэг. Физик мэдлэгийн системд шинжлэх ухааны
баримтуудын үүрэг нь онолыг хөгжүүлэх туршлагын суурь болдогт оршдог.
4.Таамаглал: Таамаглал нь тогтоогдоогүй, тодорхой бус баримтууд байж болох
тайлбар өгдөг.
5.Идеал объект (загвар): Түүний үүрэг нь судалж байгаа үзэгдлийн гол биш шинж
чанадыг хийсвэрлэж, гол шинж чанарууд дээр анхаарлыг төвлөрүүлэхэд оршдог.
6.Физик хэмжигдэхүүн: Физик хэмжигдэхүүн нь физик үзэгдлийн тоон тодорхойлогч
болж, хэмжихэд зориулагддаг үүрэгтэй.
7.Хууль: Физик үзэгдэл буюу хэмжигдэхүүнүүдийн хоорондын давтагддаг, тогтвортой
холбоог илэрхийлэх мэдлэгийн элементүүдийг үгээр, графикаар буюу томъёогоор
илэрхийлдэг. Хуулийн үүрэг нь физик процессуудыг жолоодох боломжтой холбоо,
хамаарлыг тогтоох явдал юм .
8.Практик хэрэглээ: Судалж буй үзэгдлийн эерэг илэрлүүдийг практикт хэрэглэх

2. болон сөрөг илэрлүүдтэй нь тэмцэх аргуудыг олох нь практик хэрэглээний үүрэг юм. Энэ
бол шинжлэх ухааны танин мэдэхүйн эцсийн зорилго юм .
9 .Бодлогууд : Байгаль буюу хүний бий болгосон төхөөрөмжүүд дээр явагдах үзэгдэл
ба нөхцөл байдлыг сургалтын зорилгоор загварчлах үүрэгтэй.
Мэдлэгийн элементүүдийн үүргийг тодорхойлж, ерөнхий шинжээр нь системчилснээр
сургалтын сэтгэл судлалын болон дидактик олон зорилтыг шийдвэрлэх мэдлэг
эзэмших технологийг боловсруулж болдог.
Физикийн мэдлэгийн агуулга
Физикийн мэдлэгийн агуулгын элемент бүр нь өөрийн ээлжиндээ дараахь мэдлэгийн
элементийг агуулна. Жишээлбэл:
Физик хэмжигдэхүүн
Нэр, тэмдэглэх үсэг, нэгж
Ямар шинж чанарыг илэрхийлж байгаа
Тодорхойлолт
Нэгжийн тодорхойлолт
Бусад хэмжигдэхүүнтэй яаж холбогдохыг харуулах томъёо
Хэмжих аргууд
Физикийн хууль
Томъёолол
Тодорхойлолт
Математик бичиглэл
Үнэн зөвийг батлах туршилт
Практик хэрэглээ
Хэрэглэгдэх хүрээ
Физикийн үзэгдэл
Шинж чанар
Явагдах механизм
Үзэгдлийн талаарх өгөгдлүүд
Онолын тайлбар
Хэрэглээ
Физикийн загвар
Загварчлах обьект

3. Загварын агуулга ба загварчлагдаж буй шинж чанар
Загварын хүчин төгөлдөр байх онол
Загварын доторх ойлголтын холбоо
Загварын давуу ба дутагдалт тал
Хэрэглэгдэх хүрээ
Физикийн тулгуур туршлага
Туршилтын схем
Туршилтын агуулга
Туршлагаас шийдвэрлэх зөрчлүүд
Физикийн чухал тогтмолууд
Тухайн тогтмолын тоон утга
Юуг тухайн тогтмолын тоон утга илэрхийлж байгааг харуулах
Тогтмолын хэмжилтийн нэгж
Физикийн туршилт
Туршилт нь шинжлэх ухааны танин мэдэхүйн төдийгүй амьдрал практикийн өндөр ач
холбогдолтой . Түүний тусламжтайгаар шинжлэх ухаан материаллаг ертөнц дахь
үзэгдлүүдийг тайлбарлаад зогсохгүй тэдгээрийг эзэмших бололцоог олгодог. Иймээс
туршилт нь шинжлэх ухаан ба үйлдвэрлэлийн хоорондох чухал холбоос болдог. Туршилт нь
үйлдвэрлэлийн техникт шинэ багаж төхөөрөмж , машин механизмууд материалууд,
процессуудыг судлах, зохион бүтээх үндэс болдог.
Туршилтыг гүйцэтгэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө
1.Туршилтын зорилгыг тодорхойлох
2.Туршилтын үндэсд тавигдах таамаглалаа томъёолж үндэслэх
3.Туршилтын зорилгоо биелүүлэхэд гарцаагүй шаардлагатай нөхцлүүдээ тогтоож авах
4.Дараах асуултын хариуг өөртөө багтаасан төлөвлөгөө зохиох
a)Ямар ямар ажиглалт явуулах
b)Ямар ямар хэмжигдэхүүнийг хэмжих
c)Туршилт тавихад гарцаагүй шаардлагатай багаж төхөөрөмж материалуудыг тогтоох
d)Туршилтын явц ба түүнийг гүйцэтгэх дэс дарааллыг тогтоох
e)Туршилтын үр дүнг бичих бичиглэлийн хэлбэрийг сонгох
1.Гарцаагүй шаардлагатай багаж төхөөрөмж материалуудаа сонгох

4. 2 .Төхөөрөмжүүд ба цахилгаан хэлхээг угсрах
3.Туршилтаа явуулж ажиглалт, хэмжилт, тэдгээрийн үр дүнг бичих
4.Хэмжилтийн үр дүнд математик боловсруулалт хийх
5.Туршилтийн үр дүнд дүн шинжилгээ хийж дүгнэлтүүдээ томъёолох (үгээр,
тэмдэглэгээгээр буюу график хэлбэрээр)