BRİTANYA İMPARATORLUĞU GEORGİANLAR DÖNEMİ’NDE (1714-1830) UYGULANAN BAZI TUHAF VERGİLER

1. P R O F. D R . C O Ş K U N C A N A K TA N
 Kaynak: Coşkun Can Aktan, Vergi Devleti, İstanbul: Divan Kitap, 2020.
 Sunumu Hazırlayan: Tahacan TAYAN
B R İ T A N Y A
İ M P A R A T O R L U Ğ U
G E O R G İ A N L A R
D Ö N E M İ ’ N D E ( 1 7 1 4 -
1 8 3 0 ) U Y G U L A N A N
B A Z I T U H A F
V E R G İ L E R

2. “Tüm vergilerin en zararlı olanı keyfî
vergilerdir.”
DAVID HUME

3. ADAM SMITH
“Bunlar hem ara sıra ortaya çıkan
pek yürekler acısı vergilerdir.”

4. Bir zamanlar tarihteki en geniş topraklara sahip
olan ve “üzerinde güneş batmayan imparatorluk"
olarak da tanımlanan Britanya İmparatorluğu’nda
vergilemenin tarihi de ağır, haksız, adaletsiz ve
keyfî vergilerle doludur.
Özellikle Georgian Dönemi olarak bilinen 1714-
1830 yıllarında Kral George I, Kral George II, Kral
George III, Kral George IV tarafından yürürlüğe
konulan vergiler tarihin belki de en tuhaf, ilginç,
saçma-sapan ve acayip denebilecek vergileridir.
İngiliz tarihinde Kral I. George ile başlayıp IV.
George ile biten dönemi biz keyfî vergiler çağı
olarak adlandırmayı uygun görüyoruz.

5. Kral I. George Kral II. George Kral III. George Kral IV. George
İngiliz tarihinde “Keyfi Vergiler Çağı”

6. SCUTAGE (1100- 1154)
Scutage, Kral I. Henry ve Kral Stephen tarafından konulmuş ve
tek amacı ordunun gelir kaynağını arttırmak olan bir vergi idi.
1100-1154 yılları arasında yürürlükte kaldı.
Savaşta geri çekilmeyi veya her ne sebeple olursa olsun
kral için savaşmamayı tercih eden şövalyelerden alınan
bir vergidir
Bu verginin Magna Carta Libertatum’un ilan edilmesine katkı
sağladığı iddia edilmektedir.

7. ŞÖMİNE VERGİSİ (1662)
• Şömine vergisi (hearth tax / chimney tax)
1662 yılında Kral II. Charles tarafından
yürürlüğe konulmuştur.
• Evlerinde ocak veya şömine olanların
ödemekte oldukları bir vergi idi.
• Vergilerin ağırlığı altında halk şöminelerini
tuğla ile kapatmaya ve gizlemeye çalıştı.
• 1689 yılında yürürlükten kaldırıldı.

8. Sakal vergisi (beard tax) 1535
yılında kendisi de sakallı olan Kral
VIII. Henry tarafından yürürlüğe
konulmuştur. En az iki haftalık
sakal bırakanlardan zorunlu
olarak alınan vergi bireylerin
sosyal konumuna göre
değişmekte idi.
SAKAL VERGİSİ
(1535)

9. DESİMASYON
VERGİSİ (1655)
Roma ordusunda, asi ve korkak
askerleri cezalandırmak için subaylar
tarafından kullanılan bir disiplin cezasını
tanımlayan ve Latincede "onuncunun
öldürülmesi" anlamına gelen
desimasyon sözcüğünden türetilen
desimasyon vergisi (decimation tax)
1655 yılında Koruyucu Lord (Lord
Protector) Oliver Cromwell tarafından
yürürlüğe konulmuştur. Kendisine
muhalif olan kraliyet taraftarlarının
servetleri üzerinden onda biri oranında
(%10) vergi alınması öngörülmüştür.

10. PENCERE VERGİSİ (1696)
Pencere vergisi (window tax), Kral III.
William tarafından 1696 yılında yürürlüğe
konulmuştur.
Evlerin sahip olduğu pencere sayısına
göre bir vergi ödeme zorunluluğu
getirilmiştir.
Bu vergi evlerin daha az pencereli
yapılmasına veya mevcut pencerelerin
tuğlalar ile kapatılmasına yol açtı.

11. İngiliz Roman Yazarı Charles Dickens’in pencere vergisi
üzerine şu sözleri aktarmaya değerdir:
“Parlamento yasası dolayısıyla artık ‘hava
bedava’ sözü anlamını yitirdi. Pencere
vergisinin konulması neticesinde ne hava ne de
ışık artık bedava değil. Doğanın hepimize
cömertçe sunduğu hava ve ışık için her yıl
pencere başına ödeme yapmak zorundayız; bu
vergiyi ödeyemeyen yoksul insanlar ise
yaşamın bu iki gerekli nimetinden mahrumlar.”

12. MUM VERGİSİ (1709)
• Mum vergisi (candle tax), 1709 tarihinde
hükümet tarafından yürürlüğü
konulmuştur.
• Bu vergi ile mum imalatı lisansa bağlandı
ve ruhsat sahibi olunmadığı sürece evde
mum yapımı yasaklandı.
• Halk aydınlatma için muhtelif yöntemler
denedi, 1831’de uygulamanın sona
ermesiyle birlikte mumun popüleritesi
hızla arttı.

13. OYUN KARTLARI
VERGİSİ (1710)
Oyun kartları kolay bir gelir
yaratma kaynağı olarak
değerlendirilmiş ve 1710 yılında
hükümet tarafından oyun kartları
vergisi (playing card tax)
uygulamaya konulmuştur. Böylece
oyun kartları ve zarların vergisini
önemli ölçüde yükseltildi. Bu
durum vergi ödememek için
sahte oyun kartlarının
yapılmasına yol açtı.

14. DUVAR KAĞIDI
VERGİSİ (1712)
1712 yılında Kraliçe Anne
tarafından baskılı duvar kağıdı için
duvar kağıdı vergisi (wallpaper
tax) adında bir vergi getirilmiştir.
Bunun üzerine üreticiler düz
duvar kağıdı üretip daha sonra
duvar üzerinde desenleri
boyayarak vergiden kaçınmaya
başladılar. Bu vergi uygulaması
1836 yılında kaldırıldı.

15. SABUN VERGİSİ
(1712)
Sabun vergisi (soap tax), 1712'de
yürürlüğe konulmuştur.
Külfetinden dolayı, geçimini
sabun üretiminden sağlayan
birçok sabun üreticisinin ülkeyi
terk etmesine neden oldu. Söz
konusu dönemde sabun lüks bir
madde idi. Sabun vergisi 1835
yılına kadar yürürlükte kaldı.

16. CİN VERGİSİ
(1736)
Cin vergisi (gin tax), 1735 yılında
cin tüketimini engellemek için
yürürlüğe konulmuştur. Cin
satıcılarının ve tüketicilerinin
tepkilerine ve hatta isyanlara
neden oldu. Cin vergisi 1743
yılında yürürlükten kaldırıldı.

17. CAM VERGİSİ
(1746)
Cam vergisi (glass tax), 1746
yılında Kral II. George tarafından
cam üreticilerine getirilmiş bir
vergidir. Söz konusu dönemde
cam ağırlığına göre satılmakta idi
ve bu vergi 1845 yılına kadar
yürürlükte kaldı.

18. TUĞLA VERGİSİ
(1784)
1784 yılında, Kral III. George
tarafından tuğla vergisi (brick tax)
adında bir vergi konuldu. Kısa bir
süre sonra tuğla üreticileri
verginin etkilerini azaltmak için
tuğlalarının boyutunu
değiştirmeye başladı. Bunun
üzerine tuğlaların ölçüleri dikkate
alınarak vergi miktarları da
değiştirildi. Tuğla vergisi 1850
yılında yürürlükten kaldırıldı.

19. ŞAPKA VERGİSİ
(1784)
1784 yılında hükümet tarafından
şapka vergisi (hat tax) ile şapkaya
bir vergi getirilmiştir. Tüketiciler
bu durum üzerine şapkayı farklı
isimler ile üretti. Bunun üzerine
hükümet verginin tanımını
değiştirdi ve başa giyilen her şeye
vergi getirdi. Bu vergi 1811 yılında
yürürlükten kaldırılmıştır.

20. SAÇ PUDRASI
VERGİSİ (1795)
1795 yılında hükümet tarafından
saç pudrası kullanmak isteyenlere
saç pudrası vergisi (hair powder
tax) getirilmiştir. Buna göre saç
pudrası kullanmak isteyen herkes
ilgili birime uğrayıp belirli bir
ücret karşılığında yıllık sertifika
alıyordu. Saç pudrası vergisi 1869
yılına kadar yürürlükte kaldı.

21. SAAT VERGİSİ
(1797)
Saat vergisi (the clock tax), 1797
yılında yürürlüğe konulmuştur.
Saatlerin fiyatlarının düşmesi ve
popülerliğinin artması sonucunda
saatler üzerinden vergi alınması
saat üreticilerinin ve bayilerinin
tepkisine yol açtı, saat talepleri
yarı yarıya azaldı. Saat vergisi
1798’de yürürlükten kaldırıldı.