TRANSPLANTI I ORGANEVE DHE ETIKA

DETYRË KURSILënda:Etikë dhe Deontologji Mjekësore
Tema:Çështjet etike të lidhura me transplantin e organeve
Punoi:
Ana Allkaj
Anileta Agalliu
Blerta Baroti
Silvana Gjoni
Pranoi:
Fakulteti i Shkencave Teknike Mjekësore
Prof. Bledar Lufi

Përmbajtja e punimit
●Hyrje
(Ç´është transplanti,proçedura,burimet,llojet)
● Transplanti i organeve në
Shqipëri(historiku,legjislacioni,tranplantet e
zhvilluara në Shqipëri)
●Transplanti i organeve në
botë(statistika,xenotransplanti,kushte ligjore dhe
etike,trafikimi i organeve)
●Çështje etike të lidhura me tranplantin,ndërhyrja e
aspektit fetar dhe propozime si të rritet sigurimi i
organeve.

• Transplanti i organeve është një
procedurë kirurgjikale mjekësore ne te
cilën një organ hiqet nga trupi i një individi
dhe vendoset në trupin e nje individi tjetër.
• Arsyet që bëhet transplanti i organeve jane:
a)raste dëmtimi
b)raste dështimi
c) mungesa e organit.
• Organi mund te jetë dëmtuar në nje aksident
ose për shkak të një sëmundje.

1954- transplanti i parë i veshkave nga Joseph
Murray,Boston

Procedura:
• Mjeku fillimisht vlerëson nëse personi ka të drejtë
mjekësore për transplant.
• Nëse po mjeku i referon individit një qendër lokale
transplantimi, qendra e transplantit vlerëson
shëndetin e pacientit, gjendjen mendore si dhe
nivelin e mbështjetjes sociale për të parë nëse
është kandidat i mundshëm për një transplant
organi.
• Nëse të gjitha këto plotësohen atëhere duhet të
gjendet organi donator.

Ekzaminohen dy burime për
organet e donatorëve:
• a)Burimi i parë janë organet kadaverike, kur një person para se të
vdes tregon se do të donte të ishte donator organesh.
Ky vendim mund të shprehet në patentën e shoferit ose kartën e
shëndetit. Në disa shtete spitalet kërkojne pëlqimin,konfirmimin e
familjes nqs do të donin te dhuronin organet e të afërmeve.
• b)Burimi i dytë janë personat e gjallë, shpesh janë donator të cilët
kanë lidhje me pacientin si psh bashkëshorti/ja,familja apo miqtë e
ngushtë, por nuk ndodh gjithmonë kështu.
Disa njerëz vendosin t'i dhurojnë organet e tyre një personi të
sëmurë, duke u regjistruar si donator të mundshëm në organizata jo
fitimprurëse apo qendra transplantimi.

Tipet e transplantit:
• a) Autograft~ transplantimi i indeve për të njëjtin
person, ndonjëherë kjo bëhet me inde të tepërta, me
inde që mund të rigjenerohen ose me inde të cilat
janë më të nevojshme se në vende të tjera, (psh
grafte të lëkurës,nxjerrjen e venave për CABG etj).
Ndonjëherë një autograft i bërë për të hequr indet,
për t'i trajtuar dhe pastaj për ti rikthyer(psh autografti
i qelizave staminale dhe ruajtja e gjakut përpara
operacionit.

• b) Allograft dhe allotransplant~ Transplanti i një organi
ose indi midis dy anëtarëve gjenetikisht jo identikë,
shumica e transplanteve të indeve dhe organeve janë
allografte .
Për shkak të ndryshimit gjenetik midis organit dhe
marrësit, sistemi imunitar i marrësit do të identifikojë
organin si të huaj dhe do të përpiqet ta shkatërrojë atë,
duke shkaktuar refuzimin e transplantit. Rreziku i
refuzimit të transplantit mund të vlerësohet duke matur
nivelin e antitrupave reaktiv të Panelit.

• Isograft- një nëngrup i allografts në të cilin
organet ose indet janë transplantuar nga
një dhurues në një marrës gjenetikisht
identik (të tilla si një binjak identike).
Isograftet janë të diferencuara nga llojet e
tjera të transplanteve sepse ndonëse ata
janë anatomikisht identikë me allografts,
ata nuk shkaktojnë një përgjigje imune.

• Xenograft dhe xenotransplantimi
Një transplant i organeve ose indeve nga një specie në tjetrën. Një shembull është
transplantimi i valvulave të zemrës së derrit, e cila është mjaft e zakonshme dhe e
suksesshme. Një shembull tjetër është përpjekja e transplantimit të piscinave-primat.
Studimi i fundit kërkimor që është bërë për këtë tip transplantimi synonte të hapte
rrugën për përdorim potencial njerëzor nëse të ishte i suksesshëm.
Megjithatë, xenotransplantimi është shpesh një tip jashtëzakonisht i rrezikshëm
transplantimi për shkak të rritjes së rrezikut të mospërputhshmërisë, refuzimit dhe
sëmundjes së transportuar në inde.

● Transplantet Domino
Në njerëzit me fibrozë cistike (CF), ku të dy mushkëritë duhet të
zëvendësohen, është një operacion teknikisht më i lehtë me një shkallë më
të lartë suksesi për të zëvendësuar si zemrën ashtu edhe mushkëritë e
marrësit me ato të donatorit.
Ndërsa zemra origjinale e marrësit është zakonisht e shëndetshme,
atëherë mund të transplantohet në një marrës të dytë që ka nevojë për një
transplantim të zemrës, duke e bërë kështu personin me CF një dhurues të
gjallë të zemrës.
Ky term gjithashtu i referohet një sërë transplantimesh të gjalla të
donatorëve në të cilat një donator i dhuron pranuesit më predispozitën më të
lartë në listën e pritjes dhe qendra e transplantit e shfrytëzon këtë donacion
për të lehtësuar transplantet e shumëfishta. Këto transplantime të tjera/të
shumëfishta janë dhe të pamundura për shkak të llojit të gjakut ose
barrierave të antitrupave për transplantim.

• Transplantim i papajtueshëm i ABO.
Për shkak se fëmijët shumë të vegjël (përgjithësisht nën 12
muaj) nuk kanë një sistem të imunizuar mirë të zhvilluar,është e
mundur që ata të marrin organe nga donatorë të ndryshëm të
papajtueshëm.
Kjo njihet si transplantim ABO-i papajtueshëm (ABOi).
Mbijetesa e transplantit dhe vdekshmëria e njerëzve është
përafërsisht e njëjtë midis ABOi dhe ABOc (ABOc) përfituesit.
Ndërkohë që fokusi ka qenë në transplantet e zemrës së
foshnjave, parimet përgjithësisht zbatohen në forma të tjera të
transplantimit të organeve të ngurta.

• Transplantimi në individë mbi peshë
Deri kohët e fundit, njerëzit të etiketuar si mbipeshë nuk
konsideroheshin kandidatë të përshtatshëm për transplantim të
veshkave.
Në vitin 2009, mjekët në Qendrën Mjekësore të Universitetit të
Ilinoisit kryen transplantimin e parë të veshkave robotike në një
marrës të dhjamosur dhe kanë vazhduar të transplantojnë nē njerëz
mbi peshë (Indeksi BMI 35)pērmes kirugjisë robotike. Që nga janari i
vitit 2014, mbi 100 njerëz që do të refuzoheshin për shkak të peshës
së tyre, janë transplantuar me sukses.

Organet që mund të dhurohen:
• zemra
• mushkërite
• mëlcia
• pankreasi
• zorret
• sytë
• veshet ose hunda
• lëkura
●fshikëza
● nervat
● palca kurrizore
● skeleti
● fshikëza e tëmthit
● stomaku
● goja dhe gjuha
● muskujt
● gjaku

Disa burime të mundshme jo-
tradicionale të organeve janë:
• 1. ORGANET E KAFSHËVE - Kafshët janë një burim i mundshëm i
organeve të dhuruara. Eksperimentet me zemrat baboon dhe
transplantet e mëlçisë derr kanë marrë vëmendje të gjerë mediatike
në të kaluarën. Një argument paralajmërues në kundërshtim me
përdorimin e organeve të kafshëve ka të bëjë me mundësinë e
transferimit të baktereve dhe viruseve të kafshëve tek njerëzit.
• 2. ORGANET ARTIFICIALE - Organet artificiale janë një mundësi
tjetër potenciale. Çështjet etike të përfshira në organet artificiale
shpesh kthehen në pyetje në lidhje me koston dhe efektivitetin e
organeve artificiale. Njerëzit që marrin transplantime të organeve
artificiale mund të kërkojnë transplantim të mëtejshëm nëse ka
ndonjë problem me pajisjen.

• 3. QELIZAT E VAZHDUESHME - Qelizat burimore janë qeliza
që mund të specializohen në qeliza të ndryshme që gjenden
në trupin e njeriut. Studiuesit kanë shpresa të mëdha që
qelizat burimore mund të përdoren një ditë për të rritur organe
të tëra, ose të paktën grupe qelizash të specializuara.
• 4. FETUSET - Fetuse të ndërprera janë një burim i propozuar
i organeve. Debatet adresojnë nëse është moralisht e
përshtatshme të përdoren organet nga një fetus i abortuar
vonë në një shtatzëni për transplantim që mund të shpëtojë
jetën e një foshnje tjetër. Shumë njerëz besojnë se kjo
praktikë do të pranonte abortet e vonshme, të cilat disa
individë dhe grupe i gjejnë moralisht të pakëndshëm. Një
kundërshtim tjetër vjen nga njerëz që kanë frikë se inkurajojnë
përdorimin e fetusit të abortuar.

• Hassan,një djalë i vogël me origjinë nga Siria kishte të shkatërruar
shumicen e lëkurës së tij(90%).
Mjekët ne Europë përdorën terapinë e gjeneve për te rritur sasine dhe
hapësiren e lekurës së padëmtuar.
Pas këtij përdorimi,terapia gjenetike shtohet si teknikë e zhvilluar për të
rritur graftët e lëkurës dhe për viktimat e djegura.
Zbulimi ka vërtetuar se është e para teknikë që mbulon siperfaqen më të
madhe tek një pacienr me çrregullim gjenetik. Sëmundja e djalit quhet
Buloza e Epidermolizës kryqëzuese e cila shkakton lëkurë jashtëzakonisht
të brishtë dhe ka prirje për tu prekur nga infeksionet apo kanceri i lëkures.
Pacientit Hassan i kishin thënë se nuk do të jetonte por dy vjet pas trajtimit
ai ka lekurë të shëndetshme dhe bën një jetë normale.

Transplanti i organeve në
Shqipëri• Historiku
• Që prej vitit 2007 në vendin tonë ka nisur kryerja e transplanteve
renale, pas një bashkëpunimi me Qëndrën Spitalore Universitare të
Barit. U krijua rregjistri kombëtar i sëmundjeve kronike renale dhe në
vitin 2009 u realizua transplanti i parë i sukseshëm në QSUT nga
stafi i kirurgëve shqipëtar.
• Në vitin 2013 u hodh idea e krijimit të Bankës së organeve. Kjo
qëndër e transplanteve do të monitorojë drejtpërdrejt të gjitha
transplantet qe do te kryhen në vend . Ajo do të jetë pikë e
referencës kombëtare për tu lidhur me qendrat simotra në botë.
Lidhja me këto qendra do të sillte zgjerimin e rrethit për kërkimin
e organeve të përshtatshme për secilin pacient të rregjistruar në
rrjet. Qendra e transplanteve në rast se nuk ka një organ që
përputhet me kërkesat e pacientit, do tju dërgoj të dhënat e tij
qendrave simotra jashtë vendit.
Në momentin që gjendet organi që përputhet do të merret, kjo
rrit mundësinë e pacientëve dhe në një farë mënyre plotëson
mangësinë e ligjit shqiptar sipas të cilit pacienti mund të marrë
organe vetëm nga familjarët e tij .

Legjislacioni për transplantimin e indeve,
të qelizave dhe të organeve në
Republikën e Shqipërisë.
Qëllimi :
Ky ligj ka për qëllim të garantojë respektimin e standarteve të cilësisë
dhe të sigurisë gjatë kryerjes së veprimtarisë së transplantimit të
indeve, qelizave dhe organeve me origjinë njerëzore, të realizuara
në Republikën e Shqipërisë për ruajtjen e shëndetit publik.
Ky ligj zbatohet për të gjitha transplantimet që kryhen:
a) brenda të njëjtit individ nga një pjesë e trupit te një tjetër
b) midis individëve që kanë lidhje gjaku
c) midis individëve që nuk kanë lidhje gjaku si vjerri, vjerra ,
bashkëshorti ,bashkëshortja
d) për indet dhe qelizat , përfshirë qelizat gjakformuese
nga gjaku periferik, për kordonin umbilikal, qelizat nga palca e
kockave, për qelizat riprodhuese,indet dhe qelizat fetale.

Organizimi i strukturave shëndetësore të
transplanteve
Strukturat shëndetësore të transplantimeve janë :
A) Banka e indeve, qelizave dhe organeve që kryen këto veprimtari:
• përzgjedhjen,vlerësimin , testimin e indeve, qelizave dhe
organeve •ekzaminimin dhe përpunimin e tyre
•konservimin, ruajtjen ,etiketimin dhe paketimin e indeve ,qelizave e
organeve dhe dokumentimi i të dhënave për to
•shpërndarjen e indeve, qelizave dhe organeve të destinuara për
transplantim
B)Qendra për Koordinimin e Transplantimeve kryen
këto detyra:
•mban Regjistrin Kombëtar të personave që
presin transplantimin e indeve , qelizave dhe
organeve
•mban Regjistrin Kombëtar të dhuruesve të
transplanteve
•mban Regjistrin Kombëtar të transplanteve të
realizuara •bashkërendon ekipet e heqjes dhe
implantimit të transplantimit
• cakton përfituesit më të përshtatshëm për
transplantet e hequra bazuar në rezultatet e analizave

Organizimi i strukturave
shëndetësore të transplanteve
• C) Qendrat e kryerjes së transplantimit kryejnë
këto detyra:
• •raportojnë për personat e rregjistruar pranë Qendrës
për Koordinimin e Transplantimeve
• •kryejnë implantimin vetëm për përfituesit e rregjistruar
në Regjistrin Kombëtar të Personave që presin për
transplantimin e indeve,qelizave dhe organeve
• •raportojne për transplantimet e realizuara prane
Qëndrës për Koordinimin e Transplanteve

Veprimtaritë që kryhen gjatë procesit të
transplantimit të indeve, qelizave dhe organeve
janë :
•promovimi i dhurimit vullnetar dhe pa pagesë
•procesi i dhurimit të transplanteve
•përzgjedhja dhe seleksionimi i dhuruesve
•procedura e testimit
•procedura e përpunimit të transplanteve
•procedura e shpërndarjes së transplanteve
•kryerja e transplantit
• procedura e sigurimit të cilësisë

Transplantet e kryera në
Shqipëri
• 1- Transplanti renal
• Eshte realizuar ne vitin 2009 transplanti i pare renal i sukseshëm
në QSUT . Ky transplant ka përparësitë dhe ndërlikimet e veta .
• Përparësitë => transplanti renal është trajtimi i preferuar për
pacientët me sëmundje kronike renale sepse rrit jo vetëm cilësinë e
jetës duke shkëputur pacientin nga aparati i dializës, por shton edhe
jetëgjatësine krahasuar me pacientët me trajtim me hemodializë.
• Ndërlikimet=> transplanti renal është procedurë kirurgjikale serioze
që ka rreziqet e veta si gjatë ndërhyrjes dhe pas saj . Rreziku
kirurgjikal përfshinë infeksionet, hemoragjinë dhe dëmtimet e
organeve përreth.

Rast : Arben Kaciqi : Ja si më shpëtoi jetën
transplanti falas i veshkës.
Historia:
Në prill të 2015 u sëmura në Greqi krejt papritur , desha të
operohesha të merrja veshkën nga nëna por dështoi sepse
kishte një problem me veshkën dhe u ktheva në Shqipëri për
të bërë analizat me vllain ose ndonjë dhurues tjetër.
Përputhshmëria doli me tezen dhe pas 2 muajsh u krye
operacioni në spitalin shtetëror në QSUT dhe tani kam 1 muaj
që jam operuar ,ndihem shume mire . Faleminderit !

Transplanti i mëlcisë në
Shqipëri.
• Realizohet transplanti i suksesshëm i mëlcisë në Shqipëri në vitin 2013.
• Kjo ndërhyrje kirurgjikale është realizuar nga ekipi i mjekëve në Spitalin
Amerikan, tek një pacient 34 vjecar , i cili ishte diagnostikuar me hepatit B dhe
vuante nga cirroza e mëlcisë.
• Pas konstatimit të mjekëve se mëlcia ishte tejet e dëmtuar, ata kanë insistuar te
transplanti i saj si i vetmi shpetim. Ka qënë nëna e 34 vjecarit që ka dhuruar
gjysmën e mëlcisë për të birin i cili u paraqit në spital me hemoragji të stomakut.
• Pas 2 javësh nga operacioni pacienti është në gjendje të mirë shëndetësore dhe
do të vazhdoj kurën për tu ruajtur nga infeksioni për një kohë të gjatë .
• Ky transplant nuk kryhet më në Shqipëri sepse spitalet shtetërore nuk kanë
kushtet e përshtatshme kurse spitalet private nuk e kryejnë për shkak të kostos
shumë të lartë .

Transplanti shtresor i kornesë së syrit
në Shqipëri
• Në këtë transplant ruhet 3/4 e kornesë së pacientit dhe
zëvendësohet shtresa e brendshme e dëmtuar. Pacientët me distrofi
të kornesë janë pikërisht ata që përfitojnë nga këto ndërhyrje.
• Ky transplant është realizuar pikërisht në Spitalin Amerikan
• Fontina Jani është pacientia e parë në Spitalin Amerikan që kreu
transplantin e parë shtresor të kornesë. Ajo u paraqit në spital pas
problemit që iu krijua me shikimin në njërin sy . Rasti i zonjës filloi si
një rast i thjeshtë për heqjen e kataraktës, pra ajo paraqet një
ankesë që e kanë të gjithë personat në moshën 50 vjec pra uljen e
shikimit. Por në këtë rast ulja e shikimit nuk vinte vetëm si pasojë e
perdes së zhvilluar por edhe si pasojë e një lloj situate të vecantë që
kishte syri i saj.
Pasi u konsultua rasti me specialistin e
transplantit të kornesë u zgjodh si metodë më e
përshtatshme kirurgjikale kombinimi i heqjes së
perdes me zëvendësimin e shtresës së
brendshme të kornesë.
Përmirësimi i shikimit të pacientit është i
kënaqshem .
Janë bërë 90 transplante korneale që prej vitit
2009 .

Parimet e transplantimit të indeve,
qelizave dhe organeve :
• heqja e indeve ,qelizave dhe organeve për
qëllime transplantimi kryhet vetëm për përfitime
terapeutike të përfituesit.
•transplantimi i indeve, qelizave dhe organeve
kryhet vetëm pasi përfituesi dhe dhuruesi ka
dhënë pëlqimin e lirë.
• dhurimj i indeve ,qelizave dhe organeve bazohet
në dhurimin vullnetar dhe të papaguar, duke
ruajtur privatësinë si të dhuruesit ashtu dhe të
përfituesit.

Ndalohet :
1- transplantimi i indeve, qelizave dhe organeve për përfitime
financiare
2-transplantimi i trurit dhe gonadeve
3-manipulimi gjenetik i embrionit qoftë dhe për qëllime
transplantimi
4-dhurimi i organeve nga dhurues të mitur ,të gjallë
5-heqja e indit,qelizave apo organit nuk mund të kryhet ndaj një
personi të paaftë për të dhënë pëlqimin.
6- ndalohen promovimi dhe reklamimi me qëllim kërkese apo
oferte të organeve .

Trajtimi i dhuruesve:
• 1- dhuruesit përfitojnë kompensim, i cili përfshin plotësimin e shpenzimeve
dhe vështirësive që lidhen me procesin e dhurimit .
• 2- nëse dhuruesi konsiderohet i papërshtatshëm për të dhuruar atij i njihet
e drejta për tu kompensuar për kohën e harxhuar për këtë qëllim .
• Respekti për trupin e njeriut .
• Gjatë heqjes së organeve apo indit dhe gjatë ekzaminimeve pas vdekjes
trupi i njeriut duhet të trajtohet me respekt dhe të gjitha procedurat duhet të
realizohen në mënyrë të tillë që trupi mund të rikthehet në pamjen e tij
origjinale sa më shumë që të jetë e mundur .
• Ruajtja e konfidencialitetit
• Strukturat shëndetësore që kryejnë veprimtari në fushën e transplantit duhet
të sigurojnë ruajtjen e konfidencialitetit të të dhënave , në mënyrë që mos të
identifikohen si dhuruesi ashtu dhe përfituesi .

Xenotransplanti
• Është një procedurë që përfshin
transplantimin, implementimin në një njeri
të qelizave, indeve dhe organeve nga një
qenie e gjallë jonjerëzore. Kjo bëhet duke
qenë se kërkesa për organe e tejkalon
shumëfish mundësinë për marrjen e tyre
nga bankat e organeve.

Përdorimet e deritanishme të
organeve të derrit

Në Bethsda, kirurgët arritën të fusnin dhe të mbanin gjallë një zemër të
modifikuar derri brenda organizmit të një babuni për 94 ditë. Duke u
nisur nga fakti se ADN e njeriut është në 90 % e ngjashme me atë të
babunit, ata deshën të provonin përgjigjen e organizmit babun ndaj
zemrës së derrit.
Por sidoqoftë, kjo nuk është prova e parë. Madje provat e para datojnë
herët, në vitet 60’, ku veshkat e shimpanzeve iu vendosën njerëzve
që ishin duke vdekur. Pjesa më e madhe dështuan pas disa javësh,
kurse një grua jetoi për rreth 9 muaj.
Gjithashtu, u bë prova tek Baby Fae, një I porsalindur(1963), tek I cili u
vendos zemra e një babuni dhe ky fëmijë jetoi për 20 ditë.
Sidoqoftë, sa I përket zemrës së derrit brenda babunit, ky I fundit, pas
transplantit u mbajt nën efektin e imunosupresorëve për të gjitha
ditët, derisa kur u ndërpre kura anti-refuzuese, babuni ngordhi.

Kërkuesit po vazhdojnë kërkimet e tyre duke eksperimentuar me
derrat si burim I organeve dhe qelizave të përshtatshme për
xenotransplant. Këto kërkime përfshijnë përdorimin e qelizave
pankreatike dhe qelizave neurale nga derrat, kundër diabetit
insulino-dependent dhe parkinsonizmit refraktar, gjithashtu
edhe perfuzionin e lëngjeve trupore të pacientit nëpërmjet
mëlçisë së derrit, të vendosur jashtë trupit të pacientit, si një
strategji e përkohshme për të trajtuar insuficencën hepatike.
Pacientët me Huntington(sëmundje neurodegjenerative),po
marrin qeliza të modifikuara nga derrat, si një trajtim
eksperimental.
Sidoqoftë, këto studime janë akoma në proces e sipër, kështu që
efektet e tyre ndoshta do të na duhet kohë ti shohim, ku po
testohet gjithashtu edhe siguria që paraqesin.

PRO• Realizimi I xenotransplanteve do të shkurtonte kohën që një njeriu I
duhet të presë në listë për të marrë një organ. Këeshtu, ai do ta
kishte mundësinë ta merrte kur gjendja e tij të mos kishte agravuar
së tepërmi, duke siguruar edhe adaptim më të lehtë. Sipas
statistikave, numri I transplanteve, duke zbatuar këtë metodë, do
rritej nga 10.000-200.000 në vit.
• Nevoja për marrjen e imunosupresorëve mund të ulej duke injektuar
qelizat e marrësit tek embrioni I derrit in-utero, duke I bërë kështu
kompatibël dhënës-marrës. Këto specie do të rriteshin vetëm me
qëllimin e transplantimit.
• Derrat janë një zgjedhje e mirë për të realizuar xenotransplantin,
sepse kanë një periudhë të shkurtër gestacioni, rriten shpejt dhe
organet kanë përmasa të përafërta me të njeriut.
• Nëse do ishte nevoja, derrat mund të rriten në kushte shumë të mira
higjenike, për të shmangur rrezikun ndaj infeksioneve virale apo
bakteriale.

KUNDËR
• Transplantimi I organeve të kafshëve bie ndesh në shumë vende të
botës me të drejtat e tyre të parashikuara me ligj, vende ndër të cilat
jemi edhe ne.
• Kjo mund të jetë një tjetër mënyrë e kompanive bioteknologjike për
të rritur fitimin e tyre, pa marrë parasysh pasojat në shëndet.
• Impakti që mund të ketë tek rraca njerëzore, si prsh nxitje e
infeksioneve të reja, për të cilat, duke qenë se nuk I njohim, nuk
kemi as kura.
• Kostot që ka për njerëzimin formimi I specieve të kryqëzuara, prsh
një njeri me zemër derri apo me shpretkë lope.
• Qëndrimi fetar, prsh ai musliman që nuk lejon ngrënien e mishit të
derrit, logjikisht është kundër përdorimit të zemrës së tij brenda trupit
të tyre, duke e konsideruar si shenjë ndotjeje, apo Dëshmitarët e
Jehovait, që janë kategorikisht kundër çdo lloj transplanti, duke qëne
se duhet të ndërhyhet tek gjaku I tyre.

Kushtet ligjore dhe etike
FDA(food and drug administration), publikoi në 1999 udhëzimet e saj
lidhur me xenotransplantin. Këto udhëzime përfshijnë monitorimin
afatgjatë të marrësit dhe krijimin e regjistrit mbi të dhënat e
pacientit në mënyrë kronologjike pas transplantit. Gjithashtu, janë
në krijim e sipër edhe urdhëresa nga organizatat që presin
miratim nga qeveria amerikane lidhur me praktikën
xenotranplantuese.
Spanja dhe UK nxorrën udhëzuesit e tyre në 1998. Në Spanjë, kusht
për fillimin e studimeve klinike, është që studimet paraklinike të
demonstrojnë një mbijetesë minimale 6-mujore, funksionalitetin e
qelizave, indeve apo organeve që do të transplantohen dhe
mungesa e patogjenëve infeksiozë.
Në janar 1999, Këshilli I Europës, thirri një moratorium
mbarëkombëtar mbi xenotransplantet, ku u ngrit një grup pune
për të hartuar politikat e nevojshme.

Dilemat etike
• Shpërndarja në mënyrën më të drejtë të mundshme të
organeve të kafshëve në një shoqëri ku çdo ditë vdesin rreth
18 persona nga listat e pritjes.
• Të vendoset nëse personi që merr organin nga
xenotransplanti, të ndiqet në një program afatgjatë si shkak I
rrezikut teorik mbi përhapjen e viruseve.
• Krijimi I kodeve etike të përshtatshme lidhur me trajtimin ndaj
këtyre kafshëve që do të përdoren për transplant.
• Të vendosësh kur dhe në çfarë situatash munden fëmijët dhe
të porsalindurit të përfitojnë xenograftet.
• Te studiohet impakti emocional tek njerëzit që do ta kenë
jetën e tyre të lidhur me një organ, që nuk ka prejardhje
humane.

Trafikimi I organeve
• Pavarësisht organizatave që veprojnë bazuar në ligj lidhur
me transplantin e organeve, ka edhe treg të zi të tyre. Me
koston më të lartë, shkon blerja e një veshke me rreth
200.000 usd. Sipas WHO(World health organisation), çdo vit
gjenerohen rreth 10.000 aktivitete të reja. Përshembull, në
Indi, çdo vit rreth 2000 indianë shesin veshkën për 700-5000
usd. Në Kinë, sipas David Matas(eticien I nominuar për
Nobel), mund të gjesh çdo organ që të nevojitet për disa orë.
Kryesisht, këto organe iu merren të burgosurve politikë dhe
qeveria I trajton si dhurime vullnetare.

Djali sapo ka shitur veshkën. Indi
2007

Deklarata e Stambollit, është një deklaratë e cila
udhëzon sjelljen profesionale të fizikanëve dhe të
institucioneve shëndetësore. Ajo flet mbi një tërësi
principesh morale në dhurimin dhe transplantin e
organeve në përgjithësi, si dhe propozime praktike për
të luftuar dhe parandaluar trafikimin e organeve.
Bazuar në parimet etike në transplantin e organeve, që
datojnë nga 1950, si respekti ndaj individit, autonomia,
dinjiteti njerëzor, vullnetarizmi dhe konsenti I
informuar, trafikimi I tyre, me qëllim transplantin
përbën një shkelje të rëndë.

Fakte
• Më shumë se 10% e transplaneve të organeve bëhet ilegalisht(WHO
vlerëson se çdo vit nëpër botë bëhen rreth 100.000 transplante ilegale, ku
nga këto, 75% e tyre janë veshkat).
• Fitimet e tregtarëve të organeve shkojnë në 600 milion usd-1.2 miliardë në
vit(informacioni vjen nga WND*)
• Trafikantët përqëndrohen te shtresa më e varfër e shoqërisë, prandaj
trafikimi ka kryesisht origjinë Indinë, Pakistanin, Egjiptin, Filipinet, Kinën apo
Kolumbinë.
• Një zemër shitet me 500.000 dollarë.
• Dhuruesi tipik është mashkull I moshës 28.9 vjeç, me të ardhura rreth 480$
ne muaj, kurse marrësi tipik është mashkull I moshës 48.1 vjeç, me të
ardhura 53.000$.
• Ata që zgjedhin të blejnë organin në tregun e zi, rrezikojnë ndër të tjera që
organi të mos jetë kompatibël dhe pjesa më e madhe dështojnë pas
operacionit.
*WND-worldwide network of doctors

• Organet përdoren jo vetëm për të kryer transplante, por edhe për të
kryer eksperimente, pjesë e së cilave bëhen edhe organet gjenitale.
• Rreth 18 njerëz vdesin çdo ditë duke pritur për një organ.
• Shumë persona bëhen viktima të gjymtimit trupor apo dhurimit
jovullnetar të organeve, ndër të cilët janë shpesh edhe fëmijët.
• Në USA, ka pasur akuza të shumta dhe gjyqe të zhvilluara ndaj
mjekëve, që linin pacientët të vdisnin, me qëllim për t’iu marrë
organet.
• Doktorët e korruptuar shpeshherë targetojnë fëmijët, duke qenë se
organet e tyre kanë më pak predispozitë të mbartin sëmundje.
• Ka persona që shesin organet e tyre në E-Bay, ndër to edhe nje nënë
44 vjeçare, e cila u shpreh ne 2012 se shiste një veshkë, pjesë të
mëlçisë dhe të korneas. Ajo u dënua me 12 vite burgim(ky
informacion vjen nga gazeta El Mundo).
Në 2013, në një spital në Swaziland, u kap një
mashtrim I madh, ku punonjësit e këtij spitali
drejtonin treg të zi për shitje organesh, që I blinin
shtetet fqinje. Kjo realizohej për hir të një praktike
në këtë vend, të quajtur MUTI(mₔedi). Ata filluan ti
shisnin organet e pacientëve të sëmurë, për të bërë
kremra dhe pudra(informacion nga
www.listverse.com)

• Një ndër praktikat më të realizuara, është ajo e vjedhjes së organeve nga
dikush që sapo ka vdekur, ku hapej varri sapo largoheshin të afërmit. Ky
skandal u regjistrua në 2013 në Iran.
• Trafikimi I fëmijëve, është tashmë një term I njohur, por ngjarja më e rëndë
ka ndodhur në Mozambik, ku në jetimoren e murgeshave Santa Maria
Immacolata, silleshin për rreth 30 vite, fëmijë, të cilëve iu ishin hequr
organet dhe shumica e tyre vdisnin disa ditë apo javë më vonë.
• Në 2015, në një plazh të Egjiptit, u gjetën trupat e 9 personave të vdekur në
breg të detit. Fillimisht u mendua se do ishin mbytur, por shenjat në trupin e
tyre dhe analizat e mëvonshme treguan se atyre iu ishin hequr organet, si
veshkat, mëlçia, dhe zemra.
• Një akuzë e njohur është edhe ajo e marrjes së organeve nga qeveria
kosovare, organe të cilat iu merreshin serbëve në fund të luftës.
Trafiku I organeve nuk është më aq prezent në Shqipëri, jo si më përpara.

Dominojnë veshkat dhe mëlçia
1997-2007

Çështjet etike në transplante
• OPTN(organ procurement and transplantation netëork) është një paketë
rregullash mbi të cilat është I mbështetur transplanti I organeve në të gjitha
spitalet. Këto rregulla janë krijuar nëpërmjet një procesi bashkëpunues mes
OPTN/UNOS, komiteteve dhe publikut. Sipas këtyre rregullave, drejtësia në
shpërndarje bazohet tek:
a.nevoja
b.kontributi
c.merita
d.parimeve të tregut të lirë
Aksesi, përcaktohet nga:
a.mosha(nga më I riu te më I vjetri)
b.koha e pritjes

• Qëllimi kryesor është të maksimizohet numri I transplanteve të
suksesshme bazuar në nevojën mjekësore dhe në suksesin e
mundshëm të transplantit, ku suksesi matet nga vitet e jetës pas
transplantit.
Por, këtu ngrihen shumë pyetje etike, si prsh:
1. Kush I merr vendimet se kujt I takon organi dhe kujt jo?
2. Si mund të vendosë një person për nevojën që ka një tjetër
person?
3. Të parashikosh suksesin maksimal do të thotë, në varësi të viteve
që personi jeton pas transplantit, apo vitet e jetës së organit të
transplantuar, apo cilësia e jetës që jeton pacienti pas transplantit?
Përveç kësaj, duke I shpërndarë organet sipas benefitit maksimal, nxit
favorizimet dhe praktikat e tjera jo të ndershme. Disa argumentojnë
kundër vendosjes si kriter moshën, sepse kështu, do zbehej vlera e
jetës së një pacienti të moshuar, që është pjesë e listës së pritjes.

Dilema etike…
• A duhet t’I jepet mundësia për një transplant të dytë, dikujt që
e ka realizuar njëherë?
• A duhet t’I jepet mundësia për transplant, dikujt që ka ndjekur
në mënyrë vullnetare një stil jete jo të shëndetshëm(drogë,
alkool, duhan)?
• A duhet t’iu jepet mundësia personave me tendenca të
njohura suicidale?
• A duhet t’iu jepet prioritet prindërve me fëmijë të vegjel
përballë të moshuarve dhe personave pa fëmijë?
• A duhet t’I jepet organ dikujt që nuk ka mundësi financiare për
të paguar trajtimin anti-refuzues pas transplantit?
• A duhen bërë pjesë e listës së pritjes, persona që nuk kanë
sigurime dhe mundësi të paguajnë transplantin?
• A duhet t’iu bëhet transplant të dënuarve përjetë?

• UNOS(united network for organ sharing) është një organizatë
jofitimprurëse, e cila merret me sistemin e shpërndarjes së
organeve me qëllim transplantin, në bashkëpunim me
qeverinë amerikane. Transplanti ofrohet për qytetarët
amerikanë, por jo vetëm. Procedura që ndiqet është e tillë:
1. Dhurohet organi
2. Gjenerohet një tërësi marrësish, që kanë profil mjekësor dhe
biologjik të ngjashëm me atë të dhuruesit.
3. Qendra e transplantit njoftohet për organin e disponueshëm
4. Ekipi I transplantit merr në konsideratë organin për
pacientin(kriteret mjekësore, kushtet e organit dhe të
pacientit, disponueshmërinë e stafit për të realizuar
tranplantin dhe të pacientit, gjithashtu edhe transportin)
5. Organi merret ose refuzohet. Nëse refuzohet, ai vazhdon të
ofrohet derisa të gjendet një marrës ose organi të dalë jashtë
funksionit.

Rritja e nevojave për transplant

Politikat dhe Propozimet e Sigurimit
të Organeve: Një Krahasim
Kjo pjesë
shqyrton
argumentet
morale pro
dhe kundër
politikave të
ndryshme të
sigurimit të
organeve.

1-Donacioni i Organeve ("Dhënia dhe
Marrja"):
Sipas sistemit aktual, individët mund të vendosin përpara vdekjes nëse duan të dhurojnë
organet e tyre pasi të vdesin.(Konsenti) Si një çështje ligjore, ky vendim pozitiv për të qenë
një dhurues i organit ska nevojë për konsentin e familjarëve,pavarësisht se mendimet e tyre
respektohen.
Në rastet kur individët nuk kanë bërë asnjë deklaratë pozitivisht apo negativisht nëse
dëshironin që organet e tyre të hiqen,, vendimi i lihet tërësisht familjes së tij.
Parimet udhëzuese të këtij sistemi, janë si më poshtë:
●të inkurajojë dhurimin e organeve;
●të respektojë, sa më shumë që të jetë e mundur, dëshirat
e mëparshme të individit që ka vdekur dhe dëshirat e
familjes së tij
●Të sigurojë që sistemi i shpërndarjes së organeve të jetë
sa më i barabartë;
●të ruajë në shoqëri parimin e "dhurimit
Mangësia më e madhe e këtij sistemi është se ajo nuk rezulton, të paktën
për momentin, në një numër të mjaftueshëm të organeve kadaverike për të
gjithë ata që do të përfitonin prej tyre.

2. Njohja e publikut dhe presioni i
komunitetit ("Nderimi dhe Turpërimi"):
Një propozim për rritjen e furnizimit të organeve është që të
nderohen publikisht - me medalje apo ceremoni, jo kompensim -
ata individë (ose familjet e tyre)të cilët i dhurojnë organet e tyre.
Ky propozim mbështetet në besimin se dhurimi për të shpëtuar
jetën është një detyrë qytetare ,jo vetëm një opsion filantropik.
Shpesh kombinuar me këtë politikë është një propozim për
"turpërimin" qytetar të atyre që nuk janë donatorë të organeve -
me slogane si "Miqtë nuk u lejojnë miqve të tyre të humbin
dhuratën e jetës“.
I vetmi kundërshtim që mund të imagjinohet për njohjen publike të donatorëve
të organeve është se nderimi mund të bëhet (të paktën pjesërisht) arsyeja për
dhurimin, dhe kështu dhurimi mund të bëhet më pak si një dhuratë për tjetrin
dhe më shumë një akt për veten .
Ideja e "turpërimit" qytetar të jo donatorëve ngre më shumë pyetje: për
shembull, nëse individët ose familjet mund të kenë arsye morale të ligjshme
ose moralisht të admirueshme (si për shembull besimi fetar) për mos dhurimin
e organeve të tyre.

3. Kompensimi publik ("Pagesa dhe
sigurimi"):
•
Në vitet e fundit, ka pasur një numër propozimesh të ndryshme për kompensimin e
individëve ose familjeve të tyre për lejimin e përdorimit të organeve të tyre (njoftim:
bëhet më pak i saktë, ndoshta i pasaktë, për ta quajtur atë "dhurim" sapo të
përfshihet pagesa).
Qëllimi primar i këtyre propozimeve është rritja e furnizimit të organeve duke
motivuar më shumë individë dhe familje (me pagesë në të holla ose ndonjë "shqyrtim
të vlefshëm") për të lejuar rikthimin e organeve të tyre..
Këto propozime marrin forma të ndryshme: disa ofrojnë rimbursim të plotë ose të
pjesshëm të shpenzimeve funerale; disa ofrojnë kredi apo zbritje tatimore.
Mbrojtësit e propozimeve të tilla të
kompensimit shpesh kërkojnë t'i dallojnë ato
nga tregjet e organeve: kompensimi do të
ishte publik, jo privat, dhe kështu do të
përfaqësonte vlerësimin e të gjithë
komunitetit se sa një kontratë private midis
palëve; për shembull... lejimi i rimbursimit
për funeralet e të ndjerit, por jo pagesa për
donatorët e gjallë që dëshirojnë të shesin një
nga organet e tyre;.

3. Kompensimi publik ("Pagesa dhe sigurimi"):
• Është e pamundur të dish paraprakisht se çfarë efekti do të kishte një politikë e
tillë në rritjen e furnizimit me organe; kjo varet edhe nga arsyet pse shumë
individë dhe familje nuk lejojnë aktualisht që organet e tyre të merren dhe sjanë
dakort me madhësinë e kompensimit, nëse ata kanë një çmim mbi të cilin
mbizotërojnë "shpenzimet" e heqjes dorë nga organet e tyre mbi përfitimet
monetare.
• Kundërshtimi më i madh për një politikë të tillë është se hap derën për një rritje
të madhe të konsiderimit të trupit si mall tregtie dhe se vendos çmime të
ndryshme në pjesë të ndryshme të trupit; se rrezikon të krijojë tensione të reja
dhe ndarje të reja midis anëtarëve të familjeve rreth asaj nëse duhet ose jo të
marrin paratë; dhe se ndryshon karakterin e prokurimit të organeve nga "dhënia"
në "shitje", dhe në këtë mënyrë minon qëllimin qytetar të mësimdhënies
"bamirësi".

4. Tregjet Origjinale ("Shitja dhe
Blerja"):
Ka pasur një numër propozimesh në
vitet e fundit për tregjet e organeve, të
cilat do të lejonin individët para vdekjes
ose të mbijetuarve pas vdekjes për të
shitur organet e tyre ose të dashurit e
tyre në kontrata private.
Qëllimi kryesor i këtij sistemi është
rritja e furnizimit të organeve, duke
respektuar dhe zgjeruar autonominë mbi
trupin ose trupat e të dashurve.
Propozimet e tilla të tregut kanë shumë forma të ndryshme. Këto përfshijnë
"Tregjet e ardhshme", ku individët bien dakord para vdekjes për të shitur
organet e tyre dhe për të marrë pagesa në para të gatshme ose ulur normat
e sigurimeve shëndetësore, ndërsa ende jetojnë.
Ata gjithashtu argumentojnë se është e padrejtë që të gjithë në biznesin e
transplantimit të bëjnë para, përveç personit që ofron organet e çmuara.

Disa gjithashtu kanë frikë se blerja dhe shitja e organeve dhe indeve, në
qoftë se bëhen të përhapura , do minojnë altruizmin .Kjo gjithashtu sjell që
organet të shkojnë te ofertuesi më i lartë. Barazia do të shkelet prej
aftesive për të paguar në vend të nevojës mjekësore për të përcaktuar
shpërndarjen drejtë të organeve.
Disa argumentojnë në favor të lejimit të organeve dhe indeve njerëzore për të
blerë dhe shitur për të rritur furnizimin dhe për të respektuar autonominë e
njerëzve. Të tjerë argumentojnë kundër duke thënë se nuk duhet te trajtojnë
trupin e njeriut dhe pjesët e tij si mallra që shkelin dinjitetin i njeriut
Indet dhe organet në fakt janë duke u shitur në disa vende te botes. Për
Shembull, një firmë farmaceutike franceze blen placentat nga 110 spitale
kanadeze për prodhimin e vaksinave dhe të tjeraprodukte të gjakut (Aikenhead)

5.Konsenti i supozuar
• Një opsion i fundit i politikës është i ashtuquajturi “konsent i supozuar", në të
cilin bëhet politikë standarde për të tërhequr të gjitha organet e përdorshme
pas vdekjes, vetëm nëse individët ose familjet e mbijetuara shprehimisht
kërkojnë që organet e tilla të mos të tërhiqen.
• Qëllimi kryesor i një politike të tillë është rritja e furnizimit të organeve,
ndërkohë që eliminon detyrën e vështirë të kërkojë organet nga anëtarët e
familjes në momentet pas vdekjes së një të dashuri dhe nevojën për një
fushatë publike që inkurajon njerëzit të bëhen donatorë të organeve. Një
version i kësaj politike është përpjekur në shumë vende evropiane si
Franca,Belgjika ku ekziston legjislacioni i supozuar i konsentit.
• Ndërsa një sistem i tillë duket se do të rrisë furnizimin e organeve, ai e bën
këtë me një kosto: duke marrë organet e të ndjerit pa pëlqimin individual apo
familjar. Në të njëjtën kohë, do të ndryshonte karakterin e sigurimit të
organeve dhe kështu do të minonte qëllimin qytetar të mësimit të bamirësisë
ose mundësisë që individët të ishin bamirës.

6-Publiciteti i medias
• Ndonjëherë një organ ose ind është siguruar për një person
nga publikimi I nevojës se tyre përmes mediave. Kjo mund të
anashkalojë kanalet e rregullta të transplantimit dhe të
përzgjedhjes të marrësit për një organ në bazë të nevojës më
të madhe.
• Ne anen tjeter ,lutjet e medias shpesh sjellin më shumë
vullnetarë sesa ato të kërkuara për publikimin e rastit.
• Publikimi i mediave gjithashtu rrit ndërgjegjësimin e publikut
për nevojën e transplanteve dhe kështu duhet të rrisë
furnizimin e indeve të dhuruara dhe organeve.
• Garrett et al. argumentojnë se në këtë fazë të historisë
mjekësore publiciteti i medias për një rast të veçantë duhet të
tolerohet, por në një masë të caktuar.

Frika, konfuzioni dhe nevoja për
arsim
• Ka nevojë për edukim të publikut të gjerë dhe shumë profesionistëve te kujdesit
shëndetësor në lidhje me të gjithë temën e transplanteve të organeve dhe indeve.
• Shumë njerëz nuk janë mirë të informuar për nevojat, mungesat e organeve dhe
indeve, dhe sa përfitojnë shumë njerëz prej tyre.
• Shumë kanë frikera të pabazuara apo rezerva ose janë të hutuar për disa nga çështjet
e të qenurit një donator.
• Në një sondazh të fundit të Shteteve të Bashkuara, "dy nga të shumtat e arsyeve të
zakonshme të dhëna për mos lejimin e dhurimit të organeve ishin
(1) ata mund të bëjnë diçka për mua para se të jem vërtet i vdekur;
(2)mjekët mund të shpejtojnë vdekjen time.
Kjo tregon injorancën e politikës dhe procedurës standarde në lidhje me transplantet.

Megjithëse anketat tregojnë se shumica e njerëzve
mendojnë se transplantimi është një akt i mirë,
vetëm një pakicë e nënshkruajnë kartën e
donatorëve të organeve. Pse?
○ Para së gjithash, shumë prej tyre nuk janë plotësisht të vetëdijshëm për përparësitë
e këtij lloji të konsentit të shprehur vullnetar.
○ Disa njerëz mund të mos jenë të gatshëm të mendojnë për vdekshmërinë e tyre,
një fakt të pashmangshëm ose të jenë supersticioz.
○ Për shembull, ata gabimisht mund të mendojnë se nënshkrimi i kartës së
donatorëve do të rrisë mundësinë e tyre për një aksident fatal.
○ Disa mund të kenë shqetësime rreth gjymtimit të trupit të tyre. Megjithatë, organet
dhe indet janë hequr me kujdes dhe prerjet janë të mbyllura, kështu që nuk do të
jetë e dukshme për këdo që e sheh trupin që organet indet janë dhuruar.
○ Disa njerëz pyesin veten se çfarë do të ndodhë me trupat e tyre, nëse në vdekje
ata dhurojnë një organ. E vërteta është se çdo trup tokësor prishet. Prandaj,
alternativa është midis një organi që dekompozon ose që shërben për të mbajtur
gjallë një qenie tjetër njerëzore.

Transplanti dhe feja
Në përgjithësi, të gjitha besimet fetare
miratojnë transplantin e organeve.
Nëse organet e një personi të vdekur, të tilla si një veshkë, një zemër,
ose kornea mund të ndihmojnë në shpëtimin ose përmirësimin e jetës
së një personi të gjallë, atëherë një transplantim i tillë është moralisht i
mirë dhe madje i lavdërueshëm,gjithmonë në prani të konsentit nga vetë
personi ose familjarët.

Një çështje e rëndësishmë ka të bëjë me përdorimin e organeve të kafshëve
për transplantim tek qeniet njerëzore, të tilla si përdorimi i valvulës së zemrës
së një derri të zëvendësojë një valvul të zemrës njerëzore.(qëndrimi i fesë
myslimane)
Transplantet e tilla janë moralisht të pranueshme në fetë e tjera në tri kushte:
1) organi i transplantuar nuk pengon integritetin e identitetit gjenetik ose
psikologjik të marrësi,
2) transplantimi ka një evidencë të dëshmuar biologjike të suksesit të
mundshëm
3) transplanti nuk përfshin rrezik të madh për marrësit.

Një çështje tjetër ka të bëjë me përdorimin e organeve ose indeve nga
fëmijët e abortuar. Një zhvillim ky i cili përdor organet dhe indet e fetuseve
të abortuara me qëllimin e drejtpërdrejtë të përdorimit të organeve ose
indeve të foshnjës që nuk tolerohet absolutisht nga feja.
Një tjetër aspekt të kësaj çështjeje është kur një fëmijë është konceptuar
natyrshëm ose nëpërmjet fekondimit in vitro dhe pastaj lindur apo edhe
abortuar thjesht për organet ose indet.
Për shembull, kohët e fundit një çift krijoi një fëmijë për qëllimin e vetëm
për të qenë një dhurues i palcës kurrizore për një vëlla tjetër që vuan nga
leuçemia.
E marra pjesë në një abort për të marrë organe, konceptimi një fëmije
për organet, ose perdorimi me vetëdije i organeve nga fetuset e
abortuara janë veprime moralisht të gabuara.

• Kjo çështje është bërë edhe më e komplikuar me hulumtimet
teknologjike mbi klonimin. Disa studiues shpresojnë të rriten indet
dhe madje edhe organet nga qelizat burimore të marra nga
embrionet njerëzore; megjithatë, për ta bërë këtë, nevojitet
shkatërrimi i embrionit. Meqenëse jeta njerëzore fillon me
konceptim dhe është e shenjtë që nga ajo moment, një shkatërrim
i tillë është imoral!
• Së fundmi, nëse dikush mund të shesë një nga organet e tij
përgjigja është një "jo" definitive. Shitja e një organi shkel dinjitetin
e qenies njerëzore, eliminon kriterin e bamirësisë së vërtetë dhe
promovon një sistem tregu ku përfitojnë vetëm ata që mund të
paguajnë.

Disa raste dhe pyetje për
diskutim
• 1. Don dhe Dan janë binjakë identikë.
Pasi Don vuan dështimin e veshkave, Dan është
kërkuar nga gruaja e vëllait të tij për të dhuruar një prej
veshkave të tij të shëndetshme Donit.
A ka ndonjë detyrim që Dan të dorëzojë një nga
veshkat e tij të shëndetshme te vëllai i tij?
Në çfarë gjendje do të mbroni vendimin e Danit që të
mos dorëzojë veshkën e tij?

diskutim
• 2. A është etike për një person të gjallë që
ka dy sy të mirë për të dhuruar një sy që të
bëjë të mundur që një person i verbër të
shohë?

diskutim
• 3. Znj. Simpatico, një infermiere, ishte kujdesur për Jozefin, i cili ishte 30
vjeç, pak javë para se të vdiste.
Spitali ka një rregullore që kërkon që infermierët t'u kërkojnë konsentin
familjeve të të gjithë pacientëve të vdekur për dhurimet e organeve. Si ajo
dhe familja janë shumë të mërzitur për vdekjen. Ajo beson se gruaja e re
e Jozefit dhe tre fëmijët kanë nevojë për ngushëllim dhe jo për vendime në
këtë moment, kështu që ajo nuk kërkon donacionin e organeve, edhe pse
spitali ka një listë të gjatë pritjeje.
Kur mbikëqyrësi infermieror e zbulon këtë lëshim, ai e qorton znj. Simpatico
dhe e paralajmëron: "Një incident i tillë dhe ti do të pushohesh".
• A është mirë politika e spitalit?
• A ishte e drejtë për Znj. Simpatico të bënte një përjashtim në këtë
rast?

Përfundim
• Debati mbi transplantimin e organeve prek shumë nga çështjet më të thella të bioetikës:
detyrimin e shërimit të të sëmurëve dhe kufijve të tij; bekimi dhe barra e përparimit
mjekësor; dinjitetin dhe integritetin e jetës trupore, rëndësinë e pëlqimit individual(konsentit)
dhe kufijtë e autonomisë njerëzore.
Nuk është ekzagjerim të thuhet se qëndrimet tona rreth transplantimit të organeve thonë
shumë për llojin e shoqërisë që ne jemi, si për më mirë dhe për keq.
• Duke vendosur kufizime morale dhe duke nxjerrë jashtë ligjit "paratë për organe", mund të
jemi duke ulur furnizimin e organeve - dhe duke pranuar vuajtjen dhe vdekjen e atyre që
mund të kemi shpëtuar, të paktën përkohësisht.
• Duke lënë mënjanë këto kufizime morale jemi duke e trajtuar trupin si pronë - me
shpresën e rritjes së furnizimit të organeve, ne rrezikojmë ta zhvlerësojmë jetën shumë
njerëzore (dhe trupat njerëzorë) që kërkojmë të shpëtojmë.
Natyrisht që kundërshtimi aktual ndaj tregjeve të
organeve ose kompensimi publik do të duket një
ditë e çuditshme dhe e gabuar si kundërshtim ndaj
vetë transplantimit të organeve.

Përfundim
Padyshim që tabutë e së kaluarës - siç është respekti për trupat e
vdekur , kanë penguar rrugën e asaj që është e mirë për jetën
moderne dhe mjekësinë moderne.
• Por a është gjithashtu e mundur që largimi i disa tabuve të
vjetra na ka pakësuar, dehumanizuar dhe na korruptuar?
• Është ky rrezik i korrupsionit dhe dehumanizimit që ne nuk
duhet të dështojmë ta njohim, edhe pse kërkojmë të
përmirësojmë vuajtjen dhe shërimin e sëmundjeve me çdo mjet
etik të mundshëm.?
• Pyetja specifike para nesh është kjo: Cila është politika më e
përgjegjshme dhe më e kujdesshme publike për prokurimin e
organeve të trupave të vdekur?
• A duhet të ndryshohet, modifikohet apo ruhet ligji aktual?

• REFERENCA
• Minnesota Medical Association website.
• http://www.mnmed.org/News/fullstory.cfm?recNum=2777
• .Department of Health and Human Services Organ Donation website. www.organdonation.gov
• www.livingdonorsonline.org.
• . Adams PL, Cohen DJ, Danovitch DM, et.al. The nondirected live-kidney donor: Ethical considerations and
practice guidelines: A National Conference Report. Transplantation,
• Douglas DD. Should Everyone Have Equal Access to Organ Transplantation? An Argument in Favor.
• . The United Network for Organ Sharing website. www.unos.org.
• . The Transplant Network website. http://www.thetransplantnetwork.com/history_of_transplantation.html
• https://medlineplus.gov/organtransplantation.html
• https://shendeti.com.al/transplantet-ende-nje-enderr-per-spitalet-tona/
• http://shqiptarja.com/shendetesi/2712/spitali-amerikan-transplant-falas-pacient-t-p-rfitojn-nga-siguracionet-
263319.html
• http://al.spitaliamerikan.com/rreth-nesh/prezantim/
https://shendeti.com.al/transplantet-ende-nje-enderr-per-spitalet-tona/
http://www.who.int/transplantation/organ/en/
https://my.clevelandclinic.org/health/articles/organ-donation-and-transplantation

TRANSPLANTI I ORGANEVE DHE ETIKA

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

TRANSPLANTI I ORGANEVE DHE ETIKA