2. WIADOMOŚCI OGÓLNE- FINLANDIA
Finlandia, Republika Finlandii– to państwo w Europie Północnej, powstałe po odłączeniu
od Rosji w 1917. Członek Unii Europejskiej. Graniczy od zachodu ze Szwecją, od północy z
Norwegią i od wschodu z Rosją. Od zachodu ma ponadto dostęp do Morza Bałtyckiego.
Finlandia powstała w 1917, po upadku władzy carskiej. Finlandia nie miała wówczas tradycji
państwowych, gdyż od podboju w średniowieczu ludów fińskich była pod obcym –
szwedzkim panowaniem, a następnie ponad 100 lat pod panowaniem rosyjskim.
Konstytucja: Konstytucja Finlandii Stolica: Helsinki
Ustrój polityczny: republika semiprezydencka Typ państwa: demokracja
Głowa państwa: prezydent Sauli Niinistö Szef rządu premier: Jyrki Katainen
Powierzchnia: 66 na świecie Liczba ludności: 112 na świecie
• całkowita 338 145 km² • całkowita 5 313 026▲
• wody śródlądowe 33 672 km² (9,96%) • gęstość zaludnienia 15,71 osób/km²
3. PKB (2008): Jednostka monetarna :
• całkowite 193 mld USD[3]
▲ 1 euro = 100 eurocentów (EUR, €)
• na osobę 35 300 USD▲
Język urzędowy: fiński, szwedzki Język używany: fiński, szwedzki
Niepodległość: Secesja (1939): Fińska Republika
- ogłoszona: 6 grudnia 1917 Demokratyczna
- uznana: od Rosji 4 stycznia 1918
Religia dominująca: luteranizm
PRACA W FINLANDII
Finlandia, to państwo, które lubi myśleć za obywatela. Zabiera mu dużą część
dochodów jednocześnie oferując niezliczone zasiłki i dodatki, mające stymulować
gospodarkę i ułatwiać wychowywanie dzieci. Efekt nie jest najgorszy – standard życia w
Finlandii należy do najwyższych na świecie.
Obyś cudze dzieci uczył– w Finlandii ta klątwa brzmi jak błogosławieństwo. Nie policjant, nie
prezenter telewizyjny, nie modny jeszcze niedawno lekarz, ale nauczyciel jest wymarzonym
zawodem nastolatków. Dorośli tworzą hierarchię pożądanych zawodów w taki sposób:
1. lekarz, 2. nauczyciel, 3. duchowny. Co roku tysiące kandydatów oblegają wydziały
pedagogiczne uniwersytetów (8 osób na jedno miejsce). O wyborze najlepszych decydują nie
tylko egzaminy, ale również testy psychologiczne. Dostanie się na studia pedagogiczne jest
poważnym powodem do dumy.
PODATKI
Pracownicy płacą podatki zarówno na rzecz swojej gminy (średnio 19 %), jak i
państwa. Szczegółowe stawki ustalane są indywidualnie przez fiński fiskus i precyzowane w
tzw. karcie podatkowej, wydawanej każdemu pracownikowi. Z pensji pobiera się również
4. daniny na kościół luterański (dla zainteresowanych) oraz różnego rodzaju składki i
ubezpieczenia.
ZAROBKI I KOSZTY ŻYCIA
O płacy minimalnej decydują pracodawcy i związki zawodowe, negocjując branżowe
umowy zbiorowe. Przeciętne wynagrodzenia należą jednak do najwyższych w Europie. W
2011 r. w sektorze przedsiębiorstw sięgały według Eurostatu 40 tysięcy euro rocznie brutto
(miesięcznie 3119 euro). Najwięcej zarabiają bankowcy, specjaliści od telekomunikacji i
informatyki oraz inżynierowie.
Ceny w fińskich sklepach – w przeliczeniu na złote – są wysokie, a Helsinski są w
światowej czołówce miast o najwyższych kosztach życia. W sumie na życie potrzeba
minimum 650 euro miesięcznie – pod warunkiem, że zadowolimy się wynajęciem pokoju, a
nie 50-metrowego mieszkania w centrum dużego miasta. Ten ostatni luksus może kosztować
nawet 700 - 800 euro miesięcznie.
EDUKACJA RZĄDOWA
Finlandia, podobnie jak inne kraje skandynawskie chlubi się swoim powszechnym
systemem edukacji. Wszystkie szkoły, włącznie z uniwersytetami, podlegają kontroli
rządowej. Fińscy studenci nie uiszczają żadnych opłat za naukę. Wręcz przeciwnie, otrzymują
oni nie tylko ponad 400 euro miesięcznie, które pomagają im w uzyskaniu wymarzonego
dyplomu. Studenci mogą również liczyć na studenckie pożyczki z wysoką dopłatą rządową,
posiłki i inne, podobne przywileje.
Bezpłatne szkolnictwo wyższe postrzegane jest jako prawo, a więc jest powszechne.
Głównie z tej przyczyny Finlandia posiada 20 uniwersytetów i 27 politechnik. Jest to kraj, w
którym mieszka 5,3 mln ludzi, z czego 1 mln w obszarze stolicy, a jedynie pięć innych miast
ma populację przekraczającą 100 tyś. osób.
Prawie wszystkie szkoły w Finlandii to szkoły państwowe, a za szkoły niepaństwowe
nie płaci się, gdyż finansuje je państwo. Wszystkie uniwersytety to również szkoły
państwowe. Kilka z istniejących obecnie uniwersytetów to upaństwowione uniwersytety,
które kiedyś znajdowały się w rękach prywatnych.
5. FINLANDIA, A RANKING PISA
PISA to Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów (Programme for
International Student Assessment), oraz, test który jest organizowany co trzy lata przez
OECD – Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Jego głównym zadaniem jest
sprawdzenie wiedzy i postępów w nauce. Nie chodzi o wiedzę, na przykład, czy uczeń na
pewno zna ogólną definicję, ale o weryfikację umiejętności: rachunkowych w matematyce,
rozumowania w naukach przyrodniczych i czytania ze zrozumieniem.
W Europie najlepiej wypadają Finowie. Niektórzy tak rewelacyjnych wyników
upatrują choćby w logicznej regularności języka fińskiego, pozbawionego m.in. trudnych do
zapamiętania wyjątków. W badaniach umiejętności dyskutowania, oceny i krytycznego
argumentowania Finowie nie mają tak dobrych ocen.
Skuteczności Finlandii zazdrości cały świat, bo wysokie wyniki osiągane są przez
wszystkie regiony kraju są niezależnie od pozycji społecznej rodziców ucznia. Wbrew
pozorom, patentu na testy PISA nie ma reszta Skandynawii. Polscy uczniowie wypadają
w kolejnych badaniach coraz lepiej. To efekt reformy z 1999 r. i utworzenia gimnazjów.
ANALFABETYZM
W Finlandii analfabetyzm właściwie nie istnieje, a liczba wydawanych gazet i książek
w przeliczeniu na jednego mieszkańca należy do najwyższych w świecie. Uczniowie w
Finlandii są jedynymi na świecie, którzy osiągają świetne wyniki w nauce, ale również lubią
chodzić do szkoły. Szczególnym zjawiskiem jest niespotykany gdzie indziej pęd czytelniczy.
Wysokie są również nakłady na edukację, stanowiące 7% dochodu krajowego brutto.
6. ABSENCJA
W fińskiej szkole nikt nie oszukuje, nie uchyla się od pracy, a absencja na zajęciach to
zjawisko bardzo rzadkie i marginalne. Młodzież zachowuje się w zgodnie z ogólnymi
normami społecznymi, dlatego w szkołach nie są potrzebni woźni, a o zachowanie czystości i
pilnowanie porządku dbają sami uczniowie. Dane fińskiego Ministerstwa Sprawiedliwości
pokazują, że wśród nastolatków przestępczość czy nawet lżejsze wykroczenia zdarzają się
bardzo rzadko. Z roku na rok ich wskaźniki spadają, np. w latach 1995-2000 ilość
przypadków negatywnych zachowań w różnych kategoriach zmniejszyła się o 20-50%.
SYSTEM OCENIANIA
W fińskich szkołach nie stawia się ocen lecz stosuje się w ogólnej ewaluacji stopnie
(od 4 do 10). Określają one stopień zaawansowania w danym przedmiocie i nie rzutują
negatywnie na karierę edukacyjną dziecka, dając mu jedynie orientację we własnych
kompetencjach i stanowiąc wskazówki do dalszej nauki. Natomiast rodzice raz, dwa razy do
roku otrzymują ze szkoły raport o postępach w nauce. Przez pierwsze 3 lata podstawówki, nie
można zostawić dziecka na drugi rok w tej samej klasie (w podstawówce, jeżeli rodzice się
nie zgadzają), istnieje zakaz dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu: pochodzenia, stanu
majątkowego rodziców itd.
KOREPETYCJE
Ciekawą innowacją w fińskiej oświacie jest system korepetycji wewnątrzszkolnych.
Płatne korepetycje są w ogóle zakazane, ponieważ edukacja ma być bezpłatna. Wiadomo
jednak, że niemal wszyscy uczniowie nie radzą sobie z jakimiś wyzwaniami szkolnymi.
Finowie zatrudniają w każdej szkole kilku korepetytorów, którzy interweniują natychmiast,
gdy nauczyciel zauważa, że uczeń ma jakiś problem. Korepetytor pomaga uczniowi w trakcie
lekcji w klasie lub w odrębnym pomieszczeniu, dopóki trud rozumienia nie zostanie
pokonany. W klasach VII-IX każdy uczeń ma prawo do korepetycyjnego wsparcia 1-2 razy w
tygodniu.
7. SZKOŁA PODSTAWOWA (PERUS-KOULU)
Szkoła Podstawowa w Finlandii jest 9-letnia. Istnieje podział na klasy niższe (od
pierwszej do szóstej) i wyższe (od siódmej do dziewiątej). Fiński system szkolnictwa jest
jednym z najbardziej sprawiedliwych na świecie. Poza tym nauka, książki, posiłki i dojazdy
do szkoły dla dzieci mieszkających dalej niż 5 km od szkoły - są bezpłatne. Rok szkolny
zaczyna się w połowie sierpnia i trwa do końca maja, a liczy 190 dni.
Nauka w liceum w Finlandii trwa 3 lata. Liceum jest ogólnokształcące i ma na celu
przygotowanie młodzieży do podjęcia nauki na szczeblach szkolnictwa wyższego. W szkole
średniej nie ma obowiązkowego programu zajęć i wymiaru godzin lecz obowiązuje system
kursów. Każdy uczeń wybiera i samodzielnie układa swój plan zajęć z szerokiego zestawu
kursów tematycznych. Ważne jest, żeby w ciągu 3 lat nauki ukończyć z góry określoną przez
daną szkołę ilość kursów. W przypadku każdego z nich jest podana ilość zajęć, na których
należy być obecnym, by dany kurs zaliczyć. Z reguły są to kursy 38-godzinne. Na koniec
danego przedmiotu należy zaliczyć sprawdzian końcowy.
Liceum kończy państwowy egzamin dojrzałości- matura składająca się z 4
przedmiotów obowiązkowych i jednego dowolnego. Uczniowie mogą podchodzić do tego
egzaminu 3 razy, wtedy kiedy sami zdecydują, że są już na to gotowi. Nie musi to wcale
nastąpić po 3 latach. Może to być równie dobrze na początku nauki. Jednak tylko co trzeci
maturzysta dostaje się na studia. I choć celem liceów jest przygotowanie młodzieży do nauki
w szkołach wyższych, tylko 10-15% uczniów znajduje miejsce na wyższej uczelni. Niekiedy
maturzyści na szansę podjęcia studiów czekają nawet kilka lat.
Szkolnictwo średnie to również 2 lub 3-letnie szkoły zawodowe, które przygotowują
wykwalifikowanych robotników i techników. Podjęcie nauki w części z nich wymaga matury,
w innych nie jest ona konieczna (wówczas program nauczania skierowany jest na
przygotowanie uczniów do egzaminu dojrzałości). Niektórzy uczniowie kończą szkołę
zawodową jedynie w celu zdobycia dodatkowych punktów niezbędnych do rozpoczęcia
studiów.
8. SZKOLNICTWO WYŻSZE
Szkolnictwo wyższe w Finlandii dzieli się na dwa sektory - uniwersytety i
politechniki. Nauka na poziomie wyższym również jest bezpłatna. Jednak konkurencja na
egzaminach, bardzo silna. O przyjęciu na studia decyduje wynik egzaminu dojrzałości.
Jednak kolejny etap to decyzja uczelnianej komisji egzaminacyjnej. Uniwersytety w Finlandii
znajdują się w Helsinkach, Turku, Tampere, Kuopio, Oulu, Jyväskylä, Joensuu, Rovaniemi i
Vasaa. Pierwszy uniwersytet w Finlandii założono w 1640 roku w Turku, a w 1828 roku
przeniesiono go do Helsinek.
W Finlandii funkcjonuje również szeroko rozwinięty system kształcenia dorosłych,
aktywnych zawodowo i uczących się wieczorami. Jest to działalność bardzo popularna.
Corocznie w kursach dla dorosłych uczestniczy 1,4 miliona z pięciu milionów Finów.
EDUKACJA, FINANSE, RÓŻNORODNOŚĆ NAUCZANIA
Na edukację i wychowanie dzieci wydaje się fortunę. Władze trzydziestu rozwiniętych
krajów należących do OECD wydają na ten cel przeciętnie aż 125 tysięcy dolarów na jedno
dziecko. Niezależnie od wysokości tej sumy, można spotkać się z różnymi jej efektami: np.
amerykański rząd przeznacza na edukację dzieci trzykrotnie więcej niż Polska, jednak to w
naszym kraju poziom nauki w szkołach jest wyższy.
Jeśli jednak należałoby się na kimś wzorować, to na Skandynawach, a przede
wszystkim Finach. To właśnie tam dzieci mają zapewniony najwyższy poziom nauczania- nie
chodzi tylko o pieniądze. Fińskie władze przeznaczają w formie ulg podatkowych, subwencji
do szkół, czy dodatków rodzinnych aż 140 tys. dolarów na wychowanie każdego dziecka w
czasie całego okresu jego dorastania– jednak dokładnie tyle samo na ten cel odkładają władze
Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i Niemiec, a jeszcze więcej Francji czy Belgii, a
efekt jest zupełnie inny- znacznie gorszy.
Cały sukces edukacyjny i wychowawczy zależy od modelu edukacji. Fiński zakłada
przede wszystkim, że szkoły publiczne powinny być na mniej więcej równym, możliwie jak
najwyższym, poziomie. To ogromny kontrast m.in. z rozwiązaniami w USA, gdzie rodzice
najbogatszych dzieci posyłają swoje pociechy do ekskluzywnych szkół prywatnych,
pozostawiając na marginesie wiele szkół publicznych, szczególnie w gorszych dzielnicach.
9. Helsinki w ostatnich kilkunastu latach zerwały także z tradycyjnymi metodami
nauczania, stawiając na zupełnie innowacyjne koncepcje. Jedna z nich zakłada, że do 10 roku
życia akcent położony jest na rozwój osobowościowy dzieci, a nie wtłaczanie im do głowy
encyklopedycznej wiedzy. Celem ma być przede wszystkim uformowanie ufnego człowieka,
a także znalezienie jego najsilniejszych stron.
Innym rozwiązaniem jest koncentracja szkoły na wybranych przedmiotach przez wiele
tygodni nauczania- to przynosi piorunujący efekt. Do tego stopnia, że wiele krajów, które do
tej pory były bardzo dumne ze swoich systemów edukacji, jak np. Niemcy, teraz zaczyna
wysyłać ekspertów do Helsinek, aby podpatrzyć tamtejsze wzorce. Na razie jednak kontrast w
poziomie edukacji pozostaje ogromny.
Zdaniem paryskiej organizacji wśród bogatych krajów świata na szarym końcu
pozostają Meksyk, Turcja, Grecja, Włochy, Portugalia, Hiszpania i USA. Natomiast – poza
Finlandią z wysokiego poziomu nauczania dumni mogą być także Koreańczycy,
Kanadyjczycy, Nowozelandczycy i Australijczycy. Polska mieści się dokładnie w środku
peletonu. To nie lada osiągnięcie, bo pomijając Meksyk i Turcję, władze naszego kraju
wydają na edukację najmniej ze wszystkich krajów OECD: 43,7 tys. dolarów na dziecko. To
aż czterokrotnie mniej niż Szwedzi, Duńczycy czy Austriacy. Brak państwowych subwencji
przekłada się jednak na fatalne warunki życia młodych Polaków, przynajmniej w porównaniu
z najbogatszymi krajami świata. Okazuje się bowiem, że aż 3/4 nie ma odpowiednich
warunków do nauki ani w szkole, ani w domu. W Holandii czy Belgii na taką dolegliwość
skarży się tylko co dziesiąty uczeń.
10. BIBLIOGRAFIA
1. Dziewulak D., Systemy szkolne w Unii Europejskiej, wyd. Żak, Warszawa 1997
2. Sokołowski M., System oświatowy w Finlandii [w:]Gazeta Szkolna Nr 38/39/2006
3. Harding P., Brewer J., Przewodnik Pascala. Finlandia, Wyd. Pascal, Bielsko-Biała
2004.
4. Gazeta Szkolna nr 24/25,
http://portalwiedzy.onet.pl/4870,12800,1341090,2,czasopisma.html
5. Edukacja w Europie – The information network on education in Europe,
www.eurydice.org
6. Education system in Finland, http://www.edu.fi/english/SubPage.asp?path=500,4699
7. http://pl.wikipedia.org/wiki/Finlandia
8. www.24polska.pl
9. http://finlandia.2taj.net/Edukacja
