2.  Petersen Peter (1884-1952), pedagog
niemiecki, profesor uniwersytetu w Jenie,
twórca oryginalnego systemu wychowania i
nauczania, realizowanego od 1924, w szkole
eksperymentalnej stworzonej przez
Petersena i zwanego planem jenajskim

3.  Petersen, oparł swą szkołę o
ideę w s p ó l n o t y , przez którą rozumie
grupę ludzi zespolonych silnymi więzami
moralnymi, grupę stanowiącą całość.
Przykładem wspólnoty jest rodzina.
 Szkoły(gminy szkolne , szkoły rodziny) oparte
są na zbliżeniu i współpracy domów
rodzinnych uczniów i nauczycieli.

4. Do wspólnoty nie należy selekcjonować
młodzieży ani pod względem wieku, ani pod
względem płci, ani uzdolnień. Różnorodność –
to właśnie jej bogactwo. Tkwią W nim wielkie
walory wychowawcze.

5.  W rodzinie dzieci nie wychowują się w grupach
jednolatków. Taki sposób grupowania dzieci jest
sztuczny. Wspólnoty pracy i życia wytwarzają się
najłatwiej, gdy dzieci zżywają się z sobą w grupach
złożonych z dwu lub trzech roczników.
8 roczników, wynoszących w sumie 110 - 130 dzieci,
podzielono na trzy grupy:
 Grupa 1 - rocznik pierwszy, drugi i trzeci,
 Grupa 2 - czwarty, piąty i szósty,
 Grupa 3 - siódmy i ósmy
Przemiana dawnych „klas szkolnych ‖ w
„g r u p y s z k o l n e ―
(korzyści)

6. 1.Różnice wieku są równocześnie zwiększonymi różnicami
kształcenia. Okazało się bowiem, że drugi rocznik bierze na siebie
wprowadzenie nowo wstępującego rocznika, szczególnie
zaznajomienia go z używaniem narzędzi pracy.
2. Trzy roczniki grupy pozostają do siebie w takim stosunku,
jak terminatorzy, czeladnicy, mistrze.
3. Uzdolnieni, którzy w rocznych klasach grają rolę
„dobrych― i „pierwszych―, muszą w dziesięcioletniej szkole ludowej
(wg p. J.) trzy razy wstępować w grupy i mierzyć się ze
zdolniejszymi.
4. Również, gdy chodzi o rozwój prawdziwych
„przywódców―, ci też się muszą wybić trzykrotnie — wykazać,
dzięki jakim moralnym lub innym zaletom osiągnęli prawo
kierownictwa.
5. Korzystne jest, że w grupie co roku zmienia się trzecia
część, a nie połowa. Dwie trzecie bowiem, które pozostają,
gwarantują z większą pewnością ciągłość dodatniej „tradycji― i tym
samym jej wielką i kształcącą wartość.

7. 6. Łączność z formami nauczania z czasu przedszkolnego
zostaje zachowana w sposób naturalny i może być łatwiej
wykorzystana przez nauczyciela.
7. Unika się zbyt silnego zestrajania się uczniów i
nauczyciela, co ma miejsce w tych warunkach, kiedy
nauczyciel prowadzi długo jedną klasę szkolną; przybywają
natomiast z nową grupą nowe podniety, nowe zadania i nowe
obowiązki dla nauczyciela i dla wspólnoty szkolnej.
8. Nauczyciel musi się odpowiednio nastawiać i
wyzwolić; nie może już pozostawać nauczycielem w dawnym
znaczeniu. Sam przez się staje się innym, staje się
pedagogiem, kierownikiem swoich uczniów.
9. Właściwe wykształcenie społeczne zostaje
ułatwione. Bowiem to właśnie utrudnia nie tylko zbyt wielka
klasa, lecz również system r o c z n y c h klas.
10. Grupa zapewnia przewagę idei wychowawczej w
szkole życia i wychowania w porównaniu z jednostronną
szkołą uczącą.

8. W Planie Jenajskim każde dziecko wstępujące do
szkoły otrzymuje dwóch opiekunów spośród dzieci
roczników starszych, już wdrożonych w pracę
zespołową. Ci opiekunowie wprowadzają młodszego
kolegę w życie szkolne nieraz wiele skuteczniej, niż
mógłby to zrobić nauczyciel. Nauczyciel poświęca
najmłodszym jedną godzinę tygodniowo, nieustannie
natomiast zajmują się nimi opiekunowie (die Paten),
co im nie przeszkadza wykonywać również własną
robotę. Młodsze dziecko wielu rzeczy się uczy,
przyglądając się, jak to robią starsi koledzy.

9.  Zrezygnowano z wszelkich kosztowniejszych
urządzeń. Szkółka mieściła się w małym domku z
czerwonej cegły i wyposażona była w tak skromne
sprzęty, na jakie mogła sobie pozwolić każda szkółka
wiejska. Lekkie stoliki, lekkie zydelki
drewniane, kilka szaf i wielkie tablice do pisania i
rysowania na ścianach
 Szkółka miała pięć izb dla ośmiu roczników. Dwie z
tych izb były pracowniami szkolnymi takich
przedmiotów, jak roboty ręczne, przyrodoznawstwo i
fizyka. W trzech pozostałych odbywały się zajęcia z
innych przedmiotów.
 Szkoła nie była wysoko zorganizowana. Petersen nie
był zwolennikiem szkoły wysoko zorganizowanej, był
też zdecydowanym wrogiem systemu klasowego,

10.  uzupełnienie wychowania rodzinnego, ścisłe
zespolenie młodej generacji z całokształtem
życia kulturalnego, włączenie jej — w sposób
organiczny — w swój lud (naród)

11.  nauczanie odbywało się przez opracowywanie kolejnych tematów, jednak
priorytetowe znaczenie miało wychowanie realizowane przez wspólnotę
 wyrzeka się przymusowego równomiernego postępu uczniów w
przedmiotach.
 nauczanie odbywa się w grupach małych lub indywidualnie; na kursach
dla nauczania ściśle przedmiotowego, lub „kursach do wyboru―.
 naczelna zasada metodyczna orzeka, że należy zapewnić dzieciom
pośrednictwo w zdobywaniu „ g r a m a t y k i e l e m e n t a r n e j ― w
zakresie każdego przedmiotu i każdej techniki. Po opanowaniu
„gramatyki elementarnej― może dziecko pracować swobodnie.
 jako cztery główne elementarne nauki, stosuje się
w r o z m o w ę , z a b a w ę , p r a c ę i u r o c z y s t o ś c i .
 włączanie nauczania w życie wspólnoty dokonywało się
poprzez p r z e d s z k o l e n a u c z a n i a , obejmujące wychowanie
cielesne, zachowania się i obyczaje, język i śpiew, kształcenie zręczności
i zmysłów, uczuć oraz po przez ż y c i e i t r y b n a u c z a n i a ,
obejmujące wiadomości elementarne-naukę o społeczeństwie i wiedzę
praktyczną oraz wiedzę o osobowości.
 w szkole Jenajskiej nie wydaje się świadectw ani cenzur. Dziecko

12. Sztywnego programu nauczania szkoła nie miała. Nauka
odbywała się według tematów wysuwanych przez grupę.
Rzeczą nauczyciela było tak wpływać na wybór
tematów, aby w ciągu trzech lat nauki oficjalny program
dla szkół podstawowych został wyczerpany, choćby w
zmienionym porządku. Myślą przewodnią tego luźnego
programu było, aby się posuwać od tematów z
najbliższego otoczenia dziecka ku coraz dalszym kręgom
rzeczywistości, a więc według takiego mniej więcej
schematu: dom ojczysty, wieś lub miasteczko
rodzinne, okolica, powiat, kraj, całe Niemcy, państwa
ościenne.

13.  Nauczanie zaczyna się od pracy zespołowej w grupach. Gdy
jednak młodzież podrasta i poczynają się w niej budzić
zainteresowania poszczególnymi przedmiotami, obok pracy
grupowej pojawiają się "kursy" przedmiotowe.
 Poza tym dużą rolę odgrywa "koło" . Młodzież wówczas usuwa
pod ściany stoliki, przy których pracowała grupowo lub na
kursie, i swoje zydelki ustawia w krąg, aby wszyscy siedzieli
jak przy rodzinnym stole, patrząc sobie w oczy. Dzieci,
siedząc w kole, omawiają interesujące wszystkich tematy,
śpiewają chóralnie, wygłaszają własne referaty, słuchają
ciekawej lub przejmującej lektury, stawiają pytania i szukają
na nie odpowiedzi. To, co zostało omówione w kole, staje się
przedmiotem pracy zespołowej przy stolikach.
 Gdy wybrany temat nauczania łącznego został już
opracowany, grupa powtarza: w skrócie, czego się nauczyła,
po czym, uczniowie zdają publicznie sprawę z przerobionej
roboty, ilustrując swoje sprawozdania wystawą wypracowań,
rysunków, zbiorów i innych dowodów wykonanej pracy.

14.  Dziennego rozkładu godzin w Planie Jenajskim nie ma. Jest natomiast plan
pracy na tydzień.
 Od roku 1936 sobota wypadła z planu, gdyż młodzież została
upaństwowiona, poprzez wcielenie jej do Hitlerjugend. Sobota w szkołach
niemieckich została wówczas zastrzeżona na ćwiczenia młodzieży
hitlerowskiej. Poza tym w tym dniu na wolnych zajęciach młodzież
uzupełniała swoje braki w pracy tygodniowej lub oddawała się lekturze czy
innym zajęciom zgodnie z własnymi zamiłowaniami.
 Pierwsza godzina w poniedziałki na wszystkich grupach jest nie zapełniona.
To dlatego, że była ona przeznaczona na uroczyste otwarcie tygodnia. O
tej godzinie wszyscy uczniowie i nauczyciele szkoły zbierali się przed
masztem sztandarowym uroczystym apelem witali podniesienie flagi
państwowej. Po hymnie odśpiewanym przez chór szkolny prof. Petersen
wygłaszał przemówienie, kończące się podaniem młodzieży hasła na
rozpoczynający się tydzień pracy. Hasło to uczniowie następnie omawiali
na kole.
 Tydzień zaczynał się od podnoszącej serca uroczystości i kończył się
świętem. Taki charakter miały zawsze "zakończenia tygodnia". Święto to
polegało na podsumowaniu wykonanej pracy i radosnej zabawie. W Planie
Jenajskim przywiązywało się duże znaczenie, do świąt szkolnych. Spełniały
one rolę wychowawczą. Świętowało się zatem poza obowiązującymi dniami
państwowymi, przyjęcie nowego rocznika i pożegnanie uczniów
opuszczających szkołę, i Wielkanoc, po której rozpoczynał się nowy rok
szkolny, i Boże Narodzenie, i urodziny kolegów i koleżanek.

15.  Rola kierownika- kierowanie nauczaniem i prowadzenie
wychowawcze szkoły.
 Nauczyciel wg p. J. prowadzi swą pracę w sposób autorytatywny,
w pl. J. panuje bowiem duch autorytetu taki, jaki cechuje
„dobrze zorganizowaną rodzinę―. Szkoła prowadzona wg p. J.
jest miejscem w s p ó ł ż y c i a rodziny i wychowawcy. To też
rodzicom przysługuje prawo dostępu do szkoły i szkoła korzysta z
ich pomocy wtedy, gdy jest ona możliwa i potrzebna: w
nauczaniu, w świętowaniu, w podróży, na wycieczkach, w
warsztacie i w ogrodzie.
 tylko tacy nauczyciele, którzy umieli zżywać się z młodzieżą w
ten sposób, aby wraz z nią wchodzić w skład wspólnoty, jak
rodzice z dziećmi stanowią jedną rodzinę. Korzystając we
wspólnocie z równych praw z młodzieżą, nauczyciel musiał w tym
wspólnym życiu zdobywać sobie stanowisko wodza. Dokoła niego
powinno było w naturalny sposób organizować się życie
wspólnoty. Osiągał to z łatwością każdy utalentowany i oddany
dzieciom wychowawca.

16.  W Planie Jenajskim wychowanie znajduje się
na pierwszym miejscu, a nauczanie na nim
się dopiero buduje. "Wszelkie nauczanie
zarzucaj kotwicę w życie szkolne" -
powiedział P. Petersen. "Życie szkolne je
niesie, jak morze niesie na sobie okręt"

17.  Wychowanie nie wychodzi od nauczyciela, lecz
od wspólnoty życia. Jeżeli nawet nauczyciel
działa, to zawsze przez wspólnotę. Ona to
uchwala prawa, ona również przestrzega
wykonywania tych praw. Poszczególne grupy
wybierają nadto "napominaczy", których
obowiązkiem jest przywracać naruszony
porządek. Przenikającą całe to życie zasadę
sformułował w słowach: "wychowanie i
dyscyplina poddane są prawu grupy".

18. Wady:
• Przerost zajęć praktycznych
• Przekonanie o decydującym wpływie na
rozwój człowieka cech i zdolności
wrodzonych, gdzie wychowanie powinno
sprowadzać się do opieki nad naturalnym
(nieskrępowanym) rozwoju dziecka
• Brak dyscypliny nauczania
• Na skutek swobody uczniów utrudniona
realizacja założonych celów dydaktycznych.
• Wpajanie młodzieży doktryny hitlerowskiej

19. Zalety:
• Rozwijanie osobowości ucznia
• Zajęcia w plenerze
• Rozwijanie form twórczości uczniów
• Nauczanie współdziałania uczniów
• Nauczenie uwzględnia aspekty społeczne