1. 1
¦ ÃPîŠâð
ù√ ¬
³ËŠ¬ èiíáä òÆ òäËðP †Á dU ¢P ˚l d`P¢èj †Á dU ¢ íåð≈ ¢P` ³ËŠ¬
ñÐ √ š ¬ ½ ± Â√ š à P ½ ± ©
Š √ ≠ ñÐ dèÁ @èièŠâä H
rP ¬U
šØ å † Šv ä m
√
.¢èNł∞PÄ ø ïŠv ïC©èåŒU¢ PîÁ .èŠâ©PîŠâð
¬ òäË− `d .³ U ì ð
ø b ≈
äb v üš Ë∑ ø t
.èâЬ ³ UP˚˝Š¯ý £© Ø ñÐ ¢ Xè− W˙πòæI13
P ˛≠èÁ W˙πYdüð√ ³ Š¯nŽ 2 .èŠvèn˙ºPîŠâð ü©°Š¯nŽ `³ èÅæ@¢ PîH °Š¯n PîýЬI
m °d ¬ ³ d b Pä Á √ m âP
P © â ý≈ ï Ž Š˜Cł ˛ƒü© £ð¬ ³ Š¯nŽ d`P : òÓý≈ ³ P£Š¬` d`P
£ð¬`H ¢ dîä Ÿæ .òÓ äv ˚ ± à °d b
1
cdèâø d`P îä èłm ,³ düµ .³ U èåý≈üł±
ý v W b *.òÓý≈ Q◊ý≥ £ð¬ ñ ø Y£ð¬`P ˛©˛ƒèðv W`d ˛ƒPîH .èåý≈ PHšØ èŠvèåł∞P˚Š˜yîävP
NË
£ fi ä Ã Ám ü
bI ø ¬ ø
d`P³ U òäË− `dïŠv d`P.üšØ PîŠâð òäË− `d°Š¯n ³ èÅæ@Î,è ®ä PîH Ä ý¬14
b P √ m
¢ Á¸ ø ä m üš ø ø
ü©òäË− `d¢ PîÁ 4 .òÃË´ Ø òäË− `düý√ ÍèŁmüšØ òäË− `dÎïC©è ® ä PîH Ä ý¬3
√ √ m
¢ Á¸
¡
ZèÁ d`P.¢èðv dP˙¿˛ƒèáä ˛©ó‰ ZèÁ òäË− `dïŠv d`P.c£©ë ©½ Pd òäË− `dü©c˚˜yîä P¢ PîH Ä ý¬ .˛ƒüšØ Xü”Ö≥ ò“åÐ≈ YžÐ¬ òäË− `dü©PîH èåŒU
m √
à ä −√ m ø kPü a ø Š v ä Á¸ Ã
√ m £ ø Á Šv
m
ïŠv , ïC© è ®d`P15 .c£© ˚lèq ü© bü≠èt d`P büä√I ü© * ½ èu`P èiͽ PdÎü©c˚˜yîä Pd`Pͳ UÎü©òäË− `d¢ PîH5 .èŠvU£©VM ÄŠ ¢
š U a a Š v bI ø ä Á √ m î Ë”r ø
òÆ èáŠ√PÍ.¢ìŠâÔð≈ ü©¢èŁmPH¢P£ð¬ ³ Š¯nŽ £©Vd°Š¯n òÆ ³ èÅæ@(düä√)òäË− `d
š √
à ≠ ä¬ ° d
Èð šb P ø .èŠvI Xèv
U ä
ä m ³I ¬ ¯t £ ä Á Ã ≠ P
˛ƒP˙ÿŒ £ð¬ bU .èŠâ©PîŠâð ü©büŠÈä − `d YžÐ¬ `U ¢ PîH ¢ ^I16 .PüšØ
√ m È Ë∑ ˙Ôð≈ Ä ý¬ d`P˛ƒüšØ Xè
.èåý≈ ³ Uì ð ïŠv .˛ƒüšØ ñÐ ¸ Ã
b ≈ Ã t
−
a ŠâÔ ¬ ø £ ä Á Ã≠ © ä
£ð¬ ½ Pd W˙π òæPH êþ≈ .èŠâ©PîŠâð ü©òäË− `d YžÐ¬ ¢ PîH ¢ ¢ ¢£©
√ m È √
¢ ^I.èŠâ©PîŠâð ü©òäË− `d˛ƒüÔł∞ cdîu ¢ ^H¢©ä ìłm ˛ƒP˙ÿŒ òäËðP
© P ¬ ø þ ø P Ô⠢ ä m ¬
ÈŠ √ bèÅæ@.³ U P˚¥`H
³ P b U
Áý
√
¢èå® êê £ð¬ ³ Š¯nŽ 17 .èŠâ©PîŠâð òÓÐ≈ ü©b`dèâø ¢ PîÁ V`ìr ¢ ¢ ¢üšØ óŠË °Š¯n büN ± `U ü©˛ƒèðv Î,è ®¢ PîH Ä ý¬ 6
ä U nG Åł∞ ° d
√ U ¬ ý ä m
√ H Ã≠ © ä
È √ › ä √ m
ä Á¸
³ U d`P aPd18 .èŠvU žŁG °Š¯n òÆ ³ èÅæ@ü©büŠÈä − `d ³ PI ¢ PîH ¢© PîŠâð ü©eìÁ ¢ PîH W˙fløI7 Í.¢èłmèvüšØ PîŠâð PüšØ ³ èŠâ≥dU ¢ Ä P@V˚˜CÁ Ž
bI ½ £± šb P ¯t b ä Á Ôâ
√ m ÈŠ ¬ mä Á √ m P ÃØ ä ¬ b
Èš © a Š ±U
ïŠv .èŠâ©óÃ≈èu °Š¯n ³ èÅæ@ü©büŠÈä − `d bPI ¢P¢¢¢£©½ ≥üœ ¬ èi˛ƒèðv d`P .èåý≈ £ð¬`H ¢ PüšØ ïN ± •ł◊H èi˛ƒèðv .èŠvU£©VM ÄŠ ü©˛ƒèðv ¢£©
b P ¯t ³ ä t Ã≠ © ä † m£ð
¯ È √ ä P © É
® ä î Ë”r ä ©
Ø å
š Šv ä m
√ kP¢ Š v ø
ä b P Pä Á
√ m ÷Ëä © É
łŠ
¬
.¢ èNł∞PïŠv èåŒU¢PîÁ .èŠâ©ë ø c˚˜yîä Pü©òäË− `d .èŠvU Xèv èi ͳ èÅæ@ Î ü©PüšØ ^H¢ PîH8 .èåý≈ ¢¢PüšØ ïN ± P˚¥`H U
ä bI üš Ë∑ ø t
.èâЬ ³ U èåý≈üł± £© Ø ñÐ ¢ Xè− W˙π^I19
P bI U à Ë∑
.èåý≈ ³ U P˚¥`H ïŠvd`P˛ƒüšØ ñÐ d`PXè− W˙fløI
t P
cîä £ð¬ d`P bèŠâ”åł÷≤.³ I bPüł◊ä èðv
v bU ≈
É °d v ÐP ä
°Š¯n èÁ Ω £ð¬ ³ Š¯nŽ ,°Š¯ÃèŁm˙ÔÐ≈ düä√èŁm ˛ƒ@°Š¯n ˛ƒèðv Î,è ®¢ PîH ˙Ôð≈20
√ m
ä Á ½ èvèÐâä d`P ³ Š¯nŽ êÁ . ³ U P˚˝Š¯ý
a ý ¬ ° d −± b á v
∞ Šv ä ÷Ëä © b P
¬
£ √ m P Ô ý dP
√ ä √
ä łŠ
YžÐ¬ °Š¯n dîä Ÿæ ¢PîH W˙π òæI ˙Ôð≈ 21 Í.°Š¬˙Ið≈ ¢ž H cîv£ð¬ £©üšØ õŸŁ èŁÄŒ ˛ƒèðv TP`¢èŁm èŠvèðv ¢ ¢ ³ èÅæ@Î,è ® ä PîH Ä ý¬ 9
â ä Á √ m
¢ Á¸
∞
¢P` ¢˚˜ý °Š¯n dîä Ÿæ .èŠâ©PîŠâð ü©b`dPîä èŁm ¢P` ¢d óŁ÷ ` ½ ≥èᣱ ü©³ Š¯nŽ òÓ®H ¢ PîH10 .PüšH òÆ èáŠ√P üý√ Í.¢@˙flä ³ Š¯nŽ êH
≠ ä Šv√ â ¬ v ≠ äÔ È® † ° d üµ ä Á √ m Ø š √
à P √ ° d −Á á±
¡ ≠ ä Ô® ¬ ¡
PîH ü©b`îä £ð¬ ¢ ó‰ ˚l ¢P`¢d£ðG``Ž èÐv d`Pü©b`dPîä èŁm ¢ ó‰ ˚l èåŒU¢ PîH d`P .èŠvU Xèv èiÍdîä ŸæÎü©Ä P@V˚˜CÁ Ž ¢üšØ èŁÄŒd`P ÍòŒ Á Î
m
Á v © š È d v © š Šv ä Á
√ m ä â a Š ±U Ã √ Šv −±
á
.ò–ò“åÐ≈ (_ü”Á≤)Ydèt ïŠv ü©PîH d`P.èŠâ©PîŠâð ¢
k Ä m
Á ¬ä √ Ø
.¢èåł∞PÄ ø ïŠv
š †
òäˬP d`P ü≠üÔðHü”Gð≈Î ,è ® d`P YU ½ © ¬°Š¯ ä m
ð ≈ å ¸ £Ð ä≈P¢PîÁ 22
√ ¢ £© PîŠâð ü© büä√PU d`P ^è噳 Š¯nŽ Î,è ®¢ PîH ˙Ôð≈11
√
ä ¬ °d √ m
ä Á
cîä £ð¬ ¢ ½ ’Ð≈ £ð¬ ³ Š¯nŽ d`P .`U ˙ÔÐ≈ü© ä Ÿæd`P à èyžÐ¬ü© ”áä TP` ñŠ¬ ½ Á dU ¢ cüŠÈ≥ d`P °Š¯Ãèj †Á dU ¢ cüŠÈ≥ d`P b`Uüð√¢P`
v ø † °d b`dîâ ` £ bü √ ³ËÐ †± © v P½ ± © ≠
Í.°Š¯ÃèŁmüšØ èáŠ√Pd`PÍ.c£©PîŠâð ³ËŠ¬ èiíáä òäËðP½ Á dUê š l d`P.c£©PîŠâð íåð≈
v ¬ ñÐ √ ¬ †±
ŠvP˚ ¬
≈ üš Ë∑ ø
.èâЬ bU bPüł◊ä èðv £© Ø ñÐ ¢ Xè− W˙π^I23 d`P¢èj ü© √ ¢P`¢£© Šâð ü©³ èvP d`P ^è噳 Š¯nŽ 12 .PüšØ òÆ
√
à P b`Uüð ≠ ä Pî ¬ W ä
√
ä ³I t P °d š
è ÷Ëä
äP¢ ø
¬
ïC©áŠ¯Łm Íèv@ łŠ ¢ £ð¬`P ÎèŠv ÍèvdP £ð¬`P ΢ Ä ”Ñ≥ è|øP ³ èÐvŽ ˛ƒP˚˜Cª òÓý≈ Q◊ý≥
äž šØ † b dä Ð £Ë
© ¡ â◊≤ ¯ â◊≤
¢ ó‰ ú”ýÁ d`PbèŠâþåł∞ ú”ýÁ ^èðv ¢ büŠ√Uü’Š ¼ ìnZèÁ èŠv ½ èu`P ZèÁ
© ≈a m a m £ð¬`P¢ ¢¢£©½ πèܱ ˛©büłNÐ≈ ¢P ¢P` ¢d °Š¯n ï~áä üÔ™Vîä £ð¬
Ã≠ © ä †
È √ ◊ ä¬ ≠
Èð äØ
Èš √ v
¯šl ¢ üšØ `˚− °Š¯n ½ ¿`¢ óä≈üð√ d`P ^P`ènP aìn
.°Š ý √ ¥ ¸ © ¼ .°Š¯šl¢ž P
√
ý d

2. 2 19:2-24:1 ¦ Ã√PîŠâð
ù ¬
Ž èÁ @èiíáä ˛ƒèáä I
d rP √ ä √P ³ èáä Id`P ¢èðvüł± ¢ òŒ H .³ I bPüþÈÔł∞
b √P Ã √ © − Á bU
á±
PîŠâð ü©³ èÅæ@`³ Š¯nŽ ¢PîÁ îä `PîH .¢  ≈Šdèv ˛©³ èÅæ@`³ Š¯nŽ ïŠv4
¬ b P ° d ä m v Á šØ ñ ý b P ° d
√ m ½ U b © ¡ â◊≤ ° d
aPŽ ˛©³ PHü©b`düä√èŁm ¢ ó‰ ú”ýÁ ³ Š¯nŽ Î,è ®ä PîH Ä ý¬24 √ m
¢ Á¸
¡
I
½ ¿` ^H5.¢ Â Š v
¸ P Ø ñ ý š ≈dè ˛©^HòÆ` ¢@¦Š¯ð ½ Tè üŁ± ½ ¿` ^Hd`Pè ©
P š Ã P ù v a m ¸ P Šâ
√ ¢¬dd`Pdüä√èŁm ¢P`½ ≥èᣱ YžÐ¬ ˛©ó‰ ˚l .c£©PîŠâð ¢ ½ Яtèâ≥˛©
ä—
È äŠ
â ≠ † £ š ¬ø † ä
èåý≈ ¢ P ïŠv.èåý≈ èâ´ °Š¯ ä≈ PUüð√ èŠv Yž èåŁ∞ ˛ƒü©£ð¬ ³ Š¯nŽ Ä Ł± ¢ ½ èÐv ˛©
Ôt
È ýH
P d à ° d† Ø a š .PüšØ òÆ èáŠ√Pd`PÍ.üšØ ïsèÁ I°Š¯n ³ PH£© Ø PîŠâð dPîä èŁm ¢üÔł∞ ¢P`
š pP b üš ¬ v þ √ ≠
¢£©Yž èÐv ½ ªPdŽ d`P .èåý≈ èŠvèt£Ð¬ °Š¯ ä v ° d ä m v m ä üŠ
√
ä d † d √ ‰ ä Á é ¬
v √ m È © ¡ š ä Á
ò−±` ¢ PîH .¢ PîŠâð düä√èŁm ¢ ó‰ ˚l¢ PîH W˙π òæI25
ä≈ ˛ƒèð £ð¬ ³ Š¯nŽ ¢ PîÁ îä `PîÁ ïCœ È© √ m P
ä ø °d ≈ ³ è ä P ˛ƒü©£ð¬ ³ Š¯nŽ ¢©
d`P èåý≈ èâ”ÐvP ïÅ−ł± èi˛ƒèðv ¢ ³ Š¯nŽ 6.èåý≈ ïäv òÓÐ b á√ à d`P .èŠvèn˙º PîŠâð ü© düä√èŁm ¢P` ¢¬d d`P b`düä√èŁm büýÈ≠èðv d`P b`düä√èŁm
° d Ôâ ä—
ý ‰ ÈŠ ¬ ≠ È äŠ
â
.èåý≈ èv£©Ä P˚˜t ü©°Š¯nŽ Ydèt
ý a Š ³ d Ø å è Šv ä Á
.¢ èNł∞PïŠv ïC©åŒU ¢PîH
š √ m
èŠvèâЬ ü©³ èáä Pd`P ˛≠ òþËI ¢ ³ Š¯nŽ ¢ PîÁ îä `PîH °Š¯n adü∑ ò‰Š√P7
ä b √
≥ø °dä m v Á ½
√ m £ð¬ ½ ’Ð≈è− H òäËðP êþ≈ ü©* ³ èáä PóšÆ Ä PÎ,è ® ä PîH Ä ý¬ 26
† á≥ ¬ ŠâÔ b √ a √ m
¢ Á¸
.èŠâ´³ Ь W`dYŽ êbèáä PÄ ý¬ YUêÔð≈ ùä èt ˛©˛´ ä Ž °Š¯n Q d`P ¢èðv °Š¯n dîä Ÿæ bèáä P d`P ¢d òÆ èኯŁm óšÆ ³ èáä P d`P .¢ °Š¬£©PîŠâð
° U ŠvP³ √ ¸ äü √
v îvd èv
ä √
à ⠳ √ Ø š
š b √ ´ ¬
≤ ≈ ≠
d`P.¢ °Š¯n bîr ïC©üŁ±èŠvè}≠  èÐv ê ¯n ½ Ÿæ ò¿˚−≥ ¢ PîÁ îä `PîH 8 b`îä £ð¬ XèÅý ¢P` ¢ž H °Š¯n eèÁ Ω d`P ,£ð¬ büŠÈ”åł÷ XèÅý ¢P` ¢èŁm
Ø
š ³ ŠvP°Š † ˝ ä mv Á
√ m v ≈ ≠ √
ä dP É √
ä
^H¢ PîÁ îä `PîH 9 .èN ® °Š¯n èÐv ^Hü©³ èáä I ¢üšØ ¢èâЬ ¢ UüÁ
Pä mv Á
√ m åd  P b √P à √ √
Ã ä © ± √
à ∂ ¬
Í.¢ìłm òÁ ˙≤òäËðP £ð¬b`düä√èŁm ¢üÔł∞ d`P£ð¬ b`düä√èŁm cžÐ¬,£ð¬
√
þ £
‰¡ ˚l PŽ düflÐ√ d`P½ Á dUè ä − üH ¢ ó‰¡ ˚l °Š¯n  è Pî d`P .è ©Pî ð £ð¬ ½ dü∑ òÆ òäËðP ü©³ è ä P ¢ Pî ¢ ^I27
½ Á dUd`@˙ÿÞ≈ ¢ ó š îÁ
†± P © r †± ÅËø Á © ± š Ðv H
m
Á Šâ Šâ¬ a š ¬ b á√ ä H Ã≠ P √ Á È m
≈ ½ Á dU TP` ¢U ˛´ Ž ñ¬ büł◊Š¬ ¢  è V`ìr ¢ ^P .¢Pü— ÓÐ≈ ½ düª d`PU˙≤ü©³ PH¢ Pî d`P.è ©Pî ð ü©³ è ä P£ð¬ ½ ’Ð≈è ≥òÆ òäËðP ¢
ËÐ ËÐ ©
òÓÐ †± ä ¬ îä d ²Š
ÈŠ v Ðv © √
à kò a b ä H√ Á m Šâ Šâ¬ b á√ † − š ¬ ä á √
òÓÐ≈ ½ Á dU TP`¢£©PîŠâð dü·− èi(YîÐv ` òŒä ) c£ÐH d`P ¢P d`P .èŠvèj ¢ PîH d`P .YU (èrH) ¸© ¬ ü©³ P¢ PîH28 .ò−Á ½ dü∑`í|− ˛©
†± √
ä ¬ ø Šâ¬ ¬ N∞ Ôł P √ m
H ä Á U ½ £Ð b ä Á √ m ‰◊Ð≈ a ø
≈
.èŠvPü— ü©^H d`P à èŁm íŠ Ôð °Š¯n ³ Š¯nŽ d`P `£©íáä ¦ ÃPŽ ºP òäËðP óý≈Î ,è ®¢ ³ PH
k P ` â °d √ ù√ ˙ ¬ ø b
≤
.˛ƒ£©Ä P˚˜t ü©büýÈÁ dU¢  èÐv d`PòýË’≈ Yîä ê ø ³ îr10
ý a Š ± © Ð v ŠvP¢ b d`P £ð¬ büŠÈ”åł÷ ˛≠P` ¢èŁm ˛ƒèðv °Š¯ndîä Ÿæ ïC©è ®d`P .ü≠ ¢ °Š¯n íŠ ü◊ý òäËðP
ä Ã
√ â ≠ v ≈ ¬
Áä H
È≥
.°Š¯Ã´³ Ь õ ä n èibüŠ√îä cžÐ¬dèłm£© Ø óI °Š¯n büÁ è− Yîä òÆ` ˙Ôð≈ ê ˚l ¢P` ¢˙ÔðI ¢ £ð¬ ³ Š¯nŽ d`P £ð¬ b`îä £ð¬ ¢P` ¢d°Š¯n eèÁ Ω
â ° Ðȯ v £ üš ‰ ±t v š ŠvP š ≠ ä ≈ ä ”m ° d
√ Èł v ≠ äØ
Èš É
≈ Yî ò‘Š °Š¯n ê ~Švü± cdè d`P.PüšØ ³ üŠ¯s Xè è Yî ò“ ð 11 Œ è ðP £ð¬dPî è
m
H ¬
òýË’Ð ä ≈
v ~nï t b vi ä
ä v ≈ ` łm ä
Í.Ã ìG ó â ä Łm
v
¢ ^I .¢ èNł∞P òºèièvüµ èiï~Švü±12 .èåý≈ èvüµ °Š¯n ê^P .¢ XèÅý ¢P` ¢èj ³ èvP Î,è ®¢ ³ PH ¢ PîH V`ìr ¢ ^I29
© P Ø å š ä ä ~n Ø
š ≈ ≠ √
ä PH W ä ø b ä Á√ m © P
³ ü◊Š± Xèv èiYîä Y˚¥`H13 .èåý≈ òÓÐ≈ ˛ƒèÅŠË”t ë ,˛ƒü≥ £ð¬ bèšl` V`ìr PŽ Á düflÐ√ ü©óý≈ ½ Á dU¢ bà üŠÈ≥ XèÅý ¢P`¢üšØ PîŠâð ¢ ³ËŠ¬ d`P cUüð√
b ËŁ ä v U ä äø ý
â îr H †± © ` ≈≠ ä √ ¬ ø ñÐ
š ä ’≈
ÈÐ É š © ¬ ¬ ~n
d`P14 .¢ Yîä ò‘Š ˛≠P` ¢ °Š¯n ïN ± ˚l ¢èŠâðüÔýËŠP ê. èåý≈ èŠvUPŽ Á düflÐ√ ü©b`düä√èŁm dèÐâä P¢ ^èå™ ≈ Y˚l d`P30 .büšØ èŠvU ¢
Ø v ≈ îr ¬ © Y˙ÔÐ š ©
Yîä ò‘Š ˛≠P` ¢ °Š¯n ê¢ düH P ˛ƒüäÈŁ± .èåý≈ ï~ŁmU Xèv èiYîä Y˚˝Š¯ý büŠ√îä ”Ðv ˛©³ èÅæ@d`P¢èðvüł± ê š l ¢P`¢√ £ð¬ ³ Š¯nŽ ïC©è ® .büšØ
v ≈ ä ’≈
ÈÐ ~n © µ Ð ä v v â b P à √ ŠvP˚ ≠ ä áÐ ° d
¯ d`P
.èåý≈ aP˙ºXèv èiYîä òÓý≈üł± d`P.¢ düflÐ√ ü©^I ê ˚l Q◊ý≥£ð¬ ³ Š¯nŽ d`P cîä £ð¬ ê˚l ¢P` ¢ž H °Š¯n
½ ä v šØ P ŠvP š £ Ë ° d v ŠvP š ≠ ä dP √
√
ä ä ª
d`P ¢£©˛ƒèÐâÁ èÐv °Š¯n  èÐv ¢ ³ îr ü©XU@^H¢PîÁ îä `PîH15
©b P Pä m v Á
√ m .PüšØ òÆ èáŠ√Pd`PÍ.èj¢èå®îÁ
š √
à PŽ r
.èå® °Š¯n òÆ Â èÐv ¢ bîr ü©³ PHd`P èŠâ´¢ ¢©SèåÐ≈ •œ ˛©Â èÐv ^H ½ ’Ð≈ ü©^HÄ ø V`üý√ èåŒUèåý≈èŠvèn˙ºPîŠâð ü©³ Ł± XèÅý ïŠv ¢ PîH31
d š © ³ b ≠ Ôâ
ÈŠ ŠvU P † P† Šv ¬ ° ≈ ä Á √ m
VüŠÈ≥ ¢ ½ Á dUò‰©ùŁ± °Š¯n  èÐv Î,è ® ø XU@^H ¢PîÁ îä `PîH16
© †± ¢ P P ä mv Á
√ m b þ üš Ë∑ ø t
.PüšØ ³ UèâÔł∞ £© Ø ñÐ ¢ Xè− W˙π^I.¢ ¢ òÆP — ”å≈ š
k Ð
½ Á dU¢P`¢UYdè|ä èŁm ˛©YîÐvd`PòŒä ³ œ17 .¢èå®Ø èłm üý√ ü©
†± ≠ ä Š Ȭ √ Šâ¬ ° Šâ≠ ≠ ¢ š
©£´ ïC©èŠ U óŒ òÓÐ≈ ïŠv V`d`P .è è ®ïäv Ž ´ š l üý√ ü©íåð≈ ¢
^Hüý√ ¢ ïŁm` ò‰ P v
P Hø m
H © ³ üœ` XPd@.³ U bPüý√èt
b t P b
vå £ ˚
ä
Œ ł © ¯n
v
⟠ý
¢ H Ã í †±
√ √ m à Š ˚˜C± š l
Á b ³ æP ³ ¯nd
Í.èj à èŁm˙≤üý√ üý√ èj¢èå® åð≈ èi½ Á dU PîH2 .˛ èðv í Ž Š ˚ ˛ °Š ³ P d`P bèÅ @` °Š Ž W˙π ^I P
b ä t Ã≠ P
¯ È © È Ä≈ ð ä
³ U °Š¬üý√èt ¢P ¢ ^I .èŠvU£©Pdüð√ ü©Xèi¢ ûŠ”Áý òäˬP¢
√ 2
½ düª ò“ ≈
a ð ³ U ^N àH ü©^H d`P YU ½ © ¬ ü©³ U °Š¬üý√èt ¢ PîH3 .èŠâ©XPd@
b î≥ P ¸ £Ð b √ m
ä Á P
È Pb © ü © È Ä≈ ð ä
¢ P èŠâ©XPd@³ U òæP ¢£©PdHð√ ü©Xèi¢ ûŠ”Áý òäˬP ¢ ^H .èŠvUdP˙¿
Ôt √ P
°Š¯n¢ Pd`Pèj Ø ïävèNł∞PèâšØdìŠâ© iXU@Î,è ®ä PîÁ îä `PîH Ä ý¬ 18
Ôt
È üš å ä Pè P √
¢ m v Á¸ m
√
ä m
.èŠvèâЬ ³ UZèÁ ê ©³ U^P¢PîÁ
ä b m ŠvPü b
Í.èjbà èâЬ dèj n ê |øPîä ä èn ˛©òæH
` ä Uî ŠvPè ⬠P
¯
ä áÐ ° d fiø¢ òþË≥ ˛©³ Š¯nŽ ¢ Pî î `Pî 19
˚l ¢P` ¢√ £ð¬ ³ Š¯nŽ ñ ø
š ≠ °d ä Á ä H
√ m v Á m òäË·≥ èiXèv ¢ ÍXU@ Î èŠv ÍR≠Πͳ èáä PÎ ö„≠ ïŠv °Š¯n ³ èÐvŽ ˛ƒP˚˜Cª ³ èáä P
ä ¯m P
ŠŁ ü b √ b d ä Ð b √
¢ PîÁ îä `PîH d`P .èŠvèâЬ ü©cîä £ð¬ ˚l ¢P`¢ž H°Š¯n ³ èÅæ@d`P ü© ä√èŁm
√
ä m v Á m ä v š ≠ ä dP b P
√ dü .¢ W˙π˛©[èÜ≠P¢P`¢UòäË·≥ ¢ ÍòþË≥  ˚¥ÎèŠv ͳ Š¯nŽ Îö„≠ïŠv.¢èâŠU
šØ ≠ äŠ È¬ ŠŁm N W
¯ °d šØ ý¬

3. 17:3-20:2 ¦ Ã√PîŠâð
ù ¬ 3
ïC©èŠâ©^üÂ◊≤ ¢ bü´ ”ä P°Š¯Ã´íå® ¯åŒ @òŒP7 .èŠvèå® ø PòÓÐ≈ ¢P XU@.è}√U Xèv èŠâ©è|ä P XU@ïC©¢ ¢ ¢vU ïŠv èŠvT ^èðv ¢ XU@ü©XèÅý ³ P
√
ä üv â °Š v P ä
ä v ¢ ¯
ät P Š ä √ P Ã≠ © ä ÔŒ È È Š © P ≈b
ø ŠvP ø Ã≠ N¬ © Š
È ýð È ≈ √
ä ≈ ≈ ≠ ä Ø ° d fiø
¢ c˚¥`U ê ¢P ¢ ¢ ¢ ˚˜ŁÄä P •ł◊®¢bü’ä≈P .¢ ïäâšØ£Ð¬ V` XèÅý ¢P` ¢d £ð¬ ³ Š¯nŽ ñ 20 .èŠvU Xèv èiê ˚l ¢ °Š¯n ³ PI ¢
Ôý Èš ä ŠvP š ø b ä √
.èŠvUêž ü©büŸ‰Ł± ¢P£©ž üŁ± XèÅý d`P èib`îä £ð¬ XèÅý ¢P` ¢ž H°Š¯n Yîä ”H ˛©³ èÅæ@d`P èib`düä√èŁm
yU ä¬ d
Èð ≈ v ≈ ≠ ä dP
√ â Ðv b P
í ∞ °Š¯n  èÐv PîÁ îä `PîÁ ,°Š¯åý≈ òÆdíł °Š¯ÃPüšØ Yž ä Ôþ≈ Xè− ³ U ^H8
ł m v m š m v îâ t bI P b`îä £ð¬ d`Pb`düä√èŁm dèÅ− ¢ ¢ XU@.èN ® v ¢ XU@ib`düä√èŁm ò“}ä Ł±
v æ√ ä
Ð √ P å dXèä ä √ Pè È
òäËH Ž P`@˛©ò≤îu í ∞ ˛©^H¢ ½ düª òŒ Pd`PXU@Ä Ł± .èåý≈ èšld£© ≤îu ïäv dèj n ûÃT ¢ ¢P òÓÐ≈ ü©ò‰©¢P ¢ °Š¯n XèÅý ³ PH³ œ .èåŒU ü©
ød P ł Pä a
√ t P† ò Uî √ Ã≠ ä ¬
È Èð ¯
ät ø ≈ b ° Šâ≠ Šv
XU@^H£©dè|H ¢PîÁ îä `PîH9 .¢ ¼ Ôł∞ °Š¯n ž @˛©büýÈÁ dU¢  èÐv üý√ ^Hd`P èŠvUìH °Š¯n îä Šä Y˚ˆ™ü©XU@ ä PîÁ îä `PîH ¢ ïŁm` ^I21 .èŠvèðv
P P ð√ ä m v Á
√ m ô †
È dP ± © P t â¯v P¢ m v Á ø
√ m P
Í?¢ bè ®üý√Î,èåł∞üð√ ¢ £ð¬ ¢ ½ øü´ü©ïC—˛≠èÁ ^H¢ ò“áð â |√
Ø ø H ø †− √ d`PèŠ ≠Sè ä ü©ò“áð√ ê ˛©ó‰Ł± ¢
š Łm m P © ŠvP ©
Y˚˜ý ˛©ò≤îu í ∞ °Š¯n  èÐvÎ ,èŠvU aPüŁ± ¢ XU@£ð¬ ½ èÐv ^I10
Šv ł Ä √
ä P a P XU@ ©^Hd`PèŠâ©PîŠâð ü©½ düª ¢ ò“áð√ ^H˛©XU@¢ ^H22 .èŠvU£©
Pü P ¬ a ø P Pä√ P
© ± È ä üł ° Šâ≠ ä ø ä
¢ ]üÁ cdèn ¢ ^I èåý≈ ïäâšØ£Ð¬ °Š¯n ïCœ ± ³ œ .èâH ¢ °Š¯n ü©Ž P`@
Ã≠ P v √ d P ,è ® ©•œ ©½ düª ^H¢ ^HÄ ý¬23 .èŠvìH^èðv¢
£ ŠvUü a P ä P¸
√ Ðv ©
Í.èŠâ´¼ Hł∞ üý√ bèŠvžšl ˛©^Hd`P .¢ îä ä èn òÆ Y˚˜C≥ ùÐ√ üý√ ïŠv ,¢ êþ≈ Ä P Î
†Ô î P Ø â¬ š Š
š Ø ŠâÔ a
š
è}ä ä üý√ ïC©è ®¢ ù©ïŠv ¢ •Ł◊
√
ä ø ≈
ý
H Î, è ®¢ XU@ ä Pî î ` Pî 11
ø P¢ Á ä H
√ m v Á Ø Pø
d`P .¢ èŠv@¢ ó š
š ‰Ł± òÆ c˚˜C≥ 󉣱 è ^Pd`P.°Š¯šl òäËЬ ¢ büŠ√N Y˚˜C≥
Š ø î
žšl Š
Ȭ m i
ïŠv ¢ •Ł◊H ¢ °Š¯n d`P ?èŠvèå® åð≈ èi½ Á dU ïrüäÈŸ≤ ^H¢ üý√ èŠâ©d`P ?¢
ø ýä ≈√ í †± Pä
√ Ø
š Ø Ã
Í.¢ ˛ƒüšØ PîŠâð ¢ U˙≤üý√ ïŠv ïC©è ®
š ¬ø d`P.büšØ èâŠUXèv èi½ düª °Š¯n ü©^P
ý¬ ä a
≈ è ½ Á dU^Hüý√ ï ©òÓý≈ ò‘® è
Í.èvèå®äv íåð i†± P C
ä ï a
½ Ðv
ü©½ düª ùŁ± ¢ c˚˜C≥ ¢ üý√ Î,èŠvU aPüŁ± ¢ XU@ ¬ ^I12
a ̭
È Š ä H √ Ä √ P£ð P
ä Ø ý
š ¬ d
.¢ èvèŁm üšØ èiYüŠÈЬ òäËðP £©ž üÔł∞ ü©¼ èÐv bèn ¢P U˙≤ ¢ ^I24
a ä¬
Èð Ã≠ P
È
H
≤
^H¢ °Š¯n ¢ ïŁm` ^I èŠvU ¢ íåð≈ èi½ Á dU ^H¢ ½ düª òÆ`èŠvèâЬ
Pä
√ ø P Ô÷ Ł †± Pä a
√ š ä ý ° ± š ŠvPbü
.°Š¯šl ¢èŁm ³ Ь ó‰Ł òÆ ê ä√`UV` d`P
√
.èŠvèå® © åð≈
üí â ¥ ° Šâ Ôý
≠ ≈
.¢üšØ °Š¯ ä≈ Vîä ≥˚− V`³ œ¢ ïäâšØ£Ð¬ büä√`UV`25
√
Ã
Í?èŠâ©èŠâ©¢ üý√ Î,èåł∞üð√ ¢ ½ düª ¢ PîÁ îä `PîH Ä ý¬13
√
ä ø a ä m v Á¸
√ m
¸¬ n ¢ √ ≤ ¢ ¼ ä¬è Î,è UÄ PüŁ± ¢ ½ düª^H
°Š¯n d`PèŠâ©Ä Š ˙º`£œø •Ł◊ ä ¸ t Šv a ä a √ P
.èŠâ≠èå® åð≈ V` ¢
í √
ä Ž èr@èiVèâ´
d ÁP ä
,è ®ø ¼ ä¬èt ¢ PîÁ îä `PîÁ ½ ¿`^H14
¢¸ ä m v m¸ P √ ¢ °Š¯n ³ PH d`P èŠâ©PîŠâð ü©½ èvPüŠÈ± XèÅý ³ Ł± ¢PîÁ îä `PîH
ø b ¬ aä ≈° ä m v Á
√ m
˛ƒP£Á YžÐ¬ ¢P`c˚˜ý ¢ ^I.¢ èŠâ©XèiP£ÐHòÆ ½ ’Ð≈ ïŠv ¢ üý√Î
Ð ± £ flø
≈
ý
H
Š v Ã≠ P Ø
È š ¬ š† ä H √ ½ düª ^H¢ ¼ ä¬èt .¢ TP` ¢¬d dèŠâª d`P Qłm òÆ ¼ ä¬èt
a Pä ¸
√ Ø
š ä—
È äŠ
â Tè š ¸
≈ ò‰©¢ Â è ¢ •◊H ¢ Pî ï ©¢ ñ ∂ ï è ©Î,è ∞üð√ ¢
3
¢P¢ .˛´ Ø ½ ≠èm ˚˜Å® Šâþå™ Š˜ý ¢èàH ¢ ½ èvPüŠÈ± £— .˛´ Ø
ä ¬ Ô÷ üš ¸ ý d`Pè ¯ Y˚ v ”v ≥ © a ä
Èð Ł Ð ŠvU üš ½ Á dU òÓÐ
†± © Ðv ø Ł ≈√
ýä Ë◊
H C Ø Š Šv Šâ åł ø
Á š
m
.èj Ø èvèå® Æ òþË≥ ˙ÔÐ≈ ˛´ ä Ž òäËðP¢üšØ ¢¬d íÐv ¢ ¾ ŠÈð òÆ
üš ä òš îvd ¬ à ý— √ È äŠâ © †¬ š Í?¢ è ®ä èå®äv ü©VüŠÈ≥ òÓÐ≈ ò‰©©
Ø ¢ ï
š √ ¢
æ
− ≈
ý
H
˛©³ Ÿ U]ìÁ ¢ c˚¥`H ê ©½ düª Y˚˜ý d`P¢ °Š¯n15
° m© U ŠvPü a Š v Ô÷ Ł ¢ èå®íåð≈ ¢ ½ Á dU òÓÐ≈ ò‰©¢  èÐv R”ÅšÆÎ ,è ®¢ ½ düª 2
ýœ
Èt ø †± © ü √
ä a
´ â ° −U æ
P N≈ © P N≈
è|øP.¢ °Š¯ä Ь ³ Ÿ H °Š¯n ùð√@¢ ¢ ^Hd`P¢ c˚˜ý .èj `èâЬ W˙π
÷Ð
ł ÷Ð
ł Š v bà ä èvèå®°Š¯ ä≈ ü©bü´ ”ÅšÆ íåð≈ è|ÂŁ± ¢ ½ Á dU èáŠ√P ê ³ œ3 .°Š¯šl
ä ü Ø †±
š ŠvP ° Šâ
≠
”Ä® ý≈
Í.èj¢èi°Š¯n ˚˜ð ¢Püý√ d`P,èj¢ ü©˚¥ c˚˜ýèâŠÐv
√
þ Šv œ t ł Š v þ¯ °Š¯ ÿ íåð≈ èi½ Á dU ¢P` ñŠ¬ ¢  èÐvÎ, ¢ è ® ø óšÆ ¢ PîÁ .¢èłm
†± ≠ ²ËÐ © Ø ¢ ä m ÃØ
š √ Èš
ý≈ ÃØ
˙≤ ïävd` ¢èłm °Š¯ ä≈ òÓÐ≈ èvüÔł∞ ü©½ Á dU ^P °Š¯ ÿ !¢èłm èvèå®°Š¯ ä≈
ÃØ
Èš ä †± Èš ä
,è ®ø ½ düª ¢ PîÁ îä `PîH Ä ý¬16
¢a ä m v Á ¸
√ m ´`
.¢Ã èŁm
≈
ý
H
© ∞ ∑ Ô÷
¢ íÅ õÁ `¢ d`P.˛´¢èåþ≈HúŠÈ”|ý ½ ’Ð≈ üý√ ˛´ Ø ï~nèm üý√ Ä Ł±Î
Ł √
à P √† üš † PîÁ 5 .˛´ °Š¯ ä≈ óý≈ Î,è ®¢ ½ düª ¢ ¼ ä¬èt £ð¬ ½ èÐv ^I4
m `˙≤ ø a ä ¸ √ a P
£ð¬ •Ł◊H V` ³ œ .˛´c£©½ ÐN◊≤ ½ ’Ð≈ ¢ U˙≤ üý√ d`P .è üšØ VŽ UI U ¸¿` d`P¢PW˙π˛©Pî °Š¯n óý≈ üý√ ˛´ è ® åð≈ è ½ Á dU^Hóý≈ £´ ©¢ è ä è
ý ° Šâ≠
≈ †È † ø Ô∞
Nł à å í i†± P H PïC Ø â¬ Łm
j dd ½ m
Á ` š ý
Í.èj ©äƒP˙ÿŒ
c£ ˛ m Í.èj Ø PîŠâðdü·− èiŽ Š˜Å
üš ¬ ø ˚ ≈ c£¬
ý ˛© ÐH
íåð≈ èi½ Á dU^Hd`P.PüšØ Xü”Ö≥ èÅä − üÁ òÆ PžÐ¬ ½ Á dUV`ü©½ düª6
†± P Ëø ± š £ †± a
,è ®ø XU@ ä PîÁ îä `PîÁ Ä ý¬17
√
¢ P¢ m v m ¸ V`£´ C©èåŒU¢P.PüšØ Xü”Ö≥ b`Ž ü≥ `Ä øèâH òÆ ½ ’Ð≈ ¢©¢èå® © P
Pï Šv ä t
¯ d † ä ≥ š † Ôâ ä ü ^H ÈŠ √
H ³ Šâ≠ ä ï †± P m Łý √
H Ô÷H ä
≈
üý√ °œ .èvèå®äv íåð≈ èi½ Á dUïrüäÈŸ≤ ^HïC©èåý≈ èŠvUóŒ ¢ ¢ °Š¯n Î ^H¢ ^P ¢ ^P .ò–ÃèŁm üšØ îä Ÿ“ઠV` üý√ ¢ ˛ƒèå®íåð≈ èi½ Á dU ^P
Pä √ Ã≠
È Šâ¬ Ø ý
š †±
â
¢ ïŁm`Y˚˜ý .èŠvèå® ©íåð≈ ¢ ½ Á dU^H£©³ H ½ èÐv ˛©YüŠÈЬ òäËðP ¢ d`P èŠvU òÓÐ≈ü©˚lü− ¢P ïN ± Pž üÔý≈ è|øP d`P èŠvè宣©ž üý√ ü©íåð≈ ¢ ½ Á dU
ø Šv ü © †± P °ø a ¬ ä
√ š µ ä¬ É d
Èð d © †±

4. 4 14:4-18:3 ¦ √PîŠâð
ùÃ ¬
≈
ý
H
íý¡ ì ð
â ≈ îvd Š v Ô÷ Ôâ ä P³ ä ø ° d
˛´ ä Ž Y˚˜ý ¢ ¢©¢èj WèvP¢ ³ Š¯nŽ .büšØ èv£©½ äÈ·≠ £ð¬ °Š¯nŽ °Š¯n
Ł ÈŠ √ ý † ³ d
¢P íŠ Ð¬èu.èŠvT ïävP dŽ ä ¢©îä ` PîH íŠ Ð¬èu ½ ¿` ¢ ˛ƒèâ©íÉΩ3
ä¬ â
Èð îv Ôâ v Á â ¸ © à þ
ÈŠ m .èj Ø èv£©Xèi¢ ½ N−≥ `½ äÈ◊≤ ˙ÔÐ≈
üš ä ø †Ê †
ž Š˜åÐ≈ òäËðP íŠ Ð¬èšl d`P4 .èŠvT °Š¬Ž Š˜Cł îä ł ˛©³ èvP ¢üšØ ¢èj °Š¯n ½ ŠÈÔ® d`P .˛´¢èj ^üÔð≈ ^èå™d`P ¢èi Ã≠ c˚˜ý ³ Š¯nŽ d`P 18
˚ ¬ â ˚ ± â± W ä Ã √ √ P
à H † √ P
à H Ȭ È
þä ¢ Šv ° d
büN ± ¢P¢ °Š¯n ³ PHd`Pb`ž Š˜åÐ≈ ïÐv˙ºd`PòÓþ≈ü” ð ¢ ž üŠ√d¢ büŠ√£œ
› N∞ ø
Ôł b ˚ ≈ø d © Ðv .èj¢èå®ý√ ü©íÉΩ ˛≠P`¢H°Š¯n ½ ŠÈÔ®
√
à ü ä ´P †
È
.èŠvTü© èjc£©½ äÈ◊≤£©èåþ≈HúŠÈ”|ý ê½ ¿` ^H¢ ¢ PŽ Á üý√ d`P 19
† P √ ý ¸ P Ã≠ © îr
v È
ïäv SüÐÈ¡ ü©dŽ ä ˛©íŠ Ьèu îä `PîÁ £— .èŠâ©SüÐÈ¡ ü©dŽ ä ˛©íŠ Ьèšlîä `PîÁ
îv â v m n5 îv â v m v √ ’≈
úŠÈ”|ý êXU ¢˙≤ üý√ d`P .¢ ïäv ïäâŠáð√¢ c˚ˆł c˚˜ý ê†Ł±
√ ý ý Ð ¯ ø ∞ Šv ý Ä v
.èŠâ´˙ÔÐ≈ °Š¯n Ä Á Á ` ôŠÈÁ d`P PüšØ ˙πèÁ VU˚˝ΩG íŠ u ½ v P â
†›ª × ª P â Ð¬è £ð¬ aèÐ ^I .èŠ © °Š¯n ïC©¢ ^I.è ¢èŁ ³ Ь òþË≥ üý√ î Ð√ ¢ ^H.è ¢d è £©Xè £©è þ≈P
Ã≠ P j à m °
È √
m Ö © P jØ v š ý i å
îä ≥ £œV˚ˆł P˚˜ý d`P ?¢ QЯÁ Á büŠÈ©üý√Î, èåł∞Hð√ ¢ íŠ u ä Á
â s ∞ Šv Ø èâ ɪ
š ä ü ø â v m Ьè î `Pî 6 è c˙≤üý√ Ä Ł± ïC©è ® Ø èŠ ©Sè ‡ýtPè òÆ òþËI °Š¯n ûŠ”Áý Y˚˜ý ¢
j † d`P.¢ â Å ¯ i š N ≥
š È Ä≈ Š v ä √
È © Ã
¢èt ¢ ˙flä Y˚˜C≥ üý√ èjc£©Xèi¢ ˛ƒìåÐ≈ `˚˜CÁ üý√ £´7 ?¢ büŠÈ©
ä≥ © √ Š Š± P Ø
š Í.èj¢ òÆ òþË≥ üý√
ä Ь š
È
≈
ý
H
`Xèic£ÐH ¢ üý√ £´ jbü≠£©SüÐÈ¡ ¢ °Š¯n üý√ Ä ý¬.èj¢d ï−Š¯ÅšÆ PN ± Xèv è|øP èiXU@.èå® *PN ± Xèv èiYüŠÈЬ òäËðP ¢ XU@20
¬ä √ Pd`P.è Ô÷
Ł ¸ Ø á š ü ä P d ü ä ¬ ä √ P
÷H ïC©¢ è šØèł ïŠv Vè ´P˚˜ý d`P.è üšØ ˚¥ òÆ c˚˜ý Vè ´V` üý√ ¢ Sè ΩPîÐv bè òÆ` ¢©ê˚l ¢P` ¢üšØ PîŠâð °Š¯n èŠ ä H ^IïC©¢ ïŠv ïŁm` ˛©¢d
≈
ý
é Ö ä Ô®
¢ Ø â m â Šv
ÔŁ š ý ä j š Šv â ä È n š Ô⠊vP š ≠ ä
ÈŠ √ ¬ â¬U P Ø š È
*Í.•© °Š¯n ½ º£´òäËðP ü©Vèâ´^Hüý√ ïC©è ®d`P ¢d °Š¯n ½ º£´ òäËðP
d ¸ ¬
ä P Ô® ¸ ¬ .¢ Ø
š
Æ Ð¬èš ˛ƒè ≈ ¢P ¢ íŠ Ð¬è 8 d`P ü©XU@£© Ь Q üð√ ¢ cž ÿł ¢ ³ PüŠÈ± ¢ Pî î `Pî 21
.¢èłm èvèŁm ü©½ ŠÈÔ®üý√ °Š¯Åš Î,è ®¢ íŠ l à åÐ ä ¬ ä
ÃØ ä †
Èš ø â Èð √ â u P èâ è− ø
ä t ˙∞ © b √ m v Á
ä Á ä H m
ä¬ ä â
Èð √ Ð¬è £ð¬ bèš `d`P.¢ ¢ ü©½ ŠÈÔ® Š Ð¬èš d`P íŠ Ð¬è òÆ ¢`Í
ô ”m † íâ l
È ł â u š Š √ .èŠvèâ’ð ü©YüŠÈЬ ˛© P
¢P¢ íŠ u l ä≈ ^H
.èŠvU£©íý â ¡ ü©^Pd`PèŠ ©ï~Å∞ £ð¬ íŠ Ð¬èš ˛ƒè ≈ £©•Ł◊ÿæ °Š¯n cdèÐ ¢ c£ÐHd`P¢Pò‰© ® ä Pî î `Pî 22
â l à åÐ ¬ Nł ∞
â v© Ô √ m v Á
Î,è ¢ Á ä H m
Ð¬èš ˛ƒè ≈ P˚˜ý Î, è ∞üð√ ¢ íŠ Ð¬è ¢ î `Pî °Š¯n î Ð√ ˙Ôð≈9
bè ®íŠ l à åÐ Š v åł ø â u ä ä Á
â √ v m ˛´ ä Ž ^P ¢P ¢ ½ d`˚Á ˛©¢£©•ł◊
îvd ø Ø a ∆ ä
š √ ®°Š¯ÅšÆ Ä P.è ´ Ø è Š¯Łm óšÆ V`
a Šâ üš á
Ö
H
≤
c˚˜C≥ èŠâ©ïC©è ® `P °Š¯ ä≈ Xü”Ö≥ üý√ ¢ ïC©è ®¢ íŠ Ð¬èu £ð¬ ^I ?¢ ¢ ¢`d¢ ¢èðv ˛´ ä Ž ˛©ï−Š¯ÅšÆ d`P¢èå® åð≈ èi½ Á dU¢P` ¢U
Š d Ô÷
Ł √
ä â P Ø š © ä© ø ä
È √ îvd á ä í †± ≠ ä ¬
√ ÈŠ
š U Š ŠvU˛ P ä ä Ã
Í.¢ YdPUïC≥Ž Y˚˜C≥ ˛©SèåÐ≈ •œ ©^Hd`P˛ƒP£—˛©˛ƒèåÐ≈
Ø v Í.¢ Ã≠
È
¢P òÆ üý√ d`P ?¢ èŠâI èŠâ©¢ üý√ £Á @Î,è ®¢ îä `PîÁ £ð¬ ^I 10
ä¬ š
Èð Ø © ä
š √ ±P √
ä v m P ø √ø ©b P ä m v m
√
¢Pd`PèŠvUSè|ä ¢  èÐv¢ ³ îr ü©XU@¢PîÁ îä `PîÁ ïŁm`^P 23
.¢ èšld ï ®¢ •Ł◊H£©dè|H ¢ ³ Š¯nŽ ³ üÁ è|øH d`P !¢ íýèu èi˛ƒèåÐ≈ .èŠâ©düÐÈŁ◊≤ ¢ ¢ ¢£©Xèièåý≈ èŠâ´èŠvèâЬ ¢P ïC©¢ ùŁ± £ð¬ ³ Š¯nŽ ^P
Ø
š ø ≤ ð√ ø ° d b ± P Ø v
š à Ã≠ © ä
È √ ä ø ø °d
≈
PüšØ èŠvè Ð≈ ¢ •ý≈èšl c˚˜ý.¢ TPž£©íý¡ ü©˛ƒèåÐ≈¢Püý√ òÆ ¢ üý√11 ¢ PîÁ îä `PîÁ .èšld °Š¯n ³ îr _˚−≥ XU@V` d`P èŠvU ³ËÔÐ d`U ü©XU@V`24
ø Šv Ø U â à ä¬
š Èð š ä H
√ √
ä m v m b ˝ P ñŠ P
a ø Ø
š √ È Š ÈŠ ð P
@ © ˙ É ˝ © * ø
Ä Püý√ ¢ ïŁm`˛©ùŁ± ¢ TüÔ®äâ≥ èâðP¢ ³ Š¯nŽ ¢©¢ ü©³ üÁ ¢ ^H RV`V`ìr¢ ^PèŠâ©dN Ê≥ °Š¯n ïN ± _˚−≥ ¢  èÐv ü© ïýâ− ˙ºZèÁ ê
ï ä ¬ ä ° d Ôâ ä ¯v b ± © P m ŠvP
à √
ä H† UÃ √ £ 12 Ø üš ¯
¢è}≠ cUüð√ ¢ üý√ Ä Ł±°Š¯n büä√I ¢üšØ cdŽ ´ .¢èŠâ´ Ø òýËä Ö
√ ≠ ˛©ï øPd ¢P` ¢è ü©½ è ± ½ Á dU dPü”ý ï .è ® bè ` ü©dPü”ý ˛©
š ýâ ≠ √
ä ðv a Šâ †± v Šv å d šl v
à bd ø Ô÷Šð ´ Pˬ
üý√ òÓÐ≈ èj¢è}≠ ü©b`Uüð√ Ä P üý√ £´ . ¢ ¢ W˙π òÓł∞P cUüð√ V` üý√ ¢
√
à a P ”åH ”G≈
≈ åð
ð Ôý
≈ ł š Ã≠ © ä †
.˛ƒüšØ ³ Ž ï~Ö− ¢ ¢@]˙π˚l ¢ ¢ ¢£©½ πèܱ
È √
˙ԙÃü©¢ ¢ ¢d£ð¬ ³ Š¯nŽ ¢ c˚˜ý d`P.˛´cUïäv íÉΩ òÓł∞P °Š¯nŽ
˛ Ã≠ © ä Ø ° d Ã≠
È Èš È Šv ³ d
ïC—Y˚¥`H ¢ ïC—êüý√ W˙π ˛©¦ `îÐv ïävèÁ ïC©è ®d`P .èj Ø ïäv òÓÐ≈ ê
Łm U ø Łm ŠvP ^ m üš v
ý b vm ≈
³ Pîä èÁ ì ð
Í.èj Ø dèv˙Ið≈ èâ≥üÔ™ ¢ PN ± .PüšØ PîŠâð ïłÄÐ≈ ê ©PN ± ¢ ùŁ± .PüšØ ¼ ìnèiPN ± d`PXU@
¢ ýÔ ý
š √
ä ü ¬ N ŠvPü ü ø a ü P
½ øPU£Ð¬ ü©PŽ ¥ ^Iüý√ °Š¯n Î,è ® ø îä `PîÁ ¢ íŠ Ð¬èu £ð¬ ^I13
†−
≈
˚ P
≤
¢ v m ä â √ P UT`P ïä⊣ä ê ¢ X£©˙flä d`P ¸Š è⪠˛© ä `PîÁ ¢ °Š¯n Î,è ®
¬ ¬ ŠvP ø √ ½ ¬ ä îv m ä √ 4
üý√ è}√U³ËÔÐ d`U¢ ³ Š¯nŽ ^P¢ üý√ £´14 .büšØ °Š¯ ä≈ íÐvèu ¢ ¢£©
Š ñŠ ø ° d Ô÷ Ł P © ä√ Í.èå® Š Ьèu Xèv èi^H¢ ^Hd`P¢ ˛ƒèðv
díâ ä P ä P Ø Ã √ š
³ Š¯nŽ ¢ ÷H d`P !¢ °Š¯ ä≈ òÓÐ≈ ˙Ô™P˚˜C≥ .è ä üÔŒU °Š¯ ä≈ òÓÐË©V˚ˆł P˚˜ý °Š¯n è üÔł∞ è íŠ Ð¬è ïłÄÐ≈ ò‘Š .PüšØ PîŠâð ïłÄÐ≈ d`Pê ¥`H ü©PN ± îÖÐ√ ¢ ^H2
≤
Š }√ Šv
° d ÔŁ Ø
š ∞ Šv v i â uN ≈
þ ¬N ŠvPP˚ U ü © P
≤
Ô÷ ü
¢ R≠ üŁ± d`P.èj Ø èv£©˛ƒè|≥ íàä òýËøU£Ð¬Ž ïC—Y˚¥`H ¢ ïC—ê£ð¬
Ł üš ä ä √ d Łm U ø Łm ŠvP .èâЬ ³ èáI íŠ Ð¬èu d`P.èâЬ èšlP`£ł± íŠ Ð¬èšl .èåý≈ íŠ Ð¬èšl ˛ƒèåÐ≈
äb © â ä â â Ã
ä¯
— U —
⊠ä¯
Í.¢kPž dèn ¢lšèłm
âŠ
°Š¯n ½ èå™ ¬ òÆ cŽ P`dUVèâ´üý√ c£©ïäv XèièiVèâ´˛ƒü©üý√ £´ Šv ¢ •© ... üý√
a £ð š d ä ä
à Pè ≠ d .¢Í³ èŁmÎòäË·≥ èiö„≠^P°Š¯n ³ èÐvŽ ˛ƒP˚˜Cª PN ±
Ø b
š b dä Ð ü
≈
ý
ä d ”√ ä Ô÷ ° Šâ≠ šØ a ∆
èâÔ® öNáý £ð¬ Vèâ´^P üý√ ¢ ³ œ .¢ ½ d`˚Á òšÆ Y˚˜ý üœ
Ł šØ
Š v tPd`P.èj¢d èåþËŠÐv
¯ büŠÈþŠð ³ P ¢ bü≥èvî ∫ .¢˙º (˛ƒ`£© a˙Ê≥ èi PîÁ ïýâ− ˙º ZèÁ
¯â¬ b © ä ¯t
ý− Ð )Ä m ø m
ÃØ
Èš
.¢èłm ≈ à Ԯ ¸ ©
ý ¢üšØ ¢d½ Ь ¢ büý¯− ˙º³ P £ð¬ (bü¡`îä ∑)
.¢ √
Ô t b â

5. 20:5-15:4 ¦ Ã√PîŠâð
ù ¬ 5
ü P dXèä ^ ä P NÐ≈ P
√ ÷
ł ÈŠ Ð √ ýÔ® √
R≠ °Š¯n d`U^H.èå® v ¦ üä√P¢ ^Hèi¢ ^H.èŠvèðv ü©¢ ê ¢ ¢d˙flä °Š¯n ü©¢üšØ ïäv W˙π^IÎ,è ®ø íŠ Ð¬èu ¢ îä `PîÁ £ð¬ ^I15
þ¯v ŠvP ä È √
ä P ¢ â ä v m √ P
P© P â Ô÷H ä
≈
ý
*.¢ ¢ ¢® °Š¯àŠ√ £ð¬`H¢ îäv`PîÁm ü©^H°Š¯n üý√ èŠâ©òÓÐ≈ íý¡ ¢ ¢ ò‰©£´ íŠâЬèu cP !èjbü≠ •œU ¢üšØ
Ôý — ä Ô d³
≈ k È Ł √ P Šv Ã√
£ð¬ íŠ Ð¬èu ¢ îä `PîÁ îÖÐ√ ¢ ^H˙Ôð≈Í.èjb`UPŽ ¥ VUèŠvŽ èâ´½ èt ¢ ^P
â ä v m © P
√ ˚ dä a ø
 ≈Šdèv ˛©³ Pîä èÁ ¢ XU@
ñ ý b vm © P ½ Á èâ− V`¢ ¢ ¢£©ïäv íý¡ ˛ƒü©ü©^H.òÓ® †Á èâ− ½ ≥ìr ê
†± ä ø Ã≠ © ä È √ â à P d½ ± ä ø † ŠvP
òäËðP êþ≈ ü©³ èáä P ¢ PîH .¢  ≈Šdèv ˛©³ Pîä èÁ ¢ XU@ïŠv
¬ ŠâÔ b √ ä Á Ø ñ√ m š ý b vm © P .òÓý≈ ˛ƒè− ä düflÐ√
ä á√
èŠâ©PîŠâð ü©VUèn d`P £ä °Š¯n ³ PH¢ PîH 2 .¢ èŠâ©PîŠâð £ð¬½ dü∑
¬ ¬ b ä Á √ m Ø
š ¬ a 5
•ý≈èt ¢ èrH ü©³ PHV` , èŠâ©PîŠâð ü©³ P ¢ ^P ³ U ùŁ± ³ U òæP d`P.¢
© U b ¬ b ä √ b b Ø
š bPîvèm èiíŠ Ð¬èu
³ äÁ â
.èŠvUXèv èiÍXU@Îü©³ PHd`PYU ½ © ¬ ¢ ³ îrd`P èŠâ´V` .èŠâ´ìłm d`U òºèi¢düÁ ± ¢ îä `PîÁ íŠ Ð¬èu16
ä P b ¸ £Ð © b ø › © v m â
d`P.PüšØ PîŠâð èi ≠ d`Pê ø Hüý√ PüšØ èiSèt ùŠ¯ý üµ ê P Ä Ł± 3
¬ ž£ ŠvP¢P v ŠvPXU@† .èšld°Š¯n ê © XèvUüä√°Š¯n _˚−≥
~n¢ ä ˝
½ Š¯− Xèv è|øI ¢ XU@d`P .èåý≈èኯŁm XU@í|≠èÐv °Š¯n ½ dü∑ ` í|− èi ≠ V` bü’ä≈Hd`P .˛ƒüšØ PîŠâð UT`P ïä⊣ä êü©YüŠÈЬ ˛©^Hd`P íŠ Ð¬èu17
†t ä P ä √ P P a ø ž £ P Ã ¬ ¬ ¬ ŠvP P â
b P vd P P © ä √ ¬† t d P ` ŠvP¢ â √ dQ ± ä N≈
³ Pd`U ^H.èšld Vîä Ž Sèt üµ •þ≈ @XU@îÖÐ√ ¢ ¢üšØ PîŠâð ½ Š¯− 4 .èå® ^Hd`P.èŠvèáÐ√ ü©bà èjê ä íŠ Ð¬èu d`P.èå® üäÈG Xèv èi¢ ^P ¢ ÷Ð
ł √
ä
íH XU@W˙π ^I5 .°Š¯ÃüšØ PîŠâðbèŠâþŠÐ¬ d`P ¢c˚¥`Ud`P ¢ ^H
i P P v ¬ ¯â þ¯v
ÈŠ Ð ø P .èŠvUXèv èiòÆ ¢ ¢P¢ ^Hü© `èj
ä š þ¯v ä ¬ ä P bÃ
ÈŠ Ð Èð √
.PüšH ¢Pü± ¢ ½ ü≥ £©Vd Vîä Ž ^£Ð¬ ùŠ¯ýüµüä√ Xèv íŠ PèŠvü◊≤ ¢ UP˚˜Cª d`P.èŠvèðvèâŠÐv ê iXèv UP˚˜Cª ¢ Q 18
Ø≠ ©a vd v ä v √
ä Š þ¯ ŠvPè ä Š ä üäȱ √
PîŠâðèi ≠ êèiXèv ¦ üä√P üý√ PüšØ èi^£Ð¬ ²ä èðv üµ ê†Ł± ½ Š¯− 6
¬ ž ŠvP ä ^
£ ñ≈
ŠvP Ä † t PîŠâð ê¢ íŠ PètüýÈ≥ d`P.PüšH PîŠâð íŠ PètüýÈ≥ ¢ íŠ PèŠvü◊≤ d`P.èŠvèðv èâŠÐvèi
¬ I¨ ø v
Å Ø ¬ v ø v þ¯
½ N n ^H.èšldVîä Ž Sèt ½ èt üµ •þ≈@½ Š¯− üý√ PüšØ PîŠâð Ä Ł± ¦ üä√P7 .PüšØ
aî P vd a P† t ¬† ^ .PüšØ
üµ üä√ íH ½ Š¯− W˙fløI8 .°Š¯ÃüšØ PîŠâð bèŠâ© ≠ d`P ¢ž ≠ •ł◊H ü©½ Š¯− °Š¯n èåý≈ Vîr Xèv èiYüŠÈЬ ò“ ð .˛©YUè− ¢ büý√düª `U¢ êd`P19
i† t P v ¬ ž ©£ ® †t
£ ä
≈
tø √
ä I¨
Å
© ä šØ vd
.P˙≤îÖÐ√ ¢ ¢d Vîä Ž Sèt VdèÐv .PüšØ PîŠâð èi ≠ èiXèv íÐvèŠv ü©Vîr 20 .èåý≈ ïNÁ Xèv èiYüŠÈЬ Y˚¥`Hd`P
È ¬ ž £ ä ~p ä U
PîŠâð èi ≠ ê èiXèv ³ èâŠu ¢H üý√ PüšØ èi^£Ð¬ cNä√ Ä Ł± ¦ üä√P9
¬ ž ŠvP
£ ä b ä¯ ø P ü † ^ ¢dPŽ C´ ˛´ ä Ž ¢üšØ ¢èðv ü© b`düä√èŁmd`P ¢üšØ ¢d °Š¯n büŸŠ±
ä î îvd Ã
√ √ ý≠
È √
à ýØ
Èš ËÁ
^H.èšldVîä Ž ^£Ð¬ Vdîä ð üµ •þ≈@^üä√PîÖÐ√ ¢ ¢üšØ PîŠâð ³ èâŠu10 .PüšH
P vd ⬠P ¦ © ä √ ¬ b ä¯ Ø PîŠâð ïłÄÐ≈ d`P êü©Vîr21 .èŠvèðv dP˙¿ M “rP N Łm òÆ íÐvèŠv ¢©bü´ ≠¢P`
¬N ŠvP ò î š Ôâ
ÈŠ ü ≠
^üä√P W˙fløI11 .°Š¯ÃüšØ PîŠâð òÓÐ≈ bèŠâ© ≠ d`P¢ž ≠ £— ¢H°Š¯n ½ N n
¦ P v ¬ ž © £ ŠvU ø P aî
£ ¢ Xü¡ ˛≠P` ¢èŁÄ≈ Y˚˝ä èÐv d`P èŁmèÐv ž ä ŠÐv òÆ íÐvüŠ√ d`P .èåý≈ íÐvüŠ√ òÆ` .PüšØ
© √
ä Ð √ î⯠š š
.P˙≤îÖÐ√ ¢ ¢dVîä Ž ^£Ð¬ ²ä èðv üµüä√ íi
© ä Ø vd
Èš ñ≈ ¢ü≠ .PüšØ PîŠâð èi ≠ ê iXèv ³ ìèà”Ðvüý√ ü©ïNÁ 22 .èåý≈ M “rPîŁm èibü´ ≠
Ø
š ¬ ž ŠvPè ä °
£ ~p ò ü
≤
èâŠÐv ê èiXèv íŠ P í~Ä ¢H üý√ PüšØ èi^£Ð¬ ˚Nt Ä Ł± ³ èâŠu 12
þ¯ ŠvP ä v ø P ý˜ † b ä ¯ N Łm òÆ ³ ìèà”Ðv üý√ èibü´ ≠ ¢P` ¢èâЬ ½ T@d`P bènèt `Ž èt ¢ ¢èi
î š ° ü ≠ ä ä aP ³
√ d ø Âä d`P √
P b ä¯ v ≤
^£Ð¬ ùŠ¯kèłm üµ •þ≈@³ èâŠu îÖÐ√ ¢ ¦ ÃPîŠâð ˛©íŠ P í~Ä 13 .PüšØ PîŠâð
© ù√ ¬ ¬ .òÓý≈ ïÅ‡ä ³ ’Ð≈ ˛©³ ìèà”Ðvüý√ d`P.èåý≈M “rP
√° ° ò
.°Š¯ÃHšØ PîŠâð bèŠâ© ≠ d`P ¢ž ≠ c˚¥`H ü©³ èâŠu°Š¯n ½ N n ^H.èšld Vîä Ž
vü ¬ ž ©£
£ U b ä ¯ aî P vd büŠ ø ¬ ä
,è ® √ ¢ büŠ√üŠÈЬ òäËðP¢ ê23
√ ÅI
¨
˙≤î © ä Ø vd
.èŠâ´ ÖÐ√ ¢ ¢dVîä Ž Sèt ^Uüµ üä√ íH ³ èâŠuW˙π^I14
Èš ib ä ¯ P
¬ ž £ ä P ¯â¬ † v ≤
PîŠâð èi ≠ èiXèv UdèŠv ü©^Hüý√ PüšØ èi^£Ð¬ •þËÂä Šð Ä Ł± íŠ P í~Ä 15 .üä¯H ½ èÐv Y˚˜C≥ !üŠ√üŠÈЬ ˛©ê cP !üä¯H °Š¯ýèÐv Y˚˜C≥ ïNÁ ,Vîr Î
ta Š I¨
Å t v Š ~p
vd v P v ≤ © ù√ ¬
d`P.èšldVîä Ž ^£Ð¬ ùŠ¯ý üµ •þ≈@íŠ Pí~Ä îÖÐ√ ¢ ¦ ÃPîŠâð ˛©UdèŠv16 .PüšØ ê .èŠvU£©íý¡ ¢H ¢ °Š¯n ¢ ïŁm` ^I .èŠvU£©òÿÁ Ž ¢ ¢ ê
ŠvP â ø P ä √ ø P ∞d Ô÷H ä
≤
Ł √ ŠvP
≤ ≤
H
í~Ä W˙π^I17 .°Š¯ÃüšØ PîŠâð bèŠâ© ≠ d`P¢ž ≠ îä ł ü©^H°Š¯n ½ N n^H
P v ¬ ž © £ â± P aî P
£ .èŠvU£©íý¡ ¢H¢ °Š¯n ¢ ïŁm`^IèâŠð ¢ ¢ ³ PüŁ±üä√
â ø Pä √ ø P þ¯v Ô÷ ä b
Ł √
≤
H
.èŠâ´ ÖÐ√ ¢ ¢dVîä Ž ^£Ð¬ cüä√èłÄ≈ üµ •þ≈@íH íŠ P ¢ ¢ ïŁm` ^I !˛´ Ø PŽ ¥ VUèŠvŽ èâ´½ èt ü©íýèu ¢ íŠ Ð¬èu24
˙≤î © ä Ø vd
Èš ð P i v Ô÷ øŁ P üš ˚ d ä a v © â
ê¢ Xèv Q ¢Püý√ PüšØ èi^£Ð¬ •þËøèÐv üµ êÄ Ł± UdèŠv 18
ŠvP © ä üäȱ ä t ¯ ŠvP † Í.˛´ Ø PŽ ¥ VUèŠvŽ èâ´˚Nt ü©bü≠P`¢£©íý¡
üš ˚ d ä ý˜ √
ä â
.èšldVîä Ž ^£Ð¬ üµ •þ≈@UdèŠv îÖÐ√ ¢ ¢üšØ PîŠâð Q 19 .èŠvUóä˱ ü©¢
vd P © ä√ ¬ üäȱ Ł þ¯v
ÈŠ Ð
W˙fløI20 .°Š¯ÃüšØ PîŠâð bèŠâ© ≠ d`P ¢ž ≠ £— ¢ ^H°Š¯n ½ N n ^Hd`P
P v ¬ ž © £ ŠvU ø P aî P
£ ¦ üä√P d`P ½ Š¯−
^ †t
˙≤î © ä ¯m
.èŠâ´ ÖÐ√ ¢ ¢ ^£Ð¬ •þËøèÐv üµ üä√ UdèŠv ¢ PîH Î,è ®¢ PN ± .PüšØ PîŠâð èi ≠ d`P ê ¢ PN ± d`P XU@
ÈŠ Ł √ m
ä Á √
ä ü ¬ ž £ ŠvP ø ü P 25
≤
H
PîH × üª ¢ ^Hüý√ èŠâ©íý¡ ü©íŠ Ьèšl ¢ íŠ Ð¬èu .¢ èŠvUèâŠÐv d`Pê¢
ÁZ © P
m â â ä â Ø
√ š þ¯ ŠvP Ô÷
Ł
.¢ ¢£©UèŠv ¢ Xèv ¢ Vü’Š ü©PîÁ R≠ £ð¬ düπ Xèr ¢ ¢d ...R≠ ½ Š¯− 26 Í.èå® ½ Š¯− Xèv è|øH¢ ^Hd`P.¢ èŠvI èâŠÐv ê ÔŁ ¢
— ä
k √ ø ä© ≈ m ü — ä Ô®
k È ü †t d†t ä P ä P √ šØ U þ¯ ŠvP¢ ä ÷H √
≤