Copyright © Arbnor Hoxhaj

1. Teknologjia dhe dizajni
Arbnor Hoxhaj

2. Teknologjia dhe dizajni
• Teknologjia dhe dizajni (TD) nënkupton studimin,
projektimin, zhvillimin, aplikimin, zbatimin,
mbështetjen dhe menaxhimin e teknologjive
kompjuterike dhe jokompjuterike për të dizajnuar
dhe konstruktuar, si dhe për të lehtësuar operimin
dhe mirëmbajtjen e produktit dhe në fund të fundit
për të përmirësuar realizimin dhe projektimin e
përgjithshëm të produktit, ndërtimit, funksionimit
dhe mirëmbajtjes së tij.

3. Teknologjia dhe dizajni
• Fjala “Dizajn” apo projektim nënkupton bërjen e një plani
për ndërtimin e një objekti ose sistemi.
• Fjala teknologji rrjedh nga fjala greke “Tekne” që do të
thote art, aftësi, dinakëri e dorës dhe fjala “logos” që do të
thotë të bësh modifikimin, përdorimin dhe njohjen e
makinave, teknikave, zanateve, sistemeve dhe metodave
të organizimit, për të zgjidhur një problem, për të
përmirësuar një zgjidhje paraekzistuese për një problem,
për të arritur një qëllim, për të trajtuar një marrëdhënie të
aplikuar input-output ose për të kryer një funksion të
caktuar.

4. Automatizimi
• Automatizimi apo kontrolli automatik është
përdorimi i sistemeve të ndryshme të kontrollit
nëpërmjet pajisjeve të ndryshme elektronike me
ndërhyrjen minimale të njeriut .
• Sot shumë procese janë automatizuar plotësisht.
Përfitimi më i madh i automatizimit është se ajo
kursen punën, por megjithatë automatizimi
kursen edhe energji e materiale si dhe
përmirëson saktësinë dhe cilësinë. Automatizimi
është arritur me përdorimin dhe kombinimin e
shumë mjeteve të ndryshme duke përfshirë ato
hidraulike, mekanike, pneumatike, elektrike,
kompjuterike dhe elektronike.

5. Simulimi i procesit
• Simulimi i procesit përdoret për dizajnimin, zhvillimin,
analizimin dhe optimizimin e proceseve teknike në:
fabrikat kimike, sistemet mjedisore, stacionet e
energjisë, operacionet komplekse prodhuese,
proceset biologjike dhe funksionet e ngjashme
teknike.
• Simulimi i procesit përfaqëson proceset kimike, fizike,
biologjike, teknike dhe operacionale në software.
Parakushti kryesor i simulimit është njohja e plotë e
pronave fizike dhe kimike të komponentëve të pastër,
përzierjeve, reagimeve dhe modeleve matematikore
të cilat në kombinim lejojnë llogaritjen e një procesi në
kompjuter.

6. Modelimi dhe procesi inxhinierik
• Zhvillimi i modeleve për një përfaqësim më
të mirë të proceseve të vërteta është thelbi
i zhvillimit të mëtejshëm të softwerit të
simulimit.
• Procesi Inxhinierik fokusohet në
projektimin, operimin, kontrollin, dhe
optimizimin e proceseve kimike, fizike, dhe
biologjike. Procesi Inxhinierik përfshin një
gamë të gjerë të industrive, të tilla si:
kimike, petrokimike, te përpunimit të
mineraleve, materialeve të avancuara,
ushqimit, industrive farmaceutike dhe
industrive bioteknologjike.

7. Computer Aided Design (CAD)
• CAD mund të definohet si përdorimi i sistemeve
kompjuterike për të asistuar në krijimin,
modifikimin, analizimin dhe optimizimin e dizajnit.
• Software i CAD përdoret për të rritur
produktivitetin e projektuesit, për të përmirësuar
cilësinë e projektimit dhe për të mundësuar
krijimin e një baze të dhënash për prodhimin.
CAD paraqitet shpesh në formën e dosjeve
elektronike për printim apo në formën e
operacioneve të tjera përpunuese dhe
prodhuese. CAD përdoret në shumë fusha.
Përdorimi i tij në hartimin e sistemeve elektronike
është i njohur si Electronik Design Automation
ose EDA.

8. Computer Aided Design (CAD)
• Kurse përdorimi i tij në projektimin mekanik është i
njohur si Mechanical Design Automation (MDA)
ose Computer-Aided Drafting (CAD), e cila
përfshin procesin e krijimit të një vizatimi teknik
me përdorimin e programeve kompjuterike. Për
projektimin mekanik CAD përdor grafikun vektorial
për të përshkruar objektet e hartimit tradicional.
Megjithatë ajo përfshin më shume sesa vetëm
forma.
• Në hartimin manual të vizatimeve teknike dhe
inxhinierike CAD duhet të përfshijë informacione
si materialet, proceset dhe tolerancat. Ajo mund të
përdoret në hapësirën dy dimensionale (figura 1)
dhe në atë tredimensionale (figura 2).

9. Computer Aided Design (CAD)
Figura 1: Vizatimi CAD 2D

10. Computer Aided Design (CAD)
• CAD është një art industrial i rëndësishëm.
Përdorimi i tij përfshin industritë automative, të
ndërtimit të anijeve, industritë e hapësirës ajrore
dhe dizajnet arkitektonike. CAD përdoret
gjerësisht edhe në animacionet kompjuterike për
prodhimin e efekteve speciale për filma, për
manualet teknike të reklamave dhe shpesh quhet
Digital Content Creation (DCC) .CAD ka qenë një
forcë e madhe shtytëse për kërkimet
kompjuterike në gjeometri, grafikë kompjuterike
dhe gjeometrinë diferenciale diskrete. Ajo bën
edhe hartimin e modeleve gjeometrike për forma
të objekteve dhe quhet Computer-Aided
Geometric Design (CAGD) (figura 3).

11. Computer Aided Design (CAD)
Figura 2: Vizatimi CAD 3D

12. Computer Aided Design (CAD)
Figura 3: Computer Aided Design Geometry – CADG

13. Përdorimi i CAD
• CAD është njëra nga shumë mjetet e
përdorura nga inxhinierët dhe projektuesit.
Përdoret në mënyra të ndryshme varësisht prej
profesionit të përdoruesit dhe varësisht prej
softwerit në fjalë. Përdoret edhe për krijimin e
saktë të simulimeve në foto dhe shpesh është i
nevojshëm në përgatitjen e Raporteve të
Ndikimit në Mjedis. Është e dobishme edhe për
inxhinierët.

14. Teknologjia
• Fillimisht software për sistemet CAD është
zhvilluar me zhvillimin e gjuhëve
kompjuterike si Fortran dhe ALGOL, por me
rastin e avancimit të programimit është bërë
ndryshim rrënjësor.
• Sot ekzistojnë sistemet e CAD për të gjitha
platformat (Windows, Linux, UNIX and Mac
OS X), madje disa paketa mbështesin edhe
platforma të shumëfishta. Tani për tani nuk
kërkohet ndonjë pajisje e vecantë për
shumicën e softwerëve të CAD, megjithatë
tek disa lloje të CAD mund të preferohet një
kartelë grafike moderne.

15. Computer Aided Engineering
(CAE)
• CAE është përdorimi i gjerë i teknologjive për të
analizuar produktin.
• Ajo përbehet nga këto komponentë:
 Analizës së Elementeve të Fundme (Finive
elements analysis FEA),
 Dinamikës Fluide Kompjuterike (Computational
Fluid Dynamics CFD),
 Dinamikës Multibody (Multibody dynamics
MBD) dhe
 Optimizimit.

16. Fushat në të cilat përdoret CAE
• Fushat në të cilat përdoret CAE përfshijnë:
 Analizën e stresit në komponentet e përdorura
nga FEA,
 Analizën e lëngut dhe të rrjedhjes - Dinamikës
Fluide Kompjuterike (Computational Fluid
Dynamics CFD),
 Dinamikën Multibody (Multibody dynamics
MBD) dhe Kinematikën,
 Mjetet e analizës që simulojnë operacione si
hedhjen, shtypjen, dhe
 Optimizimin e produktit ose procesit.

17. Fazat e detyrave të CAE
• Në përgjithësi detyrat e CAE ndahen
në tre faza kryesore:
 Definimin e modelit dhe faktorëve
mjedisorë,
 Analizën e zgjedhjes dhe
 Përpunimin e rezultateve.
Ky cikël përsëritet shumë herë

18. CAE në industrinë e
automobilave
• CAE përdoret gjerësisht në industrinë e
automobilave. Në fakt përdorimi i tij i ka
mundësuar prodhuesve të automjeteve
të reduktojnë koston e zhvillimit të
produktit dhe të reduktojne kohën, duke
ofruar siguri dhe duke përmirësuar
qëndrueshmërinë e automobilave që ata
prodhojnë. Aftësia parashikuese e CAE
ka arritur deri në atë nivel, ku shumica e
verifikimeve të projektimeve tani bëhet
më shumë duke përdorur simulimin
kompjuterik sesa testimin e prototipit
fizik.

19. Computer Aided Manufacturing
(CAM)
• CAM nënkupton përdorimin e
teknologjisë për analizimin e projektimit
dhe prodhimit.
• CAM gjithashtu mund të përkufizohet
edhe si përdorimi i teknologjisë
kompjuterike për të ndihmuar në të gjitha
operacionet e prodhimit duke përfshirë
planifikimin, menaxhimin, transportin dhe
magazinimin.

20. Përdorimi i CAM
• CAM përdoret në këto fusha:
 Në makinat me shpejtësi të lartë duke
përfshirë edhe pajisjet e rrugës,
 Në makinat multifunksionale,
 Në makinat me pesë boshte (akse) dhe
 Në fusha të tjera të ngjajshme.

21. Product lifecycle management
(PLM)
• PLM ështe procesi i menaxhimit të
ciklit të tërë jetëgjatësisë së produktit .
• PLM integron njerëzit, të dhënat,
proceset dhe sistemet e biznesit dhe
ofron një shtyllë të informacionit mbi
produktin për kompanitë dhe
ndërmarrjet.

22. Përfitimet e dokumentuara të
PLM
•Përfitimet e dokumentuara të PLM
përfshijnë:
Rritjen e shitjeve,
Përmirësimin e produktit dhe
Maksimizimin i bashkëpunimit me
zinxhirin furnizues

23. Fushat në të cilat përdoret PLM
• Fushat e PLM përfshijnë:
 Sistemet inxhinierike (SE),
 Produktin dhe portofolion m2 (PPM),
 Projektimin e produktit (CAX),
 Menaxhimin e procesit të prodhimit
(MPM) dhe
 Menaxhimin e të dhënave për
produktin (MDM).

24. Collaborative product
development (CPD)
• CPD nënkupton mbledhjen e
aplikacioneve software për të lehtësuar
organizatat e ndryshme që të punojnë
së bashku në zhvillimin e një produkti.
• Nëse palët që bashkëpunojnë kanë të
njejtat sisteme të PLM dhe CAD atëherë
këmbejnë informacione ndërmjet vete.
Dizajnimi i produktit është zakonisht një
aktivitet shumë përsëritës dhe interaktiv,
ajo përfshin gjithashtu një grup
projektuesish të cilët janë të shpërndarë
gjeografikisht.

25. Teknologjia dhe metodat e
përdorura
• NMC –Neutral Modeling Commands
propozon bashkëpunimin për projektimin e
produktit në një kohë reale brenda
sistemeve heterogjene CAD.
• Softwerët e përgjithshëm bashkëpunues si
E-mail dhe IM (instant messaging)
përdoren në kuadër të procesit të CPD. Një
teknologji e rëndësishme është aplikimi
dhe ndarja e desktopit, duke lejuar një
person për të parë se çfarë është duke
bërë personi tjetër në një distancë.

26. Përfundime
• Zhvillimi teknologjik dhe shkencor ka
dhënë mundësi të mëdha në
përmirësimin e produktit dhe reduktimin
e kostos së prodhimit duke përdorur
software të ndryshëm.
• Automatizimi është një prej paraprirësve
kryesor në avancimin e teknologjisë
dizajnuese.

27. Përfundime
• Disa teknologji kanë të bëjnë me krijimin,
modifikimin, analizimin dhe testimin e dizajneve
të produkteve kurse disa të tjera edhe me
kontrollimin e jetëgjatësise së tyre.
• Janë të njohura pesë teknologji dizajnuese:
 CAD – Computer Aided Design,
 CAE – Computer Aided Engineering,
 CAM – Computer Aided Manufacturing,
 PLM – Product Lifecycle Management dhe
 CPD – Collaborative product development.

28. Bibliografia
 Dictionary meanings in the Cambridge
Dictionary of American English, at
Dictionary.com (esp. meanings 1–5 and
7–8) and at AskOxford (esp. verbs),
 http://dictionary.reference.com/browse/Aut
omation,
 Liddell, Henry George and Robert Scott
(1980). A Greek-English Lexicon
(Abridged Edition). United Kingdom:
Oxford University Press. ISBN 0-19-
910207-4,

29. Bibliografia
 Rhodes C.L., “The Process Simulation
Revolution: Thermophysical Property
Needs and Concerns”,
J.Chem.Eng.Data, 41, 947-950, 1996,
 Gani R., Pistikopoulos E.N., “Property
Modelling and Simulation for Product
and Process Design″, Fluid Phase
Equilib., 194-197, 43-59, 2002,
 Narayan, K. Lalit (2008). Computer
Aided Design and Manufacturing. New
Delhi: Prentice Hall of India. p. 4. ISBN
812033342X,

30. Bibliografia
 Narayan, K. Lalit (2008). Computer
Aided Design and Manufacturing. New
Delhi: Prentice Hall of India. p. 3. ISBN
812033342X,
 Madsen, David A. (2012). Engineering
Drawing & Design. Clifton Park, NY:
Delmar. p. 10. ISBN 1111309574,
 Farin, Gerald; Hoschek, Josef and Kim,
Myung-Soo (2002). Handbook of
computer aided geometric design
[electronic resource]. Elsevier. ISBN
978-0-444-51104-1,

31. Bibliografia
 Boothroyd, Geoffrey; Knight, Winston Anthony
(2006). Fundamentals of machining and
machine tools (3rd ed.). CRC Press. p. 401.
ISBN 978-1-57444-659-3,
 About PLM". CIMdata. Retrieved 25 February
2012,
 Karnie, Arie; Reich, Yoram (2011). Managing
the Dynamic of New Product Development
Processes. A new Product Lifecycle
Management Paradigm. Springer. p. 13. ISBN
978-0-85729-569-9. Retrieved 25 February
2012,

32. Bibliografia
 Min Li, Shuming Gao and Charlie C. L. Wang
(June 2007). "Real-Time Collaborative
Design With Heterogeneous CAD Systems
Based on Neutral Modeling Commands".
Journal of Computing and Information
Science in Engineering 7: 113.
doi:10.1115/1.2720880.