2. 1. Εισαγωγή
2. Ορφανοτροφείο Αρρένων
Ξάνθης
3. Τοποθεσία
4. Ιστορικά Στοιχεία
5. Κτιριακές εγκαταστάσεις
6. Η ζωή Προπολεμικά
7. Η ζωή Μεταπολεμικά
8. Εκδηλώσεις – Παραστάσεις –
Εκκλησιασμοί
9. Προσωπικό του Ιδρύματος
10. Σοφία Γαβριηλίδου
11. Αφιέρωμα Μητρόπολης
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
3. • Το ορφανοτροφείο θηλέων Ξάνθης, που στεγάστηκε στην παλιά πόλη
της Ξάνθης σε παλιό κτήμα κάποιου μπέη, στη συμβολή των οδών
9ης Μεραρχίας και Ελευθερίου Βενιζέλου, άρχισε να λειτουργεί μετά
το 1922 για να φιλοξενήσει τα ορφανά των προσφύγων της μικράς
Ασίας και της ανατολικής Θράκης. Μαζεύοντας τα ορφανά παιδιά
από τους δρόμους. Το ορφανοτροφείο θηλέων μπορούσε να
φιλοξενήσει περί τα 120 παιδιά, από έξι έως δεκαοχτώ ετών.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
4. ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕIΟ ΑΡΡΕΝΩΝ
ΞΑΝΘΗΣ
Λίγα λόγια
• Τα ορφανά αγόρια
κατοικούσαν στο
Ορφανοτροφείο
Αρρένων Ξάνθης που
λειτουργούσε στη
Μονή Παμμεγίστων
Ταξιαρχών (σημερινή
Εκκλησιαστική Σχολή).
5. ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ ΑΡΡΕΝΩΝ
ΞΑΝΘΗΣ
• Πρώτη διευθύντρια του
Ιδρύματος των αγοριών
είναι η Τερψιχόρη Ψάλτου.
Είναι η γυναίκα που
αφοσιώνεται πλήρως στα
παιδιά και η ικανότητά της
στη διεύθυνση, δημόσια
αναγνωρίζεται κι
επαινείται.
7. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
• Το κτίριο είναι κτισμένο στα μέσα του προηγούμενου αιώνα, και έχει την ίδια
μορφολογία και τυπολογία, με αυτό της οδού Μπότσαρη 46. Το 1922 ιδρύεται το
ορφανοτροφείο Ξάνθης και στεγάζεται στο συγκεκριμένο κτίριο. Την εποχή
αυτή γίνονται μαζικές μετακινήσεις, προσφύγων από τη μικρά Ασία προς την
Ξάνθη, με αποτέλεσμα τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του ορφανοτροφείου να
φιλοξενούνται σε αυτό περίπου 200 παιδιά. Το κτίριο αγοράστηκε από το
ελληνικό κράτος το 1925. Κατά τη διάρκεια της βουλγαρικής κατοχής στον Β΄
παγκόσμιο πόλεμο (1941-1945) τα παιδιά μεταφέρονται στο βόλο για ασφάλεια
και επιστρέφουν σε αυτό με τη λήξη του πολέμου.
8. ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
• Το διώροφο συγκρότημα του ιδρύματος είχε σχήμα Π και πολλές αίθουσες. Στο
κέντρο ήταν η μεγάλη αίθουσα, την οποία χρησιμοποιούσαν ως εστιατόριο αλλά
και ως αίθουσα εκδηλώσεων. Στα δεξιά ήταν οι θάλαμοι των παιδιών που
εκτείνονταν και στους δύο ορόφους, ενώ στο αριστερό μέρος βρίσκονταν η
κουζίνα, τα πλυντήρια, τα εργαστήρια και τα γραφεία. Μετά το 1960 το μεσαίο
κτήριο έγινε διώροφο με δύο αίθουσες που έγιναν θάλαμοι κοριτσιών, ενώ σε
ένα δωμάτιο λειτούργησε το μονοτάξιο σχολείο του ιδρύματος. Το δημοτικό
σχολείο έκλεισε μετά το 1960 γιατί τα παιδιά άρχισαν να φοιτούν σε δημοτικό
σχολείο της πόλης.
9. ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
• Με το πέρασμα των χρόνων έγιναν πολλές αλλαγές στις κτηριακές
εγκαταστάσεις του ιδρύματος. Μέχρι το 1954 υπήρχαν δύο θάλαμοι κοριτσιών.
Όταν ανέλαβε διευθύντρια η Σοφία Γαβριηλίδου δημιούργησε άλλους δύο
θαλάμους πάνω από την αίθουσα τελετών. Κάθε θάλαμος είχε τριάντα μονά
κρεβάτια. Σε κάθε θάλαμο υπήρχε και ένα χωριστό δωμάτιο για να μένει μία
παιδαγωγός ή επιστάτης, η οποία κοιμόνταν εκεί το βράδυ. Μέσα στο ίδρυμα
κοιμόνταν υποχρεωτικά και η διευθύντρια.
10. ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
• Μετά το 1972 το ορφανοτροφείο μετονομάστηκε σε Κέντρο Μέριμνας Θηλέων
Ξάνθης και λειτούργησε ως τέτοιο για λίγα ακόμα χρόνια.
• Σήμερα στο χώρο του Ορφανοτροφείου στεγάζονται τα Γενικά Αρχεία του
Κράτους, οι διοικητικές υπηρεσίες των Βρεφονηπιακών Σταθμών του Δήμου
Ξάνθης, το Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών Ξάνθης, το Κέντρο
Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης Δήμου Ξάνθης και η «Βοήθεια στο
Σπίτι».
12. Η ΖΩΗ ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΑ
• Η ζωή προπολεμικά στο ορφανοτροφείο ήταν δύσκολη και αυστηρή. Τα ορφανά
παιδιά είχαν μεγάλη ανάγκη επικοινωνίας. Ο ρόλος της δασκάλας και της
διευθύντριας ήταν ιδιαίτερα σημαντικός στο να κάνει τα παιδιά να ξεπεράσουν
τα προβλήματά τους.
13. Η ΖΩΗ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ
• Μετά τον πόλεμο, οι συνθήκες ζωής των παιδιών βελτιώθηκαν μαζί με τις
κτηριακές εγκαταστάσεις. Παρόμοια αναβαθμίστηκε η εκπαίδευση και η
κατάρτιση των μαθητριών. Κάθε μέρα τα παιδιά τηρούσαν ένα συγκεκριμένο
πρόγραμμα. Το πρωί χτυπούσε το καμπανάκι για το εγερτήριο. Τα παιδιά
σηκώνονταν, ετοιμάζονταν και έπαιρναν πρωινό στην τραπεζαρία. Αμέσως μετά,
τα μικρά παιδιά πήγαιναν στο σχολείο ενώ τα μεγαλύτερα παρακολουθούσαν τα
εργαστήρια, όπου μάθαιναν κάποια τέχνη. Μετά το μεσημεριανό φαγητό, τα
παιδιά είχαν ελεύθερο χρόνο να παίξουν στην αυλή.
14. ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ – ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ -
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΟΙ
• Πολλές εκδηλώσεις και θεατρικές παραστάσεις
θρησκευτικού ή εθνικού περιεχομένου σημάδευαν
τη ζωή του Ορφανοτροφείου. Τα παιδιά ετοίμαζαν
εορταστικές εκδηλώσεις τα Χριστούγεννα, την 25η
Μαρτίου και στη λήξη των μαθημάτων και
συμμετείχαν στις παρελάσεις κατά τις εθνικές
εορτές. Τα παιδιά μάθαιναν επίσης βυζαντινούς
ύμνους. Εκκλησιάζονταν κάθε Κυριακή στο
γειτονικό ναό του Αγίου Γεωργίου. Στο ναό
έψαλλαν ορισμένα τροπάρια τις Κυριακές και το
Πάσχα έλεγαν τους Χαιρετισμούς.
15. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΟΥ
ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ
• Το προσωπικό του ιδρύματος περιλάμβανε τη διευθύντρια, τη διαχειρίστρια, την
παιδαγωγό και τις δασκάλες των τεχνών. Υπήρχε και γιατρός, ο οποίος
επισκέπτονταν τακτικά το ίδρυμα. Τα παιδιά ξεκινούσαν την εκμάθηση των
τεχνών (υφαντική, ραπτική, πλεκτική) όταν τελείωναν το δημοτικό σχολείο. Επί
διευθύνσεως Σοφίας Γαβριηλίδου, πολλά κορίτσια άρχισαν να πηγαίνουν και
στο Γυμνάσιο, έξω από το ορφανοτροφείο.
16. ΣΟΦΙΑ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ
• Στο Εθνικό Ορφανοτροφείο Θηλέων Ξάνθης πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους
πολλοί αξιόλογοι εκπαιδευτικοί. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η μορφή της Σοφίας
Γαβριηλίδου, η οποία συνδέθηκε όσο κανένας άλλος με την ιστορία του
Ιδρύματος.
17. ΣΟΦΙΑ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ
• Η Σοφία Γαβριηλίδου γεννήθηκε το 1920 στη Θεσσαλονίκη. Ήταν η ίδια
μαθήτρια του Ορφανοτροφείου Ξάνθης από το 1927. Το 1938 εισήχθη μετά από
εξετάσεις στην Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρούπολης, από την οποία
αποφοίτησε λίγο πριν από την έναρξη του πολέμου. Το 1940 υπηρετεί ως
δασκάλα στη Χαλκίδα, το 1945-46 στο Σταυροχώρι Ξάνθης και από το 1946-
1951 στο Μικρό Εύμοιρο (Τεκές).
18. ΣΟΦΙΑ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ
• Έχοντας ζήσει επί 12 χρόνια στο Ορφανοτροφείο ως μαθήτρια, επανέρχεται εκεί
ως δασκάλα για να υπηρετήσει ευσυνείδητα τα ορφανά παιδιά επί 19 έτη. Το
γεγονός ότι η ίδια είχε στερηθεί από μικρή την επαφή με τους γονείς της την
έκανε να καταλαβαίνει καλύτερα τις ανάγκες των οικότροφων παιδιών.
19. ΣΟΦΙΑ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ
• Το 1951 διορίζεται ως απλή δασκάλα στο μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο του
Ορφανοτροφείου και από το 1954-1960 ως προσωρινή διευθύντρια μετά τη
συνταξιοδότηση της Κλεοπάτρας Νικολαΐδου. Από το 1960 έως το 1972 ως
διευθύντρια προσφέρει ολόψυχα τις γνώσεις της και την αμέριστη αγάπη της στα
κορίτσια του ιδρύματος, τα οποία την αγαπούν ως μητέρα τους. Αυτός ο τίτλος
αποτελεί μέχρι σήμερα το μεγαλύτερο παράσημο τιμής για τη Σοφία
Γαβριηλίδου.
20. ΣΟΦΙΑ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ
• Η Σοφία Γαβριηλίδου είχε υπηρετήσει με μεγάλη αγάπη το ίδρυμα και υπήρξε
συχνά η “μητέρα” που δεν μπόρεσαν να έχουν. Η προσφορά της ήταν ιδιαίτερα
μεγάλη και είχε βραβευτεί για αυτήν αρκετές φορές. Κυρίως όμως έχει μείνει
στη μνήμη των περισσοτέρων ως η “ψυχή” του Ορφανοτροφείου της Ξάνθης.
21. ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ
• Ένα καλαίσθητο και νοσταλγικό αφιέρωμα εξέδωσε η Μητρόπολη Ξάνθης, το
οποίο κάνει μία αναδρομή στον τρόπο που τα ιστορικά γεγονότα από την
αποκατάσταση των προσφύγων και έκτοτε άφησαν το σημάδι τους στην τοπική
κοινωνία, με αφορμή και επίκεντρο τη λειτουργία του Εθνικού Ορφανοτροφείου
Θηλέων που από το 1923, όταν και ιδρύθηκε επιτέλεσε σημαντικό και
βαρυσήμαντο ρόλο για την πόλη και τα ορφανά κορίτσια που βρήκαν σε αυτό
οικογένεια, στήριξη, καθοδήγηση και τρόπο να σταθούν στη συνέχεια στα πόδια
τους.
22. ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ
• Όπως επισημαίνει ο ίδιος, η Μητρόπολη
Ξάνθης προχώρησε στην έκδοση του
λευκώματος ως προσφορά σε όσους
αγαπούν και θέλουν να διευρύνουν τις
γνώσεις τους στην τοπική ιστορία και
σε συνέχεια της ομώνυμης
φωτογραφικής έκθεσης, με την οποία η
Μητρόπολη Ξάνθης, συμμετείχε στις
Γιορτές Παλιάς Πόλης του 2015.
23. ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ
• Το λεύκωμα περιλαμβάνει ακόμη, πρόλογο της ίδιας της κας Σοφίας
Γαβριηλίδου, η οποία είχε μάλιστα βραβευτεί στο πλαίσιο της φωτογραφικής
έκθεσης του 2015, από τον Μητροπολίτη Ξάνθης. Στο σημείωμά της η κα
Γαβριηλίδου αναφέρεται στο Ίδρυμα με το οποίο συνέδεσε το σύνολο της ζωής
της και σημειώνει ότι ακόμη και σήμερα ένα τέτοιο ίδρυμα θα ήταν χρήσιμο,
καθώς δεν έχουν εκλείψει, δυστυχώς τα ορφανά και αβοήθητα παιδιά.
24. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
• Η κ Σοφία Γαβριηλίδου, πρώην Διευθύντρια του Ορφανοτροφείου Θηλέων
Ξάνθης, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 99 ετών, την Τρίτη 17 Ιουλίου του 2018.
• Τραγική ειρωνεία ότι μόλις κυκλοφόρησε από τη Μητρόπολη Ξάνθης το
λεύκωμα για την ιστορία του Ορφανοτροφείου της Ξάνθης, το οποίο προλογίζει
η ίδια η εκλιπούσα στην εισαγωγή.