2. Το Αρσακλί ... 748 Το όνομα Αρσακλί θεωρείται ότι είναι σύνθετο και αποτελείται από την τούρκικη λέξη αρσάκ (βάτος) και την κατάληξη λι , που δηλώνει τον τόπο, τόπος δηλ. με βάτους. Μια δεύτερη εκδοχή αναφέρει ότι στην περιοχή του Πανοράματος κατοικούσε ένας μπέης, ονομαζόμενος Ακ Σακαλής. Από αυτόν, λοιπόν λέγεται ότι πήρε το όνομα: Ακ Σακαλή, που έγινε με τον καιρό, κατά παραφθορά, Αρσακλί.
3. Από την αρχαιότητα στον 20 ο αιώνα Η περιοχή του Αρσακλί ή Πανοράματος κατοικήθηκε από την αρχαιότητα. Προϊστορική ακρόπολη υπήρχε στο λόφο της Ανάληψης, ενώ μικρό τμήμα οικισμού της αρχαϊκής και κλασικής εποχής έχει ανασκαφεί στην τούμπα κοντά στα νεκροταφεία. Αρχαιολογικά ευρήματα βυζαντινής εποχής υπάρχουν στην περιοχή Πλατανάκια. Πρόκειται για οκτώ βυζαντινούς νερόμυλους και υδραυλικές κατασκευές που λειτουργούσαν με υδραυλικό σύστημα χάρη στη μεγάλη κλίση του εδάφους.
4. Η προσφυγιά της Μικρασιατικής Καταστροφής Οι πρώτοι κάτοικοι του Αρσακλί ήταν πρόσφυγες που ήρθαν και κατοίκησαν στην περιοχή από την Μ. Ασία το 1914. Οι περισσότεροι ήταν κτηνοτρόφοι και γεωργοί και προσπαθούσαν με τα μέσα της εποχής να καλλιεργήσουν τη γη που ήταν με πέτρες και πουρνάρια. Το 1922 με τη Μικρασιατική καταστροφή έρχονται και οι υπόλοιποι Έλληνες. Οι περισσότεροι από την περιοχή της Τραπεζούντας και της Αργυρούπολης. Οι πιο πολλοί ήταν τεχνίτες και εμπορευόμενοι με τη Ρωσία.
5. Το Πανόραμα Το Αρσακλί σιγά σιγά μεγάλωνε και εξελισσόταν. Η εξέλιξη και η πανοραμική θέα που είχε ήταν οι λόγοι που στη δεκαετία του 1930 πήρε το όνομα Πανόραμα. Το 1930 γίνεται Κοινότητα και το 1995 Δήμος. Σήμερα αποτελεί την έδρα του Δήμου Πυλαίας -Χορτιάτη και αναπτύσσεται διαρκώς σε πληθυσμό και κατοικήσιμη έκταση.
6. Το Πέτρινο Σχολείο: τα χρόνια της κατασκευής Το Σχολείο στεγάστηκε σε μία μεγάλη παράγκα στο κέντρο του οικισμού της οποίας ένα μέρος χρησιμοποιούταν ως κοινοτικό κατάστημα, γραφείο εποικισμού και συνεταιρισμού και το υπόλοιπο ως σχολείο για τους λίγους μικρούς μαθητές. Το 1926 με κυβερνητικό διάταγμα ορίσθηκε διδακτηριακή επιτροπή με σκοπό το χτίσιμο ενός μεγάλου και σύγχρονου σχολείου. Το διδακτήριο ολοκληρώθηκε με εράνους, με προσωπική εργασία των κατοίκων και με υλικά που δόθηκαν από το κράτος. Το σχέδιο προέβλεπε ένα διώροφο διδακτήριο με 4 μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας και 4 μικρές, 2 για γραφεία και 2 για κατοικία δασκάλου. Οι εξωτερικοί τοίχοι θα ήταν πέτρινοι, τα δε κουφώματα και πατώματα θα ήταν ξύλινα.
7. Το Πέτρινο Σχολείο Σε όλη τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου το σχολείο δε λειτουργούσε, στο διάστημα δε της Κατοχής το διδακτήριο το κατέλαβαν οι Γερμανοί και το χρησιμοποιούσαν ως σταθμό μονάδας αρμάτων μάχης προξενώντας πολλές και σημαντικές ζημιές στο κτήριο. Μετά από την απελευθέρωση το διδακτικό προσωπικό επανήλθε στις θέσεις του. Το 1964 το σχολείο από διθέσιο προήχθη σε τριθέσιο. Τα επόμενα χρόνια ο πληθυσμός του χωριού αυξήθηκε σημαντικά με αποτέλεσμα και την αύξηση των μαθητών του σχολείου. Το σχολείο έγινε πολυθέσιο και οι δάσκαλοι που υπηρετούσαν αυξάνονταν ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών.
8. Το Πέτρινο Σχολείο σήμερα Αυτό που είναι σημαντικό και απαραίτητο να θυμόμαστε είναι η απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού για το Παλιό Σχολείο: « αποτελεί αξιόλογο σχολικό κτίριο της εποχής του Μεσοπολέμου με ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία και είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ιστορία του οικισμού».
9. Το Νέο Σχολείο Το παλιό διδακτήριο δεν μπορούσε να στεγάσει τους ολοένα αυξανόμενους μαθητές και δημιουργήθηκε η ανάγκη για την κατασκευή καινούριου διδακτηρίου. «Στο καινούριο διδακτήριο μεταφερθήκαμε το 1994. Εγώ ήμουν δάσκαλος και στο παλιό σχολείο. Σ’ αυτό είμαι διευθυντής από το 2002. Είναι ένα σύγχρονο διδακτήριο στο οποίο λειτουργούν 18 τμήματα, υπάρχει αίθουσα εκδηλώσεων, πληροφορικής, χημείου, γυμναστήριο, και είναι εξοπλισμένο με όλα τα σύγχρονα διδακτικά μέσα. Αναπτύσσουμε πολλές δραστηριότητες και πραγματοποιούμε εκδηλώσεις κάθε χρόνο σχετικές με τα θέματα που δουλεύουν οι μαθητές.» (Ρ. Λεμονής, Διευθυντής)
10. Τα παραδοσιακά επαγγέλματα στο Πανόραμα: γεωργία & κτηνοτροφία Οι πρόσφυγες ασχολήθηκαν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Στα σπίτια τους είχαν αγελάδες, κότες για να καλύπτουν τις ανάγκες τους. Πουλούσαν το γάλα, τα αυγά και κοτόπουλα. Οι γαλατάδες κατέβαιναν στη Θεσσαλονίκη με τα πόδια ή με τα γαϊδουράκια. Το γάλα το είχαν σε γκιούμια και το πουλούσαν σε σπίτια και σε ζαχαροπλαστεία. Πολλά από τ’ αγόρια, το καλοκαίρι ήταν πλανόδιοι πωλητές , με φορητούς νταμλάδες, όπου έβαζαν ζαχαρώδη προϊόντα, όπως μπισκοτολούκουμα, καραμέλες, γλειφιτζούρια κ.ά.
11. Τα παραδοσιακά επαγγέλματα στο Πανόραμα: εμπόριο Υπήρχαν παγωτατζήδες που πουλούσαν παγωτά χωνάκια και κασάτα παγωτά. Εκτός από τα μανάβικα, υπήρχαν και οι πλανόδιοι μανάβηδες που γυρνούσαν με τα κάρα που τα έσερναν γαϊδουράκια στις γειτονιές και πουλούσαν ζαρζαβατικά. Ακόμη έρχονταν οι παγοπώλες , κυρίως από το Χορτιάτη που υπήρχε παγοποιείο και πουλούσαν κολόνες πάγου για να διατηρούνται τα τρόφιμα. Υπήρχαν επίσης τσακμακάδες που έφτιαχναν αναπτήρες, κουρείς , κτηνοτρόφοι, τσομπάνηδες . Κάποιοι ήταν κρεοπώλες και σφαγείς.
12. Τα παραδοσιακά επαγγέλματα στο Πανόραμα: εμπόριο & κατασκευή Κάποιοι ήταν πολύ καλοί κτίστες . Έχτιζαν τα σπίτια με πέτρες που πελεκούσαν οι ίδιοι. Επειδή δεν είχαν ασβεστοπολτό, έβαζαν μέσα σε λάκκους τις πέτρες που έφερναν από τα καμίνια και τις μετέτρεπαν μετά σε λάσπη με την προσθήκη νερού. Οι οργανοπαίκτες έπαιζαν κυρίως λύρα. Υπήρχε ακόμη ο ράφτης, ο τσαγκάρης και ο φούρναρης .
13. Τα παραδοσιακά επαγγέλματα στο Πανόραμα: παραθεριστική κατοικία Η κύρια πηγή όμως εισοδήματος ήταν για τους Αρσακλιώτες η ενοικίαση των σπιτιών τους θερινούς μήνες. Έβγαιναν από τα σπίτια τους και έμεναν οι ίδιοι στον αχυρώνα ή στο μαντρί. «Έτσι το Πανόραμα έγινε παραθεριστικό κέντρο που μετά τα θαλασσινά μπάνια οι Θεσσαλονικείς ανέβαιναν για παραθέριση λόγω της ομορφιάς και του καλού κλίματος της περιοχής. Πολλοί έμεναν όλο το καλοκαίρι και για λόγους υγείας δικούς τους και των παιδιών τους.» Το 1950 χτίστηκαν επτά πέτρινα χτίσματα που φιλοξένησαν τις κατασκηνώσεις Πανοράματος και από το 1978 λειτουργεί το Γυμνάσιο.
14. Τα παραδοσιακά επαγγέλματα στο Πανόραμα: καφενεία & ζαχαροπλαστεία Στη δεκαετία του 50 ανοίγουν ζαχαροπλαστεία που γίνονται γνωστά για την ποιότητα των γλυκών τους. Τα τρίγωνα Πανοράματος είναι ονομαστά. Πρωτοεμφανίστηκαν γύρω στο 1960 και ονομάστηκαν έτσι από το σχήμα τους. Λέγεται ότι η ιδέα ξεκίνησε από τα σιροπιαστά τρίγωνα της Τουρκίας με καρύδια και φιστίκια και στη συνέχεια τροποποιήθηκε, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τα τρίγωνα με γέμιση κρέμας. Τα καφενεία ήταν ο χώρος συγκέντρωσης των αντρών. Εκεί μάθαιναν τα νέα, εκεί συζητούσαν τα προβλήματα του χωριού, εκεί ξεκουράζονταν, εκεί ψυχαγωγούνταν.
15. Το Σινέ Πανόραμα: τα πρώτα χρόνια 748 Στο Πανόραμα λειτούργησε θερινός κινηματογράφος, ο οποίος ήταν βασική διασκέδαση, όχι μόνον των κατοίκων, αλλά και των παραθεριστών που συγκεντρώνονταν το καλοκαίρι. Υπήρχαν δύο θερινοί κινηματογράφοι, «Το Πανόραμα» και η «Νεφέλη». Οι περισσότερες αναφορές γίνονται στο «Σινέ Πανόραμα». Εγκαινιάστηκε γύρω στα 1956-57 και ήταν επιχείρηση της οικογένειας Παρασκευοπούλου. Ο κινηματογράφος αυτός έκλεισε το 1970-72. Ακόμη και σήμερα μπορεί να δει κανείς από συγκεκριμένη θέση ό,τι απέμεινε από το σινέ.
16. Το Σινέ Πανόραμα: μια γλυκιά ανάμνηση (μαρτυρίες κατοίκων) 748 «Ήταν πολύ όμορφος χώρος περιστοιχισμένος από δένδρα και λουλούδια. Ήταν όαση για το Πανόραμα μέσα στο πράσινο και η μοναδική διέξοδος για τους κατοίκους και τους παραθεριστές το καλοκαίρι. Χωρούσε περίπου 120 άτομα. Όλες οι ελληνικές ταινίες παίζονταν σε πρώτη προβολή και αυτό ήταν πρωτοποριακό γιατί δεν είχαμε τηλεόραση ». «Έξω από το κινηματογράφο υπήρχε η ψησταριά του κυρ Τηλέμαχου που έψηνε σουτζουκάκια. Μοσχοβολούσε όλη η περιοχή και δεν υπήρχε κανείς που να μην έπαιρνε πριν μπει στον κινηματογράφο ή στο διάλειμμα. Σινεμά και σουτζουκάκια ήταν μαζί» «Θυμάμαι τις καρέκλες του σκηνοθέτη, το χαλίκι, την τεράστια οθόνη και τη πορτοκαλάδα στο σκούρο καφέ μπουκάλι. Νομίζω ότι δεν έχω πιει ποτέ πιο νόστιμη.»
17. Το Σινέ Πανόραμα: σήμερα Οι αναπαραστάσεις των ταινιών γινόντουσαν από τα παιδιά, στο τεράστιο άδειο οικόπεδο του Φωστηρόπουλου, όπου το σκηνικό διευκόλυνε για πολλά έργα. Εκεί ζωντάνευαν τα γουέστερν ανάμεσα στα πεύκα και στα πουρνάρια, οι μισογκρεμισμένοι τοίχοι γίνονταν θρόνοι και ανάκλιντρα για τα ιστορικά έργα, ο λάκκος του ασβέστη γινόταν ο λάκκος των λεόντων. «Οι καλές αναμνήσεις από εκείνη την εποχή του θερινού κινηματογράφου και των καλοκαιριών, έβαλαν ως προτεραιότητα να φτιαχτεί θερινός δημοτικός κινηματογράφος στο Πανόραμα. Λειτουργεί εδώ και 12 χρόνια και πάλι το Σινέ Πανόραμα ως Δημοτική επιχείρηση». Ιγν. Καϊτετζίδης, Δήμαρχος
18. Το Πανόραμα κοιτάζοντας στο μέλλον Το Πανόραμα αναπτύσσεται διαρκώς και με γρήγορους ρυθμούς. Η ιστορία του είναι απαραίτητο να αποτελέσει τη βάση για την πορεία του. Το Πέτρινο σχολείο αποτελεί ένα από τα μοναδικά δείγματα της ιστορίας του. Με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, όπως ειπώθηκε από το Δήμαρχο, πρόκειται να γίνει Μουσείο Ιστορίας του Αρσακλί-Πανοράματος. Στόχος όλων μας είναι η ανάπτυξη της περιοχής με κέντρο τον άνθρωπο και τις μνήμες του.
