1. by Andrew M. K. /04 XI MIPA 3
SMAN 1 PASURUAN
TEMBANG
MACAPAT
2. DAFTAR ISI
DAFTAR ISI................... I
I.
FILOSOFI ..................... 1
ANCAS......................... 5
PANGERTEN.................. 6
KEBASAAN.................... 7
1.MASKUMAMBANG
2.MIJIL
3.SINOM
4.KINANTHI
5.ASMARADANA
6.GAMBUH
7.DHANDANGGULA
8.DURMA
9.PANGKUR
10.MEGATRUH
11.PUCUNG
1.TEMBUNG GARBA
2.TEMBUNG KAWI
3.TEMBUNG DASANAMA
4.SANDI ASMA
5.SANDI KARSA
1.GURU GATRA
2,GURU LAGU
3.GURU WILANGAN
3. 1.
Filosofi Tembang
Macapat
Tembang Macapat dimaknai
dadi penggolekan jati diri
menungso sing dikelilingi 4
nafsu ing dunyo. Macapat
yaiku petunjuk menungso
supaya iso ngendalikake 4
nafsu sing ngelilingi kauripan
menungso,lan iso dadi
menungso sing asih utawa
sejati.
4. 1. Maskumambang
Maknae yaiku bibit insan sing
tumbuh ing rahim ibu. Bibit iku
tumbuh dadi jasad sing
ngambang ing kandungan. Ing
fase ikinmasyarakat jowo umume
bakal ngadakake selametan
"Mitoni"
2. Mijil
kelairanmenungso ana loro
ekspresi yaiku ngguyu karo
seneng saka wong tuwa lan
tangisan saka anak sing lair.
Umume masyarakat jowo
ngadakake selametan
"Brokohan".
3. Sinom
Bayi sing wis lair tumbuh dadi
anak sing wis mulai ngatur diri.
Sinom yaiku penggambaran
masa enom kang endah .
Umume masyarakat jowo
ngadakake selametan tedhak
sinten
4. Kinanthi
Masanemu identitas diri lan
nggapai cita cita. Umume
masyarakat jowo ngikuti tradisi
"Nyantri" yaiku sinau ing
pesantren
2.
5. 7. Dhandanggula
Urutan nggolek kemapanan
sosial lann
kasejahteraan,nggolek nilai
cukup sandang pangan lan
papan . Maknane
dhandanggula yaiku pait
manise kauripan manungso.
8. Durma
Durmasale saka tembang
darma,yaiku kabeh manungso
kudu ndandani prilaku lan
berbagi menyang liane.
6. Gambuh
Maknane Gambuh yaiku
jumbuh utawa bersatu, dadi
fase iki nyritakake
perkawinan ing kauripan
menungso.
5.Asmaradana
Asmara artine cinta, dadi fase
iki nyritakake fase percintaan
utawa asmara
3.
6. 10. Megatruh
Fase menungso ketemungusti
kang panyipta,Megatuh yaiku
fase misahake nyawa saka raga
lan tumuju menyang alam sing
abadi
11. Pucung
Utawa"Pocong" yaiku jasad/raga
menungso sing dibungkus kain.
Fase iki yaiku fase
peristirahatan raga menungso
lan roh suci ngelanjutake
perjalanan menyang alam
selanjute, sesua amal lan
perbuatan ing dunyo
9. Pangkur
pangkur utawa mungkur artine
nyingkirna hawa nafsu negatif
sing nggerogoti jiwa
menungso.
4.
7. Ancase
Tembang Macapat
Wiwit lair ing abad XIV Masehi Nganti saiki
macapat isih urip lan dikembangake, kanthi tulisan
lan lisan, lan digunakake ing saben dinane dening
akeh wong Jawa minangka sarana hiburan, estetika,
pendidikan, pagelaran tradisional, korespondensi,
hum saka rekan kerja, mantra repelling bala, kumpul
kanca Adat Jawa, Upacara Kegiyatan Pangestu, lan
filosofi siklus urip manungsa, yaiku lelampahan
gesang manungsa wiwit lair ing donya kanggo
ketemu mati bali menyang
kratoning Allah. Minangka fungsi sosial masyarakat
bisa dadi sarana negesake urip bisa menehi
inspirasi, motivasi, lan duwe urip sing luwih
migunani.
5.
8. 1.Guru gatra
guru gatra kuwi cacahe larik saben pada.
2.Guru lagu
guru lagu kuwi wuni pungkasane saben larik. .
Wuni pungkasane saben gatra (a, i, u, e, o) uga
diarani dong dinge swara’.
3.Guru wilangan
guru wilangan kuwi cacahe wanda saben
larik.
Pangerten
Guru Gatra, Guru Lagu
lan Guru Wilangan
6.
9. 1.Tembung Garba
Tembung Garba yaiku tembung loro utawa
luwih sing digabung dadi siji, kanthi ngurangi
jumlah wanda lan nduwe makna dewe,
tembung garba uga diarani sinandhi.
Tuladha:
1.Aneng = Ana + ing
2.Araneki = Arane + iki
3.Dadyewuh = Dadi + ewuh
Unsur Kebasaan
Tembang Macapat
7.
2.Tembung Kawi
Tembung Kawi yaiku tetembungan kang
cak-cakane winates ana ing basa
endah,umpamane kanggo ing kesenian
wayang,kethoprak,lan acara liyane kang
gegayutan karo adat kejawen.
Tuladha:
1. Atmaja artinya lintang.
2. Bantala = lemah, mati.
3. Brama = geni.
10. 3.Tembung Dasanama
Tembung Dasanama yaiku tembung pirang-
pirang kang duwe teges siji utawa padha.
Tuladha:
1. Jam = Tabuh, pukul, tabèh, gathi, gathita.
2.Slamet = Basuki, raharja, rahayu, sugeng,
widada.
3. Panggonan = Gwan, unggwan, don, laya,
ênu.
4.Sandi Asma
Sandi Asma yaiku asma kang sinandi utawa
jeneng kang sinamun (sinamar) ing sajroning
tembang, kidung, utawa karangan.
Tuladha:
Asma : ANDREW MAULANA
Sandi Asma:
ANDaka mangan darbe ing meru
(Banteng makan rumput di gunung)
REna andaka aneng omah
(Ibu banteng ada di rumah)
Wil atmaja bisa trusta
(Guna anak bisa seneng)
Marta biyung akeh dahat
(Sabar ibu banyak banget)
Mulane kudu manut
(Jadi harus nurut)
Supaya tumuju kasuksesan.
(Supaya menuju kesuksesan.)
8.
11. 9.
5.Sandi Karsa
Sandi Karsa yaiku tujuan, ancas, utawa karep
kang sinamun utawa sinamar ana ing
tembang. Ana uga wong kang ngarani sandi
karsa kuwi sandi ukara yaiku ukara (ukarane
kanggo medharake cipta, gagasan, rasa –
pangrasa, utawa kekarepan).
Tuladha