การเคลื่อนที่ของสิ่งมีชีวิต

เรื่อ ง การเคลือ นทีข อง
่ ่
สิง มีช ีว ิต
่
เนื้อ หา

1. การเคลื่อ นที่ข องสิ่ง มีช ีว ิต เซลล์เ ด

2. การเคลื่อ นที่ข องสัต ว์ไ ม่ม ก ระดูก สัน
ี

3. การเคลื่อ นที่ข องสัต ว์ม ีก ระดูก สัน ห

4. การเคลื่อ นที่ข องมนุษ ย์

แบบฝึก หัด

ออก

จัด ทำา โดย นางสาววัช วัล ย์ ครุฑ ไชยัน ต์ ครู

เรื่อ ง การเคลือ นทีข องสิ่ง มีช ีว ิต
่ ่
เซลล์เ ดีย ว
1.1 การเคลือ นไหวโดยอาศัย
่
การไหลของไซโทพลาซึม
ภายในไซโทพลาซึม มีไ มโครฟิล าเมนต์ เป็น เส้น ใย
โปรตีน แอกทิน และไมโอซิน ซึ่ง เป็น โครงสร้า งที่ท ำา ให้เ อน
โดพลาซึม ไหลไปมาภายในเซลล์ไ ด้แ ละดัน เยื่อ หุ้ม เซลล์
ให้โ ป่ง ออกมาเป็น ขาเทีย ม ทำา ให้อ ะมีบ าเคลื่อ นไหวได้
เรีย กว่า การเคลื่อ นไหวแบบอะมีบ า ไซโทพลาซึม ในเซลล์
อะมีบ าแบ่ง เป็น 2 ส่ว น คือ
- ชั้น นอก (ectoplasm) มีล ัก ษณะค่อ นข้า งแข็ง และ
ไหลไม่ไ ด้
- ชั้น ใน (endoplasm) มีล ัก ษณะเป็น ของเหลวและ
ไหลได้

เพิ่ม เติม ราย

เรื่อ ง การเคลื่อ นที่ข องสิง มี
่
1.1 การเคลือิต เซลล์เ ดีย ว (ต่อ )
ชีว นไหวโดยอาศัย การ
่
ไหลของไซโทพลาซึม (ต่อ )
ภาพแสดง
โครงสร้า ง
ภายในของ
อะมีบ า

คลิก ที่ภ าพหนึ่ง ครั้ง
เพื่อ แสดงการ
เคลื่อ นที่ข องไซโท
พลาซึม โดยการใช้
เท้า เทีย ม
ที่ม า : เพิ่ม เติม ราย
http://www.vcharkarn.com/vcafe/dekvit/u

่
ชีว ิต เซลล์เ ดีย ว (ต่อ
การเคลื่อ นไหวโดยอาศัย แฟลเจลลัม )
หรือ ซิเ ลีย
การเคลื่อ นไหวโดยอาศัย แฟลเจลลัม หรือ ซิเ ลีย ซึ่ง เป็น
โครงสร้า งเล็ก ๆ ที่ย ื่น ออกมาจากเซลล์ส ามารถโบกพัด ไป
มาได้ ทำา ให้ส ิ่ง มีช ีว ิต เคลื่อ นที่ไ ปได้ คลิก ที่ภ าพแสดง
การเคลื่อ นที่ข อง
แฟลเจลลัม (flagellum) ยูก ลีน า
- มีล ัก ษณะเป็น เส้น ยาว ๆ คล้า ยหนวดยาวกว่า ซิเ ลีย
แฟลเจลลัม
เป็น โครงสร้า งที่พ บในสิ่ง มีช ีว ิต เซลล์เ ดีย ว
บางชนิด เช่น ยูก ลีน ่า วอลวอกซ์

ที่ม า เพิ่ม เติม ราย
http://www.wwa-fs.bayern.de/datenufakten/Biologie/Flagellaten.htm

่
ชีว ิต เซลล์เ ดีย ว (ต่อ )
.2 การเคลื่อ นไหวโดยอาศัย แฟลเจลลัม
หรือ ซิเ ลีย (ต่อ )
ซิเ ลีย (cilia)
- มีล ัก ษณะเป็น เส้น เล็ก ๆ ยื่น ยาวออกจากเซลล์ข องพืช
หรือ สัต ว์เ ซลล์เ ดีย ว หรือ เซลล์ส ืบ พัน ธุ์ ใช้โ บกพัด
เพื่อ ให้เ กิด การเคลื่อ นที่ภ ายในนำ้า หรือ ของเหลว พบในพารา
มีเ ซีย ม พลานาเรีย ภาพแสดงการ
เคลื่อ นที่ข อง
พารามีเ ซีย ม


เรื่อ ง การเคลื่อ นที่ข องสัต ว์ไ ม่ม ี
กระดูก สัน หลัง
2.1 การเคลื่อ นที่ข อง
ไส้เ ดือ น
การเคลื่อ นที่ข องไส้เ ดือ นเกิด จากการทำา งานร่ว มกัน
ของกล้า มเนื้อ วงกลม และกล้า มเนื้อ ตามยาวหดตัว และ
คลายตัว เป็น ระลอกคลื่น จากทางด้า นหน้า มาทางด้า นหลัง
ทำา ให้เ กิด การเคลื่อ นที่ไ ปทางด้า นหน้า ไส้เ ดือ นมีก ล้า มเนื้อ
2 ชุด คือ กล้า มเนื้อ วงกลมรอบตัว อยู่ท างด้า นนอก และ
กล้า มเนื้อ ตามยาว ตลอดลำา ตัว อยู่ท างด้า นใน นอกจากนี้
ไส้เ ดือ นยัง ใช้เ ดือ ยซึ่ง เป็น โครงสร้า งเล็ก ๆ ที่ย ื่น ออกจาก
ผนัง ลำาที่ภ าพหนึ่ง อ งช่ว ยในการเคลื่อ นที่ด ้ว ย
คลิก ตัว รอบปล้
ครั้ง เพื่อ แสดง
เคลื่อ นที่ข อง
ไส้เ ดือ น


เรื่อ ง การเคลื่อ นที่ข องสัต ว์ไ ม่ม ก ระดูก
ี
สัน หลัง (ต่อ )
2.2 การเคลื่อ นที่
ของพลานาเรีย น สัต ว์จ ำา พวกหนอนตัว แบนอาศัย อยู่ใ นนำ้า ม
พลานาเรีย เป็
กล้า มเนื้อ 3 ชนิด คือ

● กล้า มเนื้อ วง อยู่ท างด้า นนอก
● กล้า มเนื้อ ตามยาว อยู่ท างด้า นใน
● กล้า มเนื้อ ทแยง ยึด อยู่ร ะหว่า งส่ว นบนและส่ว นล
ของลำา ตัว
พลานาเรีย เคลื่อ นที่โ ดยการลอยไปตามนำ้า หรือ คืบ คลานไปตา
พืช ใต้น ำ้า โดยอาศัย กล้า มเนื้อ วง การ
และกล้า มเนื้อ ตามยาว ส่ว นกล้า มเนื้อ ทแยงจะช่ว ่อ นทีล ำา ตัว แบ
เคลื ยให้ ่
บางและพลิ้ว ไปตามนำ้า ในขณะที่ ของพลา
นาเรีย
พลานาเรีย เคลื่อ นไปตามผิว นำ้า ซิเ ลีย ที่อ ยู่ท างด้า นล่า งของลำา ต
จะโบกพัด ไปมาช่ว ยเคลื่อ นตัว ไปได้ด ี เพิ่ม เติม ราย
ที่ม า : ประสงค์ หลำา
สะอาด : 6

ี
2.3 การเคลื่อ นที่ข อง
แมงกะพรุน

การ
เคลื่อ นที่
ของ
แมงกะพรุน มีข องเหลวที่ เรีย กว่แมงกะพรุ แทรกอยู่ร ะหว่า งเนื้อ เย
า มีโ ซเกลีย
นอกและเนื้อ เยื่อ ชั้น ใน มีน ำ้า เป็น
น
องค์ป ระกอบส่ว นใหญ่ข องลำา ตัว แมงกะพรุน เคลื่อ นที่โ ดยการหดตัว ของเนื้อ
บริเ วณขอบกระดิ่ง และที่ผ นัง ลำา ตัว สลับ กัน
ทำา ให้พ ่น นำ้า ออกมาทางด้า นล่า งส่ว นตัว จะพุ่ง ไปในทิศ ทางตรงข้า มกับ ทิศ ท
ที่ม า :ออกมา
พ่น เพิ่ม เติม ราย
http://echeng.com/jou า ให้ต ัว แมงกะพรุน เคลื่อ นไปเป็น จัง หวะด้ว ย
การหดตัว นี้จ ะเป็น จัง หวะทำ

ี
2.4 การเคลื่อ นที่ข องหมึก
หมึก เคลื่อ นที่โ ดยการหดตัว ของกล้า มเนื้อ ลำา ตัว พ่น นำ้า
ออกมาจาก ไซฟอน ซึ่ง อยู่ท างส่ว นล่า งของส่ว นหัว ทำา ให้ต ัว
พุ่ง ไปข้า งหน้า ในทิศ ทางที่ต รงข้า มกับ ทิศ ทางของนำ้า นอกจาก
นี้ส ่ว นของ
ไซฟอนยัง สามารถเคลื่อ นไหวได้ ทำา ให้เ กิด การเปลี่ย นแปลง
ทิศ ทางของนำ้า ที่พ ่น ออกมา และยัง ทำา ให้เ กิด การเปลี่ย นแปลง
ทิศ ทางของการเคลื่อ นที่ด ้ว ย ส่ว นความเร็ว นั้น ขึ้น อยู่ก ับ ความ
แรงของการบีบ ตัว ของกล้า มเนื้อ ลำา ตัว แล้ว พ่น นำ้า ออกมา หมึก
การเคลื่อ นที่
มีค รีบ อยู่ท างด้า นข้า งลำา ตัว ช่ว ยในการทรงตัว ให้เ คลื่อ นที่ไ ป
ในทิศ ทางที่เ หมาะสม ของหมึก

ที่ม า : สสวท. ชีว วิท ยา เพิ่ม เติม ราย
เล่ม 3, 2547 : 7

ี
2.5 การเคลื่อ นที่ข องดาวทะเล
ดาวทะเล มีร ะบบการเคลื่อ นที่ด ้ว ยระบบท่อ นำ้า ระบบท่อ นำ้า
ประกอบด้ว ย มาดรีโ พไรต์
สโตนแคเนล ริง แคแนล เรเดีย ลแคแนล ทิว บ์ฟ ีท แอมพูล ลา ดาว
ทะเลเคลื่อ นที่โ ดย นำ้า เข้า สู่ร ะบบท่อ นำ้า
ดรีโ พไรต์แ ละไหลผ่า นท่อ วงแหวนรอบปากเข้า สู่ท ่อ เรเดีย ล
แคแนลและทิว บ์ฟ ีท เมื่อ กล้า มเนื้อ
ที่แ อมพูล ลาหดตัว ดัน นำ้า ไปยัง ทิว บ์ฟ ีท ทิว บ์ฟ ีท จะยืด ยาวออก ไป
ดัน กับ พื้น ที่อ ยู่ด ้า นล่า งทำา ให้เ กิด
การเคลื่อ นที่ เมื่อ เคลื่อ นที่ไ ปแล้ว กล้า มเนื้อ ของทินำบ์ฟ ีท จะหดตัว
ระบบท่อ ว ้า
ทำา ให้ท ิว บ์ฟ ีท สั้น ลง ดัน นำ้า กลับ ไป ของดาว
ทะเล
ที่แ อมพูล ลาตามเดิม การยืด หดของทิว บ์ฟ ีท หลายๆ ครั้ง ต่อ เนื่อ ง
กัน ทำา ให้ด าวทะเลเกิด การเคลื่อ นที่ไ ปได้
ที่ม า : สสวท. ชีว วิท ยา เล่ม 3, เพิ่ม เติม ราย
2547 : 7

ี
การเคลื่อ นที่ข องแมลง
แมลง เป็น สัต ว์ไ ม่ม ีก ระดูก สัน หลัง แต่แ มลงมีโ ครง
ร่า งภายนอก ซึ่ง เป็น สารพวกไคทิน มีล ัก ษณะเป็น โพรง เกาะ
กัน ด้ว ยข้อ ต่อ ซึ่ง เป็น เยื่อ ที่ง อได้ ข้อ ต่อ ข้อ แรกของขากับ ลำา
ตัว เป็น ข้อ ต่อ แบบ บอลแอนด์ซ อกเก็ต ส่ว นข้อ ต่อ แบบอื่น ๆ
เป็น แบบบานพับ การเคลื่อ นไหวเกิด จากทำา งานสลับ กัน
ของ กล้า มเนื้อ เฟล็ก เซอร์ และเอ็ก เทนเซอร์ า แหน่เกาะอยู่
ตำ ซึ่ง ง กล้า ม
โพรงไคทิน นี้ โดย กล้า มเนื้อ เฟล็ก เซอร์ ทำาเนื้อา ที่ใ นการ
หน้ ที่ใ ช้ใ น
งอขา และกล้า มเนื้อ เอ็ก เทนเซอร์ ทำา หน้า ที่ใ นการเหยียอง
การเคลื่อ นที่ข ด
ขาซึ่ง การทำา งานเป็น แบบแอนทาโกนิซ ึม เหมือ นกับ คน ตั๊ก แตน

เล่ม 3, 2547 : 9

ี
.6 การเคลือ นที่ข องแมลง
่
(ต่อ )
แมลงมีร ะบบกล้า มเนื้อ เป็น 2 แบบ คือ
- ระบบกล้า มเนื้อ ที่ต ิด ต่อ กับ โคนปีก โดยตรง
- ระบบกล้า มเนื้อ ที่ไ ม่ต ิด ต่อ กับ ปีก โดยตรง

การทำา งานของ
กล้า มเนื้อ ของ
แมลงขณะยก
ปีก ขึ้น และขณะ
กดปีก ลง

เล่ม 3, 2547 : 10

เรื่อ ง การเคลื่อ นที่ข องสัต ว์ม ก ระดูก สัน
ี
หลัง
3.1 การเคลื่อ นที่ข องโลมา
และวาฬ

ครีบ ครีบ
หาง อก
• โลมาและวาฬ มีค รีบ อกช่ว ยในการว่า ยนำ้า
และหางที่แ บนขนาดใหญ่ข นานกับ พื้น
เคลื่อ นที่โ ดยการตวัด หางและใช้ค รีบ อก
ช่ว ยพยุง ตัว ทำา ให้เ คลื่อ นที่ไ ปข้า งหน้า ได้
ที่ม า :
เป็น อย่า งดี เพิ่ม เติม ราย
http://203.146.15.111/goverment/www.se

ี
หลัง (ต่อ )
- ระบบกล้า มเนื้อ ที่ย ึด ติด อยู่ 2 ข้า งข
สัน หลัง
3.2 การเคลื่อ นที่ข องปลา ว ของกล้า มเนื้อ ข้า งใดข
โดยการหดตั
ชุด
เริ่ม จากหัว ไปหางและการพัด โบกขอ
ทำา ให้ป ลาเคลื่อ นที่เ ป็น รูป ตัว S
- ครีบ ต่า งๆ ได้แ ก่ ครีบ เดี่ย ว เช่น คร
ครีบ หาง
จะช่ว ยพัด โบกให้เ คลื่อ นที่ไ ปข้า งหน
คู่
เช่น ครีบ อก และ ครีบ สะโพก ซึ่ง ช่ว ย
พยุง ตัว
และเคลื่อ นที่ล งในแนวดิ่ง

เล่ม 3, 2547 : 18

ี
3.3 การเคลื่อ นที่ข องกบและ
เป็ด ในนำ้า

เป็ด ขณะที่เ คลื่อ นไหวในนำ้า จะใช้
โครงสร้า งที่ม ีล ัก ษณะเป็น แผ่น บางๆ ยึด ติด
อยู่ร ะหว่า งนิ้ว เท้า ช่ว ยโบกพัด นำ้า ทำา ให้ล ำา
ตัว เคลื่อ นไปข้า งหน้า ได้ เรีย กว่า Web ท่า
กระโดดของกบจะใช้ข าหลัง ทั้ง สองในการ
ดีด ตัว ไปข้า งหน้า

ที่ม า : http:// เพิ่ม เติม ราย

ี
3.4 การเคลื่อ นที่ข องเต่า ทะเล
แมวนำ้า และ สิง โตทะเล

สัต ว์ก ลุ่ม นี้จ ะมีข าคู่ห น้า ที่เ ปลี่ย นแปลง
ไปมีล ัก ษณะเป็น พาย เรีย กว่า ฟลิบ เปอร์ ช่ว ย
ในการพัด โบกร่ว มกับ ส่ว นประกอบอื่น ของ
ร่า งกาย ทำา ให้เ คลื่อ นที่ใ นนำ้า ได้เ ป็น อย่า ง
ดี

http:// www. chiangmaizoo.com เพิ่ม เติม ราย

ี
5 การเคลื่อ นที่ข องนก

นกมีก ล้า มเนื้อ ที่ใ ช้ใ นการขยับ ปีก ที่แ ข็ง แรง
โดยกล้า มเนื้อ นี้จ ะยึด อยู่ร ะหว่า งโคนปีก กับ กระดูก อก
(keel or sternum) กล้า มเนื้อ คู่ห นึ่ง ทำา หน้า ที่
เป็น กล้า มเนื้อ ยกปีก (levater muscle)
คือ กล้า มเนื้อ เพกทอราลิส ไมเนอร์ (pectorlis minor)
และกล้า มเนื้อ อีก คู่ม ีข นาดใหญ่ม าก ทำา หน้า ที่
ในการหุบ ปีก ลง (depresser muscle)
คือ กล้า มเนื้อ เพกทอราลิส เมเจอร์ (pectorralis major)

ที่ม า : ประสงค์ หลำา เพิ่ม เติม ราย
สะอาด : 17

ี
5 การเคลื่อ นที่ข องนก (ต่อ )
การบินโดยการกระพือปีกพบทั่ว ๆ ไป คือ จะกางปีกออกกว้าง
สุด แล้วกระพือไปข้างหน้า
พร้อม ๆ กับกระพือลงข้างล่าง (คล้ายกับการว่ายนำ้าท่าผีเสื้อ) จาก
นั้นจะลู่ปีกและยกขึ้นข้างบน
พร้อม ๆ กับขยับไปทางหาง โครงสร้
าง
กระดูก
ของนก

ที่ม า : สมาน แก้ว ไว เพิ่ม เติม ราย
ยุท ธ : 20

เรื่อ ง การเคลื่อ นที่ข องคน
1 ระบบโครงกระดูก และข้อ
ต่อ
ระบบโครงกระดูก ของคน
ระบบโครงกระดูก หมายถึง กระดูก อ่อ น
(Cartilage) กระดูก แข็ง (Compact bone) ข้อ
ต่อ (Joints)
รวมถึง สิ่ง ต่า งๆ ที่ม าเกี่ย วพัน ได้แ ก่ เอ็น กล้า มเนื้อ
(Tendon)
เอ็น ยึด ข้อ (Ligament)

า : นายแพทย์อ ภิช ัย ชัย ดรุณ : 11 เพิ่ม เติม ราย

เรื่อ ง การเคลือ นที่ข องคน (ต่อ )
่
ต่อ
หน้า ที่ข องระบบโครงกระดูก
1. เป็น โครงร่า ง ทำา ให้ค นเราคงรูป อยู่ไ ด้ นับ เป็น หน้า ที่
สำา คัญ ที่ส ุด
2. เป็น ที่ย ึด เกาะของกล้า มเนื้อ ลาย เป็น รวมทั้ง พัง ผืด
3. เป็น โครงร่า งห่อ หุ้ม ป้อ งกัน อวัย วะภายใน ไม่ใ ห้เ ป็น
อัน ตราย เช่น กระดูก สัน หลัง ป้อ งกัน ไขสัน หลัง
4. เป็น แหล่ง เก็บ แคลเซีย มที่ใ หญ่ท ี่ส ุด
5. เป็น แหล่ง สร้า งเม็ด เลือ ดชนิด ต่า งๆ
6. ช่ว ยในการเคลื่อ นไหว โดยเฉพาะกระดูก ยาวทำา ให้
เราสามารถเคลื่อ นไหวเป็น มุม ที่ก ว้า งขึ้น
7. กระดูก บางชนิด ยัง ช่ว ยในการนำา คลื่น เสีย ง ช่ว ยใน
การได้ย ิน เช่น กระดูก ค้อ น ทั่ง และ โกลน ซึ่ง อยู่ใ น
หูต อนกลาง จะทำา หน้า ที่น ำา คลื่น เสีย งผ่า ยไปยัง หู

่
ต่อ
กระดูก อ่อ น (Cartilage)
กระดูก อ่อ น จัด เป็น เนื้อ เยื่อ เกี่ย วพัน ชนิด พิเ ศษ ที่ม ีเ ม
ทริก ซ์แ ข็ง กว่า เนื้อ เยื่อ เกี่ย วพัน ชนิด อื่น ๆ ยกเว้น กระดูก
แข็ง
หน้า ที่ส ำา คัญ ของกระดูก อ่อ น คือ รองรับ ส่ว นที่อ ่อ นนุ่ม
ของร่า งกาย เนื่อ งจากผิว ของกระดูก อ่อ นเรีย บ ทำา ให้ก าร
เคลื่อ นไหวได้ส ะดวก ป้อ งกัน การเสีย ดสี
กระดูก อ่อ นจะพบที่ป ลายหรือ หัว ของกระดูก ที่ป ระกอบ
เป็น ข้อ ต่อ ต่า งๆ และยัง เป็น ต้น กำา เนิด ของกระดูก
แข็ง ทั่ว ร่า งกาย
ความแตกต่า งในแง่ข องปริม าณและชนิด ของ fiber
ที่อ ยู่ภ ายใน matrix มีผ ลให้ค ุณ สมบัต ิข องกระดูก อ่อ นแตก

่
4.1 ระบบโครงกระดูก และข้อ
ต่อ (ต่อ )
กระดูก อ่อ น (Cartilage) (ต่อ )
กระดูก อ่อ นจำา แนกชนิด ได้เ ป็น 3 ชนิด
1. กระดูก อ่อ นโปร่ง ใส (Hyaline Cartilage) มี
ลัก ษณะใสเหมือ นแก้ว เพราะมีเ มทริก ซ์โ ปร่ง ใส เป็น
ชนิด ที่พ บมากที่ส ุด ในร่า งกาย เป็น ต้น กำา เนิด โครง
กระดูก ส่ว นมากในร่า งกาย
เช่น กระดูก ซี่โ ครงด้า นหน้า ตรงส่ว นรอยต่อ กับ กระดูก
หน้า อก
บริเ วณส่ว นหัว ของกระดูก ยาว เช่น จมูก กล่อ งเสีย ง
หลอดลม รูห ูช ั้น นอก หลอดลมขั้ว ปอด

lassroom.psu.ac.th/users/vuraporn/321_211/skeletal_

่
กระดูก อ่อ นจำา แนกชนิด ได้เ ป็น 3 ชนิด (ต่อ )

2. กระดูก อ่อ นยืด หยุ่น
(Elastic Cartilage) เป็น กระดู
กอ่อ นที่ย ืด หยุ่น ได้ด ี มีเ ม
ทริก ซ์เ ป็น พวกเส้น ใย ยืด หยุ่น
มากกว่า เนื่อ งจากมี คลอลา
เจนไฟเบอร์ พบได้ท ี่ใ บหู ฝา
ปิด กล่อ งเสีย ง หลอดยูส เต
เชีย น

่
กระดูก อ่อ นจำา แนกชนิด ได้เ ป็น 3 ชนิด (ต่อ )
3. กระดูก อ่อ นเส้น ใย
(Fibrous Cartilage) พบ
ในร่า งกายน้อ ยมาก
เป็น กระดูก อ่อ นทีม ส ารพืน
่ ี ้
น้อ ยแต่ม เ ส้น ใยมาก พบ
ี
ได้ท ห มอนรองกระดูก สัน
ี่
หลัง ปลายเอ็น ตรงส่ว นที่
ยึด กับ กระดูก และตรงรอย
ต่อ ทีก ระดูก กับที่มว หน่า ว
่ หั า : เพิ่ม เติม ราย

่
กระดูก (Bone)
กระดูก เป็น เนื้อ เยื่อ คำ้า จุน (Supporting tissue) ที่แ ข็ง ที่ส ุด
แบ่ง ตามลัก ษณะโครงสร้า งได้เ ป็น 2 พวกคือ
1. กระดูก ฟองนำ้า (Spongy Bone) เป็น กระดูก ที่ม ีร ูพ รุน
คล้า ยฟองนำ้า พบที่ส ่ว นปลายทั้ง สองข้า งของกระดูก ยาว
ส่ว นผิว นอกตรงส่ว นปลายกระดูก จะมีก ระดูก อ่อ นหุ้ม อยู่
ส่ว นที่เ ป็น รูพ รุน จะมีไ ขกระดูก บรรจุอ ยู่ เป็น ที่ส ร้า งเม็ด
เลือ กให้แ ก่ร ่า งกาย
2. กระดูก แข็ง (Compact Bone) หมายถึง กระดูก ส่ว นที่
แข็ง แรง จะพบอยู่บ ริเ วณผิว นอกส่ว นกลางๆ
ของกระดูก ยาว มีเ นื้อ กระดูก มากกว่า ช่อ งว่า ง ในภาคตัด
ขวางจะเห็น เป็น ชั้น ๆ ดัง นี้ เพิ่ม เติม ราย

่
ต่อ (ต่อ ) น โครงสร้า งที่แ ข็ง แรงที่ส ุด ของร่า งกาย
2.2 เนื้อ กระดูก นับ เป็
2.3 ช่อ งว่า งในร่า งกาย (Medullary Cavity) เป็น ช่อ งว่า งที่
มีไ ขกระดูก บรรจุอ ยู่
2.4 ไขกระดูก (Bone Marrow) มีส ีเ หลือ ง ประกอบด้ว ยเซลล์
ไขมัน จำา นวนมาก ไขกระดูก มี 2 ชนิด คือ
2.4.1 ไขกระดูก แดง เป็น ที่ส ร้า งเม็ด เลือ ด เริ่ม สร้า ง
ประมาณกลางวัย เด็ก เมื่อ วัย รุ่น จะถูก แทนที่โ ดยเซลล์ไ ข
มัน กลายเป็น ไขกระดูก เหลือ ง
2.4.2 ไขกระดูก เหลือ งเป็น พวกเซลล์ไ ขมัน อาจ
เปลี่ย นกลับ เป็น ไขกระดูก แดงได้


่
กระดูก ชนิด
ต่า งๆ


่
ภายใต้ผ ิว หนัง
ของคุณ เป็น
อย่า งนี้แ หละ
ครับ

ไปดูข อ ต่อ
้
ของกระดูก
กัน ต่อ ครับ !

ที่ม า : อวัย วะภายใน เพิ่ม เติม ราย
ของคน : 4

่
2 ข้อ ต่อ และเอ็น เชือ มกระดูก
่

ข้อ ต่อ และเอ็น
เชื่อ มกระดูก


่
4.2 ข้อ ต่อ และเอ็น เชือ มกระดูก
่
(ต่อ )
ข้อ ต่อ
คือ ตำา แหน่ง ที่ก ระดูก ตั้ง แต่ 2 ชิ้น ขึ้น ไปมาจรดกัน โดยมี
เนื้อ เยื่อ หรือ เนื้อ เยื่อ เกี่ย วพัน มายึด ให้ต ิด กัน เป็น ข้อ ต่อ
อาจเคลื่อ นไหวได้ม ากหรือ น้อ ย หรือ ไม่ไ ด้เ ลยก็ไ ด้ ขึ้น
อยู่ก ับ ชนิด ของข้อ ต่อ นั้น ๆ แต่ป ระโยชน์ท ี่ส ำา คัญ คือ เพื่อ
ป้อ งกัน อัน ตรายต่อ กระดูก และให้ก ระดูก ที่ม ีค วามแข็ง
อยู่แ ล้ว สามารถเคลื่อ นไหวหรือ ปรับ ผ่อ นได้ต ามสภาพ
และหน้า ที่ข องกระดูก ที่อ ยู่ ณ ตำา แหน่ง นั้น ๆ


่
่
(ต่อ )

ข้อ ต่อ แบบลูก
กลมในเบ้า
สามารถหมุนได้
เกือบทุกทิศทาง
สามารถพบได้ที่
บริเวณสะโพก
และหัวไหล่


่
่
(ต่อ )

ข้อ ต่อ แบบ
บานพับ
ข้อ ต่อ แบบนี้
พบได้ท ี่บ ริเ วณ
ข้อ ศอก ซึ่ง จะ
เคลื่อ นไหวได้แ ค่
งอและเหยีย ด
เท่า นั้น คล้า ยกับ
บานพับ ประตู

่
4.2 ข้อ ต่อ และเอ็น เชือ ม
่
กระดูก (ต่อ )

ข้อ ต่อ แบบเลื่อ น
- จะมีผ ิว แบน
เรีย บ ซึ่ง จะเลื่อ น
ไปซ้อ นกัน ได้เ ล็ก
น้อ ยในทุก ทิศ ทาง
พบได้ท ี่บ ริเ วณ
ระหว่า งข้อ กระดูก
สัน หลัง และที่
บริเ วณข้อ มือ -ข้อ
า : นายแพทย์อ ภิช ัย ชัย ดรุณ : 11 เท้า เพิ่ม เติม ราย

่
่
(ต่อ )

ข้อ ต่อ แบบ
เดือ ยหมุน
พบในข้อ ต่อ
ระหว่า งกระดูก คอ
ชิ้น ที่ 1 และ 2
โดยกระดูก คอชิ้น
ที่ 2 มีล ัก ษณะเป็น
เดือ ยตั้ง ให้ก ระดูก
คอชิ้น ที่ 1

เรื่อ ง ระบบกล้า มเนือ
้
4.3 ระบบกล้า มเนือ
้

มีแ ต่ก ระดูก กับ
ข้อ ต่อ ยัง
เคลื่อ นไหวไม่ไ ด้
หรอกนะ !!

ต้อ งมีร ะบบ
กล้า มเนื้อ ด้ว ย
ใช่ไ หมคะ!?!

เรื่อ ง ระบบกล้า มเนือ (ต่อ )
้
3 ระบบกล้า มเนือ (ต่อ )
้
กล้า มเนื้อ (muscle) เป็น ตัว ที่ท ำา ให้เ กิด การ
เคลื่อ นไหวโดยทำา งานร่ว มกับ ระบบโครงกระดูก
กล้า มเนื้อ แบ่ง ออกเป็น 3 ชนิด คือ
1. กล้า มเนื้อ ลาย ( skeletal muscle ) เป็น กล้า มเนื้อ
ชนิด เดีย วที่ย ึด เกาะกับ กระดูก ประกอบด้ว ยเซลล์ท ี่ม ี
ลัก ษณะเป็น ทรงกระบอกยาว เรีย กว่า เส้น ใยกล้า ม
เนื้อ ( muscle fiber ) ถ้า ดูด ้ว ยกล้อ งจุล ทรรศน์จ ะมอง
เห็น เป็น แถบลาย สีเ ข้ม สีอ อ น สลับ กัน เห็น เป็น ลาย
่
ตามขวาง แต่ล ะเซลล์ม ีห ลายนิว เคลีย ส การทำา งานอยู่
ภายใต้ก ารควบคุม ของจิต ใจ ระบบประสาทโซมาติก
(voluntary muscle) เช่น กล้า มเนื้อ ที่ แขน ขา หน้า ลำา
ตัว เป็น ต้น

้
้

กล้า มเนื้อ ลาย ประกอบด้ว ยเซลล์ท ี่ม ีล ัก ษณะ
ยาวเหมือ นเส้น ใย เรีย กว่า เส้น ใยกล้า ม
เนื้อ ( muscle fiber ) อยู่ร วมกัน เป็น มัด
เซลล์แ ต่ล ะเซลล์ใ นเส้น ใยกล้า มเนื้อ
จะมีห ลายนิว เคลีย ส

ในเส้น ใยกล้า มเนื้อ แต่ล ะเส้น จะประกอบ
ด้ว ยมัด ของ เส้น ใยฝอย
หรือ เส้น ใยกล้า มเนื้อ เล็ก ( myofibrils ) ที่ม ีล ัก ษณะ
เป็น ท่อ นยาว
เรีย งตัว ตามแนวยาว ภายในเส้น ใยฝอยจะประกอบ
ด้ว ยเส้น ใยเล็ก ๆ เพิ่ม เติม ราย

้
้

ไมโอฟิล าเมนต์ ประกอบด้ว ยโปรตีน 2
ชนิด คือ ไมโอซิน
( myosin ) และแอกทิน ( actin ) ไมโอซิน มี
ลัก ษณะเป็น เส้น ใยหนา

ส่ว นแอกทิน เป็น เส้น ใยที่บ างกว่า
การเรีย งตัว ของไมโอซิน และแอกทิน
อยู่ใ นแนวขนานกัน ทำา ให้เ ห็น กล้า มเนื้อ เป็น
ลายขาวดำา สลับ กัน


้
้

2. กล้า มเนื้อ เรีย บ ( smooth muscle ) เป็น กล้า ม
เนื้อ ที่ไ ม่ม ีล าย ตามขวาง ประกอบด้ว ยเซลล์ท ี่ม ี
ลัก ษณะแบนยาว แหลมหัว แหลมท้า ย ภายในเซลล์ม ี
นิว เคลีย สอัน เดีย วตรงกลาง ทำา งานอยู่น อกอำา นาจ
จิต ใจ ระบบประสาทอัต โนวัต ิ ( involuntary
muscle ) เช่น กล้า มเนื้อ ของอวัย วะภายในต่า งๆ

3. กล้า มเนื้อ หัว ใจ ( cardiac muscle ) เป็น
กล้า มเนื้อ ของหัว ใจโดยเฉพาะรูป ร่า งเซลล์ จะมีล าย
ตามขวางและมีน ิว เคลีย สหลายอัน เหมือ นกล้า มเนื้อ
ลาย แต่แ ยกเป็น แขนงและเชื่อ มโยงติด ต่อ กัน กัม ราย
เพิ่ม เติ บ เซลล์

้
้

ลัก ษณะ
ลัก ษณะ
เซลล์ก ล้า ม
เซลล์ก ล้า ม
เนื้อ ชนิด
เนื้อ ชนิด
ต่า งๆ
ต่า งๆ

ที่ม า : สสวท. ชีว วิท ยา เล่ม 3, 2547 : เพิ่ม เติม ราย
18

้
้
กล้า มเนื้อ ไบเซพ (biceps) และกล้า มเนื้อ ไตรเซพ
(triceps)
ปลายข้า งหนึ่ง ของกล้า มเนื้อ ทั้ง สองยึด ติด กับ กระดูก
แขนท่อ นบน ส่ว นปลายอีก ด้า นหนึ่ง ยึด ติด อยู่ก ับ กระดูก
แขนท่อ นล่า ง เมื่อ กล้า มเนื้อ ไบเซพหดตัว ทำา ให้แ ขน
งอตรง บริเ วณข้อ ศอก ขณะที่แ ขนงอ กล้า มเนื้อ ไตร
เซพจะคลายตัว แต่ถ ้า กล้า มเนื้อ ไบเซพคลายตัว จะ
การทำา งานของ
ทำา ให้แ ขนเหยีย ดตรงได้ ซึ่ง ขณะนั้น กล้า มเนื้อ ไตรเซพ
จะหดตัว ดัง นัา มเนืา มเนื้อ ไบเซพจึง เป็น กล้า มเนื้อ เฟล็ก
กล้ ้น กล้ ้อ ที่เ ห็น
เซอร์ ส่ว นกล้ได้ช ัด้อ ไตรเซพ จะเป็น กล้า มเนื้อ เอ็ก ซ์
า มเนื เจน
เทนเซอร์ ได้แ ก่ การ
ทำา งานของ
กล้า มเนื้อ แขน

้
้

รูป ภาพแสดง
โครงสร้า งของ
กล้า มเนื้อ การ
เรีย งตัว ของ
ไมโอฟิล าเมนต์
โปรตีน แอกทิน
และไมโอซิน
http://www.non.rmutsb.ac.th/

ไม่เ ข้า ใจเรื่อ งใด
กลับ ไปทบทวน
ศึก ษาเพิม เติม อีก
่
ครั้ง นะ....

แบบฝึก หัด เรื่อ ง การเคลื่อ นที่ข องสิง มี
่
ชีว ิต

วิธ ีท ำา แบบฝึก หัด
• คลิกเลือกข้อทีถูกทีสุด
่ ่
• โปรแกรมจะแสดงผลให้ทราบว่าถูกหรือผิด

แบบฝึก หัด การเคลื่อ นที่ข องสิง มีช ว ิต
่ ี

ลเจลลัม เส้น เดีย ว อยู่ท ี่ป ลายทางด้า นหน้า สุด ของเซลล์ ถ้า ยูก ลีน าโ
รงมาทางด้า นหน้า จะทำา ให้เ กิด การเคลื่อ นที่ล ัก ษณะใด

1. ถอยหลัง

2. ไปด้า นข้า ง

3.ไปข้า งหน้า

4.หมุน ตัว เป็น วงกลม

แบบฝึก หัด การเคลื่อ นที่ข องสิง มีช ว ิต
่ ี

ตอบผิด
นะ !

ทำาข้อต่อไป

แบบฝึก หัด กำรเคลื่อ นที่ข องสิง มีช ว ิต
่ ี
ถูก ต้อ ง
นะคะ

ทำำข้อต่อไป

่ ี

ในข้อ ใดที่ม ีล ัก ษณะกำรทำำ งำนของกล้ำ มเนื้อ เป็น แบบแอนตำโกนิซ

1. อะมีบ ำ, พำรำมีเ ซีย ม

2. ดำวทะเล, ยูก ลีน ำ

3. วอลวอกซ์, แมงกระพรุน

4. พลำนำเรีย , ไส้เ ดือ นดิน

่ ี

ตอบผิด
นะ !

ทำำข้อต่อไป

่ ี

3. สิ่ง มีช ีว ิต ในข้อ ใดที่ม ีก ำร
เคลื่อ นที่แ บบอะมีบ ำ
1. รำเมือ ก

2. ยูก ลีน ำ

3. พลำนำเรีย

4. พำรำมีเ ซีย ม

่ ี

4. โครงสร้ำ งแบบ flipper พบได้ใ นสัต ว์พ วก
ใด
1. เป็ด และกบ

2. กระและแมวนำ้ำ

3. แมลงดำนำและเต่ำ นำ

4. ปลำฉลำมและแมวนำ้ำ

่ ี

5. สัต ว์ช นิด ใดเมื่อ เคลื่อ นที่อ ำศัย กำรทำำ งำน
ของกล้ำ มเนื้อ ที่ท ำำ หน้ำ ที่ต รงกัน ข้ำ ม
1. พลำนำเรีย หมึก

2. แมงกะพรุน หมึก

3. พลำนำเรีย ไส้เ ดือ นดิน

4. พลำนำเรีย แมงกะพรุน

่ ี

6. เส้น ใยประสำนงำนของพำรำมีเ ซีย มทำำ หน้ำ ที่
อย่ำ งไร
1. รับ ควำมรู้ส ึก

2. ตอบสนองต่อ สิ่ง เร้ำ

3. ควบคุม กำรพัด โบกของซีเ ลีย

4. ควบคุม กำรหำอำหำรของซีเ ลีย

่ ี

7. แมลงทำำ ควำมสะอำดหนวดของมัน โดยยกขำหน้ำ ขึ้น
เกี่ย วหนวดนั้น กำรงอ
ส่ว นปลำยสุด ของขำหน้ำ เกิด จำกกำรทำำ งำนของ
กล้ำ1. เฟลกซ์เ ซอร์แ ละเอกเทนเซอร์ห ดตัว
มเนื้อ ในลัก ษณะใด

2. เฟลกซ์เ ซอร์แ ละเอกเทนเซอร์ค ลำยตัว

3. เฟลกซ์เ ซอร์ห ดตัว และเอกเทนเซอร์ค ลำยตัว

4. เฟลกซ์เ ซอร์ค ลำยตัว และ เอกเทนเซอร์ห ดตัว

่ ี

8. ในขณะที่น ัก เรีย นเขีย นหนัง สือ จะเกิด กำร
ทำำ งำนของกล้ำ มเนื้อ อย่ำ งไร
1. กล้ำ มเนื้อ เฟลกซ์เ ซอร์ห ดตัว

2. กล้ำ มเนื้อ เอกเทนเซอร์ห ดตัว

3. กล้ำ มเนื้อ เฟลกซ์เ ซอร์ต อนล่ำ งหดตัว

4. กล้ำ มเนื้อ เอกเทนเซอร์ต อนล่ำ งหดตัว

่ ี

9. ข้อ ควำมใดอธิบ ำยถึง ลิก ำเมนต์ไ ด้อ ย่ำ ง
1. ไม่ม ีก ำรยืด หยุ่น กำรยึด กล้ำ มเนื้อ กับ กระดูก

2. มีก ำรยืด หยุ่น กำรยึด กล้ำ มเนื้อ กับ กระดูก

3. ไม่ม ีก ำรยืด หยุ่น กำรยึด กระดูก กับ กระดูก

4. มีก ำรยืด หยุ่น กำรยึด กระดูก กับ กระดูก

่ ี

10. กล้ำ มเนื้อ ลำยโดยปกติพ บได้ใ นกำร
ทำำ งำนตรงข้ำ มเป็น คู่ ๆ เพรำะอะไร
1. ทำำ ให้ม ีแ รงมำกกว่ำ เป็น กล้ำ มเนื้อ มัด เดีย ว

2. กล้ำ มเนื้อ ทำำ งำนได้เ ฉพำะเมื่อ มีก ำรหดตัว

3. กล้ำ มเนื้อ มัด เดีย วไม่ส ำมำรถหดข้อ ต่อ ได้

4. กล้ำ มเนื้อ มัด เดีย วไม่ส ำมำรถยึด ข้อ ต่อ ได้

่ ี

11. เหตุก ำรณ์ใ ดจะไม่เ กิด ขึ้น เมื่อ กล้ำ มเนื้อ หด
ตัว
1. แรงดัน ในแทนดอนเพิ่ม ขึ้น

2. มีพ ลัง งำนควำมร้อ นเกิด ขึ้น

3. กล้ำ มเนื้อ มีป ริม ำณลดลง

4. มีก ำรสลำย ATP

่ ี

12. สัต ว์ช นิด ใดที่ม ีอ วัย วะเฉพำะทำำ หน้ำ ที่ค วบคุม กำร
เคลื่อ นที่โ ดยอำศัย แรงดัน ไฮโดรสแตติก
1. ดำวทะเล

2. ปลำหมึก

3. แมงกะพรุน

4. ไส้เ ดือ นดิน

่ ี

13. ในระหว่ำ งกำรวิ่ง ของเสือ เสือ เคลื่อ นที่ไ ปโดย
อำศัย กำรทำำ งำนของระบบอวัย วะใดบ้ำ ง
1. ระบบกล้ำ มเนื้อ เรีย บ

2. ระบบกล้ำ มเนื้อ ลำย

3. ระบบกล้ำ มเนื้อ ที่ย ึด กระดูก

4. ระบบกล้ำ มเนื้อ ที่อ ยู่น อกอำำ นำจจิต ใจ

่ ี

14. โครงสร้ำ งคู่ใ ดทำำ หน้ำ ที่เ หมือ นกัน

1. เฟลมเซลล์ก ับ ทิว บ์ฟ ีต

2. เซลล์ค อลลำกับ นีม ำโตซีส ต์

3. เซลล์ค อลลำของฟองนำ้ำ กับ เฟลมเซลล์

4. เดือ ยของไส้เ ดือ นกับ ทิว บ์ฟ ีต ของดำวทะเล

่ ี

15. กำรที่ค นเรำสำมำรถเคลื่อ นไหวได้อ ย่ำ ง
คล่อ งแคล่ว ว่อ งไวนั้น เกิด จำกกำรทำำ งำนร่ว มกัน ของ
ระบบใด
1. ระบบกล้ำ มเนื้อ ระบบประสำท และระบบโครงกระดูก

2. ระบบกล้ำ มเนื้อ ระบบประสำท และระบบหมุน เวีย นโลหิต

3. ระบบกล้ำ มเนื้อ ระบบโครงกระดูก และระบบหมุน เวีย นโลห

4. ระบบกล้ำ มเนื้อ ระบบโครงกระดูก และ ระบบหำยใจ

่ ี

ตอบผิด
นะ !

กลับเมนูหลัก

่ ี
นะคะ

กลับเมนูหลัก

การเคลื่อนที่ของสิ่งมีชีวิต

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (19)

Similar to การเคลื่อนที่ของสิ่งมีชีวิต

Similar to การเคลื่อนที่ของสิ่งมีชีวิต (20)

การเคลื่อนที่ของสิ่งมีชีวิต