1. 1
คำำ แนะนำำ สำำ หรับ
ครู
1. บทเรีย นเล่ม นี้เ ป็น บทเรีย นสำำ เร็จ รูป ในรูป
แบบของบทเรีย นโปรแกรม
2. ใช้บ ทเรีย นสำำ เร็จ รูป นี้ส ำำ หรับ ประกอบกำร
เรีย นกำรสอนในกลุ่ม สำระ
กำรเรีย นรู้ว ิท ยำศำสตร์ใ นชัน ประถม
้
ศึก ษำปีท ี่ 6
3. ใช้บ ทเรีย นสำำ เร็จ รูป นี้เ สริม นัก เรีย นที่
เรีย นดีแ ละช่ว ยเหลือ นัก เรีย นที่เ รีย น
ไม่ท ัน เพื่อ น
4. ศึก ษำบทเรีย นสำำ เร็จ รูป นี้ต ั้ง แต่ก รอบแรก
ถึง กรอบสุด ท้ำ ยทั้ง เนื้อ หำและ
กิจ กรรมให้เ ข้ำ ใจก่อ น
5. ศึก ษำว่ำ กิจ กรรมในกรอบใดที่ค รูเ ป็น ผู้ใ ห้
คำำ แนะนำำ หรือ ให้ค ำำ ปรึก ษำ
6. ชีแ จงให้น ัก เรีย นอ่ำ นคำำ แนะนำำ ในกำร
้
ใช้บ ทเรีย นสำำ เร็จ รูป และปฏิบ ัต ิ
ตำมทุก ขั้น ตอน ทั้ง เนื้อ หำ คำำ ถำม คำำ
ตอบ กิจ กรรม หรือ แบบทดสอบ
ก่อ นเรีย นและหลัง เรีย น

2. 2
คำำ แนะนำำ สำำ หรับ
นัก เรีย น
1. บทเรีย นนี้ไ ม่ใ ช่ข อ สอบนัก เรีย นไม่ต ้อ ง
้
กัง วลใจ ให้น ัก เรีย นอ่ำ นบทเรีย น
ทีล ะกรอบตั้ง แต่ก รอบแรกจนถึง กรอบ
สุด ท้ำ ย เมื่อ อ่ำ นเสร็จ แต่ล ะกรอบ
ให้ต อบคำำ ถำมหรือ ทำำ กิจ กรรมด้ว ยควำม
ตั้ง ใจ
2. ให้น ัก เรีย นทำำ แบบทดสอบก่อ นเรีย น
ก่อ นที่จ ะศึก ษำตำมกรอบ
3. เริ่ม ศึก ษำบทเรีย นสำำ เร็จ รูป นี้ต ั้ง แต่ก รอบ
แรก เรีย งไปตำมลำำ ดับ โดยไม่
ข้ำ มกรอบใดกรอบหนึ่ง
4. อ่ำ นคำำ อธิบ ำยและคำำ ถำมให้เ ข้ำ ใจแล้ว
จึง เขีย นคำำ ตอบลงในใบกิจ กรรม
อย่ำ ขีด เขีย นลงในบทเรีย นสำำ เร็จ รูป นี้
5. เมื่อ ตอบคำำ ถำมหรือ ทำำ กิจ กรรมเสร็จ
กรอบหนึ่ง แล้ว จึง เปิด ดูค ำำ ตอบใน
กรอบเฉลยเพื่อ ตรวจคำำ ตอบว่ำ ตอบถูก
หรือ ไม่ ถ้ำ ตอบถูก ก็จ งทำำ กรอบ
ต่อ ไป
6. ถ้ำ ตอบผิด จงย้อ นกลับ ไปอ่ำ นหรือ
ทำำ ควำมเข้ำ ใจในกรอบที่ผ ่ำ นมำให้
เข้ำ ใจอีก ครั้ง แล้ว ตอบใหม่จ นได้ค ำำ ตอบ
ที่ถ ูก ต้อ ง
7. เมื่อ ศึก ษำจนครบทุก กรอบแล้ว ให้
นัก เรีย นทำำ แบบทดสอบหลัง เรีย นแล้ว
ตรวจคำำ ตอบเพื่อ ดูผ ลควำมก้ำ วหน้ำ ของ
ตนเอง

3. เปิด ดูค ำำ ตอบก่อ น
9. ถ้ำ นัก เรีย นมีป ัญ หำหรือ มีข อ สงสัย ให้ถ ำม
้
คุณ ครูห รือ ผู้ร ู้ 3
บทเรีย นสำำ เร็จ รูป
เรื่อ ง
ระบบหำยใจ (Respiratory System)
ผัง มโนทัศ น์ (Mind Map)
ควำมหมำยของ องค์ป ระกอบของ
ระบบหำยใจ ระบบหำยใจ
ระบบ
หำยใจ
กลไกกำร
อำกำรที่ หำยใจ
เกี่ย วข้อ งกับ
หำยใจ
กำร
หมุน เวีย น
แก๊ส

4. 4
จุด ประสงค์ก ำร
เรีย นรู้
เมื่อ นัก เรีย น เรีย นบทเรีย นนี้แ ล้ว
นัก เรีย นสำมำรถ
1. บอกควำมหมำยของกำรหำยใจได้
2. สืบ ค้น และบ่ง ชี้อ วัย วะที่เ กี่ย วข้อ งกับ ระบบ
หำยใจได้
3. อธิบ ำยโครงสร้ำ ง หน้ำ ที่แ ละกลไกกำร
ทำำ งำนของอวัย วะในระบบหำยใจได้
4. ทดลอง สัง เกต และอธิบ ำยอวัย วะที่
เกี่ย วข้อ งกับ กำรหำยใจของมนุษ ย์ไ ด้
5.ทดลองและสรุป ผลได้ว ่ำ ในลมหำยใจเข้ำ
- ออกมีแ ก๊ส คำร์บ อนไดออกไซด์
6. บอกวิธ ีก ำรดูแ ลป้อ งกัน รัก ษำอวัย วะที่
เกี่ย วข้อ งกับ ระบบหำยใจได้

5. 5
แนวคิด หลัก
อ วั ย ว ะ ที่ เ กี่ ย ว ข้ อ ง กั บ ก ำ ร ห ำ ย ใ จ ไ ด้ แ ก่ จ มู ก
หลอดลม ปอด กล้ำ มเนื้อ กะบัง ลม
ถุง ลมและกระดูก ซี่โ ครง กำรหำยใจเข้ำ - ออก
แต่ล ะครั้ง กะบัง ลมและกระดูก ซี่โ ครง
จ ะ ทำำ ง ำ น สั ม พั น ธ์ ก ั น ก ล่ ำ ว คื อ ข ณ ะ ห ำ ย ใ จ เ ข้ ำ
กล้ำ มเนื้อ กระบัง ลมจะหดตัว ตำ่ำ ลง
กระดูก ซี่โ ครงยกตัว ขึ้น ท้อ งจะป่อ ง เมื่อ หำยใจออก
กะบัง ลมจะคลำยตัว กระดูก ซี่โ ครง
จะลดตำ่ำ ลงและท้อ งจะแฟบ
ก ำ ร ห ำ ย ใ จ เ ข้ ำ ข อ ง ม นุ ษ ย์ ม ี ผ ล ต่ อ ก ำ ร แ ล ก
เปลี่ย นแก๊ส ที่ถ ุง ลมปอด ในขณะออก
กำำ ลัง กำยจะมีอ ัต รำกำรหำยใ จเข้ำ - ออกเร็ว กว่ำ
ในสภำพปกติ และสำรเสพติด บำง
ชนิด มีผ ลต่อ กำรทำำ งำนของปอดทำำ ให้เ กิด โรคได้
ทรำบจุด ประสงค์แ ล้ว ก่อ น
เรีย นให้น ัก เรีย นมำ
ทำำ แบบทดสอบกัน ก่อ นนะครับ

6. 6
แบบทดสอบก่อ นเรีย น
เรื่อ ง ระบบหำยใจ
คำำ ชี้แ จง ให้น ัก เรีย นเลือ กคำำ ตอบที่ถ ูก ต้อ งที่ส ุด เพีย ง
คำำ ตอบเดีย ว
..................................................................................................
...............................................
1. อวัย วะกลุ่ม ใดเกี่ย วข้อ ง 4. สิ่ง ใด ไม่ไ ด้ เกิด ขึ้น
กับ กำรหำยใจทั้ง หมด จำกกระบวนกำร
ก. ปำก ปอด หัว ใจ หำยใจ
ข. จมูก กล่อ งเสีย ง ก. นำ้ำ
คอหอย ข. พลัง งำน
ค. ปอด หลอดลม ถุง ค. แก๊ส ออกซิเ จน
ลมปอด ง. แก๊ส
ง. หลอดอำหำร คำร์บ อนไดออกไซด์
หลอดลม ถุง ลมปอด 5. ขณะหำยใจเข้ำ และ
2. กำรแลกเปลี่ย นแก๊ส ออกนั้น อำกำศจะ
คำร์บ อนไดออกไซด์ก ับ เคลื่อ นเข้ำ และออก
แก๊ส ออกซิเ จนเกิด ขึ้น ที่ จำกปอดโดยอำศัย
อวัย วะใด กำรทำำ งำนของอวัย วะ
ก. จมูก คู่ใ ด
ข. ขัว ปอด
้ ก. กะบัง ลมกับ ถุง ลม
ค. หลอดลม ข. หัว ใจกับ หลอด
ง. ถุง ลมปอด เลือ ด
3. ข้อ ใดกล่ำ วถูก ต้อ ง ค. กระดูก ซี่โ ครงกับ
ก. ถุง ลมปอดทำำ หน้ำ ที่ ปอด
แลกเปลี่ย นแก๊ส ง. กระดูก ซี่โ ครงกับ
ข. แขนงหลอดลมทำำ กะบัง ลม

7. 7
หน้ำ ที่แ ลกเปลี่ย นแก๊ส 6. ตัว กำำ หนดอัต รำกำร
ค. หลอดลมฝอยหลั่ง สำร หำยใจเข้ำ – ออก ของ
เมือ กเพื่อ ทำำ หน้ำ ที่ คนคือ ข้อ ใด
จับ ฝุ่น ละออง ก. ปริม ำณเซลล์เ ม็ด
ง. ที่ค อหอยมีฝ ำปิด เพื่อ เลือ ดแดง
ป้อ งกัน อำหำรตกลง ข. ควำมเข้ม ข้น ของ
ไปในกล่อ งเสีย ง เฮโมโกลบิน ในเลือ ด
ค. ควำมเข้ม ข้น ของ
แก๊ส ออกซิเ จนในเลือ ด
ง. ควำมเข้ม ข้น ของ
แก๊ส
คำร์บ อนไดออกไซด์ใ น
เลือ ด
7. ขณะหำยใจเข้ำ กะบัง ลม 10. กำรหำยใจหมำยถึง
และกระดูก ซี่โ ครงมี อะไร
กำรเคลื่อ นไหวอย่ำ งไร ก. กำรเผำผลำญ
ก. กะบัง ลม กระดูก อำหำรเพื่อ ให้ไ ด้พ ลัง งำน
ซีโ ครงเคลื่อ นตัว ขึ้น
่ ออกมำใช้
ข. กะบัง ลม กระดูก ข. กระบวนกำรที่แ ก๊ส
ซีโ ครงเคลื่อ นตัว ตำ่ำ ลง
่ ออกซิเ จนเข้ำ ทำำ
ค. กะบัง ลมหดตัว ตำ่ำ ลง ปฏิก ริย ำกับ สำร
กระดูก ซี่โ ครงยกตัว อำหำร
สูง ขึ้น ค. กระบวนกำรที่แ ก๊ส
ง. กะบัง ลมขยำยตัว สูง
ขึน กระดูก ซี่โ ครง
้ คำร์บ อนไดออกไซด์ท ำำ
เคลื่อ นตัว ตำ่ำ ลง ปฏิก ิร ิย ำกับ
8. ข้อ ใดเรีย งลำำ ดับ ทำงเดิน สำรอำหำร
หำยใจได้ถ ูก ต้อ ง ง. ข้อ ก และ ข

8. 8
ก. จมูก หลอดลม ถุง ถูก
ลมปอด ขั้ว ปอด
ข. จมูก หลอดลม ขัว ้
ปอด ถุง ลมปอด
ค. จมูก ขัว ปอด
้
หลอดลม ถุง ลมปอด
ง. จมูก ถุง ลมปอด
หลอดลม ขัว ปอด ้
9. ใครป้อ งกัน และดูแ ล
รัก ษำอวัย วะของระบบ
หำยใจได้ถ ูก ต้อ ง
ก. ปิย ะ ออกกำำ ลัง กำย
สมำ่ำ เสมอ
ข. มีน ำ ชอบอยูใ นที่ม ี
่
ผู้ค นแออัด
ค. มะลิ คลุก คลีก ับ ผู้
ป่ว ยโดยไม่ส วมหน้ำ กำก
อนำมัย
ง. มำลีก ับ มีน ำ ชอบวิ่ง
เล่น ในโรงงำนโม่ห ิน ที่
พ่อ ทำำ งำน
เฉลยแบบทดสอบ
ก่อ นเรีย น

9. 9
ข้อ ข้อ ควำม
ที่
1 ค ปอด หลอดลม ถุง ลมปอด
2 ง ถุง ลมปอด
3 ก ถุง ลมปอดทำำ หน้ำ ที่แ ลกเปลี่ย น
แก๊ส
4 ค แก็ส ออกซิเ จน
5 ง กระดูก ซี่โ ครงกับ กะบัง ลม
6 ง ควำมเข้ม ข้น ของแก๊ส
คำร์บ อนไดออกไซด์ใ นเลือ ด
7 ค กะบัง ลมหดตัว ตำ่ำ ลง กระดูก
ซี่โ ครงยกตัว สูง ขึ้น
8 ข จมูก หลอดลม ขัว ปอด ถุง ลม
้
ปอด
9 ก ปิย ะออกกำำ ลัง สมำ่ำ เสมอ
10 ง ข้อ ก และ ข ถูก
เรื่อ ง ระบบ
หำยใจ

10. 10
กรอบที่ 1 ควำมหมำย
ของกำรหำยใจ
กำรหำยใจ หมำยถึง กระบวนกำรที่แ ก๊ส
ออกซิเ จนเข้ำ ทำำ ปฏิก ิร ิย ำกับ สำรอำหำร
ที่อ ยู่ภ ำยในเซลล์ข องแต่ล ะเซลล์ไ ด้ แก๊ส
คำร์บ อนไดออกไซด์ นำ้ำ และพลัง งำน
โดยจะเกิด ขึ้น ตลอดเวลำกับ เซลล์ท ุก ๆเซลล์ ดัง
สมกำร
สำรอำหำร + แก๊ส ออกซิเ จน แก๊ส
คำร์บ อนไดออกไซด์ + นำ้ำ + พลัง งำน
ที่ม ำ: (จิน ดำ ภัท ร
พงษ์ และอัจ ฉริย ำ ทองป้อ ง. 2552 : 71)
กรอบ
คำำ ชีแ จง
้
กิจ กรรมที่
ให้น ัก เรีย นวิเ ครำะห์ส ิ่ง ต่อ ไปนี้
1. 1
1. สิ่ง สำำ คัญ ที่ส ุด ที่
เกี่ย วข้อ งกับ กระบวนกำรหำยใจคือ อะไร
2. สิ่ง ที่เ กิด ขึ้น จำกกำรหำยใจมีอ ะไร
บ้ำ ง
3. คนเรำสำมำรถกลั้น ลม
หำยใจได้ห รือ ไม่ กลั้น ได้น ำนแค่ไ หน

11. 11
แนวกำรตอบ
กิจ กรรมที่ 1. 1
1 สิ่ง สำำ คัญ ที่ส ุด ได้แ ก่ แก๊ส ออกซิเ จน
2 สิ่ง ที่เ กิด ขึ้น ได้แ ก่ พลัง งำน นำ้ำ และ
แก๊ส คำร์บ อนไดออกไซด์
3 คนเรำสำมำรถกลั้น ลมหำยใจได้ แต่ไ ม่
สำมำรถกลั้น ลมหำยใจได้น ำน
เกิน 1 นำที เนื่อ งจำกกำรสูด ลมหำยใจของ
คนจะเกิด ขึ้น โดยอัต โนมัต ิ
ไม่ส ำมำรถบัง คับ ได้
ถูก ต้อ ง เก่ง มำกครับ

12. 12
กรอบที่ 2 โครงสร้ำ งและหน้ำ ที่
ของอวัย วะของระบบหำยใจ
1. จมูก (Nose) เป็น ทำงให้อ ำกำศเข้ำ สู่ร ่ำ งกำย
ภำยในจมูก มีข นจมูก ไว้ก รอง
ไม่ใ ห้ฝ ุ่น ละอองหรือ สำรแปลกปลอมเข้ำ สู่
ร่ำ งกำย
2. คอหอย (Pharynx) เป็น ส่ว นหนึ่ง ของระบบ
หำยใจและระบบทำงเดิน อำหำร
ทีม ำบรรจบกัน ด้ำ นข้ำ งของคอหอยมีต ่อ ม
่
สร้ำ งนำ้ำ เหลือ งเรีย กว่ำ ต่อ มทอนซิล
ทำำ หน้ำ ที่ค อยดัก จับ เชื้อ โรค
3. หลอดลม (Trachea) อยู่ต ่อ จำกคอหอยไปทำง
ปอด เป็น ทำงผ่ำ นของอำกำศ
เข้ำ สู่ป อดและแตกสำขำเป็น แขนงหลอดลม
เข้ำ ปอด และผนัง ของหลอดลมมี
ต่อ มสร้ำ งนำ้ำ เมือ กเพื่อ กำำ จัด สิ่ง แปลกปลอม
4. ขัว ปอด (Bronchus) มีอ ยู่ 2 ข้ำ ง อยู่ป ลำยล่ำ ง
้
สุด ของหลอดลม
5. ปอด (Lungs) อยู่ภ ำยในทรวงอกมี 2 ข้ำ ง
ลัก ษณะคล้ำ ยฟองนำ้ำ ยืด หยุ่น มำก
ภำยในปอดจะมีถ ุง ลมจำำ นวนมำก เป็น จุด ที่
มีก ำรแลกเปลี่ย นแก๊ส

13. 13
ทีม ำ: ( กฤษณ์ มงคลปัญ ญำ และ
่
อมรำ ทองปำน. 2540 : 260 )
กรอบกิจ กรรมที่ 1. 2
คำำ ชีแ จง
้ ให้น ัก เรีย นสืบ ค้น ชื่อ อวัย วะที่เ ป็น
ส่ว นประกอบของระบบหำยใจ
มำใส่ใ ห้ต รงกับ หมำยเลขที่
กำำ หนดให้ถ ูก ต้อ ง
ภำพแสดงตำำ แหน่ง ที่ต ั้ง ของ
ระบบหำยใจ

14. 14
ทีม ำ : ( คณะกรรมกำรโครงกำรสำรำนุก รม
่
ไทยสำำ หรับ เยำวชน . 2533 : 108 )
1. ให้น ัก เรีย นบอกชื่อ อวัย วะของระบบหำยใจให้
ถูก ต้อ งตำมหมำยเลขที่ก ำำ กับ ไว้
1..................................
2..................................3...................................
4..................................
5..................................6...................................
7..................................
8..................................9...................................
10.................................. 11. ..............................
แนวกำรตอบกิจ กรรมที่ 1.
2

15. 15
ภำพแสดงตำำ แหน่ง ที่ต ั้ง ของ
ระบบหำยใจ
ทีม ำ : ( คณะกรรมกำรโครงกำรสำรำนุก รมไทย
่
สำำ หรับ เยำวชน. 2533 : 108 )
1. ให้น ัก เรีย นบอกชื่อ อวัย วะของระบบหำยใจให้
ถูก ต้อ งตำมหมำยเลขที่ก ำำ กับ ไว้
1. โพรงจมูก 2. ฝำปิด กล่อ งเสีย ง
3. กล่อ งเสีย ง
4. หลอดอำหำร 5. หลอดลม
6. ปอดขวำ
7. หลอดลมขวำ 8. กะบัง ลม
9. ปอดซ้ำ ย
10. ขัว ปอด
้ 11. ช่อ งระหว่ำ งเยื่อ
หุม ปอด
้
กรอบที่ 3 กลไกกำรหำยใจ
กำรหำยใจมี 2 ลัก ษณะ คือ กำรหำยใจเข้ำ
และกำรหำยใจออกซึ่ง ต้อ งอำศัย
โครงสร้ำ ง 2 ชนิด คือ กล้ำ มเนื้อ กระบัง ลม และ
กระดูก ซี่โ ครง

16. 16
1. กำรหำยใจเข้ำ (inspiration) เริ่ม จำกกระบัง
ลมจะเลื่อ นตำ่ำ ลง กระดูก ซี่โ ครง
ยกตัว ขึ้น ปริม ำตรภำยในช่อ งอกเพิ่ม ขึ้น ทำำ ให้
ควำมดัน อำกำศรอบๆปอดตำ่ำ กว่ำ
อำกำศภำยนอก อำกำศภำยนอกจึง เคลื่อ นเข้ำ
สู่จ มูก ผ่ำ นหลอดลมไปยัง ปอด
2. กำรหำยใจออก (exspiration ) เริ่ม จำกกระ
บัง ลมจะเลื่อ นขึ้น กระดูก ซี่โ ครง
เลื่อ นตำ่ำ ลงปริม ำตรภำยในช่อ งอกลดลง ควำม
ดัน อำกำศภำยในบริเ วณรอบๆ
ปอดสูง กว่ำ อำกำศภำยนอก อำกำศภำยในปอด
จึง เคลื่อ นที่จ ำกปอดไปสู่
หลอดลมออกทำงจมูก
ทีม ำ: (สถำบัน ส่ง เสริม กำรสอน
่
วิท ยำศำสตร์แ ละเทคโนโลยี . 2532 : 65)
ที่ม ำ
: ( วิร ัช ชัย ทอดเสีย ง. 2553 )

17. 17
กรอบกิจ กรรมที่ 1.3 เรื่อ งอำกำศเข้ำ -
ออกจำกปอดได้อ ย่ำ งไร
อุป กรณ์ก ำรทดลอง
1. กล่อ งพลำสติก ใส 2. ยำง
วงแหวน 3. หลอดแก้ว รูป ตัว Y
4. ลูก โป่ง 5. แผ่น ยำง
วิธ ีก ำรทดลอง
1. จัด อุป กรณ์ป อดจำำ ลองดัง ภำพ
2. ดึง แผ่น ยำงลงอย่ำ งช้ำ ๆ สัง เกตบัน ทึก ผล
3. ดัน แผ่น ยำงเข้ำ ไปข้ำ งใน สัง เกตบัน ทึก ผล
หลอดแก้ว รูป ตัว Y
กล่อ งพลำสติก
แผ่น ยำง
ลูก โป่ง

18. 18
ตำรำงบัน ทึก ผลกำรทดลอง
กำรเปลี่ย นภำยใน
กำร ผลกำร
กล่อ งพลำสติก
ทดลอง ทดลอง
ปริม ำตร ควำมดัน
1. ดึง แผ่น
ยำงลง
2. ดึง แผ่น
ยำงขึ้น
จำกกรอบ
กิจ กรรมที่ 1.3
คำำ ชี้แ จง ให้น ัก เรีย นตอบคำำ ถำม
ต่อ ไปนี้
1. เมื่อ ดึง แผ่น ยำงลงปริม ำตรภำยในกล่อ งกับ
ควำมดัน สัม พัน ธ์ก ัน อย่ำ งไร
2. เมื่อ ดัน แผ่น ยำงขึ้น ปริม ำตรภำยในกล่อ งกับ
ควำมดัน สัม พัน ธ์ก ัน อย่ำ งไร
3. ถ้ำ กล่อ งเสมือ นทรวงอก ลูก โป่ง ในกล่อ ง
เสมือ นปอด แผ่น ยำงเสมือ น

19. 19
กระบัง ลม เรำจะสรุป กำรเคลื่อ นที่ข อง
อำกำศเข้ำ - ออกภำยในปอดได้
ว่ำ อย่ำ งไร
แนวกำรบัน ทึก กิจ กรรม
ที่ 1.3
ตำรำงบัน ทึก ผลกำรทดลอง
กำรเปลี่ย นแปลง
กำร ผลกำร
ภำยในกล่อ งพลำสติก
ทดลอง ทดลอง
ปริม ำตร ควำมดัน
1. ดึง แผ่น เพิ่ม ขึ้น ลดลง ลูก โป่ง
ยำงลง พองออก
2. ดัน แผ่น ลดลง เพิ่ม ขึ้น ลูก โป่ง
ยำงขึ้น แฟบลง
แนวกำรตอบ
กิจ กรรมที่ 1.3
1. เมื่อ ปริม ำตรภำยในกล่อ งเพิ่ม ขึ้น ควำมดัน
ภำยในกล่อ งจะลดลง
2. เมื่อ ปริม ำตรภำยในกล่อ งลดลงควำมดัน
ภำยในกล่อ งจะเพิ่ม ขึ้น

20. 20
3 สรุป ได้ว ่ำ เมื่อ กระบัง ลมเลื่อ นตำ่ำ ลงปริม ำตรใน
ช่อ งอกจะเพิ่ม ขึ้น ควำมดัน ภำยใน
จะลดลงเป็น จัง หวะกำรหำยใจเข้ำ ตรงกัน ข้ำ ม
เมื่อ กระบัง ลมเลื่อ นขึ้น ปริม ำตร
ในช่อ งอกลดลง ควำมดัน ภำยในจะเพิ่ม เป็น
จัง หวะกำรหำยใจออก
เพื่อ นๆรู้ไ หมครับ ว่ำ กระดูก ซี่โ ครง ท้อ ง และ
ทรวงอกสัม พัน ธ์ก ัน อย่ำ งไร
ไปทำำ กิจ กรรมต่อ ไปกัน นะครับ
กรอบ
กิจ กรรมที่
1.4
คำำ ชีแ จง
้
1. ใช้ม ือ สัม ผัส บริเ วณทรวงอกและท้อ งของตัว
เองแล้ว สัง เกตกำรเคลื่อ นไหว
ของกระดูก ซี่โ ครงและหน้ำ ท้อ ง
2. ใช้ม อ อัง บริเ วณจมูก แล้ว หำยใจเข้ำ - ออก
ื
ตำมปกติส ัง เกตและบัน ทึก ผล
ตำรำงบัน ทึก ผลกำรทดลอง
ผลกำรสัง เกต
กิจ กรรม กระดูก หน้ำ ท้อ ง
ซีโ ครง
่
1. มือ สัม ผัส
หน้ำ อกและท้อ ง

21. 21
1.1 หำยใจเข้ำ
1.2 หำยใจออก
2. มือ อัง บริเ วณ
จมูก
2.1 หำยใจเข้ำ
2.2 หำยใจออก
จำกกรอบ
กิจ กรรมที่ 1.4
คำำ ชีแ จง
้ ให้น ัก เรีย นวิเ ครำะห์ว ่ำ
1. ขณะหำยใจเข้ำ และหำยใจออก บริเ วณ
ทรวงอก มีก ำรเปลี่ย นแปลง
เหมือ นกัน หรือ ต่ำ งกัน อย่ำ งไร
2. กำรออกกำำ ลัง กำยมีผ ลต่อ อัต รำกำรหำยใจ
เข้ำ - ออกหรือ ไม่อ ย่ำ งไร

22. 22
3. มีอ วัย วะใดที่เ กี่ย วข้อ งกับ กำรหำยใจเข้ำ
ออกบ้ำ ง
4. คนสูบ บุห รี่ม ำกๆมีโ อกำสเป็น โรคปอดได้
หรือ ไม่ อย่ำ งไร
แนวกำรบัน ทึก ผล
กิจ กรรมที่ 1.4
ตำรำงบัน ทึก ผลกำรทดลอง
ผลกำรสัง เกต
กิจ กรรม กระดูก หน้ำ
ซี่โ ครง ท้อ ง
1. มือ สัม ผัส หน้ำ อกและ
ท้อ ง
1.1 หำยใจเข้ำ ยกตัว แฟบ
ขึ้น

23. 23
1.2 หำยใจออก ลดตำ่ำ ลง ป่อ ง
ออก
2. มือ อัง บริเ วณจมูก
2.1 หำยใจเข้ำ ยกตัว แฟบ
ขึ้น
2.2 หำยใจออก ลดตำ่ำ ลง ป่อ ง
ออก
แนวกำรตอบ
กิจ กรรมที่ 1.4
1. ขณะหำยใจเข้ำ กะบัง ลมจะหดตัว ตำ่ำ ลง
กระดูก ซี่โ ครงยกตัว ขึ้น ท้อ งจะป่อ ง
เมื่อ หำยใจออก กะบัง ลมจะคลำยตัว
กระดูก ซี่โ ครงลดตำ่ำ ลง ท้อ งจะแฟบ

24. 24
2. กำรออกกำำ ลัง กำยจะทำำ ให้อ ัต รำกำร
หำยใจเข้ำ - ออก เร็ว กว่ำ สภำพปกติ
3. อวัย วะที่เ กี่ย วข้อ งกับ กำรหำยใจได้แ ก่ จมูก
หลอดลม ปอด ถุง ลม กะบัง ลม และ
กระดูก ซี่โ ครง
4. คนที่ส ูบ บุห รี่เ ป็น ประจำำ จะมีโ อกำสเป็น โรคปอด
ได้เ นื่อ งจำกจะเกิด กำรสะสมสำร
นิโ คติน ไว้ใ นปอดส่ง ผลให้ป อดอัก เสบเป็น โรค
ถุง ลมโป่ง พองหรือ อำจเป็น มะเร็ง ปอด
โอ้โ ฮ... ยอดเยี่ย มจัง เลย แล้ว
เพื่อ นๆคิด ว่ำ สัด ส่ว นของแก๊ส ใน
ลมหำยใจเข้ำ - ออกเป็น อย่ำ งไรรู้ไ หม
ครับ
กรอบที่ 4 สัด ส่ว นของแก๊ส ในลมหำยใจ
เข้ำ – ออก

25. 25
ภำพแผนภูม ิแ สดงสัด ส่ว นของแก๊ส ชนิด
ต่ำ ง ๆ ในลมหำยใจเข้ำ และออก
ลมหำยใจ ลมหำยใจ
แก๊ส
เข้ำ ( %) ออก(%)
1. ออกซิเ จน 21 16
2.
คำร์บ อนไดออ 0.04 4
กไซด์
3.
78 78
ไนโตรเจน
4. ไอนำ้ำ และ
0.06 2
แก๊ส อื่น ๆ

26. 26
แก๊ส ชนิด ต่ำ ง ๆ ทีเ ป็น ส่ว นประกอบของ
่
อำกำศที่เ ข้ำ และออกจำกปอด
ทีม ำ: (วิร ัช ชัย ทอดเสีย ง. 2553)
่
กรอบ
กิจ กรรมที่
1.5
คำำ ชีแ จง
้ ให้น ัก เรีย นวิเ ครำะห์ว ่ำ
1. จำกแผนภูม ิป ริม ำณของแก๊ส ขณะหำยใจ
เข้ำ - หำยใจออกแตกต่ำ งกัน
อย่ำ งไร
2. ปริม ำณแก๊ส คำร์บ อนไดออกไซด์ใ นลม
หำยใจออกมำกกว่ำ หรือ น้อ ยกว่ำ
ปริม ำณแก๊ส คำร์บ อนไดออกไซด์ใ นลม
หำยใจเข้ำ กี่เ ท่ำ

27. 27
แนวกำรตอบกิจ กรรมที่ 1.5
1. ขณะหำยใจเข้ำ ปริม ำณแก๊ส ออกซิเ จน
มำกกว่ำ เมื่อ หำยใจออกส่ว นปริม ำณ
แก๊ส คำร์บ อนไดออกไซด์ข ณะหำยใจออก
มำกกว่ำ ขณะหำยใจเข้ำ สำำ หรับ
แก๊ส ไนโตรเจนขณะหำยใจเข้ำ และหำยใจ
ออกมีป ริม ำณไม่เ ปลี่ย นแปลง
2. ปริม ำณแก๊ส คำร์บ อนไดออกไซด์ใ นลมหำยใจ
ออกมีม ำกกว่ำ ลมหำยใจเข้ำ 100 เท่ำ
เก่ง มำกครับ .....แล้ว

28. 28
เพื่อ นๆรู้ไ หมครับ ว่ำ กำรหมุน เวีย นแก๊ส ใน
ร่ำ งกำยเป็น อย่ำ งไร
กรอบที่ 5 กำรหมุน เวีย นแก๊ส
แก๊ส คำร์บ อนไดออกไซด์ท ี่เ กิด จำกกำรเผำ
ผลำญสำรอำหำรภำยในเซลล์ จะแพร่
เข้ำ สู่ห ลอดเลือ ดฝอยลำำ เลีย งไปยัง ปอดเข้ำ สู่ถ ุง ลม
ปอดจำกนั้น จะถูก ขับ ออกมำภำยนอก
พร้อ มกับ ลมหำยใจออก ส่ว นแก๊ส ออกซิเ จนในถุง
ลมปอดจะแพร่เ ข้ำ สู่ห ลอดเลือ ดฝอย
รวมตัว กับ ฮีโ มโกลบิน ในเซลล์เ ม็ด เลือ ดแดงเพื่อ
ลำำ เลีย งไปให้เ ซลล์ต ่ำ งๆทั่ว ร่ำ งกำยใช้ใ น
กระบวนกำรเผำผลำญสำรอำหำรต่อ ไป
ทีม ำ: (จิน ดำ ภัท รพงษ์ และ
่
อัจ ฉริย ำ ทองป้อ ง. 2552 : 71)

29. 29
ทีม ำ : (ภิญ โญ พำนิช
่
พัน ธ์ และคณะ. 2553)
เพื่อ นๆรู้ไ ด้อ ย่ำ งไรว่ำ แก๊ส ที่เ กิด จำกกำร
หำยใจเป็น แก๊ส คำร์บ อนไดออกไซด์
มำทำำ กิจ กรรมต่อ ไปนี้ด ีไ หมครับ
กรอบกิจ กรรมที่ 1.6 เรือ ง กำรทดสอบ
่
แก๊ส คำร์บ อนไดออกไซด์
อุป กรณ์ก ำรทดลอง
1. สำรละลำยแคลเซี่ย มไฮดรอกไซด์ (
นำ้ำ ปูน ใส )
2. หลอดกำแฟ
3. หลอดทดลองขนำดกลำง 1 หลอด
วิธ ีก ำรทดลอง
1. ริน สำรละลำยแคลเซี่ย มไฮดรอกไซด์ล ง
ในหลอดทดลองขนำดกลำง
5 ลบ.ซม. จำกนั้น จุ่ม หลอดกำแฟลง
ไปในสำรละลำย

30. 30
2. เป่ำ ลมหำยใจผ่ำ นหลอดกำแฟลงสู่
สำรละลำยในหลอดทดลอง
ดึง หลอดกำแฟออกแล้ว ปิด ให้แ น่น
สัง เกตกำรเปลี่ย นแปลง บัน ทึก ผล
ตำรำงบัน ทึก ผลกำรทดลอง
ลัก ษณะของสำรละลำยแคล
เซี่ย มไฮดรอกไซด์
กำรทดลอง
ก่อ นกำร หลัง กำร
ทดลอง ทดลอง
1. เป่ำ ลมหำยใจ
ผ่ำ นหลอดกำแฟ
ลงไปใน
สำรละลำย
แคลเซี่ย มไฮดร
อกไซด์ท ี่อ ยู่ใ น
หลอดทดลอง
ขนำดกลำง
หน้ำ ต่อ ไป
จำกกรอบกิจ กรรมที่ 1.6

31. 31
คำำ ชีแ จง
้ ให้น ัก เรีย นวิเ ครำะห์ว ่ำ
1. ลัก ษณะของสำรละลำยแคลเซี่ย มไฮดร
อกไซด์ก ่อ นและหลัง
กำรทดลองเหมือ นหรือ ต่ำ งกัน อย่ำ งไร
2. เรำใช้ส ำรใดในกำรทดสอบแก๊ส
คำร์บ อนไดออกไซด์
3. จำกกำรทำำ กิจ กรรมสรุป ผลได้ว ่ำ อย่ำ งไร
แนวกำรบัน ทึก ผล
กิจ กรรมที่ 1.6

32. 32
ตำรำงบัน ทึก ผลกำรทดลอง
ลัก ษณะของสำรละลำยแคล
เซี่ย มไฮดรอกไซด์
กำรทดลอง
ก่อ นกำร หลัง กำร
ทดลอง ทดลอง
เป่ำ ลมหำยใจ
ผ่ำ นหลอด
กำแฟลงไปใน
ใส ขุ่น
สำรละลำยที่
อยู่ใ นหลอด
ทดลอง
แนวกำรตอบ
กิจ กรรมที่ 1.6

33. 33
1. ต่ำ งกัน คือ ก่อ นกำรทดลองสำรละลำย
แคลเซี่ย มไฮดรอกไซด์ ใส
หลัง กำรทดลองสำรละลำยแคลเซี่ย มไฮดรอก
ไซด์ ขุ่น
2. ใช้ส ำรละลำยแคลเซี่ย มไฮดรอกไซด์ (นำ้ำ
ปูน ใส)
4. แก๊ส ที่เ กิด จำกกำรหำยใจของคนเรำเป็น แก๊ส
คำร์บ อนไดออกไซด์

34. 34
กรอบกิจ กรรมที่ 1.7
คำำ ชี้แ จง ให้น ัก เรีย นเขีย นแผนผัง ควำม
สัม พัน ธ์ร ะหว่ำ งอวัย วะที่เ กี่ย วข้อ งกำรกำร
หำยใจและหน้ำ ที่ก ำรทำำ งำน

35. 35
แนวกำรตอบ
กิจ กรรมที่ 1.7
ควำมสัม พัน ธ์ร ะหว่ำ งอวัย วะที่เ กี่ย วข้อ ง
กับ กำรหำยใจและหน้ำ ที่ก ำรทำำ งำน
จมูก หลอดล ปอด
ม
ให้อ ำกำศผ่ำ น, แลกเปลี่ย นแก๊ส
กรองฝุ่น ละออง ออกซิเ จนกับ
แก๊ส
คำร์บ อนไดออกไซด์
สร้ำ งนำ้ำ เมือ กกำำ จัด สิ่ง
แปลกปลอม

36. 36
กรอบ
กิจ กรรมที่
1.8
คำำ ชีแ จง
้ ให้น ัก เรีย นสืบ ค้น ข้อ มูล กำรป้อ งกัน
และดูแ ลรัก ษำอวัย วะของ
ระบบหำยใจแล้ว สรุป เขีย นเป็น
แผนผัง ควำมคิด
กำรป้อ งกัน และบำำ รุง รัก ษำ
อวัย วะในระบบหำยใจ

37. 37
แนวกำรตอบ
กิจ กรรมที่ 1.8
กำรป้อ งกัน และดูแ ลรัก ษำ
อวัย วะในระบบหำยใจ
อยู่ใ นที่อ ำกำศ
ทำำ จิต ใจให้เ บิก
บริส ุท ธิ์
บำน
งดกำรสูบ บุห รี่
ออกกำำ ลัง กำย
สมำ่ำ เสมอ
หลีก เลี่ย งกำรเข้ำ ไปอยู่ใ นที่
พัก ผ่อ นให้เ พีย ง
มีค วัน ไฟ , มีล ะอองเคมี
พอ
ไม่ค ลุก คลีก ับ ผู้ป ่ว ยที่เ ป็น โรค ไม่ส วมเสื้อ ผ้ำ ที่
เกี่ย วกับ ทำงเดิน หำยใจ รัด ตึง เกิน ไป

38. 38
แบบทดสอบหลัง เรีย น
เรื่อ ง ระบบหำยใจ
คำำ ชี้แ จง ให้น ัก เรีย นกำกบำท ( X ) ทับ ตัว อัก ษร ก ข ค
หรือ ง หน้ำ คำำ ตอบที่ถ ูก ที่ส ุด
1. อวัย วะในกลุ่ม ใด 4. ข้อ ใดกล่ำ วถูก ต้อ ง
เกี่ย วข้อ งกับ กำรหำยใจ ก. ถุง ลมปอดทำำ หน้ำ ที่
ทั้ง หมด แลกเปลี่ย นแก๊ส
ก. ปำก ปอด หัว ใจ ข. แขนงหลอดลมทำำ
ข. จมูก กล่อ งเสีย ง หน้ำ ที่แ ลกเปลี่ย น
คอหอย แก๊ส
ค. ปอด หลอดลม ถุง ค. หลอดลมฝอยหลั่ง
ลมปอด สำรเมือ กเพื่อ ทำำ
ง. หลอดอำหำร หน้ำ ที่จ ับ ฝุ่น
หลอดลม ถุง ลมปอด ละออง
2. กำรแลกเปลี่ย นแก๊ส ง. ที่ค อหอยมีฝ ำปิด
คำร์บ อนไดออกไซด์ เพื่อ ป้อ งกัน อำหำรตก
กับ แก๊ส ออกซิเ จนเกิด ลงไปในกล่อ งเสีย ง
ขึน ที่อ วัย วะใด
้ 5. ขณะหำยใจเข้ำ และ
ก. จมูก ออกนั้น อำกำศจะ
ข. ขั้ว ปอด เคลื่อ นเข้ำ และออก
ค. หลอดลม จำกปอดโดยอำศัย
ง. ถุง ลมปอด กำรทำำ งำนของอวัย วะ
3 สิ่ง ใด ไม่ไ ด้ เกิด ขึ้น คู่ใ ด
จำกกระบวนกำรหำยใจ ก. กะบัง ลมกับ ถุง ลม
ก. นำ้ำ ข. หัว ใจกับ หลอด
ข. พลัง งำน เลือ ด
ค. แก๊ส ออกซิเ จน ค. กระดูก ซี่โ ครงกับ
ง. แก๊ส ปอด
คำร์บ อนไดออกไซด์ ง. กระดูก ซี่โ ครงกับ
กะบัง ลม

39. 39
6. ขณะหำยใจเข้ำ กระบัง
ลมและกระดูก
ซีโ ครงมีก ำร
่
เคลื่อ นไหวอย่ำ งไร
ก. กระบัง ลม กระดูก
ซี่โ ครงเคลื่อ นตัว ขึ้น
ข. กระบัง ลม กระดูก
ซี่โ ครงเคลื่อ นตัว
ตำ่ำ ลง
ค. กระบัง ลมหดตัว ตำ่ำ
ลง กระดูก ซี่โ ครง
ยกตัว สูง ขึ้น
ง. กระบัง ลมขยำยตัว
สูง ขึ้น กระดูก
ซี่โ ครงเคลื่อ นตัว
ตำ่ำ ลง
7. ตัว กำำ หนดอัต รำกำร 10. ข้อ ใดเรีย งลำำ ดับ ทำง
หำยใจเข้ำ – ออก ของ เดิน หำยใจได้ถ ูก ต้อ ง
คนคือ ข้อ ใด ก. จมูก
ก. ปริม ำณเซลล์เ ม็ด หลอดลม ขั้ว ปอด
เลือ ดแดง ถุง ลมปอด
ข. ควำมเข้ม ข้น ของ ข. จมูก
เฮโมโกลบิน ในเลือ ด หลอดลม ถุง ลมปอด
ค. ควำมเข้ม ข้น ของ ขัว ปอด
้
แก๊ส ออกซิเ จน ค. จมูก ขั้ว
ในเลือ ด ปอด หลอดลม
ง. ควำมเข้ม ข้น ของ ถุง ลมปอด
แก๊ส ง. จมูก ถุง ลม
ปอด หลอดลม
คำร์บ อนไดออกไซด์ใ น ขั้ว ปอด

40. 40
เลือ ด
8. ใครป้อ งกัน และดูแ ล
รัก ษำอวัย วะของ
ระบบหำยใจได้ถ ูก
ต้อ ง
ก. ปิย ะ ออกกำำ ลัง กำย
สมำ่ำ เสมอ
ข. มีน ำ ชอบอยูใ นที่ม ี
่
ผู้ค นแออัด
ค. มะลิ คลุก คลีก ับ ผู้
ป่ว ยโดยไม่ส วม
หน้ำ กำกอนำมัย
ง. มำลีก ับ มีน ำ ชอบวิ่ง
เล่น ในโรงงำน
โม่ห ิน ที่พ ่อ ทำำ งำน
9. กำรหำยใจหมำยถึง
อะไร
ก. กำรเผำผลำญ
อำหำรเพื่อ ให้ไ ด้พ ลัง งำน
ออกมำใช้
ข. กระบวนกำรที่แ ก๊ส
ออกซิเ จนเข้ำ ทำำ
ปฏิก ริย ำกับ สำร
อำหำรจนได้พ ลัง งำน
ค. กระบวนกำรที่แ ก๊ส
คำร์บ อนไดออกไซด์ท ำำ
ปฏิก ิร ิย ำกับ
สำรอำหำรจนได้
พลัง งำน
ง. ข้อ ก และ ข
ถูก

41. 41
เฉลยแบบทดสอบหลัง เรีย น
ข้อ คำำ ตอบ
ที่
1 ค ปอด หลอดลม ถุง ลมปอด
2 ง ถุง ลมปอด
3 ค. แก๊ส ออกซิเ จน
4 ก ถุง ลมปอดทำำ หน้ำ ที่แ ลกเปลี่ย น
แก๊ส
5 ง กระดูก ซี่โ ครงกับ กะบัง ลม
6 ค กะบัง ลมหดตัว ตำ่ำ ลง กระดูก
ซี่โ ครงยกตัว สูง ขึ้น
7 ง ควำมเข้ม ข้น ของแก๊ส
คำร์บ อนไดออกไซด์ใ นเลือ ด
8 ก ปิย ะออกกำำ ลัง กำยสมำ่ำ เสมอ
9 ง ข้อ ก และ ข ถูก
10 ก จมูก หลอดลม ขัว ปอด ถุง ลม
้
ปอด

42. 42
บรรณำนุก รม
กนก จันทร์ขจร และคนอื่นๆ. (2539). คู่ส ร้ำ งแบบเรีย น
วิท ยำศำสตร์ ( ฉบับ พัฒ นำ )
ว 203. พิมพ์ครั้งที่ 6. นนทบุรี : อักษรเจริญ
ทัศน์.
กฤษณ์ มงคลปัญญำ และอมรำ ทองปำน. (2540).
ชีว วิท ยำ. พิมพ์ครั้งที่ 3.
กรุงเทพฯ : มหำวิทยำลัยเกษตรศำสตร์.
คณะกรรมกำรโครงกำรตำำรำวิทยำศำสตร์และ
คณิตศำสตร์มูลนิธิ สอวน. ( 2547).
ชีว วิท ยำ สัต ววิท ยำ 1. กรุงเทพฯ :
ด่ำนสุทธำกำรพิมพ์
คณะกรรมกำรโครงกำรสำรำนุกรมสำำหรับเยำวชน โดย
พระรำชประสงค์ใน
พระบำทสมเด็จพระเจ้ำอยู่หัว.(2533).
สำรำนุก รมไทยสำำ หรับ เยำวชน
เล่ม ที่ 8. กรุงเทพฯ: อัมรินทร์ พริ้นติ้ง
กรุ๊พ,.
จินดำ ภัทรพงษ์ และอัจฉริยำ ทองป้อง. (2552).
วิท ยำศำสตร์ มัธ ยมศึก ษำตอนต้น .
พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ : สำมเจริญ
พำนิชย์.
บัญชำ แสนทวี. (2547). หนัง สือ สำระกำรเรีย นรู้พ ื้น
ฐำน วิท ยำศำสตร์
ชัน มัธ ยมศึก ษำปีท ี่ 2 เล่ม 3 .
้
กรุงเทพฯ : วัฒนำพำนิช
ภิญโญ พำนิชพันธ์ และคนอื่นๆ.(2553) กลไกกำร
แลกเปลี่ย นแก๊ส [Online].

43. 43
เข้ำถึงได้จำก :
http://www.il.mahidol.ac.th/e-
media/respiration/L1T1_new.html
[2553, ตุลำคม 15 ]
วิรัชชัย ทอดเสียง. (2553). ระบบหำยใจ. [Online].
เข้ำถึงได้จำก :
http://www.bwc.ac.th/e-
learning/virachai02/haijai.htm [2553, ตุลำคม 15]
ศึกษำธิกำร, กระทรวง สถำบันส่งเสริมวิทยำศำสตร์และ
เทคโนโลยี. (2549).
หนัง สือ เรีย นสำระกำรเรีย นรู้พ ื้น ฐำน
วิท ยำศำสตร์ ชัน ประถมศึก ษำปีท ี่ 6.
้
พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ : องค์กำรค้ำของคุรุ
สภำ.