Ερευνητική Εργασία Ομάδας Pink Panthers , Καρβουνικό Αποτύπωμα , β τετράμηνο ΓΕΛ ΤΥΧΕΟΥ

1. 1
Γενικό Λύκειο Τυχερού
Έκθεση Ερευνητικής Εργασίας
‘‘Καρβουνικό Αποτύπωμα’’
Συμμετέχω-Υπολογίζω-Συγκρίνω-Επικοινωνώ
Επιμέλεια Εργασίας: Γώγος Παντελής(pink panthers)
Δουκαλέτση Αθηνά(pink panthers)
Τόλγος Γιάννης(pink panthers)
Τσατόφ Ηλίας(pink panthers)
Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Τρυφωνίδου Στυλιανή
Σχολικό Έτος 2013-2014

2. 2
Περίληψη και λεξείς κλειδιά
Ο λόγος που πραγματοποιήθηκε η συγγραφή αυτής της εργασίας είναι για να ενημερωθεί
και να ευαισθητοποιηθεί ο καθένας μας στο θέμα του περιβάλλοντος διότι υπάρχουν πολλά
σοβαρά προβλήματα παντού.Στην εργασία αυτή θα δούμε πως μπορούμε να υπολογίσουμε
το ανθρακικό μας αποτύπωμα,με ποιους τροπους μπορουμε να το μειώσουμε ,πως
μπορουμε να γίνουμε ενεργοί πολίτες κοκ ουτος ώστε να μπορέσουμε και να σώσουμε το
περιβάλλον.
Λέξεις κλειδιά
Ανθρακικό Αποτύπωμα, Ενεργός Πολίτης, Αειφορία, Περιβάλλον,
ISCFC, κλιματική αλλαγή ,φαινόμενο του θερμοκηπίου, ΑΕΠ.

3. 3
Πίνακας περιεχομένων
Περίληψη και λέξεις κλειδιά…………………………………………………........σελ.2
Πρόλογος………………………………………………………...………………..σελ.5
Εισαγωγή ………………………………………………………..………………..σελ.7
Ενότητα 1η
: Μεθοδολογία……………………………………………...………….σελ.9
1.1. Χωρισμός τάξης σε ομάδες…………………………………………….σελ.9
1.2. Υπολογισμός καρβουνικού αποτυπώματος…………………………...…σελ.9
1.2.1. Το πρόγραμμα ISCFC………………………………………σελ.9
1.2.2. Ο μετρητής καρβουνικού αποτυπώματος…………..……….σελ.10
1.3. Καταγραφή τρόπων μείωσης ανθρακικού αποτυπώματος ........................σελ.12
1.4. Ενεργός πολίτης…………………………………......………...….…σελ.13
1.5. Αξιολόγηση ………………………………………………………....σελ.13
1.6. Χωρισμός ομάδων 2ο
τετράμηνο ……………………………………..σελ.13
1.7. Τρόποι μείωσης καρβουνικού αποτυπώματος…………………..…………σελ.13
1.8. ΑΕΠ-Καρβουνικό αποτύπωμα……………………………………..σελ.14
Ενότητα 2η
: Κυρίως μέρος…………………………..……………….…………..σελ.15
2.1.Υπολογισμός καρβουνικού αποτυπώματος ……………….…….……….σελ.15
2.2. Σύγκριση και ανάλυση αποτελεσμάτων.....……………………...……….σελ.16
2.3. Επικοινωνία με άλλους μαθητές στο Einztein…...……………...……...σελ.17
2.4. Ολοκλήρωση του ISCFC……………………………………..………..σελ.18
2.5. Τρόποι μείωσης του ανθρακικού αποτυπώματος………………………..σελ.18
2.6. Το θεωρητικό υπόβαθρο………………………………………….……σελ.19
2.7. Ο Ενεργός πολίτης………………………………………..…………...σελ.20
2.8. Τρόποι μείωσης καρβουνικού αποτυπώματος…………………………..σελ.22
2.9. Σύγκριση ΑΕΠ-Καρβουνικό αποτύπωμα……………………………….σελ23
Συμπεράσματα……………………………………………………..……………..σελ.25
Επίλογος………………………………………………………..……………......σελ.26

4. 4
Βιβλιογραφία……………………………………..……………………………....σελ.26
Παράρτημα………………………………………………………………..……..σελ.28

5. 5
Πρόλογος
Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε με την επίβλεψη της καθηγήτριας Τρυφωνίδου Στέλλας,
ΠΕ19, στα πλαίσια του μαθήματος «Ερευνητική Εργασία». Εντάσσεται στο αναλυτικό
πρόγραμμα της Α΄Λυκείου του Σχολικού Έτους 2013-14, και υλοποιήθηκε κατά το πρώτο
τετράμηνου του σχολικού έτους. Έχει τίτλο : «Καρβουνικό Αποτύπωμα: Συμμετέχω-
Υπολογίζω-Συγκρίνω-Επικοινωνώ»
Το θέμα της εμπίπτει στους κύκλους α) «Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες», β)
«Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες και Τεχνολογία», γ) «Περιβάλλον και Αειφόρος
Ανάπτυξη». Επίσης η εργασία συσχετίζεται με τα μαθήματα των Φυσικών Επιστημών, της
Διαχείρισης Φυσικών Πόρων, της Οικονομίας και της Πληροφορικής.
Συντελεστές της είναι οι μαθητές: Γώγος Παντελής, Αθηνά Δουκαλέτση, Τόλγος Γιάννης
και ο Ηλίας Τσατόβ. Τα κριτήρια επιλογής του θέματος είναι αρκετά, μεταξύ των οποίων :
τα ενδιαφέροντα μαθητών, οι διαθέσιμοι πόροι σε ανθρώπινο δυναμικό, η επικαιρότητα και
το αναλυτικό πρόγραμμα.
Το θέμα της κλιματικής αλλαγής είναι ένα θέμα που απασχολεί την παγκόσμια κοινότητα
γιατί έχει άμεση σχέση με την ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Επιδείνωση του κλίματος
συνεπάγεται , επιδείνωση της ζωής μας .
Πολλοί θεωρούν ότι είναι ένα πυροτέχνημα. Ότι δεν υφίσταται κάτι τέτοιο . Έτσι υπάρχουν
κυβερνήσεις που αδιαφορούν τελείως και κυβερνήσεις που κάνουν τα πάντα .
Εμείς προσεγγίζοντας απλώς το θέμα διαπιστώσαμε ότι όχι απλώς υφίσταται αλλά
εξελίσσεται σε μείζων παγκόσμιο πρόβλημα. Στην εργασία αυτή θα σας δείξουμε την
συμμετοχή που έχει ο κάθε άνθρωπος σαν ανεξάρτητη ομάδα με το προσωπικό του
καρβουνικό αποτύπωμα στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.
Μέσω της εργασίας αυτής θα υπάρξει ευαισθητοποίηση μιας και θα έχει αποκτήσει
επίγνωση του προσωπικού του αποτυπώματος.
Η κλιματική αλλαγή και το φαινόμενο του θερμοκήπιου προκαλούν μια σειρά από
αρνητικές επιπτώσεις.Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και του φαινομένου του
θερμοκηπίου τόσο στη φύση όσο και στον άνθρωπο έχουν αρχίσει να είναι εμφανείς.
Μερικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως ξηρασίες,
πλημμύρες, καταιγίδες γίνονται όλο και πιο έντονα, την ίδια στιγμή που η θερμοκρασία
ανεβαίνει προκαλώντας λιώσιμο των πάγων, κύματα καύσωνα και πυρκαγιές τεράστιας
έκτασης. Επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου αλλαγή του κλίματος της γης,
μετακίνηση των ζωνών βροχοπτώσεως, από τον ισημερινό προς τον βορρά και
ερημοποίηση του κάτω τμήματος της εύκρατης ζώνης. Αυτό σημαίνει ότι θα
πραγματοποιηθούν αλλαγές στους διάφορους τύπους βλάστησης τόσο στις γεωργικές όσο
και στις δασικές εκτάσεις.

6. 6
Ποιός ευθύνεται τώρα γι’ αυτά τα φαινόμενα;
Άλλοι πιστεύουν ότι η φύση τα προκαλεί από μόνη της και άλλοι πιστεύουν ότι τα προκαλεί
ο άνθρωπος. Με την αλόγιστη συμπεριφορά του όπως πυρηνικές δοκιμές, υπερβολική
έκλυση διοξειδίου του άνθρακα ,πυρκαγιές ,καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας κλπ. .
Όπως καταλαβαίνουμε από τα παραπάνω οι καθημερινές μας συνήθειες και πρακτικές
επηρεάζουν αρνητικά το κλίμα. Όλοι μας λοιπόν έχουμε ευθύνη. Ο καθένας μας ξεχωριστά
με τον τρόπο ζωής επηρεάζει το κλίμα γιατί όλοι μας έχουμε το δικό μας το προσωπικό
μας καρβουνικό αποτύπωμα .
Το καρβουνικό αποτύπωμα μπορούμε να υπολογίσουμε με την μέθοδο του ISCFC .Το
καρβουνικό αποτύπωμα του καθενός δεν είναι το ίδιο με του αλλού . Οι τιμές του
κυμαίνονται σε διαφορετικά όρια ανάλογα το οικονομικό επίπεδο της χωράς ,της ηπείρου,
του οικονομικού πεδίου και του είδους της ενέργειας που χρησιμοποιεί κανείς στο σπίτι του,
στο αυτοκίνητο και γενικά σε όλο το φάσμα των καθημερινών του πράξεων. Ακόμη και
μεταξύ των συμμαθητών μας υπάρχει διαφορά του καρβουνικού αποτυπώματος
Για να μειώσουμε το καρβουνικό το μας αποτύπωμα χρειάζεται μια σειρά ενεργειών σε
καθημερινή και συνεχή βάση την οποία θα σας αναλύσουμε αργότερα λεπτομερώς .
Ο πολίτης λοιπόν που νοιάζεται για το μέλλον των παιδιών του, το μέλλον του κόσμου
θεώρει καθήκον να συμβάλει στην σωτήρια της γης. Γιατί όπως είπε και ένας ινδιάνος
αρχηγός πριν 2 αιώνες περίπου «Αυτό το κόσμο δεν τον κληρονομήσαμε από τους γονείς
μας αλλά τον δανειστήκαμε από τα παιδιά μας».
Τέλος στο 2ο
τετράμηνο ασχοληθήκαμε με ένα report στα ελληνικά αλλά και στα αγγλικά
με θέμα πως το κλίμα και πως η τσέπη μας επηρεάζει το καρβουνικό μας αποτύπωμα και με
βάση αυτά να βρούμε τρόπους μείωσης του καρβουνικού αποτυπώματος. Επίσης
ασχοληθήκαμε με το ΑΕΠ και το καρβουνικό αποτύπωμα 20 χωρών έτσι ώστε να
αποδείξουμε την οικολογική συνείδηση της καθεμίας χώρας.

7. 7
Εισαγωγή
Η βασική αρχή της εργασίας είναι ο υπολογισμός του καρβουνικού αποτυπώματος του
κάθε μαθητή. Τα αποτελέσματα του υπολογισμού αναλύθηκαν έτσι ώστε να επισημανθούν οι
παράγοντες που διαμορφώνουν το εύρος του θέματος και στην συνέχεια συγκρίθηκαν με τα
λεγόμενα της χώρας μας τα οποία ήταν σχετικα χαμηλά. Επίσης με αφορμή τον
υπολογισμό μας συμμετείχαμε σε ένα παγκόσμιο foroum στο οποίο πήραν μέρος μαθητές
από 50 χώρες που διεξήγαγαν την ίδια έρευνα στα σχολεία τους. Στη συνέχεια
προσπαθήσαμε να ερευνήσουμε τα φυσικα΄φαινόμενα που σχετίζονται με το καρβουνικό
αποτύπωμα όπως το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η υπερθέρμανση του πλανήτη και η
κλιματική αλλαγή. Προσπαθήσαμε να δούμε πως εμπλέκεται η αειφορία και ενεργός
πολίτης. Στο τέλος αναζητήσημε τους τρόπου μείωσης του καρβουνικού αποτυπώματος.
Ας κάνουμε μια εισαγώγη στους επιστημονικούς όρους της εργασίας μας.
Τι είναι καρβουνικό αποτύπωμα λοιπόν;Το καρβουνικό αποτύπωμα είναι το σύνολο των
εκπεμπόμενων αερίων του θερμοκηπίου οι οποίες προκαλούνται άμεσα ή έμμεσα , από ένα
άτομο, οργανισμό, δραστηριότητα ή προίόν. Μετριέται σε τόνους / χρόνο .
Ας συνεχίσουμε με το τι είναι η κλιματική αλλαγή. Η κλιματική αλλαγή είναι η μεταβολή
του παγκόσμιου κλίματοςκαιειδικότερα σε μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκώνπου
εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα. Τέτοιου τύπου μεταβολές περιλαμβάνουν
στατιστικά σημαντικές διακυμάνσεις ως προς τη μέση κατάσταση του κλίματος ή τη
μεταβλητότητά του, που εκτείνονται σε βάθος χρόνου δεκαετιών ή περισσότερων ακόμα
ετών. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε φυσικές διαδικασίες, καθώς και σε ανθρώπινες
δραστηριότητες με επιπτώσεις στο κλίμα, όπως η τροποποίηση της σύνθεσης της
ατμόσφαιρας.
Ένας άλλος όρος που θα μας αποσχολήσει είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη. Ο όρος
παγκόσμια θέρμαvση δηλώνει μία ειδική περίπτωση κλιματικής μεταβολής και αναφέρεται
στην αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας της γης και των ωκεανών. Ο όρος
είναι εν γένει ουδέτερος ως προς τα αίτια πρόκλησης της θέρμανσης του πλανήτη, ωστόσο
έχει επικρατήσει να υποννοεί την ανθρώπινη παρέμβαση. Αποδίδεται συχνά με διαφορετικό
τρόπο, ως πλανητική (υπερ)θέρμανση ή παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας, ενώ άλλες
φορές ταυτίζεται με το φαινόμενο του θερμοκηπίου που αποτελεί έναν μηχανισμό
παγκόσμιας θέρμανσης.
Δεν νομίζω να χρειάζεται να αναλύσουμε τι σημαίνει ακραία καιρικα φαινόμενα.Γι’αυτό ας
ανλύσουμε τι είναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Φαινόμενο του θερμοκηπίου χαρακτηρίζεται το φαινόμενο θέρμανσης που παρατηρείται
στα θερμοκήπια. Κατά το φαινόμενο αυτό η γυάλινη υπερκατασκευή ή θόλος είναι διάφανη
για τη φωτεινή ακτινοβολία, η οποία εισέρχεται στο στεγασμένο χώρο, απορροφάται εν
μέρει, διαχέεται και επανεκπέμπεται. Η κατασκευή όμως είναι αδιαφανής για τη

8. 8
δευτερογενή αυτή ακτινοβολία, η οποία "παγιδεύεται" στο χώρο και τελικά μετατρέπεται σε
θερμότητα. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στη φύση κατά την οποία η ατμόσφαιρα
ενός πλανήτη συμβάλλει στη θέρμανσή του.
Συνεχίζουμε με την αειφορία. Αειφορία είναι ένα πρότυπο παραγωγής το οποίο στοχεύει
στο καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα τόσο για τον Άνθρωπο όσο και για το φυσικό
περιβάλλον, τόσο στο παρόν όσο και στο αόριστο μέλλον. Βασικό της στοιχείο είναι η
ισορροπία μεταξύ παραγωγής αγαθών και πρώτης ύλης (που δαπανήθηκε για να επιτευχθεί η
παραγωγή). Στόχος των βιώσιμων διαδικασιών είναι να επιτύχουν περισσότερη παραγωγή
με μικρότερη δαπάνη πρώτης ύλης, γι' αυτό η βιωσιμότητα αναφέρεται μαζί με την
ανακύκλωση, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τον βιοκλιματικό σχεδιασμό.
Τι είναι ο ενεργός πολίτης; Ο ενεργός πολίτης είναι ο υπεύθυνος πολίτης, που είναι
ενημερωμένος, ξέρει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του, εκφράζει την άποψή του και
συμμετέχει ενεργά στην κοινωνία.
Και τέλος ας δούμε τι είναι περιβαλλοντικες επιπτώσεις.Είναι όλες αυτές οι δραματικές
επιπτώσεις που προκαλούν, τα ακραία καιρικα φαινόμενα,οι κλιματικές αλλαγές και το
φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Το θέμα της κλιματικής αλλαγής βρίσκεται στην κορυφή της παγκόσμιας ατζέντας και
απασχολεί τον ενεργό πολίτη. Θα περιοριστούμε όμως να αναφέρουμε ότι μαθητές από όλο
τον κόσμο συμμετέχουν κάθε χρόνο στο πρόγραμμα ΙSCFC.
Το πρόγραμμα ISCFC (International Student Carbon Footprint Challenge) είναι ένα
εκπαιδευτικό project που απευθύνεται σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εμάς
δηλαδή , από όλο τον κόσμο, και υλοποιούν από κοινού οι ερευνητικές ομάδες των :
Hopkins Marine Station of Stanford University, in Pacific Grove, CA USA.
The Sven Lovén Centre for Marine Sciences – Kristineberg of the University of
Gothenburg, Sweden.
Σκοπός του προγράμματος είναι η ευαισθητοποίηση των μαθητών σε φλέγοντα
περιβαλλοντικά ζητήματα της εποχής μας, όπως η κλιματική αλλαγή, αλλά και η
ενεργοποίηση τους , δια μέσου του υπολογισμού του ανθρακικού τους αποτυπώματος. Σε
αυτό το πρόγραμμα συμμετείχαμε την περίοδο Σεπ-Οκτ 2013 με μαθητές από άλλες 49
χώρες.
Στο δεύτερο τετράμηνο θα ασχοληθούμε και θα διευρύνουμε τη σχέση μεταξύ
καρβουνικού αποτυπώματος και Εθνικού Ακαθάριστου Προϊόντος σε επίπεδο χώρας και το
πώς η κρίση επηρεάζει το περιβάλλον.
Στο δεύτερο τετράμηνο ασχοληθήκαμε και διευρύναμε τη σχέση μεταξύ καρβουνικού
αποτυπώματος και Εθνικού Ακαθάριστου Προϊόντος σε επίπεδο χώρας και το πώς η κρίση
επηρεάζει το περιβάλλον και τρόπους μείωσης του καρβουνικού αποτυπώματος. Το
ακαθάριστο εγχώριο προϊόν είναι το σύνολο όλων των προϊόντων και αγαθών που παράγει
μια οικονομία, εκφρασμένο σε χρηματικές μονάδες. Με άλλα λόγια είναι η συνολική αξία
όλων των τελικών αγαθών (υλικών και άυλων) που παρήχθησαν εντός μιας χώρας σε
διάστημα ενός έτους, ακόμα και αν μέρος αυτού παρήχθη από παραγωγικές μονάδες που

9. 9
ανήκουν σε κατοίκους του εξωτερικού. Διαπιστώσαμε ότι παρόλο που κάποιες χώρες δεν
είναι και τόσο οικονομικά αναπτυγμένες έχουν αυξημένο καρβουνικό αποτύπωμα ή ακόμα
και το αντίθετο οικονομικά αναπτυγμένες χώρες προσπαθούν να περιορίσουν το καρβουνικό
τους αποτύπωμα μέσω κάποιων οικολογικών κινημάτων.
Ενότητα 1η: Μεθοδολογία
1.1 Χωρισμός της τάξης σε ομάδες
Η εργασία εκπονήθηκε από ένα τμήμα ενδιαφέροντος της Α΄τάξης, που αποτελείται από 19
μαθητές. Το τμήμα χωρίστηκε σε 5 ομάδες. Για την δημιουργία των ομάδων ακολουθήθηκε
η εξής μέθοδος: Κάθε μαθητής/τρια κατέγραψε τα ονόματα 4 συμμαθητών του με τους
οποίους επιθυμούσε να συνεργαστεί και αργότερα η επιβλέπουσα καθηγήτρια μας κατέταξε
στις ομάδες λαμβάνοντας υπόψη τις επιθυμίες αλλά και την ομοιομορφία των ομάδων.
Έτσι, κάθε ομάδα επανδρώθηκε με μαθητές όλων των επιπέδων, και ο κάθε ένας βρέθηκε
μαζί με έναν τουλάχιστον από αυτούς που επιθυμούσε.
1.2 Υπολογισμός καρβουνικού αποτυπώματος
1.2.1 Το πρόγραμμα ISCFC
Για να υπολογίσουμε το καρβουνικό μας αποτύπωμα λάβαμε μέρος στο πρόγραμμα
ISCFC, την περίοδο Σεπτέμβρίου-Οκτωβρίου 2013. Το πρόγραμμα ISCFC
(International Student Carbon Footprint Challenge) είναι ένα εκπαιδευτικό project που
απευθύνεται σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ,σε όλη την γη, και υλοποιούν από
κοινού οι ερευνητικές ομάδες των :
 Hopkins Marine Station of Stanford University, in Pacific Grove, CA USA.
 The Sven Lovén Centre for Marine Sciences - Kristineberg of the University of
Gothenburg, Sweden.
Σκοπός του προγράμματος είναι η ευαισθητοποίηση των μαθητών σε φλέγοντα
περιβαλλοντικά ζητήματα της εποχής μας, όπως η κλιματική αλλαγή και το καρβουνικό
αποτύπωμα.

10. 10
Το πρόγραμμα αυτό υλοποιήθηκε σε 4 στάδια:
Στο πρώτο στάδιο (συμμετέχω)
Για να συμμετάσχουμε στο πρόγραμμα του ISCFC θα πρέπει πρώτα να έχουμε εξοικιωθεί
με το περιβάλλον και αμέσως μετά να εγγραφτούμε δίνοντας το μικρο μας όνομα και την
χώρα προελευσής μας.
Στο δεύτερο στάδιο (υπολογίζω)
Όλοι οι μαθητές υπολόγισαν το καρβουνικό τους αποτύπωμα, τα αποτελέσματα στάλθηκαν
από τους διαχειριστές του προγράμαμτος μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και έτσι
δημιουργήσαμε το αρχείο της τάξης μας.
Στο τρίτο στάδιο(συγκρίνω)
Επαναποστείλαμε το συγκεντρωτικό αρχείο της τάξης μας και οι υπεύθυνοι του ISCFC
ενημέρωσαν τον παγκόσμιο χάρτη.
Στο τέταρτο στάδιο(συνδέομαι)
Το Einztein είναι ένα δίκτυο κοινωνικής μάθησης, για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση και
για μαθητές δια βίου μάθησης.
1.2.2 Ο μετρητής καρβουνικού αποτυπώματος του ISCFC
Ο μετρητής καρβουνικού αποτυπώματος ανήκει στο διεθνές πρόγραμμα του ΙSCFC , είναι
online μπορούμε να το βρούμε στη διεύθυνση

11. 11
http://footprint.stanford.edu/footprint.html σε αγγλική έκδοση. Αποτελείται από 50
ερωτήσεις οι όποιες είναι κατηγοριοποιημένες σε 4 τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας
και είναι προσανατολισμένος στη ζωή ενός μαθητή. Αυτοί είναι:
o Μεταφορές
o Σπίτι
o Διατροφή
o Προσωπικές Αγορές
Εικόνα 1:Ερώτηση από τον τομέα μεταφορά.
Εικόνα 2:Ερώτηση από τον τομέα της διατροφής.
Παραθέτουμε σε ελεύθερη μετάφραση μία από τις 50 ερωτήσεις του μετρητή, ενώ
περισσότερες μπορείτε να δείτε στο Παράρτημα

12. 12
.
Τα βήματα που υλοποιήσαμε για να υπολογίσουμε το ανθρακικό μας αποτύπωμα είναι τα
εξής:
1) Συμπληρώσαμε το προπαρασκευαστικό φύλο εργασίας που μας δόθηκε από την
καθηγήτρια (βλ.Παράρτημα), ώστε να συλλέξουμε όλα τα απαραίτητα στοιχεία για
τη σωστή συνπλήρωση.
2) Εξοικειωθήκαμε με το περιβάλλον εργασίας του μετρητή.
3) Εγγραφτήκαμε με το μικρό μας όνομα ,δηλώσαμε όλοι την χώρα προέλευσης μας
και μέσω των μεταφρασμένων στα Ελληνικά ερωτήσεων/επιλογών που
αναρτήθηκαν στο σχολικό ιστότοπο μας (lyk-tycher.evr.sch.gr) καταφέραμε και
συμπληρώσαμε όλοι τις 50 ερωτήσεις.
4) Τα αποτελέσματα στάλθηκαν από τους διαχειριστές του προγράμαμτος μέσω
ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και έτσι δημιουργήσαμε το αρχείο της τάξης μας.
5) Επαναποστείλαμε το συγκεντρωτικό αρχείο της τάξης μας και οι υπεύθυνοι του
ISCFC ενημέρωσαν τον παγκόσμιο χάρτη.
1.3 Καταγραφή και τεκμηρίωση τρόπων μείωσης ανθρακικού
αποτυπώματος
Σκοπός της έρευνας αυτής ήταν να βρούμε εναλλακτικούς τρόπους ούτος ώστε να
μειώσουμε το καρβουνικό μας αποτύπωμα.Τα βήματα που ακολουθήσαμε και υλοποιήσαμε
για την καταγραφή και τεκμηρίωση είναι απλά και είναι τα ακόλουθα.Αρχικά δουλέψαμε
πάνω στο Online ερωτηματολόγιο του Stanford , που δεν είναι μόνο ερωτηματολόγιο αλλά
και μετρητής. Ξεκινήσαμε από την Ενότητα ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ, για κάθε ερώτηση, έπρεπε να
ήμασταν ήδη υποψιασμένοι ποια επιλογή ήταν η πιο περιβαλλοντικά φιλική (λιγότερα κιλά
CO2) , την επιλέγαμε, σημειώναμε τα κιλά, χρησιμοποιώντας το κουμπί που έδειχνε η
εικόνα, και μετά κάναμε μία άλλη επιλογή, που θα μπορούσε κάποιος να υιοθετήσει και
σημειώναμε πάλι τα κιλά. Συνεχίζαμε έτσι με τις υπόλοιπες 3 ενότητες. Δεν ξεχάσαμε να
καταγράψουμε ρεαλιστικές προτάσεις , που ταιριάζουν στη ζωές. Πχ: Δεν έχει νόημα να
προτείναμε να μην ανεβαίνουμε σε αεροπλάνο , ή να αλλάξουμε κατοικία. Καταγράψαμε τις
ΕΝΟΤΗΤΑ "ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ" - ΕΡΩΤΗΣΗ 1
Όταν βγαίνω έξω με τους φίλους μου, διανύω μία απόσταση περίπου
……….χλμ την εβδομάδα και…
a) συνήθως πάω με το ποδήλατο ή με τα πόδια
b) συνήθως χρησιμοποιώ Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (τρένα,
λεωφορεία)
c) συνήθως μετακινούμαι με το αυτοκίνητο που έχει μέση
κατανάλωση καυσίμου ………... Λίτρα/100 χλμ

13. 13
προτάσεις μας έτσι ούτος ώστε να φαίνεται σαν να πρόκειται να τις δώσουμε σε κάποιον
φίλο ή συγγενή σας που ζει στο περιβάλλον μας.
1.4 Ενεργός πολίτης
Η περιβαλλοντική συνείδηση και οι επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας , μας οδήγησαν
στον ενεργό πολίτη κι έτσι αναζητήσαμε τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν το προφίλ του
ενεργού πολίτη.
Ακολουθώντας τα βήματα εργασίας του φύλλου που μας δόθηκε(βλ.παράρτημα), αρχικά
κάναμε την κατανομή των ρόλων στην ομάδα. Το επόμενο μας βήμα ήταν να επιλέξουμε
ένα όνομα για την ομάδα μας και έπειτα σχεδιάσαμε ένα δέντρο (βλ. Κυρίως μέρος) στις
ρίζες του οποίου καταγράφησαν οι παράγοντες εκείνοι που βοηθούν στη διαμορφώση των
αξιών ούτως ώστε να γίνει κάποιος ενεργός πολίτης, στο κορμό οι ενέργειες , στάσεις και
συμπεριφορές του ενεργού πολίτη και τέλος, στα κλαδιά, τις αξίες που πρέπει να έχει αυτός
ο άνθρωπος για να λέγεται ενεργός πολίτης.(βλ.Παράρτημα)
Σε δεύτερη φάση, ξαναδουλέψαμε στο ίδιο θέμα , ψηφιακά. Κάθε μαθητής μπήκε σε ένα
κοινόχρηστο σημειωματάριο μέσα από το σχολικό ιστολόγιο
(blogs.sch.gr/lyktycher/2013/12/01/διαμορφωτική-αξιολόγηση-του-project-
καρβου/#comment-10) κι εκεί έγραφε όσα θα μπορούσαν να θεωρηθούν σωστά για τις
ρίζες,τον κορμό και τα κλαδιά όπως αναφέραμε και πιο πάνω. Ένας από εμάς, τέλος,
ανέλαβε να αποτυπώσει το Ψηφιακό Δέντρο του Ενεργού Πολίτη, σε πρόγραμμα
επεξεργασίας εικόνας (βλ. Παράρτημα).
1.5 Αξιολόγηση
Κατά τη διάρκεια του τετραμήνου, μας δόθηκαν 4 ερωτηματολόγια(βλ.παράρτημα), το
κάθε ένα από αυτά έγινε για διαφορετικό λόγο.Το πρώτο ήταν το προπαρασκευαστικό
φύλλο εργασίας που δόθηκε από την καθηγήτρια,το δεύτερο,το τρίτο και το τέταρτο τα
οποία δουλεύτικαν Online με το διαδικτυακο εργαλείο Survey monkey. Οι αναλυσεις τους
βρίσκονται στο blog του σχολείου.
1.6 Χωρισμός ομάδων 2ο
τετράμηνο
Στο 2ο
τετράμηνο οι ομάδες άλλαξαν σε 3 ομάδες των 5 ατόμων και μια των 4 ατόμων. .
Για την δημιουργία των ομάδων ακολουθήθηκε η εξής μέθοδος : Η επιλογή των ατόμων
έγινε με τα κρητήρια των μαθητών
1.7 Τρόποι μείωσης καρβουνικού αποτυπώματος
Επίσης έγινε μια έκθεση στα ελληνικά και στα αγγλικά και τα δημοσιεύσαμε στο ιστολόγιο
του σχολείου μας. Η αγγλική έκθεση έγινε για την συμμετοχή μας στο e-Twinning μια
σχολική παγκόσμια πλατφόρμα όπου και την δημοσιεύσαμε. Κάθε μαθητής από κάθε
ομάδα είχε να αναλύσει έναν τομέα Transportation, Home, Food, Purchases (από το

14. 14
ερωτηματολόγιο που συμπληρώσαμε το προηγούμενο τετράμηνο για να βρούμε τους
τρόπους μείωσης του καρβουνικού αποτυπώματος), κάποιος να τα ενώσει και κάποιος άλλος
ένα μέρος της έκθεσηης να το μεταφράσει στα αγγλικά.
1.8 ΑΕΠ-Καρβουνικό αποτύπωμα
Το 2ο
θέμα που είχαμε να ερευνήσουμε στο 2ο
τετράμηνο ήταν να κάνουμε σύγκριση
κάποιων χωρών, των οποίων αποφασίσαμε εμείς από το Wikipedia, και να βρούμε τη σχέση
του καρβουνικού αποτυπώματος με το ΑΕΠ της κάθε χώρας. Η ομάδα μας ερεύνησε 20
χώρες. Αυτή η έρευνα έγινε από όλες τις ομάδες στο excell και με την βοήθεια
σχεδιαγραμμάτων το αποτέλεσμα έγινε πιο κατανοητό.

15. 15
Ενότητα 2η: Κυρίως μέρος
2.1 Υπολογισμός καρβουνικού αποτυπώματος
Το Ανθρακικό Αποτύπωμα υπολογίζει το σύνολο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου οι
οποίες προκαλούνται άμεσα ή έμμεσα από ένα άτομο, οργανισμό, εκδήλωση ή προϊόν.
Αυτό όπως αναφέραμε συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με την ζωή μας αφού ό,τι και να κάνουμε
συμβάλει στην αύξηση ή την μειωσή του.
Για τον υπολογισμό του ανθρακικού μας αποτυπώματος , όπως προαναφέρθηκε στην
ενότητα της Μεθοδολογίας (βλ. παρ. 1.2.1) συμμετείχαμε στο πρόγραμμα ISCFC
(International Student Carbon Footprint Challenge) και ακολουθώντας τις φάσεις του
προγράμματος, ο κάθε ένας μαθητής υπολόγισε το καρβουνικό του αποτύπωμα,
χρησιμοποιώντας τον μετρητή (βλ. παρ. 1.2.2) Συγκεντρώσαμε τα δεδομένα αυτά, και
δημιουργήσαμε το αρχείο της τάξης. Παρακάτω βλέπετε ένα στιγμιότυπο του αρχείου των
αποτελεσμάτων, αναλυτικά το αρχείο παρατίθεται το Παράρτημα.
Εικόνα 3:Αποτελέσματα των μαθητων από το ISCFC.

16. 16
2.2 Σύγκριση και ανάλυση αποτελεσμάτων
Κάθε μαθητής έχει διαφορετικό αποτέλεσμα,διότι κάποιος μπορεί να κάιει ξύλα,ενώ άλλος
πετρέλαιο, κάποιος έχει συχνές μετακινήσεις άλλος όχι,οι αγορές του ενός είναι πιο συχνές
από κάποιου άλλου όχι ή η διατροφή του ενός έχει πιο ντόπια προϊόντα από του άλλου.
Άς δούμε όμως τον μέσο όρο της τάξης μας ανά τομέα , συγκριτικά με τα αντίστοιχα
νούμερα της χώρας .
Στο διάγραμμα που φαίνεται πιο πάνω βλέπουμε ότι έχουμε το υποδιπλάσιο στις μεταφορές
κι αυτό γιατί ζούμε σε χωριό, δεν χρειάζονται οι μακρινές διαδρομές όταν έχουμε τα
περισσότερα που χρειαζόμαστε κοντά μας.Ο τομέας του σπιτιού είναι το τριπλάσιο από
αυτό της χώρας αφού οι περισσότεροι καίνε ξύλο αντί για πετρέλαιο που είναι πιο φιλικό
προς το περιβάλλον. Επίσης στον τομέα της διατροφής υπάρχει μικρότερος αριθμός της
συμβολής διοξειδίου του άνθρακα διότι εδώ οι άνθρωποι παράγουν δικά τους τοπικά
ΚΑΡΒΟΥΝΙΚΟ
ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ(Kg
CO2 το χρόνο)
REGION
AVERAGE
CLASS
AVERAGE
Μεταφορές: 2.178 913
Σπίτι: 2.317 6.923
Διατροφή: 3.492 1.884
Αγορές: 1.060 368
ΣΥΝΟΛΟ 9.047 10.087

17. 17
προϊόντα για ζήσουν.Τέλος οι αγόρες είναι και αυτές σε μικρό ποσοστό επειδή με τη ζωή
στο χωριό τα έχεις όλα συνήθως κοντά σου.
2.3 Επικοινωνία με άλλους μαθητές στο Einztein
Στέλνοντας τα αποτελέσματα της τάξης ξανά στους διαχειριστές του ISCFC, αυτοί
ενημέρωσαν τον παγκόσμιο χάρτη .
Εικόνα 4:Η θέση μας στο παγκόσμιο χάρτη μετά τα αποτελέσματα.
Αφου ειδαμε παραπάνω την θέση μας στο χάρτη στη συνέχεια και τελευταία φάση του
προγράμματος συνδεθήκαμε στο Eiztein (http://einztein.com/ ) , ένα δίκτυο κοινωνικής
μάθησης, για μαθητές δευτεροβάμιας εκπαίδευσης αλλά και δια βίου μάθησης.
Επίσης είχαμε την ευκαιρία να επικοινωνήσουμε με μαθητές από 50 χώρες που συμμετείχαν
κι αυτές σε αυτό το πρόγραμμα.Παρακάτω μπορούμε να δούμε μερικά στιγμιότυπα από την
συμμετοχή μας στο πρόγραμμα.
Εικόνα 5:Στιγμιότιπα από Einztein.

18. 18
Αύτο που μας κάνει όμως περισσότερη εντύπωση είναι το ανθρακικό αποτύπωμα της
Αμερικής το οποίο είναι πάρα πολύ υψηλό και δεν κάνουν τίποτα για να χαμηλώσουν.
2.4 Ολοκλήρωση του ISCFC
Τέλος, να αναφέρουμε ότι μας ζητήθηκε από τους διαχειριστές του ISCFC να
αξιολογήσουμε το πρόγραμμα (βλ. Παράρτημα 3δικές σας+1σχολείου) και κατόπιν μας
δόθηκαν βεβαιώσεις επιτυχούς ολοκλήρωσης.
Εικόνα 6:Βεβαίωση συμμετοχής στο ISCFC.
2.5 Τρόποι μείωσης καρβουνικού αποτυπώματος
Τα συμπεράσματα που βγάλαμε είναι πως αν προσπαθήσουμε όλοι μαζί να σώσουμε το
περιβάλλον ,θα είναι καλύτερη η ζωή για όλους μας ,δεν θα λιώνουν οι πάγοι,δεν θα υπάρχει
πλέον η τρυπα του όζοντος και όλα αυτά αν και μόνο αλλάξουμε τις συνηθειές μας.
24η
Αντί για βενζινοκίνητο
χορτοκοπτικό χρησιμοποιούμε
χειροκίνητο
Συνήθειες με μερικό
κόστος
Όταν χρησιμοποιούμε
βενζινοκίνητο παράγουμε
29kg
29η
Επαναχρησιμοποιούμε το χαρτί
από την καθαρή του πλευρά και
δεν παίρνουμε καινούργιο
Συνήθειες χωρίς
κόστος
Όποτε παίρνουμε καθαρό
φύλλο χαρτί παράγουμε 20kg
όταν το
επαναχρησιμοποιούμε από
την καθαρή του πλευρά
παράγουμε 0kg
30η Βλέπουμε λιγότερο τηλεόραση Συνήθειες χωρίς Όταν βλέπουμε περίπου 4

19. 19
2.6 Το θεωρητικό υπόβαθρο
Το ανθρακικό αποτύπωμα μπορεί να υπολογίσει το σύνολο των εκπομπών αερίων του
θερμοκηπίου οι οποίες προκαλούνται από ένα άτομο,έναν οργανισμό,μια εκδήλωση ή
κάποιο προϊόν.Τα έξι πιο σημαντικά αέρια του φαινομένου του θερμοκηπίου είναι το
διοξείδιο του άνθρακα(CO2),το μεθάνιο(CH4),το μονοξειδιο του αζώτου (Ν2Ο) ,οι
υδροφθοράνθρακες(HFCs) ,οι υπερφθοράνθρακες (PFCs) και το εξαφθοριούχο
θείο(SF6).Το διοξείδιο του άνθρακα ξεχωρίζει αφού το ακούμε συχνά στη καθημερινότητα
μας.Οι συγκεντρώσεις CO2 τα τελευταία 200 χρόνια έχουν αυξηθεί πολύ, συγκεκριμένα
40% και αυτό οφείλεται στην καύση ορυκτών για παραγωγή ενέργιας όπου προκαλούν και
το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η Γη δέχεται συνολικά ηλιακή ακτινοβολία, που
αντιστοιχεί σε ροή περίπου 1966 W/m2
, στο όριο της ατμόσφαιρας. Ένα μέρος αυτής
απορροφάται από το σύστημα Γης-ατμόσφαιρας, ενώ το υπόλοιπο διαφεύγει στο διάστημα.
Περίπου το 30% της εισερχόμενης ηλιακής ακτινοβολίας ανακλάται, σε ποσοστό 6% από
την ατμόσφαιρα, 3% από τα νέφη και 4% από την επιφάνεια της Γης. Το 70% της ηλιακής
ακτινοβολίας απορροφάται, κατά 32% από την ατμόσφαιρα (συμπεριλαμβανομένου και του
στρατοσφαιρικού στρώματος του όζοντος), κατά 3% από τα νέφη και κατά το μεγαλύτερο
ποσοστό (51%) από την επιφάνεια και τους ωκεανούς.
κόστος ώρες τηλεόραση μας δίνει 291
kg αντιθέτως όταν βλέπουμε
μονό 1 ώρα μας δίνει 73kg
32η
Κλείνουμε τον υπολογιστή και
δεν τον αφήνουμε ανοιχτό
Συνήθειες χωρίς
κόστος
Όταν αφήνουμε τον υπολογιστή
μας σε sleep mode παράγουμε
293kg ενώ όταν τον
απενεργοποιούμε παράγουμε
183kg
41η
Παίρνουμε πλαστικό ταπερακι
και όχι σε ότι μας δίνουν στο
κατάστημα
Συνήθειες χωρίς
κόστος
Όταν παίρνουμε πλαστικό τάπερ
μας δίνει 0kg αντιθέτως όταν
μας δίνουν οτιδήποτε από το
κατάστημα μας δίνει 77kg
45η
Χρησιμοποιούμε
επαναχρησιμοποιημένο δοχείο
για νερό
Συνήθειες χωρίς
κόστος
Χρησιμοποιώντας
επαναχρησιμοποιημένο δοχείο
παράγουμε 12kg ενώ όταν
χρησιμοποιούμε εμφιαλωμένο
172kg
46η
Στα ψώνια παίρνω δική μου
τσάντα
Συνήθειες χωρίς
κόστος
Παίρνοντας δική μας τσάντα μας
δίνει 0kg ενώ παίρνοντας
πλαστική σακούλα από το ταμείο
μας δίνει 4kg

20. 20
Λόγω της θερμοκρασίας της, η Γη εκπέμπει επίσης θερμική ακτινοβολία (κατά τρόπο
ανάλογο με τον Ήλιο), η οποία αντιστοιχεί σε μεγάλα μήκη κύματος, σε αντίθεση με την
αντίστοιχη ηλιακή ακτινοβολία, που είναι μικρού μήκους κύματος. Η ατμόσφαιρα της Γης
διαθέτει μεγάλη αδιαφάνεια στην, μεγάλου μήκους κύματος, γήινη ακτινοβολία, έχει δηλαδή
την ικανότητα να απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της, ποσοστό περίπου 71%. Η ίδια η
ατμόσφαιρα επανεκπέμπει θερμική ακτινοβολία μεγάλου μήκους κύματος, μέρος της οποίας
απορροφάται από την επιφάνεια της Γης, η οποία θερμαίνεται ακόμη περισσότερο. Η γήινη
ατμόσφαιρα συμπεριφέρεται, με τον τρόπο αυτό, ως μία δεύτερη - μαζί με τον Ήλιο - πηγή
θερμότητας.
Αποτέλεσμα του συνολικού φαινομένου από την μια πλευρά είναι η αύξηση της μέσης
επιφανειακής θερμοκρασίας, γεγονός που καθιστά τη Γη κατοικήσιμη και αυτό είναι καλό.
Χωρίς το φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου, η θερμοκρασία της γήινης επιφάνειας θα ήταν
σε παγκόσμια και ετήσια βάση περίπου -18°C.Από την άλλη πλευρά είναι και κακό διότι η
τρύπα του όζοντος είναι μεγάλη κι έτσι εισέρχεται περισσότερη ακτινοβολία στη Γη, το
οποίο προκαλεί την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Χάρη σε αυτά που αναφέραμε παραπάνω έχουμε και την κλιματική αλλαγή. Με τον
όρο κλιματική αλλαγή αναφερόμαστε στη μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και
ειδικότερα σε μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που εκτείνονται σε μεγάλη χρονική
κλίμακα. Τέτοιου τύπου μεταβολές περιλαμβάνουν στατιστικά σημαντικές διακυμάνσεις ως
προς τη μέση κατάσταση του κλίματος ή τη μεταβλητότητά του, που εκτείνονται σε βάθος
χρόνου δεκαετιών ή περισσότερων ακόμα ετών. Οι κλιματικές αλλαγές οφείλονται σε
φυσικές διαδικασίες, καθώς και σε ανθρώπινες δραστηριότητες με επιπτώσεις στο κλίμα,
όπως η τροποποίηση της σύνθεσης της ατμόσφαιρας ή και τα ακραία καιρικά φαινόμενα
όπως είναι η ξηρασία,οι έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες,τυφώνες και το λιώσιμο των
πάγων(αυτό σημαίνει άνοδος της στάθμης της θάλασσας).Πολλές μορφές ζωής κινδυνεύουν
να εξαφανιστούν επειδή δεν μπορουν να προσαρμοστούν γρήγορα,έχουμε πολλές
μετακινήσεις πληθυσμών και υπάρχουν λοιμώδη νοσήματα που πλήτουν τους ανθρώπους
,μερικά από αυτά είναι η ελονοσία,η χολέρα ,η πανούκλα,καρδιαγγιακες παθήσεις.Όλα αυτά
μπορούν να ελλατοθούν εάν αλλάξουμε συνήθειες, με λίγα λόγια για να γίνει καλύτερη η
κατάσταση του περιβάλλοντος μπορούμε α) να ενεργούμε όλοι μας έχοντας περιβαλλοντική
συνείδηση,να ανακυκλώνουμε και β) η αειφορία, όρος που δηλώνει την αναπτυξιακή πορεία
της ανθρωπότητας, με τέτοιον τρόπο, ώστε να ικανοποιούνται μεν οι ανάγκες του παρόντος,
χωρίς όμως να λεηλατείται το φυσικό περιβάλλον και να διακυβεύεται η ικανοποίηση των
αναγκών των μελλοντικών γενεών.
2.7 Ο ενεργός πολίτης
Ο ενεργός πολίτης είναι ο υπεύθυνος πολίτης, που είναι ενημερωμένος, ξέρει τα δικαιώματα
και τις υποχρεώσεις του, εκφράζει την άποψή του και συμμετέχει ενεργά στην κοινωνία. Ο
ενεργός πολίτης είναι αυτός που
α) είναι υπεύθυνος απέναντι στον εαυτό του, φροντίζει για την υγεία & ευεξία του, την
προσωπική του ευημερία και ανάπτυξη,

21. 21
β)ενημερώνεται για τα κοινά, αναζητά πληροφορίες, φιλτράρει την είδηση. Συμμετέχει στο
χώρο της δημόσιας συζήτησης με παραδοσιακούς ή σύγχρονους τρόπους, διαμορφώνει
κριτική σκέψη και παίρνει θέση,
γ) προστατεύει το περιβάλλον, ενδιαφέρεται για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος :
δεν ρυπαίνει, υιοθετεί πρακτικές που ενισχύουν το πράσινο, την εξοικονόμηση ενέργειας,
προσέχει την κατανάλωση του νερού, ανακυκλώνει, κινείται με τα Μέσα Μαζικής
Μεταφοράς ή το ποδήλατο,
δ)διεκδικεί τα δικαιώματά του στο δημόσιο χώρο, επιδιώκει τη δημόσια έκφραση και
διεκδίκηση των δικαιωμάτων του, τη δημιουργία υποδομών στη γειτονιά του και στη χώρα
του, τη διατήρηση ελεύθερων χώρων, την προστασία του πράσινου στους κοινόχρηστους
χώρους και της πολιτιστικής κληρονομιάς,
ε)σέβεται τη διαφορετικότητα, σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, βοηθά τους συμπολίτες
του, τηρεί τους κανόνες που θεσπίζονται για τη διευκόλυνσή τους και είναι ανοιχτός απέναντι
στους μετανάστες της πόλης, διεκδικώντας την κοινωνική ένταξή τους και ενεργεί, παρατηρεί
τι συμβαίνει στην κοινωνία και παρεμβαίνει, σε συνεργασία με συμπολίτες του, όταν
διαπιστώνει παρανομίες δημόσιων ή ιδιωτικών φορέων.
Εικόνα 7:Το δέντρο του ενεργού πολίτη.
Ο ενεργός πολίτης και η αειφορία έχουν πολλά κοινά σημεία αφού και τα δύο ασχολούνται
κατά κάποιο τρόπο με το περιβάλλον, έτσι συνδέονται διότι αν δούμε την σημασία της
λέξης αειφορία καταλαβαίνουμε πως έχει δύο ένοιες α) η εσκεμμένη παραγωγή ενός αγαθού
από ένα δάσος με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην μειώνεται, αλλά να βελτιώνεται η παραγωγική
ικανότητα και να μην επηρεάζονται οι περιβαλλοντικές σχέσεις του και β) η χρήση των

22. 22
φυσικών οικοσυστημάτων και των πηγών ενέργειας, ώστε να εξασφαλίζεται η μελλοντική
ποιότητα και ισορροπία. Συγκρινοντάς τα και τα δυό έχουμε σαν αποτέλεσμανα βρούμε τα
κοινά τους σημεία τα οποία είναι η προστασία του περιβάλλοντος,οικολογική σκέψη και
γενικά αλλαγή συνηθειών.
2.8 Τρόποι μείωσης καρβουνικού αποτυπώματος
Σε ορισμένους τομείς του καρβουνικού αποτυπώματος σε ερωτηματολόγια που έγιναν
ανάμεσα σε 19 μαθητές τα αποτελέσματα έδειξαν ότι είχαμε σε κάποια πιο χαμηλό και σε
κάποια πιο ανεβασμένο καρβουνικό αποτύπωμα σε σχέση με το μέσο όρο της υπόλοιπης
Ελλάδας.
Πιο συγκεκριμένα αποδείχθηκε ότι επειδή ζούμε στη βόρεια Ελλάδα και σε χωριό το
καρβουνικό αποτύπωμα μας επηρεάζεται αρκετά δηλαδή είτε αυξάνεται είτε μειώνεται
σύμφωνα με κάποιες συζητήσεις που έγιναν κατά διάρκεια του μαθήματος και με τους
συμμαθητές μας και με την καθηγήτριά μας Στέλλα Τρυφωνίδου.
Στον 1ο
τομέα του Home (σπίτι) βλέπουμε ότι το καρβουνικό μας αποτύπωμα είναι
υψηλότερο σε σχέση με της υπόλοιπης χώρας μας. Αυτό συμβαίνει λόγω κάποιων
σημαντικών παραγόντων. Ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι το κλίμα που επικρατεί στο
βόρειο κομμάτι της χώρας μας είναι ψυχρό και έτσι αναγκαζόμαστε να θερμάνουμε το σπίτι
μας πιο πολλούς μήνες το χρόνο. Επίσης στο βόρειο κομμάτι της χώρας μας οι πιο πολλοί
άνθρωπο θερμαίνονται με ξύλο (κάτι που ανεβάζει το καρβουνικό μας αποτύπωμα) ενώ στην
κεντρική Ελλάδα έχουν και την επιλογή του φυσικού αερίου. Τέλος στον τομέα του home
ένας ακόμα παράγοντας στην περιοχή μας είναι και το κόψιμο του γρασιδιού, με διάφορες
ηλεκτρικές μηχανές, κάτι που στις πόλεις υπάρχει σε περιορισμένη έκταση.
Στον 2ο
τομέα που είναι οι μεταφορές ο αριθμός του καρβουνικού αποτυπώματος βρέθηκε
ότι είναι πολύ μικρότερος από την υπόλοιπη χώρα μας αυτό συμβαίνει γιατί ζούμε σε χωριό
και οι μεγάλες αποστάσεις είναι περιορισμένες καθώς έχουμε τα περισσότερα τα έχουμε
κοντά μας. Επίσης οι μετακινήσεις με αεροπλάνο δεν είναι τόσο συχνές έως και ανύπαρκτες.
Στον 3ο
τομέα που έχουμε τις προσωπικές αναφορές είδαμε ότι ο μέσος όρος της τάξης μας
είναι μικρότερος από τον μέσο όρο της χώρας μας. Έτσι ένας σημαντικός παράγοντας είναι
ότι ο ένας ανταλλάσει ρούχα ή αντικείμενα με τον άλλον γιατί οι άνθρωποι μεταξύ είναι πιο
δεμένοι. Επίσης ένας ακόμα λόγος είναι ότι λόγω οικονομικής κρίσης κάποια υλικά
μπορούμε να τα επαναχρησιμοποιήσουμε προτού τα πετάξουμε. Ακόμη και η ανακύκλωση
χαρτιού που γίνεται στο σχολείο μας, η επαναχρησιμοποίηση του πλαστικού μπουκαλιού
με νερό βοηθάει στην μείωση του καρβουνικού αποτυπώματος.
Τέλος στον 4ο
και τελευταίο τομέα που είναι ο τομέας του φαγητού παρατηρούμε ότι και
εδώ οι αριθμοί του καρβουνικού αποτυπώματος είναι χαμηλότερος σε σχέση με την χώρα
μας. Ο κύριο λόγος που επηρεάζει το αποτύπωμά μας είναι ότι οι άνθρωποι τρέφονται με
βιολογικά και οργανικά προϊόντα. Επίσης τρεφόμαστε με προϊόντα εποχής ή ντόπια σχεδόν

23. 23
πάντα και είμαστε κατά κάποιο μέρος φυτοφάγοι. Τέλος οι ποσότητες προσλαμβανόμενης
τροφής ανά εβδομάδα είναι όλα σε μεγάλες ποσότητες βιολογικών προϊόντων όπως μεγάλος
αριθμός αυγών, γαλακτοκομικών προϊόντων ακόμα και κρέατα τοπικής παραγωγής.
Έτσι βλέπουμε ότι μόνο στον τομέα το σπιτιού έχουμε υψηλά νούμερα αλλά σε όλους τους
άλλους τομείς το καρβουνικό μας αποτύπωμα είναι χαμηλό σε σχέση με το τον όρο της
Ελλάδας σύμφωνα με τις απαντήσεις που δόθηκαν και δικαιολογήθηκαν.[η εργασία υπάρχει
και στα αγγλικά(βλ.παράρτημα)].
2.9 Σύγκριση ΑΕΠ-Καρβουνικό αποτύπωμα
ΠαρατήρησηΥπόθεση Έρευνα και αποτελέσματα. Η σύγκριση του ΑΕΠ και του
Καρβουνικού αποτυπώματος έγινε αφού συλλέξαμε 20 χώρες τυχαία από όλο τον κόσμο τις
τοποθετήσαμε σε ένα έγγραφο excel προσπαθώντας να βγάλουμε στατιστικά συμπεράσματα.
Διαπιστώσαμε ότι παρόλο που κάποιες χώρες δεν είναι και τόσο οικονομικά αναπτυγμένες
έχουν αυξημένο καρβουνικό αποτύπωμα ή ακόμα και το αντίθετο οικονομικά αναπτυγμένες
χώρες προσπαθούν να περιορίσουν το καρβουνικό τους αποτύπωμα μέσω κάποιων
οικολογικών κινημάτων.
Χώρες ΑΕΠ(σε δις δολάρια) Καρβουνικό Αποτύπωμα(σε tn) Πηλίκο
Αλβανία 15,23 4283 281,2212738
Κύπρος 23,174 7708 332,6141365
Βουλγαρία 47,702 52361 1097,668861
Πακιστάν 176,87 161396 912,5120145
Αίγυπτος 218,465 204770 937,312613
Πορτογαλία 229,154 44679 194,9736858
Φινλανδία 239,177 61844 258,570013
Ελλάδα 305,415 86717 283,9316995
Δανία 309,866 46303 149,4291081
Τουρκία 735,487 298002 405,1764341
Αυστραλία 1237,36 373081 301,5137066
Ισπανία 1409,94 269675 191,2670043
Ρωσία 1479,83 1740776 1176,33512
Ιταλία 2055,11 406307 197,7057189
Βραζιλία 2090,31 419754 200,8094493
ΗΒ 2250,2 493505 219,3160608
Γαλλία 2562,74 361273 140,9713822
Γερμανία 3286,46 745384 226,8045252
Κίνα 5878,26 8286892 1409,752546
ΗΠΑ 14526,55 5433057 374,0087633
Μ.Ο 1953,865 974888,35 498,9537916

24. 24
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
ΑΕΠ(σε δις δολάρια)
ΑΕΠ
Αλβανία
Κύπρος
Βουλγαρία
Πακιστάν
Αίγυπτος
Πορτογαλία
Φινλανδία
Ελλάδα
Δανία
Τουρκία
Αυστραλία
Ισπανία
Ρωσία
Ιταλία
Βραζιλία
ΗΒ
Γαλλία
Γερμανία
Κίνα
ΗΠΑ
0
1000000
2000000
3000000
4000000
5000000
6000000
7000000
8000000
9000000
Καρβουνικό Αποτύπωμα(σε
tn)
Καρβουνικό Αποτύπωμα
Αλβανία
Κύπρος
Βουλγαρία
Πακιστάν
Αίγυπτος
Πορτογαλία
Φινλανδία
Ελλάδα
Δανία
Τουρκία
Αυστραλία
Ισπανία
Ρωσία
Ιταλία
Βραζιλία
ΗΒ
Γαλλία
Γερμανία
Κίνα
ΗΠΑ

25. 25
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
Πηλίκο
Αλβανία
Κύπρος
Βουλγαρία
Πακιστάν
Αίγυπτος
Πορτογαλία
Φινλανδία
Ελλάδα
Δανία
Τουρκία
Αυστραλία
Ισπανία
Ρωσία
Ιταλία
Βραζιλία
ΗΒ
Γαλλία
Γερμανία
Κίνα
ΗΠΑ
Συμπεράσματα
Τις τελευταίες δεκαετίες , λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας έχει αυξηθεί πολύ το
ανθρακικό αποτύπωμα σαν αποτέλεσμα αυτού, έχουμε το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Ονομάστηκε έτσι γιατι είναι το φαινόμενο θέρμανσης που παρατηρείται και
στα θερμοκήπια (εξ ου και η ονομασία).Τα αποτελέσματα του είναι η υπερθέρμανση του
πλανήτη,τα ακραία καιρικά φαινόμενα και η κλιματική αλλαγή. Οι ακριβείς επιπτώσεις είναι
δύσκολο να προβλεφθούν, τα σενάρια των μελετητών κάνουν λόγο για αύξηση της
θερμοκρασίας, μεταβολή της στάθμης της θάλασσας, λιώσιμο των πάγων στους πόλους,
αρνητικές επιπτώσεις στη γεωργία, μείωση των δασικών εκτάσεων κ.α. Οι παράγοντες που
συμβάλουν στην ανάπτυξη αυτών των φαινομένων είναι οι εξής :
Ο τρόπος ζωής μας συμβάλει πολύ στην κλιματική αλλαγή, αφού οι μονάδες παραγωγής
ηλεκτρικής ενέργειας που μας εφοδιάζουν με ηλεκτρισμό και που θερμαίνουν τα σπίτια μας,

26. 26
τα αυτοκίνητα και αεροπλάνα με τα οποία ταξιδεύουμε, τα εργοστάσια που παράγουν τα
προϊόντα που αγοράζουμε, τα αγροκτήματα με καλλιέργειες που μας εφοδιάζουν με
τρόφιμα —όλα αυτά διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην αλλαγή του κλίματος με την
παραγωγή των λεγόμενων «αερίων θερμοκηπίου».
Υπολογίζοντας το δικό μας καρβουνικό αποτύπωμα , καταλάβαμε ότι το αποτύπωμα της
τάξης μας είναι κοντά σε αυτό των συγχωριανών και τον κατοίκων της χώρας αλλά πολύ
διαφορετικό από αυτό άλλων χωρών. Καταγράψαμε απλούς τρόπους για να το μειώσουμε
απλώς αλλάζοντας κάποιες καθημερινές συνήθειες. Θεωρούμε ότι όλοι θα έπρεπε να
ενδιαφέρονται και να δρουν ,ως ενεργοί πολίτες. Έτσι θα οδηγηθούμε σε μία αειφορική
διαχείριση των πόρων του πλανήτη με πολλές μελλοντικές προοπτικές.
Στο 2ο
τετράμηνο αφού κάναμε την έρευνά μας καταλάβαμε ότι το καρβουνικό μας
αποτύπωμα εξαρτάται από το ΑΕΠ μας κυρίως αλλά και την οικολογική μας συνείδηση. Για
παράδειγμα οι χώρες της Ε.Ε. αν εξαιρέσουμε την Βουλγαρία που ανήκει στον σκληρό
πυρήνα φροντίζουν να κρατούν ένα χαμηλό Καρβουνικό Αποτύπωμα που σημαίνει ότι αυτές
οι χώρες έχουν θεσπίσει νόμους . Χώρες επίσης με αυξημένη οικολογική συνείδηση όπως η
Αυστραλία αλλά και η Αμερική, η οποία δεν υπέγραψε την συμφωνία του Κιότο φροντίζουν
να διατηρούν χαμηλότερο το Καρβουνικό Αποτύπωμα από την Κίνα και τη Ρωσία που τα
οικολογικά κινήματα είναι σχεδόν ανύπαρκτα.
Επίλογος
Από την εκτίμηση που έγινε φαίνεται ότι εισπράξαμε νέα πράγματα και γνώσεις. Μάθαμε
τρόπους έτσι ώστε να προστατέψουμε την ζωη σε αυτό τον πλανήτη για πολλούς αιώνες
ακόμα. Επίσης μάθαμε πώς να συνεργαζόμαστε με τους συμμαθητές μας και όχι μόνο.
Πήραμε μέρος σε μία σχολική πλατφόρμα όπου ήταν και άλλα σχολεία από όλο τον κόσμο.
Τέλος, να αναφέρουμε ότι αντιμετωπίσαμε αρκετά προβλήματα όπως η αγγλική γλώσσα, η
συγγραφή των εργασιών κ.α.
Βιβλιογραφία
 http://blogs.sch.gr/lyktycher/
 http://lyk-tycher.evr.sch.gr/autosch/joomla15/index.php/home
 http://einztein.com/
 http://footprint.stanford.edu/
 http://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B1%CE%B5%CE%B9%CF%86%CE
%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1
 http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7:%CE
%9A%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B1

27. 27
 http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%AC
%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%82_%CF%87%CF%89
%CF%81%CF%8E%CE%BD_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%A
C_%CE%91%CE%95%CE%A0
 http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_carbon_dioxide_em
issions

28. 28
Παράρτημα
1. Προπαρασκευαστικό φύλλο εργασίας για τον υπολογισμό του
καρβουνικού αποτυπώματος
2. Ερωτήσεις του ISCFC
3. Φύλλο εργασίας «Ενεργός Πολίτης»
4. Αξιολόγηση του ISCFC
5. . Βεβαίωση συμμετοχής στο ISCFC
6. Η αξιολόγηση του Project
7. Ατομικά ημερολόγια
8. research-report Αγγλικά και Ελληνικά
9. Εργασία excel

29. 29

30. 30

31. 31
ΕΡΩΤΗΣΗ 2
Για ψώνια, αθλητισμό και άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες διανύω περίπου ……..
χλμ την εβδομάδα και
a) συνήθως πάω με το ποδήλατο ή με τα πόδια
b) συνήθως χρησιμοποιώ Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (τρένα, λεωφορεία)
c) συνήθως μετακινούμαι με το αυτοκίνητο που έχει μέση κατανάλωση καυσίμου
………... Λίτρα/100 χλμ
ΕΡΩΤΗΣΗ 4
Πέρυσι ταξίδεψα με το αεροπλάνο …………….φορές
Αν όχι, συνεχίστε στην επόμενη ερώτηση
Αν, ναι , ανά πτήση
……………….ώρες ή ………..χλμ
………………….ενδιάμεσες στάσεις
ΕΝΟΤΗΤΑ "ΣΠΙΤΙ"
ΕΡΩΤΗΣΗ 7
Το σπίτι μας
a)είναι μονοκατοικία, ελεύθερη από παντού
b)είναι μονοκατοικία, με διπλανά κτίρια
c)είναι διαμέρισμα πολυκατοικίας με κάτω από 4 ορόφους
d)είναι διαμέρισμα πολυκατοικίας με πάνω από 5 ορόφους
e)είναι σπίτι που ζουν και άλλες οικογένειες
f)είναι τροχόσπιτο
Αν γνωρίζεις την ακριβή επιφάνεια του σπιτιού σου ……………………….. τ.μ.
ΕΡΩΤΗΣΗ 11
Για να ζεστάνω το δωμάτιό μου το βράδυ
a)Χρησιμοποιώ καλοριφέρ ρεύματος
b)Χρησιμοποιώ το σύστημα θέρμανσης του σπιτιού
c)Το δωμάτιο μου δεν θερμαίνεται το βράδυ
ΕΡΩΤΗΣΗ 15
Στο σπίτι μας έχουμε
….…. ηλεκτρονικούς λαμπτήρες (CFL)
…….. λαμπτήρες πυράκτωσης
Χρησιμοποιούμε τους ηλεκτρονικούς λαμπτήρες περίπου …………….. ώρες την μέρα
ανά λαμπτήρα
Χρησιμοποιούμε τους λαμπτήρες πυράκτωσης περίπου …………...….. ώρες την μέρα
ανά λαμπτήρα
ΕΡΩΤΗΣΗ 17
Πλένοντας τα δόντια μου

32. 32
a) Αφήνω το νερό να τρέχει συνεχώς
b) Κλείνω την βρύση, όταν δεν χρειάζομαι νερό
ΕΝΟΤΗΤΑ "ΔΙΑΤΡΟΦΗ"
ΕΡΩΤΗΣΗ 36
Οι διατροφικές μου συνήθειες
a) Κατά 90% ημι-φυτοφάγος
b) Κατά 90% φυτοφάγος
c) Λιγότερο από 90% φυτοφάγος
ΕΡΩΤΗΣΗ 37
Κατά προσέγγιση οι ποσότητες προσλαμβανομένης τροφής ανά εβδομάδα:
…..… αυγά την εβδομάδα
…. … κιλά γαλακτοκομικών (γάλα και τυρί)
Φυτοφαγικά γεύματα την εβδομάδα…………………
Πουλερικά, ψάρια …………………την εβδομάδα
Μοσχαρινό κρέας ……………… την εβδομάδα
Χοιρινό , αρνί κλπ …………………………. την εβδομάδα
ΕΡΩΤΗΣΗ 41
Παίρνω κολατσιό…………………. φορές την εβδομάδα και όταν το κάνω
a) Πάντα ή σχεδόν πάντα χρησιμοποιώ δοχείο (πχ τάπερ)
b) Κάποιες φορές χρησιμοποιώ δοχείο
c) Χρησιμοποιώ ό,τι μου δίνουν στο κατάστημα
ΕΝΟΤΗΤΑ "ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ"
ΕΡΩΤΗΣΗ 44
Όταν κάνω αγορές, επιλέγω πράγματα που η συσκευασία τους είναι η ελάχιστη
a) Όσο συχνά γίνεται
b) Μερικές φορές
c) Σπάνια ή καθόλου
Τα υλικά συσκευασίας (πχ σακούλες) τα ανακυκλώνω
a) Πάντα
b) Μερικές φορές
c) Ποτέ
ΕΡΩΤΗΣΗ 47
Αγοράζω ή μου δωρίζουν ηλεκτρονικά είδη (iPod, κινητό κλπ), περίπου…
a)1 φορά το μήνα

33. 33
b)4 φορές το χρόνο
c)2 φορές το χρόνο
d)1 φορά το χρόνο
e)Λιγότερο από 1 φορά το χρόνο
ΕΡΩΤΗΣΗ 49
Πόσο συχνά ανακυκλώνετε στο σχολείο, το καθένα από τα παρακάτω υλικά…
a) Γυαλί πάντα/μερικές φορές/ποτέ
b) Πλαστικό πάντα/μερικές φορές/ποτέ
c) Χαρτί πάντα/μερικές φορές/ποτέ
d) Κασσίτερος/αλουμίνιο πάντα/μερικές φορές/ποτέ
ΕΡΩΤΗΣΗ 50
Πριν πετάξω ή ανακυκλώσω πράγματα (πχ μπουκάλια, συσκευασίες κλπ) , τα
επαναχρησιμοποιώ….
a) Όποτε μπορώ
b) Μερικές φορές
c) Σπάνια ή ποτέ

34. 34

35. 35

36. 36

37. 37

38. 38

39. 39

40. 40

41. 41

42. 42

43. 43

44. 44
CARBON FOOTPRINT
In some sectors of carbon footprint in questionnaires that were made between of 19
students the results shown us that in some areas we had lower coal fingerprint and
higher in some others in relation to the average of the rest of the Greece.
More specifically proved that because we live in the North Greece ours carbon
footprint either increased or reduced according to some discussions during the lesson
with our classmates and our teacher Stella Trifonidou.
In the first area (HOME) we can see that our carbon footprint is higher than our
country. This happens because of certain factors. The most important factor is the
climate in the northern part of our country that is cold and we forced to heat our house
more months a year. Also in the north part of our country most of the people use
wood to heat their houses (something that raises our coal fingerprint) but in the central
Greece people have the choice of using coral gas. At the end in the sector of home
another factor is the cut of the grass with electric machines, something that in the
cities is to a limited extent.
In the second sector (Transport) our carbon footprint is lower than our country’s
.This happens because we live in village and the long distances are limited. In
addition the transportations by airplane are limited.
In the third sector (personal references) we saw that the average of our class is lower
than our country’s. An important factor is that people exchange clothes or objectives
with each other. Also another factor is that because of economic crisis some materials
can be reused before thrown away. Even the paper recycling is done in our school can
help to reduce coal fingerprint.

45. 45
In fourth and last sector (Food) we note that the number of our carbon footprint is
lower than our country’s. The main reason that affects our coal fingerprint is that
people fed themselves with biological and organic food. We also fed ourselves with
local products and in some part we are vegetarian.
So we see that only in the sector of home we have higher number but our carbon
footprint is higher in relation to the average of our country according to the answers
were given.