"การจัดทำแผนที่ห่วงโซ่อุปทานอุตสาหกรรมการผลิตปลาป่นในจังหวัดสงขลา เพื่อสนับสนุนการปรับปรุงมาตรฐานความยั่งยืนในการผลิต" โดย ทีมวิจัย บริษัท ป่าสาละ จำกัด เสนอต่อ อ๊อกแฟม (ประเทศไทย) - สไลด์ประกอบรายงานวิจัยหัวข้อเดียวกัน ดาวน์โหลดได้ที่ www.salforest.com

1. 1
สรุปผลโครงการวิจัย
“การจัดทาแผนที่ห่วงโซ่อุปทานอุตสาหกรรมการผลิตปลาป่นในจังหวัด
สงขลา เพื่อสนับสนุนการปรับปรุงมาตรฐานความยั่งยืนในการผลิต”
(Mapping Shrimp Feed Supply Chain in Songkhla Province to
Facilitate Feed Dialogue)
เสนอต่อ อ็อกแฟม ประเทศไทย
25 มีนาคม 2557
หัวหน้าโครงการ: สฤณี อาชวานันทกุล
ทีมวิจัย: เจมส์ ทรู, ศรีสกุล ภิรมย์วรากร (มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์)
ภัทราพร แย้มละออ, กรณิศ ตันอังสนากุล, ศศิวิมล คล่องอักขระ
บริษัท ป่าสาละ จากัด : www.salforest.com

2. 2
สรุปผลการวิจัย
 อุตสาหกรรมปลาป่นส่งผลต่อระบบนิเวศและวิถีชีวิตของชุมชนชาวประมง
พื้นบ้าน
 พยุงให้การประมงแบบทาลายล้างดาเนินต่อไป เนื่องจากเป็นตลาดหลัก
ของ “ปลาเป็ด” ซึ่งรวมถึงลูกปลาและปลาขนาดเล็กที่ติดไปกับอวนประมง
 สงขลาผลิตปลาป่นมากเป็นอันดับ 2 ของประเทศ และเป็นอันดับ 1 ของภาคใต้
คิดเป็น 12.03% ของผลผลิตทั้งประเทศในปี 2554 ปัจจุบันเหลือโรงงาน 9 แห่ง
 ปี 2556 ผู้ผลิตปลาป่น 8 ราย จาก 9 รายในสงขลา ผลิตปลาป่นรวม 28,509 ตัน
 ใช้วัตถุดิบ 100,215 ตัน >>เศษซาก 79,965 ตัน (80%), ปลาตัว 20,250 ตัน
(20%) ในจานวนนี้เป็นปลาเป็ด 5,760 ตัน
 ผลผลิต 66% (18,814 ตัน) ขายให้ผู้ผลิตอาหารสัตว์ รายใหญ่ได้แก่ ซีพี
เอฟ 45%, เบทาโกร 17%, ไทยยูเนี่ยนฟีดมิลล์ 11%

3. 3
สรุปผลการวิจัย
 ปลาป่นที่ผลิตจากปลาเป็ด 1,527 ตัน ขายให้
 ซีพีเอฟ 37.6% หรือ 575 ตัน > ตรวจสอบที่มาได้ 300 ตัน
 ฟาร์ม 19.7% หรือ 300 ตัน > ทั้งหมดตรวจสอบที่มาได้
 โบรกเกอร์ 42.7% หรือ 652 ตัน > ทั้งหมดตรวจสอบที่มาไม่ได้
 ระบบรับรองปลาป่น
 ผู้ผลิตอาหารสัตว์ที่เข้าร่วมมีเพียงซีพีเอฟ
 ตรวจสอบได้เพียงเอกสาร ไม่สามารถตรวจสอบกิจกรรมประมงที่เกิดขึ้นจริงได้
 ยังคงมีตลาดรองรับปลาเป็ดทุกรูปแบบ
 บทเรียนจากเปรู : การประมงที่ยั่งยืน
 มาตรฐานที่กากับผู้เล่นได้ทุกคน ใช้กฎหมายควบคู่กับการกากับดูแลของเอกชน
 ใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีในการกากับดูแลและตรวจสอบ
 ค้นหา “เหตุผลทางธุรกิจ” ที่ชัดเจน เพราะเป็นแรงจูงใจที่มีประสิทธิภาพ

4. ความสาคัญและที่มาของการศึกษาวิจัย
4
 ปลาป่นเป็นวัตถุดิบสาคัญในการผลิตอาหารสัตว์
 วัตถุดิบอย่างหนึ่งของปลาป่นคือ “ปลาเป็ด” (trash fish) ซึ่งรวมถึงลูกปลา
และปลาขนาดเล็กที่ติดไปกับอวนประมง
 ปัจจุบันยังมีตลาดสาหรับปลาเป็ดที่เน่าเปื่ อยและด้อยคุณภาพ
 อวนลากมีประสิทธิภาพในการทาลายล้างสูง กวาดพื้นทะเลทาลายแหล่ง
ที่อยู่อาศัยของลูกปลาและทาลายระบบนิเวศ ส่งผลกระทบต่อชุมชน
ประมงพื้นบ้าน
เรืออวนลาก
ทาลายระบบนิเวศ
สงผลต่อประมง
พื้นบ้าน
ปลาป่น ปลาเป็ดอาหารสัตว์

5. วัตถุประสงค์ของการศึกษาวิจัย
5
 เพื่อศึกษาและสร้างแผนที่ห่วงโซ่อุปทานอุตสาหกรรมการผลิต
ปลาป่นในจังหวัดสงขลา และวิเคราะห์ช่องว่างของกิจกรรมการ
ผลิตในแง่มุมของความยั่งยืน เทียบกับ “วิธีปฏิบัติอันเป็นเลิศ”
(best practices) ระดับสากล
 เพื่อศึกษาผลกระทบของอุตสาหกรรมปลาป่นที่มีต่อระบบนิเวศ
และวิถีชีวิตของชุมชนชาวประมงพื้นบ้านในจังหวัดสงขลา
 เพื่อสนับสนุนให้เกิดการสนทนาระหว่างผู้มีส่วนได้เสียทุกฝ่าย
ให้มีส่วนร่วมในการพัฒาระบบการผลิตและยกระดับมาตรฐาน
ต่างๆ

6. 6
กรอบคิดในการวิจัย
ห่วงโซ่อุปทาน
อุตสาหกรรม
ปลาป่น
จังหวัดส่งขลา
กิจกรรม
การผลิต
ผลกระทบ
ต่อชุมชน
ประมง
พื้นบ้าน
ผลกระทบ
ต่อระบบ
นิเวศ

7. 7
รูปแบบการวิจัย
เชิงคุณภาพ เชิงปริมาณ
1. สภาพแวดล้อมและระบบนิเวศ วิจัยเอกสาร
ประเมินชีว
มวล
2. ผลกระทบต่อชุมชนประมงพื้นบ้าน วิจัยเอกสาร -
3. ระบบห่วงโซ่อุปทานและกิจกรรมการผลิต
วิจัยเอกสาร,
สัมภาษณ์เชิงลึก
สัมภาษณ์
เชิงลึก
4. มาตรฐานการรับซื้อที่ยั่งยืน และ
กรณีศึกษาประมงที่ยั่งยืนในต่างประเทศ
วิจัยเอกสาร -
*การสัมภาษณ์เชิงลึก: ผู้ผลิตปลาป่นในจังหวัดสงขลา 8 ราย, ผู้ผลิต
อาหารสัตว์ 2 ราย

8. 8
สถานการณ์และแนวโน้มอุตสาหกรรมปลาป่น
ระดับโลก
 มีความต้องการใช้ปลาป่นอย่างต่อเนื่อง โดยจีนยังเป็นผู้ใช้
และผู้นาเข้ารายใหญ่
 ปริมาณผลผลิตปลาป่นลดลง เนื่องจากเปรู (ผู้ผลิตปลาป่น
รายใหญ่สุดในโลก) กาหนดโควต้าจับปลา + ปรากฏการณ์
เอลนิโญ่รุนแรงและถี่กว่าเดิม
 แนวโน้มราคาสูงขึ้น
ระดับประเทศ
 ปริมาณผลผลิตปลาป่นค่อนข้างคงที่
 ความต้องการใช้เพิ่มสูงขึ้นเล็กน้อย

9. 9
สถานการณ์และแนวโน้มอุตสาหกรรมปลาป่น
ราคาปลาป่นประเทศเปรูตั้งแต่ปี พ.ศ. 2523-2556 (ค.ศ.1990-2013)
(หน่วย: ดอลล่าร์สหรัฐ/ตัน)
ที่มา: International Monetary Fund (IMF), 2013
0
500
1,000
1,500
2,000
2,500
1/1/1980
1/1/1981
1/1/1982
1/1/1983
1/1/1984
1/1/1985
1/1/1986
1/1/1987
1/1/1988
1/1/1989
1/1/1990
1/1/1991
1/1/1992
1/1/1993
1/1/1994
1/1/1995
1/1/1996
1/1/1997
1/1/1998
1/1/1999
1/1/2000
1/1/2001
1/1/2002
1/1/2003
1/1/2004
1/1/2005
1/1/2006
1/1/2007
1/1/2008
1/1/2009
1/1/2010
1/1/2011
1/1/2012
1/1/2013

10. 10
แนวโน้มอุตสาหกรรมอาหารสัตว์และวัตถุดิบ
0
2,000,000
4,000,000
6,000,000
8,000,000
10,000,000
12,000,000
14,000,000
16,000,000
18,000,000
2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555
ปลาป่น
ถั่วเหลือง
ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์
ปลายข้าว
ปศุสัตว์
ประมาณการประชากรสัตว์ ปริมาณอาหารสัตว์ และการใช้วัตถุดิบ
ในประเทศไทย ระหว่างปี พ.ศ.2546-2555
ที่มา: สมาคมผู้ผลิตอาหารสัตว์ไทย, 2546-2555

11. 11
อัตราการจับสัตว์น้าต่อการลงแรงประมงลดลง
อัตราการจับสัตว์น้าต่อการลงแรงประมง (Catch Per Unit Effort: CPUE) ของ
ประเทศไทย ระหว่างปี พ.ศ.2504-2553 (หน่วย: กิโลกรัม/ชั่วโมง)
ที่มา: ทวีป บุญวานิช และสุชาดา บุญภักดี, 2552

12. 12
สถานการณ์และแนวโน้มอุตสาหกรรมปลาป่น
ปริมาณผลผลิตปลาป่นและจานวนผู้ผลิตปลาป่นของประเทศไทย ระหว่างปี
พ.ศ.2530-2554
ที่มา: กลุ่มวิจัยและวิเคราะห์สถิติการประมง กรมประมง, 2556
ผลผลิตปลาป่น (ตัน) จานวนผู้ผลิตปลาป่น (ราย)
จานวนผู้ผลิตปลาป่น ผลผลิตปลาป่น

13. 13
สถานการณ์และแนวโน้มปลาป่นในสงขลา
ระดับจังหวัด
 ปริมาณผลผลิตปลาป่นค่อนข้างคงที่
 สงขลามีปริมาณผลผลิตสูงเป็นอันดับ 2 ของประเทศ
 จานวนโรงงานปลาป่นลดลงเหลือเพียง 9 โรง
 ราคาปลาป่นที่ขายได้ค่อนข้างต่าเมื่อเทียบกับจังหวัดอื่น

14. 14
สถานการณ์และแนวโน้มปลาป่นในสงขลา
ราคาปลาป่นเฉลี่ยแต่ละจังหวัดในปี พ.ศ.2554 (บาท/กิโลกรัม)
ที่มา: กลุ่มวิจัยและวิเคราะห์สถิติการประมง กรมประมง, 2556
บาท/กิโลกรัม
สงขลา

15. 15
ผลผลิตอุตสาหกรรมปลาป่นในจังหวัดสงขลา
 จากสถิติของกรมประมง ในปี 2554 สงขลาผลิตปลาป่น 39,402 ตัน คิด
เป็น 12.03% ของผลผลิตทั้งประเทศ
 จากการสัมภาษณ์โรงงานปลาป่น 8 โรง จาก 9 โรงในจังหวัด คณะวิจัย
ประเมินว่าทั้ง 9 แห่ง ผลิตปลาป่นรวมกันได้ราว 29,300 ตัน ในปี 2556
วัตถุดิบที่ใช้ผลิตปลาป่นในจังหวัดสงขลาตั้งแต่ปี พ.ศ.2542-2554
ปริมาณ(ตัน)
ปี พ.ศ.
ปลาเป็ด ปลาอื่นๆ เศษซาก

16. 16
วรรณกรรมปริทัศน์: ผลกระทบต่อระบบนิเวศ
 เนื่องจากมีตลาดรองรับปลาเป็ดทุกรูปแบบ ทาให้ลูกปลา
และปลาเป็ดที่ติดอวนมาเป็นที่ต้องการของชาวประมง
 เกิดการประมงเกินขนาด โดยเฉพาะปลาที่ยังไม่โตเต็มวัย
การใช้อวนลากและอวนรุนในเขตน้าตื้นมีเหตุจูงใจทาง
เศรษฐกิจ
 CPUE ที่ลดลง ทาให้อวนลากลากนานขึ้น
 อวนลากลากนานขึ้น ทาให้สัดส่วนปลาเป็ดเพิ่มขึ้น สัตว์น้า
ที่อัดกันที่ก้นถุง ทาให้ลูกสัตว์น้าไม่สามารถหนีได้

17. 17
วรรณกรรมปริทัศน์: ผลกระทบต่อระบบนิเวศ
- องค์ประกอบของสัตว์น้าเปลี่ยนแปลง
- โครงสร้างที่อยู่สัตว์น้าเปลี่ยนแปลง
- ทาให้สัตว์น้าบางชนิดเหลือน้อยจนไม่มีปฏิสัมพันธ์กับสัตว์ชนิด
อื่น (ecological extinction)
- ส่งผลกระทบการขยายพันธุ์และชีวมวลของปลา
การจับปลาเกินขนาด
มีรายงานเรื่องการประมง
เกินขนาดในอ่าวไทยมา
ตั้งแต่ปี ค.ศ.1980
เครื่องมือประมงไม่เหมาะสม
ตาอวนขนาดเล็ก -> มีลูกปลาและ
ปลาเป็ดติดมาจานวนมาก
เครื่องมือประมงแบบทาลายล้าง ->
CPUE ลดลงอย่างรวดเร็ว

18. 18
วรรณกรรมปริทัศน์: ผลกระทบต่อระบบนิเวศ
ที่มา: กรมประมง, 2554
ปริมาณปลาขึ้นท่าฝั่งอ่าวไทย
ปริมาณปลาขึ้นท่า (ตัน)
ปลาทั้งหมด
ปลากิน
ปลาเป็ด

19. 19
วรรณกรรมปริทัศน์: ผลกระทบต่อชุมชนประมงพื้นบ้าน
งานวิจัยปี 2536-2542 พบว่า ผลกระทบของการทาประมงด้วย
เครื่องมือประมงทาลายล้าง เช่น อวนลาก อวนรุน เรือปลากระตัก
ปั่นไฟ ต่อชุมชนชาวประมงพื้นบ้าน ได้แก่
 เครื่องมือประมงถูกทาลาย/ทาให้เสียหาย
 รายได้ลดลง ในขณะที่ค่าใช้จ่ายสูงขึ้น เนื่องจากปริมาณสัตว์
น้าลดลง ทาให้บางรายใช้เวลาทาการประมงนานขึ้น/ออก
เรือไปไกลขึ้น

20. 20
วรรณกรรมปริทัศน์: ผลกระทบต่อชุมชนประมงพื้นบ้าน
ผลกาไร/ขาดทุนเฉลี่ยของเรือประมงพื้นบ้าน 5 หมู่บ้านใน
จังหวัดสงขลา ปี พ.ศ. 2536-2542
ที่มา: ปิยะ กิจถาวร อ้างใน ประภัสสร เดชาภิมณฑ์ , 2543
บ้านหัววะระ อ.ระโนด
บ้านพังช้างตายย อ.สะทิงพระ
บ้านม่วงงาม อ.สิงหนคร
บ้านเล อ.สิงหนคร
บ้านตลิ่งชัน อ.จะนะ
หน่วย: บาท
ปี

21. 21
วรรณกรรมปริทัศน์: ผลกระทบต่อชุมชนประมงพื้นบ้าน
ผลกระทบที่ตามมา ได้แก่
 ชาวประมงขายเรือ/ขายเครื่องมือ -> แรงงานในโรงงาน
ท่าเรือ เรือประมงพาณิชย์ แรงงานผิดกฏหมายใน
มาเลเซีย
 เกิดปัญหาครอบครัว (สามีออกเรือนานกว่าเดิม ภรรยา
ต้องไปหางานทานอกบ้าน)
 ปัญหายาเสพติด
 เด็กๆ ไม่ได้รับการศึกษา (ผู้ปกครองไม่มีเงิน/ติดตาม
ผู้ปกครองไปต่างประเทศ)

22. 22
กฏระเบียบและมาตรฐาน: มาตรฐานสากล
 6 มาตรฐานสากลด้านการประมงอย่างยั่งยืนที่ใช้กันแพร่หลายทั่วโลก
IFFO RS
ซีพีเอฟและทีซียู
เนี่ยนอะโกรเทค
เป็นสมาชิก
ASC
ยังไม่มีโรงงานในไทยได้รับ
การรับรองมาตรฐาน
MSC
มีโรงงานในไทยได้รับการ
รับรองมาตรฐาน
Global G.A.P.
ปี 56: ซีพีเอฟ, ไทยยูเนี่ยน,
กรุงไทยอาหารสัตว์
ปี 57: ซีพีเอฟ
BAP
29 โรงงานแปรรูป
34 ฟาร์ม
8 โรงเพาะพันธุ์
6 โรงงานอาหารสัตว์
Friend of the Sea
ไทย สปริง ฟิช

23. 23
กฏระเบียบและมาตรฐาน: กฎหมายประมงไทย
 ข้อจากัดของ พ.ร.บ. การประมง 2490
 ไม่มีการแบ่งเขตการประมงที่ชัดเจน
 เครื่องมือประมงที่ไม่เหมาะสม (อาทิ อวนตาถี่) ยังไม่ผิดกฎหมาย
 ต้องจับผู้กระทาผิด “ซึ่งหน้า” ระหว่างทาผิด จึงจะครบฐานความผิด
 ร่าง พ.ร.บ. การประมง ฉบับใหม่
 เพื่อให้ทันสมัยและแก้ปัญหาได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น
 กาหนดเขตการประมง และการบริหารจัดการการประมงให้
เหมาะสมในแต่ละพื้นที่ เช่น ควบคุมประเภท จานวนและขนาดของ
เครื่องมือประมง จะช่วยแก้ไขปัญหาจากกิจกรรมประมงที่ไม่
เหมาะสม

24. 24
กฏระเบียบและมาตรฐาน: IUU และใบรับรองการจับสัตว์น้า
ที่มา: Prompoj, 2011

25. 25
กฏระเบียบและมาตรฐาน: ระบบรับรองปลาป่น
โรงงานปลาป่น
(ออก MCPD-FM กรณีเรือประมง
ขายโดยไม่ผ่านแพปลา และออก
หนังสือรับรองปลาป่น)
นาเข้า
โรงงานแปรรูป
(เตรียมเอกสารแสดงที่มา
ของวัตถุดิบ)
แพปลา
(ออก MC PD-FM)
โรงงานอาหารสัตว์
กรมประมง
ตรวจสอบเอกสารกับ
ฐานข้อมูลของระบบ IUU
ใบรับรองการจับ
สัตว์น้า/ หนังสือ
รับรองการนาเข้า
ลงนามโดยไต้ก๋ง
แบบฟอร์ม A + สาเนา
MCPD
แบบฟอร์ม B + สาเนา
ใบรับรองการจับสัตว์
น้า หรือหนังสือรับรอง
การนาเข้าลงนามโดย
ไต้ก๋ง
หนังสือรับรองปลาป่น + สาเนาแบบฟรอร์ม A,B
+ MCPD-FM/ MCPD + ใบรับรองการจับสัตว์น้า
ส่ง MCPD-FM
หนังสือรับรองปลา
ป่น และเอกสาร
ทั้งหมด
MCPD : หนังสือกากับการซื้อขายสัตว์น้า
MCPD-FM : หนังสือกากับการซื้อขายสัตว์น้า กรณีการซื้อขายปลาเป็ด
แบบฟอร์ม A : สาหรับวัตถุดิบประเภทเศษซากจากโรงงานซูริมิ
แบบฟอร์ม B : สาหรับวัตถุดิบประเภทเศษซากจากโรงงานแปรรูปทูน่า
เรือประมง
ส่งสมุดบันทึกการ
ทาการประมง
ที่มา: กรมประมง, 2557

26. 26
สถิติในระบบรับรองปลาป่น
จานวนหนังสือรับรองปลาป่นและผลิตภัณฑ์ของปลาป่น ปริมาณวัตถุดิบ และ
ปริมาณปลาป่น จาแนกตามแหล่งวัตถุดิบ (10 มิ.ย.-31 ธ.ค. 2556)
แหล่งที่มาของวัตถุดิบ ฉบับ ปริมาณวัตถุดิบ (ก.ก.) ปริมาณปลาป่น (ก.ก.)
การทาประมง 1,119 75,183,563 19,302,989
เศษซากจากซูริมิ 167 9,664,123 2,860,026
เศษซากจากทูน่า 292 17,005,650 4,974,515
เศษเหลือจากหลาย
แหล่ง
171 9,289,366 2,542,671
ไม่ระบุ 3 - 44,640
รวมทั้งหมด 1,752 111,142,702 29,724,841
 บริษัทผู้ผลิตอาหารสัตว์ที่ส่งเอกสารให้กรมประมงตรวจสอบมีจานวน 1 ราย (ซีพี)
 หกเดือนในปี 2556 ออกหนังสือรับรอง1,752 ฉบับ จากโรงงานปลาป่น 26 ราย
ที่มา: กรมประมง, 2557

27. 27
ผลการประเมินชีวมวลที่ขึ้นฝั่งจากเรือประมงในสงขลา
 62% เป็นปลาเป็ด ขึ้นท่าเฉลี่ยประมาณ 6.5 ตัน/ลา
 ประเมินว่ามีปลาเป็ดขึ้นท่าราว 25,000 ตันต่อปี
ที่มา: การสารวจภาคสนาม, 2557
รวมทุกลำ

28. 28
ผลการประเมินชีวมวลที่ขึ้นฝั่งจากเรือประมงในสงขลา
ที่มา: การสารวจภาคสนาม, 2557
องค์ประกอบของปลาเป็ดที่ขึ้นท่าในจังหวัดสงขลา
เน่าเปื่อย,
เสื่อมสภาพ
จนจาแนก
ไม่ได ้

29. 29
ผลการประเมินชีวมวลที่ขึ้นฝั่งจากเรือประมงในสงขลา

30. 30
ผลการประเมินชีวมวลที่ขึ้นฝั่งจากเรือประมงในสงขลา

31. 31
ห่วงโซ่อุปทานอุตสาหกรรมปลาป่นในจังหวัดสงขลา
ส่งออก
บริโภคภำยในประเทศ

32. 32
ห่วงโซ่อุปทานอุตสาหกรรมปลาป่นในจังหวัดสงขลา
บริษัท
% ที่สามารถ
ตรวจสอบ
ย้อนกลับได้
ปริมาณ
(ตัน)
หมายเหตุ
เบทาโกร 100% 3,270
ซื้อปลาป่นจากผู้ผลิตปลาป่นเพียง
รายเดียว ซึ่งสามารถตรวจสอบ
ย้อนกลับได้ทั้งหมด
กรุงไทยอาหารสัตว์ 100% 600
ซื้อปลาป่นจากผู้ผลิตปลาป่นเพียง
รายเดียว ซึ่งสามารถตรวจสอบ
ย้อนกลับได้ทั้งหมด
ซีพีเอฟ 81% 6,839
ไทยยูเนี่ยนฟีดมิลล์ 47% 972
ลีพัฒนาอาหารสัตว์ 36% 600
 ปลาป่นจากสงขลาไปยังผู้ผลิตอาหารสัตว์ที่สามารถตรวจสอบที่มาของวัตถุดิบได้
ที่มา: การสัมภาษณ์ของคณะวิจัย, 2557

33. 33
ห่วงโซ่อุปทานอุตสาหกรรมปลาป่นในจังหวัดสงขลา
 ที่มาและปริมาณวัตถุดิบที่ใช้ในการผลิตปลาป่นของผู้ผลิตในจังหวัดสงขลา
ที่มา: การสัมภาษณ์ของคณะวิจัย, 2557
สีแดง = ปลาเป็ด หรือมี
ส่วนผสมของปลาเป็ด

34. 34
ห่วงโซ่อุปทานอุตสาหกรรมปลาป่นในจังหวัดสงขลา
 ปริมาณปลาป่นจากผู้ผลิตในจังหวัดสงขลาขายให้ผู้รับซื้อรายต่างๆ
ที่มา: การสัมภาษณ์ของคณะวิจัย, 2557
สีแดง = ปลาเป็ด หรือมี
ส่วนผสมของปลาเป็ด

35. 35
ห่วงโซ่อุปทานอุตสาหกรรมปลาป่นในจังหวัดสงขลา
สัดส่วนการรับซื้อปลา
ป่นในสงขลาที่ผลิตจาก
ปลาตัว (%)
สัดส่วนการรับซื้อปลาป่นที่
ผลิตจากปลาตัวที่ไม่สามารถ
ตรวจสอบย้อนกลับได้ (%)
ซีพีเอฟ 24 16
ลีพัฒนาอาหารสัตว์ 19 29
ไทยยูเนี่ยนฟีดมิลล์ 19 29
กรุงไทยอาหารสัตว์ 1 0
เบทาโกร 0 0
ผู้ผลิตอาหารสัตว์รายอื่นๆ 7 0
พ่อค้าคนกลาง 19 18
ฟาร์ม 11 8
รวม 100 100
 สถิติปลาป่นที่ผลิตจากปลาตัว และสัดส่วนปลาป่นผลิตจากปลาตัว
ที่ไม่สามารถตรวจสอบที่มาได้
ที่มา: คานวณจากข้อมูลการสัมภาษณ์ผู้ผลิตปลาป่น 8 รายในจังหวัดสงขลา

36. 36
เรือประมง
ใช้เครื่องมือ และ/หรือ วิธี
ทาการประมงไม่
เหมาะสม
ทาลายแนวประการังซึ่งเป็นที่อยู่อาศัย
ของสัตว์น้า และจับลูกปลาเศรษฐกิจ
โดยไม่ตั้งใจ ผ่านการใช้เครื่องมือ
ประมงที่ไม่เหมาะสมแพปลา/
โบรกเกอร์
รับซื้อปลาเป็ดและขาย
ต่อให้ผู้ผลิตปลาป่น
ผู้ผลิตอาหาร
สัตว์
ผู้ผลิตปลาป่น
รับซื้อปลาป่น/ ขอ
เอกสารตรวจสอบ
ย้อนกลับ/ ตั้งมาตรฐาน
การรับซื้อ
ปลาเป็ดคุณภาพต่ายังขายได้เนื่องจาก
- สามารถนาไปผสมเพื่อเพิ่มคุณภาพได้
- มีความต้องการในตลาด
- ปราศจากมาตรฐานการรับซื้ออย่าง
ยั่งยืนที่มีประสิทธิภาพ ไม่สามารถ
ตรวจสอบกิจกรรมประมงได้อย่าง
แท้จริง
ผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมจากกิจกรรมของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
รับซื้อวัตถุดิบ/ขอเอกสาร
ตรวจสอบย้อนกลับ/ผสม
ปลาป่นเพื่อเพิ่มเกรด

37. 37
กรณีศึกษา: การทาประมงยั่งยืนในประเทศเปรู
 ประวัติศาสตร์การทาประมงปลากะตักในเปรูแบ่งได้เป็น 4 ยุค
ที่มา: ปรับจาก Freon และอื่นๆ, 2551
ยุคแรกและไม่ยั่งยืน
ยุคประมงล่มสลาย
ยุคเติบโตรอบใหม่
ยุคยั่งยืน

38. 38
 กรณีศึกษา – ปัจจัยความสาเร็จของความยั่งยืนแบบเปรู
1. การจัดการที่ยืดหยุ่น เปลี่ยนแปลงได้อย่างรวดเร็ว
2. ความร่วมมือกันอย่างแข็งแกร่งระหว่างกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
3. ความสอดคล้องกันของสภาพแวดล้อมท้องถิ่น ต้นทุน และผลประโยชน์
4. ความชัดเจนของกฎหมายและกฎระเบียบต่างๆ
5. การจัดการแบบบนลงล่างจากส่วนกลาง โดยนา
บทเรียนจากอดีตมาปรับปรุงตลอดเวลา
6. การใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่ในการติดตามตรวจสอบ
กรณีศึกษา: การทาประมงยั่งยืนในประเทศเปรู

39. 39
เหตุผลทางธุรกิจที่ชัดเจน + วิทยาศาสตร์ + เทคโนโลยี
 วิทยาศาสตร์: IMARPE หน่วยงานวิจัยทางทะเลของรัฐบาลเปรู คานวณระดับ
การจับปลาที่ยั่งยืน เพื่อกาหนดโควตาการจับปลาในแต่ละปี
 เทคโนโลยี: เรือประมงพาณิชย์ทุกลาในเปรูจาเป็นต้องติดตั้งเครื่องติดตาม
ผ่านดาวเทียมบนเรือ เพื่อให้สามารถตรวจสอบปริมาณการจับปลาว่าเป็นไป
ตามโควตาหรือไม่ และไม่มีการละเมิดกฎการปิดพื้นที่จับปลาตามฤดูกาล
 เหตุผลทางธุรกิจ: การกาหนดโควตาการจับปลาของเรือแต่ละลา (Individual
Vessel Quota – IVQs) ในเปรู ช่วยให้เรือประมงสามารถวางแผนการออกเรือ
ได้อย่างมีประสิทธิภาพกว่าเดิม ทาให้เรือประมงสามารถจับปลาและนาขึ้น
เทียบท่าได้ในขณะที่ปลายังคงความสด สามารถนาไปผลิตปลาป่นคุณภาพสูง
ได้ราคาดีกว่าเดิม 10% นอกจากนี้ต้นทุนยังลดลงจากการประหยัดน้ามัน และ
การที่เรือประมงหลายลาถูกปลดระวาง ทาให้ได้อัตรากาไรสูงขึ้น

40. 40
การจัดการที่รวดเร็ว: ขั้นตอนการประกาศปิดเขตประมง
 พฤษภาคม-กรกฎาคม และ สิงหาคม-กันยายน
คือฤดูปิดปากอ่าวประจาปีในเปรู
 ช่วงที่เกิดการเปลี่ยนแปลงกะทันหัน เช่น หาก
พบลูกปลา (juvenile by-catch) ติดขึ้นมา
มากกว่า 10% รัฐอาจสั่งปิดเขตประมงเป็นการ
ชั่วคราวได้ โดยใช้เวลาเพียง 36 ชั่วโมงในการ
ตัดสินใจ
 โควตาการจับปลาถูกกาหนดบนพื้นฐานของ
“ระดับการจับปลาที่ยั่งยืน” (sustainable yield)
คานวณโดย IMARPE
 หลักทั่วไปที่เปรูใช้คือ การจับปลาทั้งหมดต้อง
เหลือชีวมวลที่สืบพันธุ์ได้ในทะเลไม่น้อยกว่า 5
ล้านตัน

41. 41
การวิเคราะห์ช่องว่าง การทาประมงยั่งยืนในประเทศเปรู
กับกิจกรรมในห่วงโซ่อุปทานอุตสาหกรรมปลาป่นจังหวัดสงขลา
ประเด็นสาคัญ การทาประมงยั่งยืนในเปรู ประมงไทย
มาตรฐานที่กากับดูแลผู้
เล่นได้ทุกราย  
ความพร้อมด้าน
เทคโนโลยีและหน่วยงาน
ทีรับผิดชอบ  
เหตุผลทางธุรกิจที่ชัดเจน  

42. Thank you!
ดาวน์โหลดรายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ได้
จาก
www.salforest.com
หน้า “Knowledge”
42