1. การถ่ายทอดลักษณะพันธุกรรม
นอกเหนือกฎเมนเดล
โดย
นางสาวพัชฎา บุตรยะถาวร
ครูผ้ สอน
ู
โรงเรี ยนเตรี ยมอุดมศึกษาน้ อมเกล้ า ปทุมธานี

2. ลักษณะทีนอกเหนือกฎของเมนเดล
1. Incomplete dominant
2. Co dominant
3. Multiple Allele
4. Link Gene

3. Complete dominant
x
เด่ นข่ มด้ อยสมบูรณ์

4. Incomplete dominant
ดอกลินมังกร(Snapdragon)

5. Incomplete dominant
Ex. I ผสมต้นดอกลิ นมังกรสี แดงกับสี ขาวจงหาGenotype
และ Phenotype ของรุ่ นลูก F1 (กําหนด R = สี แดง, R’ = สี
ขาว)
วิธีทํา
P:
RR x R’R’
F1: RR’ RR’ RR’ RR’
(สี ชมพูทุกต้น)

6. Incomplete dominant
Ex. II จากโจทย์ขอ EX I ถ้านํารุ่ นลูก F1 ผสมกันเอง จงหา
้
อัตรา ส่ วนGenotype และ Phenotype ของรุ่ นลูก F2
(กําหนด R = สี แดง, R’ = สี ขาว)
วิธีทํา
F1 x F1: RR’ x RR’
F2 :
RR RR’ RR’ R’R’
Ge: RR: RR’: R’R’ = 1:2:1
Phe: แดง: ชมพู: ขาว = 1:2:1

7. phenotype ratio = genotype ratio

8. Co dominant
เป็ นลักษณะทีแสดงออกมาได้ ร่วมกัน
- สีขนของวัว
- ABO blood typing system

9. P
X
F1
X
F2
Red
Roan
White

10. Co dominant
ABO blood typing system

11. ABO Blood Groups

12. Multiple allele
• มีลกษณะทีควบคุมโดยยีนมากกว่า 1 ตําแหน่ ง
ั
ทําให้มีระดับการแสดงออกทีหลากหลาย เรียกว่า
Continuous variation trait
• เรียกอีกอย่างว่า quantitative trait หรือ polygenic
trait หมายถึง ลักษณะทีควบคุมโดยยีนหลาย
ตําแหน่ ง คือ polygene หรือ multiple genes
• สีผิว สีตา

15. Multiple allele
IA
IB
allele ลักษณะ
IA
IB
i
เดน
เดน
ดอย
i
ควบคุมการสราง
แอนติเจน (Ag) แอนติบอดี (Ab)
A
B
B
A
A, B

16. Co dominant

17. Blood Type Test

18. agglutination

19. blood

20. ตัวอย่ าง ผู้ชายคนหนึงมีหมู่เลือด A แต่ งงานกับผู้หญิงหมู่
เลือด O อยากทราบว่ าลูกจะมีโอกาสมีหมู่เลือดใดบ้ าง

21. ตัวอย่ าง ผู้ชายคนหนึงมีหมู่เลือด AB ถูกผู้หญิงหมู่เลือด O
กล่ าวหาว่ าเป็ นพ่ อของลูกซึงมีหมู่เลือด O จะพิสูจน์ ได้ อย่ างไร
ว่ าผู้ชายคนนีเป็ นพ่ อของเด็กจริ งหรื อไม่
ไม่ จริง

22. Autosome
Rh (Rhesus monkey)
phenotype genotype
Rh+
RR or Rr
Rhrr
Ag
มี
ไมมี
Ab
ไมสราง
ปกติไมสราง
แตสรางเมื่อถูก
กระตุน

23. การใหเลือด Rh
1. Rh+ รับไดหมด เพราะไมสราง Ab
2. Rh- รับ Rh+ สราง Ab (ครั้งที่ 2 เปนอันตรายมาก)
3. แมตั้งครรภ
แม Rh- พอ Rh+  ลูกคนที่ 1 Rh+ ลูกปลอดภัย
ลูกคนตอไป ลูกไมปลอดภัย
เลือดตกตะกอน (Rh disease or Erythroblastosis fetalis)
เพราะขณะทองลูกคนที่ 1 แมสราง Ab ไดนอยและชา

24. Epistasis
Epistasis คือ การเกิดปฏิกิริยา
ร่ วมระหว่างยีนทีอยูคนละ
่
ตําแหน่ง (locus) ซึ งมีผลให้
ยีนจากตําแหน่งหนึ งไป
เปลียนแปลงอิทธิพลของยีน
ณ อีกตําแหน่งหนึงได้

25. ตัวอย่ าง ลักษณะสี ของผลไม้ ชนิดหนึงควบคุมด้ วยยีน 2 คู่ A= ไม่ มสี (สี
ี
ขาว) a= มีสี B= สี เหลือง b= สี เขียว และ ยีน A สามารถข่ มยีน B และ b
ได้ สมบูรณ์ เมือนํา ผลสี ขาว AABB ผสมกับ ผลสี เขียว aabb จงหา
อัตราส่ วนฟี โนไทป์ ของรุ่น F2
P:
AABB x aabb
F1x F1
AaBb x AaBb
วิธีทา หาชนิดเซล์ สืบพันธุ์
ํ
A –B =AB
a – B = aB
A – b = Ab
a – b =ab
จากนัน เข้ าตาราง Punnet
แสดงว่ า: เซลล์สืบพันธุ์ทงเพศผู้
ั
เพศเมีย มี 4 ชนิดเหมือนๆกัน ได้ แก่
AB
Ab
aB
aa

26. ผู้
AB
Ab
aB
ab
AB
AABB
AABb
AaBB
AaBa
Ab
AABb
AAbb
AaBb
Aabb
aB
AaBB
AaBb
aaBB
aaBb
ab
AaBb
Aabb
aaBb
aabb
เมีย
คู่ A= ไม่ มีสี (สี ขาว) a= มีสี B= สี เหลือง b= สี เขียว และ ยีน A
สามารถข่ มยีน B และ b ได้ สมบูรณ์
ตอบ = อัตราส่ วนฟี โนไทป์ F2 = ผลสี ขาว : ผลสี เหลือง : ผลสี เขียว
= 12 : 3 : 1

27. ตัวอย่ าง ลักษณะการมีขนทีหน้ าแข้ งของไก่ควบคุมโดยยีน 2 คู่
A = แข้ งมีขน a = แข้ งไม่ มขน B = แข้ งมีขน b = แข้ งไม่ มขน ยีน
ี
ี
A สามารถข่ มยีน B และ b ได้ สมบูรณ์ ยีน B สามารถข่ มยีน A และ a ได้
สมบูรณ์ เมือนํา AABB ผสมกับ aabb จงหาอัตราส่ วนฟี โนไทป์ ของรุ่น
F2
F1 : AaBb
ตอบ = อัตราส่ วนฟี โนไทป์ F2 = แข้ งมีขน : แข้ งไม่ มีขน
= 15 : 1

28. pleiotropy
•
ยีน 1 ยีน ควบคุมลักษณะทาง
พันธุกรรมหลายลักษณะ
เช่ น
PKU (phenylketonuria)
•
PKU (phenylketonuria)
phenylalanine  tyrosine
•
ทําให้ มีการสะสม phenylalanine ในเซลล์ มาก
เกินไป

29. pleiotropy
ยีนตําแหน่ งหนึงมีผลในการควบคุมลักษณะมากกว่ าหนึงลักษณะ
SS
Ss
ss
ปกติ
(พาหะ)
Sickle cell anemia
www.themegallery.com

31. Multiple genes or Polygenes

32. Multiple genes or Polygene

33. Linked gene
- การถ่ ายทอดของยีนทีอยู่บนโครโมโซมเดียวกัน ดังนันยีนทีอยู่บน
โครโมโซมเดียวกันจะไปด้ วยกัน

34. Linked gene
Crossing Over Prophase I of Meiosis
non- sister
chromatids
Genetic Recombination
Parental type (PT) = ???
Homologous Chromosomes Exchanging
DNA by Crossing Over
Recombinant type (RT) =???

35. linked gene
• Autosome
• Sex chromosome

36. I
Y
X
IV
III
II
Mutant phenotypes
Short
aristae
Black
body
0
Long aristae
(appendages
on head)
Cinnabar
eyes
48.5
Gray
body
57.5
Red
eyes
Vestigial
wings
67.0
Brown
eyes
104.5
Normal
wings
Wild-type phenotypes
Red
eyes

37. Sex linked gene
• X-linked gene
• Y-linked gene

38. X-linked gene

39. X-linked gene
•
•
•
•
•
hemophilia
red-green color blindness
congenital night blindness
Duchenne muscular dystrophy
G-6-PD deficiency

40. X-linked gene
Duchenne muscular dystrophy

41. hemophilia
Hemophilia A/B
•
เลือดไม่ แข็งตัว
เนืองจาก ขาด
• factor VIII or IX

42. Sex-linked inheritance
hemophilia

43. Sex-linked inheritance
hemophilia

44. color blindness
• colorblindness

46. Duchenne muscular dystrophy
• โรคกล้ามเนือลีบ
• การสร้ างโปรตีนดิสโทรปิ นผิดปกติ ทํางานไม่ ได้ ทําให้
เซลล์กล้ามเนือตาย
• อาการ
– กล้ามเนือทัวร่ างกายลีบ และค่ อยๆ ตาย
http://server.thaigoodview.com/node/29970

47. G-6-PD deficiency
•
•
•
•
Glucose-6-phosphate dehydrogenase
ภาวะพร่ องเอนไซม์ G6PD อย่ างรุ นแรง
G6PD มีหน้ าทีป้ องกันเม็ดเลือดแดงในภาวะเครียด
อาการ:
– เม็ดลือดแดงรัว
– ปัสสาวะเป็ นสี ดํา
• หลีกเลียง สารพิษ กลุ่มยาซัลฟา ถัวปากอ้า

48. Y-inheritance
Y-linked gene
• Hair ears

49. Sex-influenced inheritance
B ลักษณะหัวล้ าน
หัวไม่ล้าน
Genotype
BB
Bb
bb
b ลักษณะ
phenotype
ชาย
หญิง
หัวล้ าน หัวล้ าน
หัวล้ าน หัวไม่
ล้ าน
หัวไม่ หัวไม่

50. Sex-limited inheritance
H ลักษณะ Hen-feather ขนหางสั น
h ลักษณะ Cock-feather
genotype
HH
Hh
hh
female
male
Hen-feather
Hen-feather
Hen-feather
Hen-feather
Hen-feather
Cock-feather

51. sex determination
1. XX/XY
sex chromosomes
human, mammals,
fruit fly

52. sex determination
2. XX/X0
sex determination
Insects grasshoppers, crickets, cockroaches
3. ZW sex
chromosomes
birds , some insects , other organisms
4. Haplo-diploid
sex-determination
insects  Hymenoptera, such as ants and bees

53. แบบฝึ กหัด
1. พ่อเป็ นโรคฮีโมฟิ เลียแต่งงานกับแม่ซึงเป็ นพาหะ โอกาสทีลูกชายจะเป็ น
โรคเท่ าไหร่
2. พ่อมีขนทีหูแต่งงานกับแม่ปกติ ลูกสาวมีโอกาสมีขนทีหูเท่าไหร่ ลูกชาย
จะมีโอกาสมีขนทีหูเท่ าไหร่
3. ปู่ ตาบอดสีแต่งงานกับย่าซึงเป็ นพาหะ โอกาสทีลูกชาย (พ่อ) ตาบอดสีกี
เปอร์ เซ็นต์ แล้ วถ้ าพ่ อตาบอดสี แต่ งงานกับแม่ เป็ นพาหะจะมีโอกาสทีลูก
ตาบอดสี เท่ าไหร่ โอกาสทีลูกชายตาบอดสี เท่ าไหร่ โอกาสทีลูกสาวตา
บอดสี เท่ าไหร่

54. แบบฝึ กหัด
4. ผู้หญิงคนหนึงมีลกษณะปกติ แต่ มีพ่อเป็ นโรคฮีโมฟิ เลีย โรคนีควบคุมโดยยีนใน
ั
โครโมโซมเพศ ถ้ าผู้หญิงคนนีแต่ งงานกับชายคนหนึงทีมีลกษณะปกติ อยาก
ั
ทราบว่ า
ก.ลูกมีโอกาสเป็ นโรคเท่ าไหร่
ข. ถ้ ามีลูกชายปกติ โอกาสทีลูกชายคนต่ อไปจะปกติเท่าไหร่
ค.ถ้ าครอบครัวนีมีลูกชาย 2 คน โอกาสทีทังคู่จะปกติเท่าไหร่
ง. ถ้ าครอบครัวนีมีลูกชาย 6 คนโอกาสทีจะเป็ นโรค 3 คนและไม่ เป็ น 3 คน
เท่าไหร่
จ. ถ้ าครอบครัวนีมีลูก 6 คนโอกาสทีจะเป็ นโรค 4 คนและไม่ เป็ น 2 คน เท่าไหร่

55. แบบฝึ กหัด
5. พ่อมีหมู่เลือด Rh+ พันธุ์แท้ กรุ๊ป O ไม่ เป็ นโรคฮีโมฟี เลีย
แต่ เป็ นมีขนในหู ส่ วนแม่ มีเลือด Rh- หมู่ AB เป็ นพาหะ
โรคฮีโมฟี เลีย จะมีโอกาสได้ ลูกชายคนแรกมีเลือด Rh+
หมู่ A และเป็ นโรคฮีโมฟี เลียเท่ าใด

56. แบบฝึ กหัด
6. ประชากรของหนู อยู่ในสมดุลของฮาร์ ดีและไวน์ เบิร์ก พบว่า 36% ของ
ประชากรหนูมีสีเทาซึงเป็ นลักษณะด้ อย นอกนันเป็ นหนูสีดําซึงเป็ น
ลักษณะเด่ น
6.1 จํานวนประชากรของหนูทมีจีโนไทป์ heterozygous เป็ นเท่าไหร่
ี
6.2 ความถีของอัลลีล a ในยีนพูลของประชากรเป็ นเท่าไหร่
6.3 ถ้ ามีประชากรหนู 500 ตัวจะมีหนูทมีลกษณะขนสี ดําทีมีจีโนไทป์
ี ั
แบบ homozygous เท่ าไหร่