4 chapter 4

1. Procurement process
purchasing function
tactical / initial ordering/ operational
Sourcing Supply
Buying
Procurement
Internal
customer
SupplierOrdering
Follow
up/
evaluation
Expediting
and
evaluation
Speci-
fication
ContractingSelecting

2. Сэдэв 4
Худалдан авалт ба тоног
т х р мжийн менежментө өө ө

3. Агуулга
 Тоног т х р мжийн орчинд худалдан авалтын рэгө өө ө үү
ба байр суурь
 Тоног т х р мжийн орчинд худалдан авахө өө ө
ажиллагааны гол амжилтын хувьсагчид
 Худалдан авах ажиллагааны р ашгийг нэмэгд лэхэдү үү
чиглэсэн арга хэмжээн дүү
 Байгууллагуудтай гэрээ хийсэн йлчилгээг хэрхэнү
ангилах вэ?
 Шууд бус б тээгдэх н, йлчилгээг худалдан авахад юуү үү ү
хэрэгтэй вэ?

4. Худалдан авалт ба тоног т х р мжийн менежментө өө ө
 Худалдан авалт ба борлуулалтын эргэцийн харьцаа нь
харьцангуй бага
 ндсэн процессийн худалдан авалт ихэвчлэнҮ
байдагг йү (учир нь биет йлдвэрлэлийн процессү
байхг йү )
 Худалдан авалтын хэмнэлт нь х р нгийн г жидө ө ө өө
хязгаарлагдмал н л з лдэгө өө ү үү
 Удирдлага нь нэм рт г шингэсэн болон х м стэйүү ө ө ү үү
холбоотой асуудлууд, йл ажиллагаанд ихэнх цагааү
зарцуулна, тэд дэмжих йл ажиллагаанд бага х чинү ү
чармайлт гаргах болно (худалдан авалт)

5. Капитал тоног т х р мжийн худалдан авалтө өө ө

6. Худалдан авалт ба тоног т х р мжийн менежментө өө ө
Зардлын гол ангилал
Adapted from Rietveld, 1995

7. Худалдан авалт ба тоног т х р мжийнө өө ө
менежмент
йлчилгээний салбар нь уламжлалт буюу орон нутгийнҮ
тавцангаас олон улсын тавцанд рчл гд ж байна. рөө ө ө Ү
д нд нь йлчилгээний компаниуд йл ажиллагааныү ү ү
зардлаа бууруулахын зэрэгцээ эцсийн хэрэглэгчдэд
з лэх йлчилгээгээ сайжруулахыг хичээдэг.ү үү ү
 Дэмжих йл ажиллагааны аутсорсингийг нэмэгд лэхү үү
 Тоног т х р мжийн удирдлагын зохионө өө ө
байгуулалтад дэмжих йл ажиллагааг нэгтгэхү
 йл ажиллагааны цар х рээ нэмэгдэнэҮ ү

8. Тоног т х р мжийн р ашигтайө өө ө ү
худалдан авалт
1. Delivery reliability
• On time
• Right quantity
2. Right quality
3. Fast response time
and feedback
4. High accessibility
1. Low price
2. Good contract
3. Objective supplier
selection
Дотоод хэлтс дээсүү
х лээн з вш рс нү ө өө ө
Худалдан авалтын хэлтсээс
х лээн з вш рс нү ө өө ө
Худалдан авалттай холбоотой х лээлтийнү
т вшинг д ргэлж адил биш байдагү үү ү

9. Тоног т х р мжийн р ашигтайө өө ө ү
худалдан авалт
Department A Department B Department C Total value
Computer
hardware
Computer
supplies
Office
equipment
Temporary
labour
Services
Total volume
Хэрэглэгчийн б тээгдэх ний б лгийн матрицү үү ү
a) Total purchasing volume
b) Purchasing expenditure
c) Market share purchasing
d) Expected volume

12. Хэрэглэгчийн чиг хандлагыг
сайжруулах нь (1)
1. Дотоод хэрэглэгч / б тээгдэх ний категориудыгү үү
судлах, баримтжуулах:
 Хэлтэс тус б рийн нийт худалдан авалтын зарцуулалтыгү
тодорхойлох
 Худалдан авалтын хэлтсээр дамжуулан аль хэсгийг нь худалдан
авахаа тодорхойлно
1. Дотоод хэрэглэгчийн сэтгэл ханамжийг нэлэхү :
 Харилцаанд ямар саад бэрхшээл байгааг олж мэдэх
1. Зорилтоо тодорхойлох (дэлгэрэнг й йлү ү
ажиллагааны т л вл гө ө ө өө):
 Ямар хэрэглэгч/б тээгдэх ний категорийн хослолоор худалданү үү
авалтын хэлтэс байр сууриа бэхж лэх вэүү , жишээ нь, зах зээлд
эзлэх хувь
 нийг хийхэд шаардлагатай йл ажиллагааҮү ү
 Эдгээр йл ажиллагаанаас х лээгдэж болох р д нг дү ү ү ү үү

13. 4. Кросс функциональ худалдан авалтын багууд ба
зохион байгуулалтын б тэцү :
 Хэрэглэгчийн хэлтс дээс мэргэжилтн д авсан багууд ньүү үү
тодорхой эх свэрийн т л вл г г боловсруулахадүү ө ө ө өө
чиглэгдсэн байх ёстой.
4. Эх свэрийн стратегийг боловсруулахүү :
 Худалдан авалтын портфелийг ашиглах
 Худалдан авалтын категори б рт дэлгэрэнг й йлү ү ү
ажиллагааны т л вл г байнаө ө ө өө
4. Хэрэгж лэлтүү :
 Нямбай хяналт хийж р д нг дараах з лэлтээр хэмжинэү ү ү үү :
 Хэмнэлт бий болгох
 Хэрэглэгчийн сэтгэл ханамж
 Удирдлагын шинэ б тээгдэх н нийл лэх хугацааү үү үү
Хэрэглэгчийн чиг хандлагыг сайжруулах нь (2)

14. Тоног т х р мжийн орчинд рө өө ө ү
ашигтай худалдан авалт
 Оновчтой б тцийн янз б рийн аргуудү ү
 Дотоод хэрэглэгчдэд чиглэсэн
 Б тээгдэх нд чиглэсэн чиг хандлагаү үү (хамгийн их ашиглагддаг)
 Нийл лэгчид чиглэсэн чиг хандлагаүү
 Дотоод хэрэглэгчид чиглэсэн р ашигтай аргыгү
б тээгдэх н ба зах зээлийн талаарх мэдлэгийгү үү
хослуулан хэрхэн хэрэгж лэх вэ?үү
 Дотоод хэрэглэгчээр худалдан авалтын процессийг хариуцуулан
г йцэтг лэхү үү
 Тодорхой хэрэглэгчийн хэлтэс б рт худалдан авалтынү
хэлтсийн дансны менежерийг онцлох замаар дотоод
харилцааны асуудлыг шийдвэрлэх

15. Шууд бус бараа, йлчилгээгү
худалдан авах
Шууд бус бараа йлчилгээ нь компаний ндсэнү ү
процесст хамаарахг й йл ажиллагаануудадү ү
шаардлагатай байдаг.
 Х рэх цэгийн ялгааү :
 Ер нхий бараа йлчилгээний худалдан авалтө ү
 Х р нг оруулалтын барааны худалдан авалтө ө ө
 Худалдааны з йлсийн худалдан авалтү
 Шинж чанарын ялгаа:
 IT, маркетинг ба харилцаа холбоо, мэргэжлийн йлчилгээү ,
х ний н цийн менежментү өө , тоног т х р мжийн удирдлагаө өө ө ,
тээвэр ба логистик, техникийн засвар йлчилгээү

16. Шууд бус бараа йлчилгээгү
худалдан авах
Шууд бус бараанд зарцуулж буй зарцуулалт заримдаа шууд бараа
йлчилгээнд зарцуулж буйгаас нд р байдагү ө ө :
 Процессийн аутсорсинг
 Дунджаар 50:50
 Шууд бус худалдан авалт нь ер нхийд томоохон нийл лэгчийн мэдээллийнө өө үү
санг ашигладаг
Зардал хэмнэх санал:
 Нийл лэгчдийн тоог бууруулахүү
 Категорийн эх свэрийг нэвтр лэхүү үү
 Хэрэглэгчийн хэв маягийг шинжлэх
 Б тээгдэх ний стандартчилалү үү
 Нийл лэлтийн баазыг бууруулахүү
 Одоогийн гэрээ, хэлэлцээрийг хянан зэхү
 Ажил г йлгээний зардлыг бууруулахү
 Жижиг з йлсийн худалдан авалтыг аутсорсинг хийхү

17. Breakdown purchasing spend
Breakdown Supplier Base Non-Production Related
Numberofsuppliers
MARKETING
PROPERTIES
STAFFFACILITIESCONSULTANCY
IT
UNKNOW
N
OFFICESUPPLIES
R&D
MISCELLANEOUS
PRINTED
MATTER
TEMPORARYLABOUR
CATERING
RECRUITMENTAUTO
LEASE
TELECOM
W
ASTE-DISPOSAL
MEMBERSHIPS
POSTALSERVICES
INDUSTR.CLOTHING
INFORMATION
COMP.OW
NED
CARS
TRAVELAGENCIES
PATENTAGENCIES
BANKING
635
422
213
154
148
132
126
112
92
86
78
68
54 48 43 39
35 28
25 21 18 14 10 7

18. Сэдэв 5
Бизнесийн йлчилгээгү
худалдан авах

19. йлчилгээний с н нэмэгдэх ачҮ ө ө
холбогдол
 Бизнес йлчилгээг худалдан авах нь ил чухал болжү үү
байна:
 Ил олон йл ажиллагаа худалдагддаг болсонүү ү
 нийн саналд худалдан авсан йлчилгээний хувь хэмжээ нэмэгдэжҮ ү
байна
 йлчилгээний худалдан авалт ил мэргэжлийн болж байнаҮ үү
 Дотоод хэрэглэгч болон гадаад йлчилгээү
нийл лэгчдийн хоорондын харилцаанд худалданүү
авалтын хэлтсийн хязгаарлагдмал ргийгүү
нэмэгд лэх олон боломж бий.үү
 Худалдан авах ажиллагаа нь г йцэтгэх албан хаагчдынү
х т лб рт ил их байр суурь эзлэх болж байнаө ө ө үү

20. Бараа ба йлчилгээний ялгааү
 Биет барааг хослуулах боломжтой
 йлчл лэгчийн асуудал буюу хэрэгцээнд хариуҮ үү
йлдэл з лэхү ү үү
 йлдвэрлэл нь хэрэглэгч ба нийл лэгчийнҮ үү
хоорондын харилцаа юм
йлчилгээ:Ү энэ нь йлчл лэгч ба нийл лэгчийнү үү үү
ажиллагсдын харилцаанд ихэвчлэн тохиолддог хэд хэдэн
биет йл ажиллагаа болон йлчл лэгчийн асуудлуудадү ү үү
нэгдмэл шийдэл санал болгодог биет н ц сөө өө
б рдсэн систем юм.ү
йлчилгээ:Ү энэ нь йлчл лэгч ба нийл лэгчийнү үү үү
ажиллагсдын харилцаанд ихэвчлэн тохиолддог хэд хэдэн
биет йл ажиллагаа болон йлчл лэгчийн асуудлуудадү ү үү
нэгдмэл шийдэл санал болгодог биет н ц сөө өө
б рдсэн систем юм.ү

21. Бараа ба йлчилгээний ялгааү

22. йлчилгээний ангилалҮ
Байгууллагын йл ажиллагааны ангилалү (Axelsson &
Wynstra, 2002):
 Тоног т х р мжийн йлчилгээө өө ө ү
 Санх гийн йлчилгээүү ү
 Мэдээлэл, холбооны технологийн йлчилгээү
 йл ажиллагааны йлчилгээҮ ү
 Судалгаа х гж лэлт болон техникийн йлчилгээө үү ү
 Тээвэрлэлт ба хуваарилалтын йлчилгээү
 Х ний н цийн йлчилгээү өө ү
 Маркетингийн йлчилгээү
йлчилгээний хандлага нь худалдан авалтын процесс болонҮ
йл ажиллагааны е шатыг б тээх арга замыг тодорхойлдогү ү ү
йлчилгээний хандлага нь худалдан авалтын процесс болонҮ
йл ажиллагааны е шатыг б тээх арга замыг тодорхойлдогү ү ү

23. Нийтлэг йлчилгээн дээс дурьдвал:ү үү

24. йлчилгээний худалдан авалтынҮ
процесс
Input
specification
Throughput
specification
Output
specification
Outcome
specification
Нийл лэгчийнүү
н ц, чадавхидөө
т вл рд гө ө ө
йлчилгээҮ
з лэхэдү үү
шаардагдах
нийл лэгчийнүү
йл ажиллагаандү
т вл рд гө ө ө
йлчилгээнийҮ
г йцэтгэлдү
т вл рд гө ө ө
йлчилгээгээрҮ
бий болгосон
йлчл лэгчийнү үү
эдийн засгийн нэү
цэнэд т вл рд гө ө ө
Based on Axelsson and Wynstra (2002)

25.  йлчилгээг тодорхойлохҮ
 йлчилгээ з лэхэд шаардлагатай орц, н ц ба урҮ ү үү өө
чадварын тодорхойлолт
 Нэвтр лэх чадвар нь йлчилгээ з лэхэдүү ү ү үү
шаардлагатай процессийн тодорхойлолт юм
 Гарц буюу р д н нь худалдан авагчийн хувьдү ү
жишээ нь йлчилгээний т вшний хэлэлцээр дийнү ү үү
р д нд йлчилгээ з лэгчийн хийх ёстой рү ү ү ү үү ү
д нгийн н хцл д тодорхой байх ёстойү ө үү
йлчилгээний худалдан авалтынҮ
процесс
Ер нхийд гарц/ р д нд суурилсан гэрээн д ньө өө ү ү үү
орц эсвэл хувиргалтын тодорхойлолтоос ил юмүү
Ер нхийд гарц/ р д нд суурилсан гэрээн д ньө өө ү ү үү
орц эсвэл хувиргалтын тодорхойлолтоос ил юмүү

26. йлчилгээний худалдан авалтынҮ
процесс
Гэрээ байгуулах:
 йлчилгээний хувьд йлчилгээг х ргэх ед энэ ньҮ ү ү ү
тодорхойг й байж болноү
 Компаний мэдээлэлд нэвтрэх тухай гэрээ зарим тохиолдолд
шаардлагатай байдаг
 Г йцэтгэлийн ндсэн з лэлт дийг (KPI’s) йлчилгээнийү ү ү үү үү ү
т вшний хэлэлцээр дийг ашиглан хянаж байх хэрэгтэйү үү
 Худалдан авагчийн байнгын нэлгээү

27. Гэрээний дараах е шатү
Гэрээний дараах е шат нь амжилттайү
йлчилгээ з лэхэд чухал ач холбогдолтой.ү ү үү
 Худалдан авах байгууллага ба нийл лэгчийн хоорондынүү
харилцаа нь гэрээний амжилтыг тодорхойлдог
 йлчилгээг тодорхойлох е шатанд маш их цаг хугацаа ордог бол хоёрҮ ү
талаас юу шаарддагийг ойлгох процесст маш бага цаг зарцуулдаг
 Аутсорсинг нь худалдан авагч талын янз б рийн чадварыгү
орлодог; Ажиллагсад ажлын байрыг ил анхаарахаа байж, гуравдагчүү
талын ажилтнууд нийг хийдэгүү
 Юуны т р нд ямар йлчилгээ авах ёстойг ойлгох хэрэгтэй,ү үү ү
байгууллагад уг йлчилгээний г йцэтгэх рэг, эдгээр з йлс хэрхэнү ү үү ү
хэрэгжиж болох тухай

28. Худалдан авалт ба гэрээний йлчилгээү
Зарим т с л л:ө өө ө
 Ямар йлчилгээг худалдан авахү болон ямар
нийл лэгчид эдгээр процесст оролцохыг тодорхойлохүү
 Ихэвчлэн дотоод хэрэглэгч болон йлчилгээнийү
нийл лэгчийн хоорондүү одоогийн харилцаа байдаг
ба худалдан авагч х ндл нг с оролцоход хэц байжө ө өө үү
болно.
 Хэрэв худалдан авалтын мэргэжилтний рэгүү
тодорхой бус бол энэ нь маргаанд х ргэдэг. Дотоодү
хэрэглэгч болон худалдан авалтын мэргэжилтэн
нийтлэг р д нд х рэхийн т л хичээх хэрэгтэй.ү ү ү ө өө

29. Д гнэлтү
 йлчилгээний тоо нэмэгдэж, компаний хувьд ил чухалҮ үү
болж байна
 йлчилгээний худалдан авалтыг мэргэжлийн т вшиндҮ ү
хийх нь энгийн з йл биш юм.ү
 йлчилгээний зардлын ихэнх хэсэг нь компани даяар тархдаг.Ү
 Худалдан авах йлчилгээ нь тодорхой мэргэжлийн туршлагаү
болон дотоод эксперт дтэй нягт хамтран ажиллахыг шаарддаг.үү
 Мэргэжлийн аргаар йлчилгээ худалдан авах ньү
бэрхшээлтэй байдаг
 йлчилгээний тодорхойлолт нь бараанаас ил цаг хугацааҮ үү
шаарддаг.
 з лж буй йлчилгээний чанар нь х ний в рм ц туршлагадҮ үү ү ү ө ө ө
суурилсан байж болох тул энэ нь зорилтот сонголтын шалгуурыг
тогтооход ил х ндрэлтэй болгодог.үү ү